1.6 Programma 6 Economie, toerisme en recreatie Portefeuillehouders: de heer J.H.J. Konst, mevrouw J.A. de Vries, mevrouw S.A.E. Poepjes, mevrouw C. Schokker-Strampel en de heer J.A. Jorritsma Inleiding Met het economisch beleid wil de provincie een bijdrage leveren aan het duurzaam versterken van de economische structuur, naar een economie die gericht is op kennis en innovatie. Daarbij wordt gestreefd naar het vergroten van de werkgelegenheid, op een Frysk eigen manier. Kulturele Haadstêd De uitverkiezing tot KH18 is een ontwikkeling die een impuls gaat geven aan de Friese economie en de werkgelegenheid. Belangrijk speerpunt is bijvoorbeeld gastvrijheid in de toeristische sector (sluit aan op de op te zetten programmatische aanpak rond Experience uit het bidbook KH). Het economisch speelveld is breed. Met de inzet van een deel van de Nuon-middelen in Wurkje foar Fryslân heeft de provincie een stimulerende en faciliterende rol. Samen met betrokkenen zoekt de provincie naar wat er nodig is om de economische structuur te versterken. De provincie heeft een nadrukkelijke rol in de lobby om in deze Europese programmaperiode weer een deel van de Europese structuurfondsen en cohesiegelden naar Noord-Nederland te halen, mede gericht op het realiseren van de doelen uit het bidbook KH. Dit zal minder zijn dan in de afgelopen periode (2007-). Ons antwoord is de Noordelijke Innovatiestrategie, de Research and Innovation Strategy for smart specialisation (RIS), waarbij wij met Groningen en Drenthe inzetten op drie investeringslijnen: een krachtig MKB, vernieuwing van het innovatiesysteem en het bieden van oplossingen voor wereldwijde uitdagingen. Digitalisering, internationalisering en human capital vormen een rode draad door de gehele agenda. Daarnaast maakt de provincie de overgang naar een revolverende inzet van provinciale middelen, namelijk via het Doefonds, het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) en het Breedbandfonds. De algemene inzet voor de Friese economie is beschreven in beleidsveld 6.1, waaronder ook de speerpunten Watertechnologie, Agrofood en Zorgeconomie. Beleidsveld 6.2 gaat over Toerisme en Recreatie en in beleidsveld 6.3 staan de doelen en maatregelen centraal die het gebruik van duurzame energie stimuleren. Wurkje foar Fryslân Met het investeringsprogramma Wurkje foar Fryslân zetten we in op een verdere versterking van de economische structuur. Een sterke economische structuur is nodig om te zorgen dan Fryslân op de lange termijn haar concurrentiepositie verbetert en minder gevoelig is voor perioden van laagconjunctuur. Het programma is opgebouwd uit vijf subdoelen: het vergroten van het innovatief vermogen, het beschikbaar stellen van bedrijfsfinanciering, het versterken van het menselijk kapitaal, het vergroten van het organiserend vermogen en het vergroten van de aantrekkelijkheid van de leefomgeving. Met name de eerste vier subdoelen hebben een sterk verband met dit begrotingsprogramma. Daarbij gaan we er steeds vanuit dat we de basis op orde brengen met regulier beleid (de economische beleidsvisie Groen, Slim en Grensverleggend). Met het programma Wurkje foar Fryslân zetten we daar een plus op.
Beleidskader De beleidsvisie economie Groen, Slim en Grensverleggend (Provincale Staten 19 september 2012) is de basis voor de provinciale inzet in het economisch domein. Op grond van deze beleidsvisie is de afgelopen periode ook een aantal uitvoeringsprogramma s/plannen opgesteld, o.a. voor agrofood, zorgeconomie, breedband en de investeringsagenda Drachten-Heerenveen. Op het terrein van recreatie en toerisme werkt de provincie op basis van het Uitvoeringsprogramma Gastvrij Fryslân -, het Toeristisch Programma Friese Wadden ( en ) (beide documenten door Provinciale Staten op 26 maart vastgesteld) en het Uitvoeringsprogramma Friese Meren Project 2011 t/m Versoberen, investeren, verzilveren en borgen (Provinciale Staten, 30 november 2011). Voor duurzame energie zijn het uitvoeringsprogramma Duurzame Energie en het Businessplan Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) belangrijke documenten. Daarnaast hebben wij met de gemeente Leeuwarden onder meer afspraken vastgelegd in de Samenwerkingsagenda rond de thema s Economie, Arbeidsmarkt, Onderwijs en Armoedebestrijding. Zie bijlage 10 voor een overzicht van de relevante beleidsnota s en regelgeving. Aan Provinciale Staten voor te leggen nota s Jaarstukken SNN Het jaarverslag SNN De jaarrekening SNN De gewijzigde begroting SNN De begroting SNN Totaal baten en lasten programma 6 Economie, toerisme en recreatie Bedragen x 1.000,- 6.1 Bedrijvigheid 3.611 3.824 3.911 5.824 5.337 3.757 6.2 Toerisme en 1.920 2.424 324 178 178 178 recreatie 6.3 Duurzame energie 777 325 50 100 225 175 Totaal baten 6.307 6.573 4.284 6.102 5.740 4.110 6.1 Bedrijvigheid 62.038 112.208 84.430 61.905 41.537 37.058 6.2 Toerisme en 24.842 30.847 26.609 10.990 4.178 4.218 recreatie 6.3 Duurzame energie 10.883 10.418 7.038 4.854 1.986 1.455 Totaal lasten 97.763 153.473 118.077 77.749 47.701 42.731 Saldo -91.455-146.900-113.793-71.647-41.961-38.621 De fluctuaties tussen de jaren worden veroorzaakt doordat de inzet van de tijdelijke budgetten en de hiermee te bereiken resultaten niet gelijkmatig over de jaren zijn verdeeld.
