Ballumerweg 23 in Nes

Vergelijkbare documenten
6500 voor Chr. RAAP-NOTITIE 4478 Plangebied Noorderweg 27 te Noordwijk 3750 voor Chr. Gemeente Marum Archeologisch vooronderzoek: een verkennend veldo

Plangebied kapschuur aan de Holte 17 te Onstwedde

Plangebied Sportterrein te Lippenhuizen

Plangebied De Hullen 4 te Drijber

Plangebied Ljouwerterdyk 7 te Hallum

RAAP-NOTITIE Plangebied Burloseweg Gemeente Winterswijk Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Grijssloot 13 in Leens

RAAP-NOTITIE Plangebied De Botter te Hallum Gemeente Ferwerderadiel Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Heemsteedsekanaaldijk/Overeindse weg

Plangebied Wytsmastraat te Burdaard Gemeente Ferwerderadiel Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Hengelosestraat/Noordsingel Gemeente Haaksbergen Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Nieuw Delft veld 3 en 8 (westelijk deel)

Plangebied Groeneweg/Homaat te Westerbork

Plangebied Ielke Boonstraloane te Garyp

Plangebied Dokter Kijlstraweg 2 te Mûnein

Onderzoeksgebied Klaver 5 in Sevenum

Plangebied Plantsoensingel Zuid te s-heerenberg

RAAP-NOTITIE Plangebied Kotmanpark-Oost Gemeente Enschede Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Zijtak OZ 104 te Nieuw Amsterdam Gemeente Emmen Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Amanietlaan-Varenlaan- Drieerweg Gemeente Ermelo Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Ecologische parkzone te Oudehaske

Aanvullend archeologisch onderzoek plangebied Canneveltstraat te Vollenhove

Wij hopen u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd. Mocht u nog vragen hebben dan kunt u natuurlijk te allen tijde contact met ons opnemen.

Archeologisch booronderzoek voor het plangebied Ringbaan Noord-Maasstraat te Tilburg. Koen Hebinck

Plangebied Rosinkweg noord

Plangebied Klein Schelfhorst in Paterswolde

Plangebied Filenserwei 6 te Schettens

RAAP-NOTITIE Plangebied Houtbeekweg te Stroe Gemeente Barneveld Archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek

Archeologie Deventer Briefrapport 27. November Controleboringen Cellarius - De Hullu (project 494)

Plangebied H.W. Iordensweg te Twello

Plangebied HOV Spooronderdoorgang Santpoort- Driehuis in Santpoort-Noord

4 Archeologisch onderzoek

Plangebied Dijkhuizerzandweg

Plangebied Visvijvers te Gendt

Plangebied Koningstraat 10

Plangebied Europaweg in Schoonebeek

Archeologisch booronderzoek voor het plangebied Utrechtseweg 82 te Zeist. K oen Hebinck

Plangebied recreatieplan Earnewâld

Plangebied Mozartlaan te Doorwerth

Wegomlegging N355 Zuidhorn- Noordhorn

Bijlage IV. Plangebied Van Voorst tot Voorststraat te Vught Archeologisch inventariserend veldonderzoek (karterende fase)

Plangebied Tolhuispark in Dokkum

VDL Nedcar de heer K. Engelen Dr. H. van Doorneweg RD Born

Plan van Aanpak. Archeologisch vooronderzoek, bureau- en inventariserend veldonderzoek. gemeente Nieuwkoop

Plangebied Nijkerkerweg-Tolboom

Gemeente Ede Plangebied Kerkhoflaan te Bennekom

Plangebied Medisch Kwartier

Plangebied Van de Spiegelstraat 23 en 23a in Den Haag

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Plangebied Nieuwelaan-Oost te Limmen

RAAP-NOTITIE Plangebied t Vaneker. Gemeente Enschede Archeologisch vooronderzoek: een aanvullend inventariserend veldonderzoek

Gemeente Bernheze Plangebied Ter Weer te Heeswijk-Dinther

Nieuw Delft veld 6, 8 (oostelijk deel), 9 en kademuur Nieuwe Gracht Zuid

Beulakerweg 127 te Giethoorn, gem. Steenwijkerland (Ov.)

