POLITIËLE CRIMINALITEITS- STATISTIEKEN PCS tendensen 2015-2016 tendensen 2015-2016 1
2 PCS tendensen 2015-2016
I n h o u d ALGEMEEN... 4 AANDACHTSPUNTEN BIJ HET LEZEN EN INTERPRETEREN... 7 GEOGRAFISCHE VERGELIJKINGEN... 8 OPVALLENDE TENDENSEN 2016 TEN AANZIEN VAN 2015... 10 Totale geregistreerde criminaliteitscijfer... 10 Diefstallen... 11 Andere misdrijfvormen... 12 Conclusie... 12 Stijgingen in 2016... 13 Dalingen in 2016... 15 3
A L G E M E E N Openheid en transparantie In het kader van het bevorderen van openbaarheid van bestuur en een cijfermatig onderbouwd, evidence based beleid, werd door de minister van Binnenlandse Zaken voor een open en transparante communicatie gekozen betreffende de misdrijven die door de politiediensten in België worden geregistreerd. De Politiële Criminaliteitsstatistieken (PCS) worden per kwartaal gepubliceerd. Met deze frequentie van publicatie en zonder afbreuk te doen aan de exhaustiviteit, functioneren deze cijfergegevens als een graadmeter of een barometer betreffende de in België geregistreerde criminaliteit. De meest recente evoluties betreffende de geregistreerde criminaliteit in België worden dus gemonitord. In de praktijk betekent dit dat zowel de burger als de verschillende actoren binnen het veiligheidsbeleid regelmatig over cijfers beschikken voor de verschillende bestuursniveaus (gemeente, politiezone, arrondissementeel, provinciaal, gewestelijk en federaal). Daarnaast blijft strategische lange-termijn-analyse mogelijk omdat verschillende jaren in ogenschouw worden genomen. De politie kan voor het opstellen en evalueren van haar operationele werking steunen op eigen maandelijkse barometers en rechtstreekse bevragingen van gegevensbanken. Basisgegeven = aanvankelijk proces-verbaal Het basisgegeven van de geregistreerde criminaliteitsstatistieken is het aanvankelijk proces-verbaal dat door de politiediensten van de geïntegreerde politie, gestructureerd op twee niveaus, werd opgesteld, ongeacht of het gaat om een voltooid misdrijf of een poging. Bij het opstellen van het proces-verbaal dient voor elk feit gepleegd in België 1 van de 589 gemeenten gekozen te worden als zijnde de pleegplaats van het feit. Het zijn deze gemeenten die daarna geaggregeerd worden naar de hogere geografische niveaus (politiezone, gerechtelijk arrondissement, ) in de rapporten. Bij de recurrente verspreiding van deze barometer inzake criminaliteit wordt getracht steeds zoveel mogelijk informatie aan te bieden. Concreet betekent dit dat er gegevens ter beschikking worden gesteld inzake: De strafrechtelijke inbreuken op zich: de inbreuken op het Strafwetboek (misdaden, wanbedrijven en overtredingen) en de inbreuken op de Bijzondere Wetten (bijvoorbeeld de Drugswet van 1921). De criminele figuren / fenomenen : feiten die niet als dusdanig in het Strafwetboek zijn opgenomen, maar waarmee men in de dagelijkse politiepraktijk regelmatig wordt geconfronteerd. Het betreft een combinatie van een misdrijf (bv. diefstal) met onder andere het voorwerp of vervoermiddel waarop dit misdrijf betrekking heeft (bv. autodiefstal), de plaats waar het misdrijf gepleegd is (bv. woninginbraak) of de manier waarop het misdrijf gepleegd werd (bv. diefstal gewapenderhand). De definitie en afbakening van deze criminele figuren vloeit voort uit de werkzaamheden van de Werkgroep Politiestatistiek (WPS). De plaatsbestemming van een feit: de functie die de plaats vervult waar het misdrijf is gepleegd (bv. openbare weg, onderwijsinstelling ). De voorwerpen: de zaken die het meest gestolen worden bij verschillende types van diefstal worden weergegeven. De vervoermiddelen: de gestolen auto s worden voorgesteld per merk. 4
De niet-misdrijven: naast de strafrechtelijke inbreuken worden er in de politiële databanken ook een aantal feiten geregistreerd die op zich niet strafbaar zijn, doch waarvoor toch een proces-verbaal wordt opgemaakt (bv. zelfmoord, familiale moeilijkheden, verloren voorwerpen ). Aan de hand van dit instrument wordt het mogelijk een vinger aan de pols te houden, nieuwe criminaliteitstendensen sneller te detecteren en dus, indien nodig, een bijsturing van het veiligheidsbeleid te initiëren. Snelheid van publicatie versus volledigheid databank Hiervoor is een snelle, betrouwbare vrijgave van gevalideerde gegevens van primordiaal belang. Voor de criminaliteitsstatistieken per kwartaal betekent dit concreet dat betrouwbare cijfers in principe beschikbaar zijn tot een periode van een viertal maanden voorafgaand aan de datum van afsluiting van de databank. Die bufferperiode wordt gehanteerd omdat een voldoende hoge volledigheid van de databank nodig is om zinvolle analyses te kunnen maken. Een proces-verbaal dient volgens de richtlijnen namelijk binnen de 3 weken te worden afgewerkt en overgemaakt aan de Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) 1, die de bron vormt voor de opmaak van de PCS. Voor een deel van de processen-verbaal verloopt dit verwerkingsproces echter met enige vertraging. Op jaarbasis komt de volledigheid van de cijfers niet in het gedrang omdat bij de afsluiting voor de opmaak van de jaarlijkse Politiële CriminaliteitsStatistieken hiermee rekening wordt gehouden zodat de betrouwbaarheid van de cijfers globaal genomen verzekerd is. Daardoor kunnen de PCS over het verloop van de jaren een betrouwbaar beeld geven over de tendensen in de vastgestelde criminaliteit. De huidige versie van de PCS bevat gegevens tot en met (pleegdatum) 31 december 2016 (datum van afsluiting van de gegevensbank is 21/04/2017). De gegevens voor de jaren 2001 tot en met 2005 worden niet langer gepubliceerd, maar blijven wel opvraagbaar bij de Directie van de politionele informatie en de ICT-middelen (DRI) Business Unit Beleid en beheer (BIPOL). Op basis van een driemaandelijkse extractie 2 uit de ISLP 3 - De voeding van de ANG verschilt servers van de 188 politiezones, 4 die vergeleken wordt met de naargelang politiezone Algemene Nationale Gegevensbank, kan grosso modo ingeschat worden welk percentage van aanvankelijke processen-verbaal (gerechtelijk-niet verkeer) 1 De Algemene Nationale Gegevensbank (ANG) is een politiedatabank waarin feiten geregistreerd worden op basis van processen-verbaal die voortvloeien uit de missies van de gerechtelijke en bestuurlijke politie. Zij laat toe om tellingen uit te voeren op verschillende statistische variabelen, zoals het aantal geregistreerde feiten, de modi operandi, de voorwerpen gehanteerd bij het misdrijf, de gebruikte vervoermiddelen, de bestemmingen-plaats,... 2 De meest recente dateert van 18 april 2017. Op die datum bedroeg de volledigheid van de ANG, voor de aanvankelijke processen-verbaal van 2016 (datum in behandeling ISLP), op nationaal niveau 97,8%. 3 Integrated System for Local Police, een informaticatoepassing die onder meer wordt gebruikt om processen-verbaal te registreren. 4 Volgend op de Wet van 7 december 1998 tot de organisatie van een geïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveaus, werden er 196 politiezones opgericht. Sindsdien hebben zich meerdere fusies voorgedaan waarbij twee, of zelfs drie, politiezones samensmolten tot een nieuwe politiezone. Voorbeelden van dergelijke fusies zijn politiezone Limburg Regio Hoofstad, bestaande uit de voormalige zones HAZODI en West-Limburg, en politiezone Zennevallei, bestaande uit de voormalige zones Beersel, Halle en Sint-Pieters- Leeuw. Momenteel bestaan er in België 188 politiezones (er is nog geen rekening gehouden met de komende PZ CARMA). Deze fusies werden met terugwerkende kracht toegepast op alle pleegjaren teneinde de vergelijkbaarheid over de tijd mogelijk te maken. Ook op het niveau van de gerechtelijke arrondissementen werd in 2014 een hervorming doorgevoerd waardoor de 27 oude arrondissementen werden herleid tot 12. Wel werden er 14 parketten voorzien en ook op politieel niveau kwamen er 14 gedeconcentreerde gerechtelijke directeurs. De PCS op het niveau van de gerechtelijke arrondissementen volgt deze 14-delige structuur die evenals de fusies bij de politiezones met terugwerkende kracht werd toegepast op alle pleegjaren. 5
zich nog niet in de ANG bevindt 5. Onderstaande tabel toont aan dat de voeding vanuit de politiezones niet overal met dezelfde snelheid gebeurt, wat dus een negatief effect heeft op de volledigheid van de criminaliteitsstatistieken, zeker wat betreft de cijferrapporten die betrekking hebben op de politiezones (en gemeenten) in kwestie. Vanzelfsprekend hebben deze achterstanden ook een impact, hetzij beperkter, op de hoger liggende geografische entiteiten tot en met het nationaal niveau toe. % aanvankelijke gerechtelijke PV s 2016 nog niet in ANG # PZ Naam PZ 0% (dus alle PV's in ANG) 8 < 1% 73 1% - < 3% 80 3% - < 5% 14 5% of meer 13 Totaal aantal politiezones 188 POLITIEZONE ARRO IEPER, ZONE DE POLICE DE GAUME, ZONE NIVELLES - GENAPPE, POLICE HOUILLE-SEMOIS, ZP AWANS/GRACE-HOLLOGNE, ZONE STAVELOT- MALMEDY, ZONE DU VAL DE L'ESCAUT, PZ POLBRUNO, ZONE BASSE MEUSE, VOORKEMPEN, ZP HAUTE SENNE, ZONE MONS - QUEVY, ZONE DE POLICE DE MOUSCRON Tabel 1: verdeling van de 188 politiezones (registrerend korps) naarmate de volledigheid van hun voeding naar de ANG, dit wat betreft de aanvankelijke gerechtelijke PV s (niet-verkeer) opgesteld in ISLP in 2016. (Bron: Stuurbord ANG de dato 18 april 2017) Volledigheid als element voor contextualisering We vermelden