Baggerprogramma 2017, deellocaties vijvers Oosterparkwijk in Groningen

Plangebied Kasteellaan 2

Plangebied Vliegbasis Twenthe, oostelijk deel

Plangebied Wearbuorren 6 nabij Readtsjerk

Kadeverbetering It Heidenskip

Waterberging Ackerdijksepolder in Pijnacker (gemeente Pijnacker-Nootdorp)

Ede, Roekelse Bos (gem. Ede)

RAAP-NOTITIE Plangebied De Brink te Zuidlaren Gemeente Tynaarlo Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Oude Amersfoortseweg 99 te Hilversum rapport 2022

Plangebied Boppewei 17 in De Westereen

Plangebied Griene Dyk te Sneek

RAAP-NOTITIE Plangebied Weideveld. Gemeente Bodegraven Een archeologische begeleiding

Plangebied Eeuwlandseweg

Plangebied Kreater, Rotterdam-Overschie

Verkennend archeologisch booronderzoek voor Koningin Julianalaan 19 te Waalre. Koen Hebinck

Aanleg rotonde en parkeerterrein N386 - Berkenlaan/Dorpsstraat te Tynaarlo

Plangebied Venekoten te Oosterwolde

Plangebied Rootvlaas 2 te Bakel

RAAP-NOTITIE 4626 Plangebied De Cloese Gemeente Lochem Archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek (karterende fase)

Adviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap

Plangebied Hete Bliksem in Groningen

Archeologische Begeleiding Plangebied Plofsluis Gemeente Nieuwegein

Herstructurerings- en ontwikkelingsplan Burdaard Gemeente Ferwerderadiel Archeologisch vooronderzoek: een inventariserend veldonderzoek

Plangebied Hemmelhorst

Plangebied Noorderbolwerk te Franeker

Plangebied Lammermarkt in Leiden

Gemeente Rucphen Plangebied Koekoekstraat ong. te Sprundel

Plangebied DeZanden 215 te Teuge

Plangebied Lichtenvoordseweg te Groenlo

RAAP-NOTITIE Plangebied Knoevenoordstraat Gemeente Brummen Archeologisch vooronderzoek: een bureau- en inventariserend veldonderzoek

Plangebied Oslolaan 2-4 te Urk

8 QUICKSCAN 2017 ARCHEOLOGIE KLAVER Gemeente Horst aan de Maas

Heesch - Beellandstraat

Plangebied Stadsdennenweg 16

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Plangebied Noorderstraat te Dongjum

Plangebied Zuidwendigeweg te Oosterwolde

Plangebied Arendlaan. Archeologisch. Advi esbureau RAAP-NOTITIE 5406

Wildemanstraat te Elst. rapport 2766

Plangebied Gorsselse Enkweg te Gorssel

Transect-rapport Sevenum, Vinkepas 16. Gemeente Horst aan de Maas (L)

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

ArGeoBoor Archeologisch vooronderzoek & advies

Plangebied Dorpsstraat 96, Aarlanderveen

Bureau voor Archeologie. Plan van Aanpak booronderzoek Achterdijk 2-1, Arkel, gemeente Giessenlanden

Transcriptie:

RAAP-NOTITIE 5328 (herzien) Ballumerweg 23 in Nes Gemeente Ameland Archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterend Ar ch eo l o g i sch Ad vi esb u r eau

Colofon Opdrachtgever: Bouwkundig Ontwerpburo Tseard Broos Titel: Ballumerweg 23 in Nes, gemeente Ameland; archeologisch bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterend Status: herziene eindversie Datum: 8 augustus 2017 Auteur: drs. B.I. van Hoof Projectcode: AMBLL en AMBLL2 Bestandsnaam: NO5328_AMBLL2 Projectleider: drs. B.I. van Hoof Projectmedewerker(s): T.M. Perger ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer: 4552138100 Bewaarplaats documentatie: RAAP Noord-Nederland Autorisatie: drs. J.Y. Huis in 't Veld Bevoegd gezag: Gemeente Ameland ISSN: 0925-6369 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. Leeuwenveldseweg 5b 1382 LV Weesp Postbus 5069 1380 GB Weesp telefoon: 0294-491 500 telefax: 0294-491 519 E-mail: raap@raap.nl Internet: www.raap.nl RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V., 2017 RAAP Archeologisch Adviesbureau B.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit het gebruik van de resultaten van dit onderzoek of de toepassing van de adviezen.