hier de betrokken zones, zeker niet om deze met de vinger te wijzen, doch om de gebruiker van de cijfers te waarschuwen dat de tendensen (in casu: vastgestelde dalingen) in de cijfers mogelijks nog kunnen veranderen. Dit is namelijk de eerste contextualisering van de cijfers die dient te gebeuren. De reden van de tragere voeding kan verschillende oorzaken hebben: technische problemen, capaciteitsproblemen, andere operationele prioriteiten, 5 Ook voor een aantal federale diensten zijn er gegevens beschikbaar wat betreft de voeding van de ANG. Gezien het voorlopig nog om partiële gegevens gaat en ze minder direct aan een bepaalde gemeente/politiezone (pleegplaats) gelinkt zijn, worden ze niet in deze publicatie opgenomen. 6
A A N D A C H T S P U N T E N B I J H E T L E Z E N E N I N T E R P R E T E R E N Bij het lezen en interpreteren van deze rapporten is het belangrijk dat volgende aandachtspunten in acht worden genomen. In een eerste grafiek wordt het totaal aantal geregistreerde feiten weergegeven en dit over alle misdrijfcategorieën heen. Op zich zegt dit cijfer niet zoveel, gezien het gaat om een combinatie van zeer ernstige feiten (bv. moord) en eerder lichtere inbreuken (bv. openbare dronkenschap). Het is dus interessanter om elk specifiek misdrijf apart te bekijken. Wanneer een overzicht wordt gegeven per maand, dan dienen de meest recente maanden met de nodige omzichtigheid te worden bekeken, gezien mogelijks nog niet alle feiten geregistreerd zijn in de ANG. Feiten die niet gekend zijn bij de politie (dark number ) worden per definitie niet meegeteld. Hiervoor kan een Veiligheidsmonitor een indicatie 6 geven. Bij de interpretatie van een (lichte) daling moet enig voorbehoud gemaakt worden omdat door aanvulling met nog niet geregistreerde feiten deze daling kan ombuigen tot een status quo of zelfs een stijging. Technische verbeteringen kunnen aanleiding geven tot lichte schommelingen tussen twee verschillende afsluitingen die worden uitgevoerd. Proactieve versus reactieve misdrijven: o Voor bepaalde misdrijfcategorieën (vb. drugsinbreuken, illegale vreemdelingen, schijnhuwelijken, illegale wapendracht, financiële en economische misdrijven) is de registratie sterk afhankelijk van de inspanningen die door de politiediensten worden geleverd. Men noemt dit proactieve misdrijven ( haalcriminaliteit ): hoe meer men er naar zoekt (acties), hoe meer feiten men vindt. Hoe meer drugscontroles er bijvoorbeeld gebeuren, hoe meer mensen men zal betrappen met drugs op zak en dus hoe meer PV s er (ambtshalve) zullen opgesteld worden. Een stijging in de geregistreerde cijfers voor dergelijke misdrijven wil dus niet noodzakelijkerwijze zeggen dat er ook in de realiteit een stijging is. Evoluties zijn eerder een indicator voor politieactiviteit. o Andere misdrijfcategorieën (vb. inbraken, diefstal gewapenderhand, geweld tegen personen, beschadigingen) zijn veel minder gevoelig voor de politieactiviteit. Dit zijn de reactieve misdrijven ( brengcriminaliteit ). Er wordt een PV opgesteld door de verbalisant omdat men geïnformeerd is door het slachtoffer (klacht) of door derden (aangifte). Evoluties zijn eerder een reflectie van het werkelijk voorkomen van een fenomeen, MAAR kunnen ook bepaald worden door bv. een wijziging in de aangiftebereidheid van de bevolking. Een middel om dit dark number in te schatten is een Veiligheidsmonitor (bevolkingsenquete). 6 Met de bemerking dat de meest recente versie van deze bevolkingsenquête dateert van 2009. 7
G E O G R A F I S C H E V E R G E L I J K I N G E N Hitparades en criminaliteitsgraden Geregeld verschijnen in de media hitparades waarin gemeenten met elkaar vergeleken worden op vlak van geregistreerde criminaliteit. Men wil immers graag een antwoord krijgen op de vraag Waar situeert zich de meeste criminaliteit?. Gemeenten uit dezelfde regio of gemeenten verspreid over het ganse land, maar die zogezegd vergelijkbaar zijn omwille van hun stedelijk karakter worden dan met elkaar vergeleken qua geregistreerde criminaliteit. Men doet dit meestal door middel van het berekenen van een criminaliteitsgraad, met andere woorden, men deelt het aantal geregistreerde feiten door het aantal inwoners. Soms gebeurt dit voor het geheel van de geregistreerde criminaliteit (wat al helemaal niet aan te raden is, omdat op dergelijke wijze elk misdrijf, ongeacht de ernst (vb. een moord versus een fietsdiefstal), evenveel gewicht krijgt in de berekening), soms voor bepaalde misdrijftypes. De criminaliteitscijfers van gemeenten vergelijken enkel op basis van het afwegen ten opzichte van het bevolkingsaantal, volstaat niet om op een verantwoorde manier een vergelijking te maken tussen gemeenten. Het gegeven bevolkingsaantal bij de opmaak van graden Naast het bevolkingsaantal verschillen de gemeenten onderling ook sterk op andere gebieden die een invloed kunnen hebben op de criminaliteit. Zo zijn bijvoorbeeld de steden aantrekkingspolen voor werk, handel, onderwijs, toerisme, Het aantal personen (potentiële daders en slachtoffers) aanwezig op hun grondgebied is dagelijks veel hoger dan het aantal officieel ingeschreven inwoners. Al deze personen kunnen vanzelfsprekend ook slachtoffer worden van misdrijven en de dagelijkse toestroom van personen creëert op zijn beurt een aantrekkingskracht voor crimineel gedrag. Ook de kustgemeenten situeren zich in een gelijkaardige positie en kennen op sommige tijdstippen een grote tijdelijke bevolking. Andere voorbeelden zijn studentensteden, toeristische trekpleisters, shoppingcenters buiten de stadskernen, Men moet steeds in het achterhoofd houden dat voor een gemeente waar een sterk verschil kan bestaan tussen de officiële bevolking en de aanwezige dagelijkse bevolking, de criminaliteitsgraad niet altijd een accuraat beeld geeft en dus ook niet de juiste posities in dergelijke hitparades weergeeft. Belang van een goede gemeentetypologie Wat betreft de onderlinge vergelijking van gemeenten is het daarom aangewezen gebruik te maken van een gemeentetypologie, die alle gemeenten opdeelt in vergelijkbare groepen (bijvoorbeeld zwak uitgeruste kleine stad, grote stad, sterk morfologisch verstedelijkte gemeente) qua morfologie, uitrustingsniveau, Vergelijkingen binnen één vergelijkbare groep geven dan een realistischer beeld. De huidige gemeentetypologie is evenwel aan herziening toe, aangezien de laatste versie zich baseerde op gegevens van 1991 en de accuraatheid ervan afgenomen is. Bovendien blijft het moeilijk om binnen eenzelfde type van gemeenten vergelijkingen te maken, specifiek voor wat de vergelijking tussen de 5 grote steden betreft (Antwerpen, Gent, Brussel-stad, Charleroi en Luik). Daar komen de gemeentegrenzen niet altijd overeen met de werkelijke stadsgrenzen (het aaneengesloten stedelijk weefsel). Het administratieve geheel kan kleiner zijn dan wat de stad in werkelijkheid is, omgekeerd kunnen de gemeentegrenzen ook ruimer zijn dan de stadsgrenzen. Op die manier kunnen criminaliteitsgraden enkel op basis van het aantal inwoners misleidend zijn, omdat de noemer (= het bevolkingsaantal) soms te groot is en soms te klein is. 8
Haalcriminaliteit versus brengcriminaliteit Als men al wil werken met een criminaliteitsgraad is het zeker niet aangewezen dit te doen op het geheel van de geregistreerde criminaliteit, dit omdat er een grote inhoudelijke variëteit bestaat aan misdrijven (een fietsdiefstal is geen moord). Bovendien komen sommige misdrijftypes heel vaak voor en andere veel minder. Niet alle misdrijftypes lenen zich tot het opstellen van een graad. Men dient een onderscheid te maken tussen haalcriminaliteit en brengcriminaliteit. De laatste groep wordt geregistreerd op basis van aangifte van het slachtoffer (bv. woninginbraak) waarbij de aangiftebereidheid eerder afhankelijk is van het soort delict dan van de ruimtelijke omgeving. Voor de haalcriminaliteit (bv. drugsdelicten) kan en zal het aantal registraties sterk variëren naargelang de politieactiviteit in een bepaald criminaliteitsdomein. Als er geen of weinig politieactiviteit is in dat bepaalde domein, wordt dit soort van criminaliteit weinig of niet gedetecteerd, omgekeerd kan een goed gesitueerde politieactie wel een aanzienlijke detectie weergeven. Belangrijk is dat die politieactiviteit mee bepaald wordt door prioriteitsstellingen in het veiligheidsbeleid die geografisch kunnen verschillen. Andere contextvariabelen voor het berekenen van graden Een graad hoeft zich tenslotte ook niet altijd te baseren op het aantal inwoners. Zo bieden we enkele alternatieven op het interactieve deel van de website onder de vorm van kaarten. Voor autodiefstal en diefstal uit voertuig kan men de relatie leggen met het aantal ingeschreven voertuigen 7, voor woninginbraak met het aantal woongelegenheden en voor intrafamiliaal geweld met het aantal huishoudens. Definities en bronnen van de gebruikte contextvariabelen: Voertuig (bron: FOD Economie): Het voertuigenpark geeft een overzicht van alle in België ingeschreven gemotoriseerde voertuigen op datum van 1 augustus. Deze inschrijving vermeldt in het geval van een natuurlijke persoon het adres van de hoofdverblijfplaats en in het geval van een rechtspersoon (bijvoorbeeld bedrijfswagens) het adres van de maatschappelijke zetel. Woongelegenheid (bron: FOD Economie): Gebouw of gedeelte van een gebouw bestemd om bewoond te worden door een gezin of als