Samenvatting In het plangebied zijn bodemingrepen gepland die mogelijk bedreigend zijn voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumentenzorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterend uitgevoerd. Volgens het bureauonderzoek konden binnen het plangebied archeologische vindplaatsen uit de Late Middeleeuwen en Vroege Nieuwe tijd aanwezig zijn. De verwachting is laag voor oudere vindplaatsen en voor vindplaatsen uit de Late Nieuwe tijd. Uit het booronderzoek is gebleken dat bodem binnen het plangebied tot op een diepte van 0,40 tot meer dan 1,75 m -Mv is verstoord. Onder de verstoring bevinden zich duin- en wadplaatafzettingen. Tijdens het onderzoek zijn geen aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. De archeologische verwachting kan op basis van het veldonderzoek voor alle perioden worden bijgesteld naar laag. Archeologisch vervolgonderzoek wordt niet noodzakelijk geacht. Wanneer bij de werkzaamheden toch archeologische resten worden aangetroffen, moet hiervan direct melding gemaakt worden bij de bevoegde overheid (gemeente Ameland). RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [3 ]

Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inhoudsopgave... 4 1 Inleiding... 5 1.1 Administratieve gegevens... 5 1.2 Aanleiding en doelstelling... 6 1.3 Onderzoeksvragen... 7 1.4 Randvoorwaarden... 7 2 Bureauonderzoek... 8 2.1 Methode... 8 2.2 Paleogeografie, geomorfologie en bodem...10 2.3 Archeologische gegevens...10 2.4 Historische situatie...10 2.5 Huidige situatie...11 2.6 Toekomstige situatie...11 2.7 Gespecificeerde archeologische verwachting...12 2.8 Advies veldonderzoek...13 3 Veldonderzoek...14 3.1 Methode...14 3.2 Resultaten...15 4 Conclusies en aanbevelingen...16 4.1 Conclusies...16 4.2 Aanbevelingen...16 Literatuur...17 Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen...17 RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [4 ]

1 Inleiding 1.1 Administratieve gegevens Type onderzoek Bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterend Bevoegd gezag Gemeente Ameland Onderzoekskader Bestemmingswijziging Datum veldonderzoek 5 juli en 3 augustus 2017 Naam plangebied Ballumerweg 23 Plaats Nes Gemeente Ameland Provincie Friesland Toponiem De Kiewiet's Hoeve Oppervlakte plangebied 5600 m² Kaartblad topografische kaart 1H Centrumcoördinaten (X/Y) 180020/606634 Afbakening onderzoekszone straal van 500 m rondom het plangebied ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer 4552138100 RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [5 ]

Figuur 1. Aanduiding plangebied. Inzet: ligging in Nederland (ster). 1.2 Aanleiding en doelstelling In het plangebied (figuur 1) zijn bodemingrepen gepland die mogelijk bedreigend zijn voor eventuele archeologische resten. In het kader van de Archeologische Monumentenzorg is conform de richtlijnen van de bevoegde overheid een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek (karterend uitgevoerd. Het doel van het bureauonderzoek is het verwerven van informatie over bekende en verwachte archeologische resten teneinde een gespecificeerde archeologische verwachting op te stellen. Het veldonderzoek heeft als doel de verwachting te toetsen en eventuele archeologische vindplaatsen in kaart te brengen. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [6 ]