dusdanig gebruikt, om het even of het gezin bestaat uit een persoon die alleen leeft of uit meerdere personen en waar de verschillende gezinsactiviteiten (wonen, slapen, eetmaal bereiden,...) kunnen worden uitgeoefend. Zijn geen woongelegenheden in die zin: de kamers in gebouwen met collectieve woongelegenheden zoals in kloosters, klinieken, hospitalen, weeshuizen, bejaardentehuizen, Huishouden (bron: FOD Economie): Het huishouden bestaat uit een persoon die gewoonlijk alleen leeft, ofwel uit twee of meer personen, al dan niet met elkaar verwant, die gewoonlijk in dezelfde woning wonen en er samenleven. De statistiek van de huishoudens is afgeleid uit het bestand van de bevolking volgens het Rijksregister. 7 Met betrekking tot het aantal ingeschreven voertuigen dient opgemerkt te worden dat leasingwagens worden toegewezen aan de gemeente waar de maatschappelijke zetel van de leasingmaatschappij gelegen is en niet aan de gemeente waar de gebruiker ervan woont, wat bijgevolg een onderschatting van de graad kan veroorzaken in die gemeenten waar leasingmaatschappijen gevestigd zijn. 9
O P V A L L E N D E T E N D E N S E N 2 0 1 6 T E N A A N Z I E N V A N 2 0 1 5 Aandachtspunt bij het vergelijken van jaren Alle vergelijkingen (absoluut of procentueel) tussen 2016 en 2015 hebben steeds betrekking op de volledige jaren, dit op nationaal niveau, tenzij het anders wordt vermeld. Hierbij dient steeds voor ogen gehouden te worden dat de feiten die gepleegd werden in 2016 minder tijd gehad hebben om geregistreerd te worden in de Algemene Nationale Gegevensbank dan de feiten die gepleegd werden in 2015. Of anders gezegd: het is niet uitgesloten dat een momenteel vastgestelde daling van het aantal geregistreerde feiten voor 2016 ten opzichte van 2015 (betreffende een bepaalde misdrijfcategorie en/of een bepaald geografisch gebied) uiteindelijk nog kan resulteren in een status quo of zelfs een lichte stijging. Hoe groter echter de huidige daling, hoe kleiner die kans. Vanzelfsprekend bestaat er een samenhang met de mate van volledigheid, zoals hierboven reeds werd aangehaald. Een huidige stijging daarentegen, zal logischerwijze steeds een stijging blijven. Onderstaand wordt eerst kort ingegaan op het totale geregistreerde cijfer, daarna wordt ingezoomd op enkele diefstalvormen en enkele andere fenomenen, gevolgd door een conclusie. Vervolgens volgt tenslotte een oplijsting van alle hoofdcategorieën en criminele figuren, dit gegroepeerd naar stijgers en dalers. Totale geregistreerde criminaliteitscijfer Voor 2016 (pleegdatum) bedroeg het aantal door de Totale geregistreerde criminaliteit politiediensten (lokale en federale politie) in een procesverbaal geregistreerde misdrijven (= inbreuken op het is laag Strafwetboek en inbreuken op bijzondere wetgeving, zoals de Drugswet, Wapenwet, Vreemdelingenwet, ) in totaal 870.655 feiten. Dit is een daling met 5,1% (-46.871 feiten) in vergelijking met 2015 (917.526 feiten). Rekening houdend met mogelijks laattijdige vattingen 8 (die dus momenteel nog niet in de cijfers verwerkt zijn), kan redelijkerwijze verwacht worden dat de eindbalans onder de 900.000 zal stranden, waardoor dit het laagst opgetekende cijfer is sinds het begin van de tellingen in 2000. De dalende trend die in 2012 is begonnen wordt zo verdergezet. We mogen natuurlijk niet vergeten dat zo n totaalcijfer een aggregatie is van heel uiteenlopende misdrijftypes, zowel inhoudelijk als naar ernst (vb. een fietsdiefstal kun je eigenlijk niet vergelijken met terrorisme). Aan de andere kant kunnen we ook niet negeren dat er een trend te zien is. De vraag is dan vanwaar die komt? Het is een fenomeen dat ook in andere Westerse landen is opgedoken (vaak zelfs eerder dan bij ons), en dat men soms omschrijft als de international crime drop. Een van de grote verklaringen daarvoor is wat men noemt de security hypothese, zijnde dat door steeds meer camera s, inbraakpreventie, private bewaking, het steeds moeilijker wordt om (ongemerkt) delicten te plegen, zeker voor gelegenheidsdieven (amateurs). Er is ook een verschuiving gaande van offline naar online criminaliteit, die minder zichtbaar en minder risicovol voor de daders is. 8 Op basis van ervaringen uit het verleden schatten we deze laattijdige vattingen op ongeveer 15.000 feiten. 10
Ongetwijfeld zal ook de terroristische context daarbovenop zijn impact gehad hebben (vb. strengere bewaking van publieke plaatsen waardoor er minder feiten gepleegd worden;.) Het is ook niet uit te sluiten dat een deel van de daling veroorzaakt wordt door een lagere aangiftebereidheid bij de bevolking (dus een groter dark number ). Diefstallen Inbraken in gebouwen worden ingedeeld in 3 grote types: 1)woningen; 2)openbare gebouwen; 3)bedrijven. De woninginbraken nemen zowat drie/vierden van het totaal in, wat niet abnormaal is gegeven dat er nu eenmaal veel meer woningen zijn dan andere gebouwen. Deze 3 types zitten allemaal in dalende lijn. De grootste daling is er bij de woninginbraak: -17 % in vergelijking met 2015. De daling is er zowel bij huizen als appartementen. Dit is een zeer hoopgevende evolutie, gegeven de grote impact op het veiligheidsgevoel van de burger. Inbraken in openbare gebouwen dalen met 4 %. De daling is sterk bij ziekenhuizen, rusthuizen en gemeentehuizen. Daarentegen is er een stijging bij scholen. Inbraken in bedrijven dalen met 14 %. Er is een grote daling bij elektrozaken en benzinestations. De laatste jaren zijn er veel inbraken in fietsenwinkels, waar dure koersfietsen gestolen worden. Deze fietsen worden daarna verkocht in Oost-Europa. Er zijn meerdere verklaringen voor de daling: technopreventie, private bewaking, samenwerkingsakkoorden met UNIZO, sensibilisering ( 1 dag niet ), meer politie op straat, De daders zijn vaak, maar zeker niet altijd, rondtrekkende dadergroepen. Ondanks deze dalingen, blijven de inbraken in gebouwen zeker een prioriteit, gegeven de grote impact voor de slachtoffers. Autodiefstal zit al sinds het jaar 2000 in een dalende trend en is in die tijd gezakt van 40.000 naar minder dan 10.000 feiten per jaar. De grote daling is er zowel bij de pogingen als bij de voltooide feiten. Ongetwijfeld heeft technopreventie een zeer grote rol gespeeld (vb. alarmsystemen, startsleutels, GPS-lokalisatie), waardoor het voor amateurs steeds moeilijker wordt. Ook 2016 daalt verder sterk tov 2015: -12 %. Ook de verdere uitbouw van het ANPR-netwerk zal zijn invloed hebben. Met dit netwerk van camera s worden nummerplaten automatisch gelezen om zo gestolen, geseinde of niet-verzekerde voertuigen onmiddellijk te signaleren. De diefstallen gewapenderhand vertonen een sterke daling, zijnde -12 %. Vooral de feiten gepleegd op de openbare weg zijn in 2016 sterk verminderd. In nachtwinkels en apotheken echter is er een stijging. De metaaldiefstallen kennen een spectaculaire daling: -34 %. Een metaaldiefstal is eigenlijk overwegend een koperdiefstal. De laatste jaren is de koperprijs sterk gedaald, dus de winsten die men kan halen zijn kleiner. Vaak worden deze diefstallen gepleegd op spoorwegdomein. De spoorwegen hebben de laatste jaren actie ondernomen om dit te verhelpen (betere verankering van de kabels en vervanging van de koperen kabels door aluminium). Het is sinds juli 2013 ook verboden om bij de verkoop van gerecycleerd koper cash geld te gebruiken. Zakkenrollerij kent een daling van 13 %. De evolutie is al jaren dalend en het aantal feiten is zodoende sinds 2012 bijna gehalveerd. Deze feiten kunnen zich voordoen op het openbaar vervoer, de openbare weg of op semi-publieke plaatsen zoals winkelcentra. De grootste daling is er op het openbaar vervoer, vooral op de Brusselse metro. De hogere waakzaamheid n.a.v. de terreurdreiging (oa meer patrouilles) zal daar zijn impact gehad hebben. Daarnaast worden er geregeld sensibiliseringsacties gehouden tav de reizigers. 11
Andere misdrijfvormen ICT en internet nemen een steeds grotere plaats in in het dagelijkse leven. De pure inbreuken op de informaticawet (hacking, informaticabedrog, sabotage en valsheid in informatica) stijgen met 11 % in vergelijking met 2015. Een deel van de stijging is te wijten aan de toename van de feiten van betaalkaartfraude. Internet kan echter ook een middel zijn om andere misdrijven te plegen, zoals bijvoorbeeld oplichting. Voor internetfraude zien we heden een stabilisering, na een sterke stijging de voorbije jaren. Vraag is natuurlijk in hoeverre slachtoffers aangifte doen, ongetwijfeld is er een zeer groot dark number. Het is ook zo dat in de statistieken het niet altijd mogelijk is te achterhalen of het feit via computer/ict/internet gepleegd werd of niet (vb. belaging, kinderporno, ) Voor terrorisme zien we een sterke stijging zoals te verwachten, gelieerd aan Syriëstrijders/Islamitische Staat, toename van aanslagen in West-Europa. Dit zijn dan nog enkel de PV s (harde info), er zijn ook heel veel RIR s (=gerechtelijke informatierapporten met zachte info). Na de start van de burgeroorlog in Syrië (2011) en de oprichting van het kalifaat Islamitische Staat (2014) werden we geconfronteerd met vertrekkende Syriëstrijders. In 2015 waren er meerdere grote aanslagen in Parijs (Charlie Hebdo onder meer), in maart 2016 dan werd voor iedereen duidelijjk dat de dreiging wel degelijk zeer reëel was en kwamen er de aanslagen op de luchthaven van Zaventem en de Brusselse metro van