1.3 Onderzoeksvragen Zijn de archeologisch relevante niveaus intact? Heeft dat gevolgen voor de archeologische verwachting? Zijn er aanwijzingen voor (grotere) archeologische nederzettingen? Is archeologisch vervolgonderzoek noodzakelijk? 1.4 Randvoorwaarden Het onderzoek is uitgevoerd volgens de normen van de archeologische beroepsgroep. De Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA, versie 4.0), beheerd door de Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer (SIKB; www.sikb.nl), geldt in de praktijk als norm. RAAP is gecertificeerd voor de protocollen: - 4001: Programma van eisen - 4002: Bureauonderzoek, - 4003: Inventariserend veldonderzoek (landbodems), onderdelen proefsleuven en overig - 4004: Opgraven (landbodems) - 4006: Specialistisch onderzoek RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [7 ]

2 Bureauonderzoek 2.1 Methode Het bureauonderzoek dient om op basis van verschillende bronnen inzicht te krijgen in de genese van het landschap, de bodemopbouw en de sporen die het menselijk gebruik in de loop der tijd heeft achter gelaten. Met behulp van deze gegevens wordt een gespecificeerde archeologische verwachting opgesteld. Voor de geraadpleegde bronnen wordt verwezen naar de literatuurlijst. Zie tabel 1 voor de dateringen van de in deze notitie genoemde archeologische perioden. Archeologische perioden Tijdperk Datering Prehistorie Recente tijd Nieuwe tijd Middeleeuwen Romeinse tijd IJzertijd Bronstijd Neolithicum (Nieuwe Steentijd) Mesolithicum (Midden Steentijd) Paleolithicum (Oude Steentijd) - 1945 C - 1850 B - 1650 A - 1500 Laat B - 1250 Laat A - 1050 D: Ottoonse tijd - 900 C: Karolingische tijd - 725 B: Merovingische tijd - 525 A: Volksverhuizingstijd - 450 Laat Midden Vroeg - 270-70 na Chr. - 15 voor Chr. Laat - 250 Midden - 500 Vroeg - 800 Laat - 1100 Midden - 1800 Vroeg - 2000 Laat - 2850 Midden - 4200 Vroeg - 4900/5300 Laat - 6450 Midden - 8640 Vroeg - 9700 Laat - 12.500 Jong B - 16.000 Jong A - 35.000 Midden - 250.000 Oud Vroeg tabel1_standaard_archeologisch_raap_2014 Tabel 1. Archeologische tijdschaal. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [8 ]

Figuur 2. Paleogeografische situatie in 100, 800, 1500 en 1850 na Christus (Vos & De Viries, 2013). RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [9 ]

2.2 Paleogeografie, geomorfologie en bodem Vanaf 6000 jaar geleden ontstonden ten noorden van de huidige Waddeneilanden enkele barrière-eilanden of strandwallen met ten zuiden daarvan een getijdengebied met wadplaten die tijdens eb grotendeels droogvielen (de Waddenzee). De strandwallen schoven in de loop van de eeuwen naar het zuiden toe om uiteindelijk de huidige Waddeneilanden te vormen. De paleogeografische kaarten van 500 voor christus, 100 na Christus en 800 na Christus (Vos, & de Vries, 2013; figuur 2) laten alle drie min of meer hetzelfde beeld zijn. Ameland bestaat uit twee afzonderlijke eilanden, die van elkaar gescheiden worden door een getijdengeul. Het plangebied ligt ten oosten van deze geul in een getijdenzone (wadplaat) ten zuiden het oostelijke eiland. Op de kaart van 1500 na Christus zijn de twee eilanden verder uitgegroeid en is de tussenliggende geul grotendeels dicht geslibt. Het plangebied ligt in een smalle kwelderstrook ten zuiden van het eiland, dat nog alleen bij extreem hoog water (springvloed) door de zee wordt overstroomd. Op de kaart van 1850 heeft het kweldergebied zich verder uitgebreid, waardoor de twee eilanden aan elkaar zijn vast gegroeid. Het plangebied ligt dan op de overgang van de kwelder naar het duingebied. Op de geomorfologische kaart (ontleend aan ARCHIS3) is het plangebied bebouwd (code Beb). Ten zuiden van het plangebied ligt een vlakte ontstaan door afgraving of egalisatie (code 2M48). Ten noorden ervan bevinden zich lage kustduinen met bijbehorende vlakten en laagten (code 3L7 en 4L7). Volgens de bodemkaart (ontleend aan ARCHIS3) bestaat de bodem binnen het plangebied uit vlakvaaggronden met leemarm tot zwak lemig fijn zand (code Zn21). 2.3 Archeologische gegevens Volgens het ARCHeologisch Informatie Systeem (ARCHIS3) zijn in een straal van 500 m rond het plangebied geen onderzoeken of waarnemingen bekend. Op ca. 350 m ten oosten van het plangebied bevindt zich een terrein van hoge archeologische waard (AMK-nummer 15052). Het betreft de historische dorpskern van Nes, die ontstaan is in de periode Late Middeleeuwen-Late Nieuwe tijd. 2.4 Historische situatie Op basis van historische kaarten kan inzicht worden verkregen in de het historisch gebruik van het plangebied. Op de kadastrale minuut uit het begin van de 19 e eeuw (http://beeldbank.cultureelerfgoed.nl/) en de kaart van uit 1854 (Eekhoff, 1859) ligt het plangebied in woest terrein dat op de kaart van Eekhoff is aangegeven met de benaming Achter de dijken. Ten oosten van het plangebied bevindt zich een dijk die rondom het dorp Nes ligt. Ten oosten daarvan, binnen de dijk, is het terrein ontgonnen en in gebruik als bouwland. Ten westen van het plangebied bevindt zich De Slenk, het restant van de geul die voorheen Ameland in twee eilanden scheidde. De Slenk staat in open verbinding met de Waddenzee, waardoor het plangebied bij hoog water nog kon overstromen. Deze situatie blijft tot ver in de 20 e eeuw RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 0 ]

bestaan (http://topotijdreis.nl/). Pas op de topografische kaart van 1930 staat langs de rand van de Waddenzee een dijk aangegeven waardoor De Slenk afgesloten is van de Waddenzee en het plangebied binnen de dijk is komen te liggen. Op de in ongebruik geraakte dijk rondom Nes staat dan een weg aangegeven (Achterdijken). De kaart van 1961 toont bebouwing binnen het plangebied, die zich iin de tweede helft van de 20 e eeuw verder uitbreidt. 2.5 Huidige situatie Het plangebied was tot kort voor het onderzoek deels bebouwd (zie figuur 4). Op het moment is de bebouwing gesloopt en bestaat het terrein uit grasland met plaatselijk verharding en enkele speeltoestellen. Onduidelijk is in welke mate het voormalige gebruik heeft geleid tot verstoring van de bodem. 2.6 Toekomstige situatie Het plangebied heeft op het moment een agrarische bestemming, dat zal worden aangepast naar een recreatieve bestemming (figuur 2). Het aangrenzende groepsverblijf zal worden uitgebreid. Het is op het moment niet duidelijk in hoeverre de hiermee gepaard gaande werkzaamheden bedreigend zijn voor eventueel aanwezige archeologische resten. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 1 ]

Figuur 3. Inrichtingsplan. 2.7 Gespecificeerde archeologische verwachting Het plangebied heeft volgens het bureauonderzoek lange tijd in een getijdengebied (wad) gelegen. Pas in de periode tussen 800 en 1500 na Christus is het plangebied binnen een kwelderzone komen te liggen waardoor (tijdelijke) bewoning mogelijk werd. Vanaf het begin van de 20e eeuw is het plangebied via een dijk tegen de zee beschermd. Verwacht wordt dat eventueel aanwezige vindplaatsen zullen dateren vanaf de Late Middeleeuwen tot en met de Vroege Nieuwe tijd. Op basis van de geraadpleegde historische kaarten is de verwachting laag voor vindplaatsen uit de Late Nieuwe tijd. Een mogelijk archeologische niveau is bijvoorbeeld te herkennen aan een (ophogings)laag met archeologische indicatoren, een oud loopvlak, een humeus en/of verrommeld niveau of een niveau met bodemvorming. Archeologische resten kunnen aanwezig zijn vanaf het maaiveld of direct onder de verstoorde toplaag/bouwvoor. Het is ook mogelijk dat deze zich op enige diepte in het zand bevinden, indien er na de bewoning overstuiving heeft plaatsgevonden. Eerstgenoemde vindplaatsen zullen deels zijn verstoord en hebben waarschijnlijk een slechte conservering. Eventuele vindplaatsen op enige diepte kunnen gaaf zijn (niet-verstoord) en hebben waarschijnlijk een gemiddelde conservering. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 2 ]