Maalbeek. Een grote bezorgdheid heden zijn de terugkerende Syriëstrijders. De sterke stijging van mensensmokkel is vanzelfsprekend gelieerd aan de migratiecrisis sinds zomer 2015, veroorzaakt door de oorlog in Syrië. De feiten worden vaak vastgesteld op de snelwegparkings op E40 en E17 richting kust (Drongen, Wetteren, ) of haven Zeebrugge (wens naar UK te gaan) of de zones die grenzen aan Frankrijk. Zie ook «jungle van Calais» (inmiddels gesloten sinds okt 2016). Conclusie Het is duidelijk dat globaal genomen er een dalende trend is, waar ongetwijfeld meerdere factoren een rol spelen. Voor een stuk is het door efficiënter werk van politie en justitie, voor een stuk zijn het maatschappelijke ontwikkelingen. Logischerwijze heeft de noodzakelijke strijd tegen het terrorisme hierop een bijkomende impact, niet alleen door grotere waakzaamheid en afschrikking, het vergt ook veel resources van zowel lokale als federale politie en Justitie, wat soms ten koste kan gaan van de bestrijding van andere fenomenen. Zoals iedereen weet zijn de beschikbare middelen altijd beperkt en dienen keuzes gemaakt te worden. Men kan niet alles als prioritair beschouwen, want dat is hetzelfde als zeggen dat niets prioritair is. Zeer positief is de sterke daling van woninginbraken. Daar wordt sinds jaren zwaar op ingezet en het werpt blijkbaar zijn vruchten af. De impact op het (on)veiligheidsgevoel van de burger van het binnendringen in zijn woning is immers immens. We mogen niet blind zijn voor het gegeven dat we steeds meer in een virtuele, online wereld wonen. We doen steeds meer online (vb. aankopen, contacten onderhouden, ) en ongetwijfeld zullen ook steeds meer criminelen de switch maken. Ook dit moet vanzelfsprekend aangepakt worden. 12
Stijgingen in 2016 Hoofdcategorieën Hoofdcategorie 2015 2016 2016-2015 Andere bijzondere wetten 3 420 5 287 1 867 Bescherming personen 2 797 3 050 253 Dronkenschap en alcohol 19 128 19 164 36 Drugs 52 324 53 655 1 331 Exploitatie van bedelarij 19 28 9 Handelspraktijken 793 884 91 Hormonen en doping 440 519 79 Huisjesmelkerij 145 153 8 Informaticacriminaliteit 18 010 19 982 1 972 Jeugdbescherming 13 435 14 642 1 207 Mensenhandel 354 388 34 Militair strafrecht en militie 43 47 4 Misdr. tegen de persoonlijke vrijheid 1 476 1 506 30 Misdr. tegen de veiligheid van de staat 403 487 84 Misdr. tegen gezag van de overheid 8 222 8 313 91 Private veiligheid 166 181 15 Sociaal strafwetboek 3 975 4 332 357 Vreemdelingenwetgeving 31 991 32 755 764 Criminele figuren Criminele figuur / fenomeen 2015 2016 2016-2015 Betaalkaartfraude 8 420 9 484 1 064 Diefstal geweld zonder wapen (pub. toegank. pl.) 2 448 2 465 17 Fysiek geweld (andere openbare plaats) 1 442 1 445 3 Geweld tegen beroepen van algemeen belang 2 213 2 267 54 Groepsverkrachting 189 211 22 Handel en productie van niet-vuurwapen 114 130 16 Home-invasion 175 186 11 Homejacking 62 85 23 Humane doping 503 573 70 IFG: economisch, tegen afstammelingen 119 149 30 IFG: fysiek (totaal) 26 319 26 643 324 IFG: fysiek, binnen het koppel 20 408 20 537 129 IFG: fysiek, tegen afstammelingen 3 112 3 270 158 IFG: fysiek, tegen andere leden 3 974 4 101 127 IFG: psychisch, tegen afstammelingen 366 734 368 IFG: psychisch, tegen andere leden 739 927 188 13
IFG: seksueel (totaal) 676 761 85 IFG: seksueel, binnen het koppel 107 139 32 IFG: seksueel, tegen afstammelingen 529 588 59 IFG: seksueel, tegen andere leden 63 65 2 Import/export van cannabis in grote hoeveelheid 60 61 1 Mensenhandel - economische uitbuiting 165 168 3 Mensensmokkel 741 1 074 333 Sacjacking uit auto 610 617 7 Seksueel geweld (andere openbare plaats) 425 442 17 Seksueel geweld (openbaar vervoer) 266 362 96 Seksueel geweld (publiek toegankelijke plaats) 1 064 1 201 137 Steekpartij 622 637 15 Terrorisme en extremisme 584 732 148 Effecten van nieuwe feitcodes Een aantal stijgingen tussen 2015 en 2016 zijn veroorzaakt door het gegeven dat recentelijk een nieuwe feitcode 9 gecreëerd werd voor de misdrijftypes in kwestie en zijn dus eerder kunstmatig te noemen en hebben geen functionele betekenis 10. Het betreft: Grooming (contact via ICT met minderjarige < 16 j) (SWB art.377quater); Wanorde, schandaal of gevaar in openbare ruimte veroorzaakt onder invloed van drugs (Drugswet, art.9ter); Discriminatie op het grond van het geslacht (seksisme) (Wet van 22 mei 2014 ter bestrijding van seksisme in de openbare ruimte en tot aanpassing van de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie teneinde de daad van discriminatie te bestraffen); Publicatie van de identiteit van het slachtoffer van een zedenmisdrijf (SWB 378bis); Privacy minderjarige: publicatie debatten Justitie (SWB art.433bis); Zich via enig technologisch middel bewust toegang verschaffen tot pornografisch materiaal waarbij minderjarigen betrokken zijn of worden voorgesteld (SWB art.383bis); Verspreiding van een video- of audio-opname die betrekking heeft op de naaktheid of intimiteit van een persoon en die gemaakt is zonder zijn toestemming of zonder zijn medeweten (SWB 371/1 2 ); Drones(KB van 10 april 2016 met betrekking tot het gebruik van op afstand bestuurde luchtvaartuigen in het Belgisch luchtruim); Binnendringen in havengebied (SWB art.546). 9 Bij het opstellen van het proces-verbaal dient de verbalisant te kiezen uit een nomenclatuur van een 1.000-tal feitcodes welke het meest van toepassing zijnde misdrijf (of misdrijven) is. Deze nomenclatuur ondergaat periodiek wijzigingen, bijvoorbeeld ten gevolge van nieuwe strafwetgeving. Vanzelfsprekend dient een feitcode eerst te bestaan, alvorens men ze kan selecteren. Dit leidt bijgevolg in deze opstartfase tot spectaculaire stijgingen in de mate van gebruik (absoluut en/of procentueel bekeken). 10 Met andere woorden, de stijging is geen indicatie dat het fenomeen erger geworden is. Om die reden vermelden we hier de mate van stijging (absoluut of relatief) niet, het is immers niet relevant op zich. 14
Dalingen in 2016 Hoofdcategorieën Hoofdcategorie 2015 2016 2016-2015 Andere inbreuken Strafwetboek 120 110-10 Arbeid 1 355 1 188-167 Bedrog 43 077 39 570-3 507 Beschadigen van eigendom 89 743 82 010-7 733 Bescherming van de openbare inkomsten 1 538 1 530-8 Bevolkingsregister 31 682 31 442-240 Diefstal en afpersing 359 717 327 130-32 587 Economische wetgeving 1 103 1 086-17 Identiteitskaart 1 647 1 299-348 Milieu 12 349 11 859-490 Misdr. tegen andere morele waarden en gevoelens 37 529 35 971-1 558 Misdr. tegen de familie 12 064 11 321-743 Misdr. tegen de lichamelijke integriteit 78 755 77 798-957 Misdr. tegen de openbare trouw 20 281 17 081-3 200 Misdr. tegen de openbare veiligheid 35 539 33 163-2 376 Misdr. tegen het juridisch statuut van het kind 3 357 3 148-209 Onwettige uitoefening van het openbaar gezag 269 224-45 Overtreding Strafwetboek 375 252-123 Voetbalwet (ticketverkoop) 368 349-19 Volksgezondheid 960 854-106 Wapens en springstoffen 17 404 16 795-609 Zedenmisdrijven 11 153 11 102-51 Criminele figuren Criminele figuur / fenomeen 2015 2016 2016-2015 Autodiefstal 10 139 8 903-1 236 Beschadiging van auto 38 974 35 177-3 797 Bromfietsdiefstal 3 519 3 164-355 Carjacking 382 330-52 Diefstal gewapenderhand 4 049 3 551-498 Diefstal gewapenderhand (andere openbare plaats) 119 101-18 Diefstal gewapenderhand (openbaar vervoer) 120 86-34 Diefstal gewapenderhand (openbare weg) 1 498 1 265-233 Diefstal gewapenderhand (publiek toegank. plaats) 1 484 1 336-148 Diefstal geweld zonder wapen (and. openb. plaats) 548 513-35 Diefstal geweld zonder wapen (openbaar vervoer) 1 197 816-381 Diefstal geweld zonder wapen (openbare weg) 10 797 9 800-997 15
Diefstal met geweld zonder wapen 18 325 16 728-1 597 Diefstal met list 8 002 6 485-1 517 Diefstal uit of aan voertuig 55 512 53 781-1 731 Diefstal van wapens en explosieven 1 638 1 415-223 Fietsdiefstal 34 513 33 828-685 Fysiek geweld (openbaar vervoer) 1 766 1 733-33 Fysiek geweld (openbare weg) 25 209 25 017-192 Fysiek geweld (publiek toegankelijke plaats) 10 314 9 914-400 Garagediefstal 771 671-100 Graffiti 4 023 3 235-788 Grijpdiefstal 6 803 5 812-991 Handel en productie van vuurwapen 297 217-80 Handtasroof 1 093 902-191 IFG: algemeen totaal 47 136 46 848-288 IFG: economisch (totaal) 4 078 3 415-663 IFG: economisch, binnen het koppel 1 432 1 374-58 IFG: economisch, tegen andere leden 2 629 2 048-581 IFG: psychisch (totaal) 17 023 16 969-54 IFG: psychisch, binnen het koppel 16 164 15 802-362 Illegale vetmesting 75 68-7 Import/export van cocaïne 490 469-21 Inbraak in bedrijf of handelszaak 16 000 13 776-2 224 Inbraak in gebouw (totaal) 88 625 74 828-13 797 Inbraak in openbare of overheidsinstelling 5 713 5 473-240 Mensenhandel - seksuele uitbuiting 424 409-15 Metaaldiefstal 2 580 1 706-874 Motodiefstal 1 270 1 136-134 Nepagenten 355 248-107 Productie en import/export van synthetische drugs 379 280-99 Productie van cannabis in grote hoeveelheid 266 256-10 Psychisch geweld (andere openbare plaats) 1 844 1 723-121 Psychisch geweld (openbaar vervoer) 1 479 1 288-191 Psychisch geweld (openbare weg) 16 981 16 254-727 Psychisch geweld (publiek toegankelijke plaats) 8 234 7 514-720 Ramkraak 160 101-59 Seksueel geweld (openbare weg) 1 819 1 685-134 Steaming 141 124-17 Werfdiefstal 3 292 3 006-286 Winkeldiefstal 21 212 21 157-55 Woninginbraak 67 082 55 689-11 393 Zakkenrollerij 26 864 23 279-3 585 Zwendel in bedreigde dier- en plantensoorten 242 235-7 16