2.8 Advies veldonderzoek Volgens de Friese Archeologische MonumentenKaart Extra (FAMKE) is voor de periode Steentijd - Bronstijd geen onderzoek noodzakelijk nodig. Voor de periode IJzertijd Middeleeuwen adviseert de FAMKE een karterend onderzoek 1 (bij ingrepen van meer dan 500 m 2, 6 boringen per ha, met een minimum van 6 boringen per plan). Indien hierbij aanwijzingen gevonden worden voor een archeologische vindplaats, moet uit nader (waarderend) onderzoek blijken hoe waardevol deze vindplaats is. Aanbevolen wordt om binnen het plangebied in eerste instantie een karterend onderzoek 1 uit te voeren. Indien nodig (bij een intact archeologisch niveau) zal direct worden overgegaan op een onderzoek met megaboringen (Edelmanboor met een diameter van 15 cm) in een dichtheid van 20 boringen per ha. De relevante grondlagen worden gezeefd over een zeef met een maaswijdte van 4 mm en het zeefresidu wordt macroscopisch bekeken op de aanwezigheid van archeologische indicatoren. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 3 ]

3 Veldonderzoek 3.1 Methode Het karterend veldonderzoek had een tweeledig doel. Ten eerste diende het booronderzoek om inzicht te krijgen in de bodemkundige situatie in het plangebied, om daarmee de gespecificeerde archeologische verwachting te toetsen. Ten tweede diende het karterend booronderzoek om eventuele archeologische resten op te sporen. In eerste instantie is alleen de uitbreidingslocatie van het groepsverblijf onderzocht (boringen 1 t/m 7; figuur 4). In een later stadium is het onderzoek uitgebreid naar het gehele gebied waarvan de bestemming gewijzigd zal worden (boringen 8 t/m 13). Figuur 4. Boorpuntenkaart. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 4 ]

Er is geboord tot maximaal 175 cm -Mv met een Edelmanboor (7 cm) en zandguts (2 cm diameter). Boring 8 is vanwege de aanwezigheid van verharding net buiten het plangebied gezet. De boringen zijn tijdens het veldwerk lithologisch conform NEN 5104 (Nederlands Normalisatieinstituut, 1989) digitaal beschreven in het boorbeschrijvingssysteem van RAAP (Deborah2; bijlage 1) en met behulp van RTK-GPS ingemeten (x/y en z-coördinaten). Het opgeboorde sediment is met het boormes versneden en geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren (zoals houtskool, vuursteen, aardewerk, metaal, bot, verbrande leem en fosfaatvlekken). 3.2 Resultaten Geologie en bodem In de boringen 1 t/m 3 en 7 t/m 13 is de bodem verstoord (matig fijn, zwak siltig, vaak zwak humeus, lichtbruingrijs tot bruingeel zand, veelal met zandbrokken en wat baksteenpuin) tot een diepte van 0,40 tot 0,80 m -Mv. In de boringen 4 t/m 6 reikt de verstoring tot een diepte van 1,10 tot meer dan 1,75 m -Mv. Boring 4 kon slechts tot een diepte van 1 m -Mv worden doorgezet vanwege de aanwezigheid van ondoordringbaar (beton)puin in de ondergrond, waarschijnlijk een restant van de bebouwing die hier heeft gestaan. In het noordelijke deel van het plangebied (boringen 1 t/m 8) bevinden zich onder het verstoorde pakket duinafzettingen (matig fijn, zwak siltig, lichtgrijsgeel zand met dunne laagjes van humus en fijne plantenresten). Elders zijn wadplaatafzettingen aangetroffen (matig fijn, zwak siltig, lichtgrijsgeel tot grijs zand met bovenin vaak ijzervlekken). In boring 11 bevindt zich tussen de verstoorde laag en de wadplaatafzettingen nog een ca. 0,30 m dikke laag duinafzettingen. Aan de uiterste zuidzijde van het plangebied is in de boringen 12 en 13 een diepte van ca. 1,10 m NAP binnen de wadplaatafzettingen een dunne vegetatiehorizont (matig fijn, zwak siltig, zwak humeus, bruingrijs zand met wortelresten) waargenomen. Archeologie Tijdens het onderzoek zijn geen aanwijzingen gevonden voor de mogelijke aanwezigheid van een archeologische vindplaats. RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 5 ]

4 Conclusies en aanbevelingen 4.1 Conclusies Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de volgende uitspraken worden gedaan: Zijn de archeologisch relevante niveaus intact? De bodem binnen het plangebied is tot op een diepte van 0,40 tot meer dan 1,75 m -Mv verstoord. Er is geen intact archeologisch relevant niveau waargenomen. Heeft dat gevolgen voor de archeologische verwachting? Volgens het bureauonderzoek konden binnen het plangebied archeologische vindplaatsen uit de Late Middeleeuwen en Vroege Nieuwe tijd aanwezig zijn. De verwachting hiervoor kan op basis van het veldonderzoek worden bijgesteld naar laag. Voor vindplaatsen uit overige perioden was de archeologische verwachting al laag. Zijn er aanwijzingen voor (grotere) archeologische nederzettingen? Deze zijn niet aangetroffen. Is archeologisch vervolgonderzoek noodzakelijk? Archeologisch vervolgonderzoek wordt niet noodzakelijk geacht. 4.2 Aanbevelingen De resultaten van het onderzoek geven geen aanleiding om archeologisch maatregelen (planaanpassing, vervolgonderzoek, etc.) aan te bevelen. Wanneer bij de werkzaamheden toch archeologische resten worden aangetroffen, moet hiervan direct melding gemaakt worden bij de bevoegde overheid (gemeente Ameland). RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 6 ]

Literatuur Eekhoff, W., 1859. Nieuwe atlas van de provincie Friesland. Leeuwarden. Nederlands Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters. Nederlands Normalisatie-instituut, Delft. Vos, P. & S. de Vries, 2013. 2 e generatie palaeogeografische kaarten van Nederland (versie 2.0). Deltares, Utrecht. Op 6 juli 2017 gedownload van ww.archeologieinnederland.nl. Overzicht van figuren, tabellen en bijlagen Figuren: Figuur 1. Aanduiding plangebied. Inzet: ligging in Nederland (ster). 6 Figuur 2. Paleogeografische situatie in 100, 800, 1500 en 1850 na Christus (Vos & De Viries, 2013). 9 Figuur 3. Inrichtingsplan. 12 Figuur 4. Boorpuntenkaart. 14 Tabellen: Tabel 1. Archeologische tijdschaal. 8 Bijlagen: Bijlage 1. Boorbeschrijvingen (inclusief lithologisch profiel) RAAP-notitie 5328 8 augustus 2017 [1 7 ]

boring: AMBLL-1 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.007,66, Y: 606.636,54, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,92, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,92 m +NAP 40 cm -Mv / 2,52 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, zandbrokken, matig fijn Opmerking: betonbrokken 75 cm -Mv / 2,17 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,42 m +NAP boring: AMBLL-2 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.017,67, Y: 606.638,18, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,90, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,90 m +NAP 45 cm -Mv / 2,45 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,40 m +NAP 1

boring: AMBLL-3 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.027,51, Y: 606.638,51, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,85, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,85 m +NAP 40 cm -Mv / 2,45 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,35 m +NAP boring: AMBLL-4 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.031,83, Y: 606.623,81, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,85, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,85 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, humusvlekken, matig fijn 30 cm -Mv / 2,55 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, bruingeel, matig fijn 50 cm -Mv / 2,35 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, zandbrokken, matig grof 100 cm -Mv / 1,85 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: niet benoemd, niet benoemd, grijs Archeologie: ondoordringbaar bouwpuin (onbepaald) Opmerking: beton? Einde boring op 101 cm -Mv / 1,84 m +NAP 2

boring: AMBLL-5 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.032,04, Y: 606.623,26, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,84, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,84 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, humusvlekken, matig fijn 30 cm -Mv / 2,54 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, bruingeel, matig fijn 50 cm -Mv / 2,34 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgeelgrijs, zandbrokken, matig grof 110 cm -Mv / 1,74 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijs, matig fijn Einde boring op 175 cm -Mv / 1,09 m +NAP boring: AMBLL-6 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.005,28, Y: 606.622,25, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,91, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,91 m +NAP 25 cm -Mv / 2,66 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, bruingeel, matig fijn 110 cm -Mv / 1,81 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,41 m +NAP 3

boring: AMBLL-7 beschrijver: BH, datum: 5-7-2017, X: 180.018,40, Y: 606.627,34, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,85, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,85 m +NAP 30 cm -Mv / 2,55 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, bruingeel, zandbrokken, matig fijn 50 cm -Mv / 2,35 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,35 m +NAP boring: AMBLL2-8 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 179.996,87, Y: 606.658,38, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 1H, hoogte: 2,87, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,87 m +NAP 10 cm -Mv / 2,77 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtbruingeel, matig fijn 50 cm -Mv / 2,37 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,37 m +NAP 4

boring: AMBLL2-9 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 180.066,39, Y: 606.635,51, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,49, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,49 m +NAP 15 cm -Mv / 2,34 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, zandbrokken, matig fijn Archeologie: fragmenten bouwpuin (onbepaald) 80 cm -Mv / 1,69 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 0,99 m +NAP boring: AMBLL2-10 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 180.051,41, Y: 606.600,94, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,64, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,64 m +NAP 15 cm -Mv / 2,49 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, zandbrokken, matig fijn 40 cm -Mv / 2,24 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 100 cm -Mv / 1,64 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,14 m +NAP 5

boring: AMBLL2-11 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 180.004,53, Y: 606.596,25, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,77, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,77 m +NAP 15 cm -Mv / 2,62 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, zandbrokken, matig fijn 50 cm -Mv / 2,27 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm), aard ondergrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, enkele humuslagen, matig fijn, interpretatie: duinafzettingen 80 cm -Mv / 1,97 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: geleidelijk (0,3-3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,27 m +NAP boring: AMBLL2-12 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 180.019,48, Y: 606.568,41, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,51, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,51 m +NAP 15 cm -Mv / 2,36 m +NAP 40 cm -Mv / 2,11 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 100 cm -Mv / 1,51 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen 140 cm -Mv / 1,11 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, bruingrijs, matig fijn, spoor wortelresten Bodemkundig: laklaag/vegetatie-horizont 143 cm -Mv / 1,08 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 1,01 m +NAP 6

boring: AMBLL2-13 beschrijver: BH, datum: 3-8-2017, X: 180.061,39, Y: 606.568,88, precisie locatie: 1 dm, coördinaatsysteem: Rijksdriehoeksmeting, kaartblad: 2C, hoogte: 2,45, precisie hoogte: 0 cm -Mv / 2,45 m +NAP 15 cm -Mv / 2,30 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, zwak humeus, lichtbruingrijs, zandbrokken, matig fijn 40 cm -Mv / 2,05 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, lichtgrijsgeel, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Bodemkundig: enkele Fe-vlekken 80 cm -Mv / 1,65 m +NAP Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen 135 cm -Mv / 1,10 m +NAP Bodemkundig: laklaag/vegetatie-horizont 136 cm -Mv / 1,09 m +NAP Algemeen: aard bovengrens: abrupt (<0,3 cm) Lithologie: zand, zwak siltig, grijs, matig fijn, interpretatie: wadplaatafzettingen Einde boring op 150 cm -Mv / 0,95 m +NAP 7