Hieronder wordt de verdeling van de lasten over de beleidsvelden weergegeven. Beleidsveld Structurele lasten, excl. bedrijfsv. kosten Nietstructurele lasten Bedrijfsvoeringskosten Totaal bedragen x 1.000,- Bedrijvigheid 1.025 78.700 4.705 84.430 Toerisme en recreatie 2.404 20.975 3.229 26.609 Duurzame energie 427 5.105 1.505 7.038 Totaal 3.857 104.781 9.439 118.077 Beleidsveld 6.1 Bedrijvigheid Wat willen we bereiken? De provincie wil de economische structuur in Fryslân versterken door middel van generiek stimuleringsbeleid en de beleidsprioriteiten watertechnologie, agrofood en zorgeconomie. Sociaal beleid De integratie van het sociale beleid (inclusief zorg) op economisch terrein is gestalte gegeven in het beleidsthema Zorgeconomie. Watertechnologie De provincie wil Fryslân uitbouwen tot Europese Watertechnologiehub, met Leeuwarden als fysieke kern en de Watercampus als proeftuin voor innovatie. De provincie wil een bijdrage leveren aan de vertaling van de excellente kennispositie naar meer bedrijvigheid en werkgelegenheid: een hoogwaardige watertechnologiesector met 2.000 kenniswerkers in 2020 en een forse toename van werkgelegenheid bij de toeleverende maakindustrie en dienstverlening. Het Uitvoeringskader Watertechnologie -2020 (Statenvergadering van 24 september ) bestaat uit de vier actielijnen: Talent, Transnationaal, Techniek en Tolerantie. Vanuit het beleidsterrein watertechnologie werken we de link verder uit met het event Embassy for Water uit het Bidbook KH18.
Agrofood De provincie wil de kracht en het innovatieve vermogen van de Friese agrofoodsector verder uitbouwen voor behoud en groei van de werkgelegenheid. Daarnaast wil de provincie de beschikbaarheid bevorderen van goed gekwalificeerd personeel en een goede, flexibele, ook internationaal aansprekende, kennisinfrastructuur. Zorgeconomie *) De zorgeconomie is een belangrijke factor in Fryslân. Vanuit dit oogpunt willen wij de positie en ontwikkelingen van de zorg in Fryslân in economische zin versterken. *) Behandeling van het uitvoeringsprogramma Zorgeconomie staat gepland voor de Statenvergadering van 24 september. Wurkje foar Fryslân In het kader van dit investeringsprogramma zet de provincie in op het vergroten van het organiserend vermogen van bedrijven, kennisinstellingen en overheden, waarbij een coördinerende en stimulerende rol wordt vervuld. Sleutelbegrippen zijn clustervorming, internationaal ondernemen en versterking van het vestigingsklimaat. Agrofood, watertechnologie en toerisme & recreatie zijn drie prioritaire sectoren, waarbij een impuls wordt gegeven door middel van structuurversterkende maatregelen en een clusteraanpak. Bij de sectoren duurzame energie en zorgeconomie wordt vooral duurzaamheid en innovatie gestimuleerd. Kulturele Haadstêd Wij werken samen met de gemeente Leeuwarden de stichting KH18 aan de programmatische rond de thema s Empowerment en Entrepeneurship. Dit biedt kansen voor een verdere integratie en verbinding tussen het onderwijs en de arbeidsmarkt. Welke resultaten willen we in behalen? Generiek stimuleringsbeleid De economische structuur van Fryslân versterken we onder andere door deel te nemen in de uitwerking van de RIS. De aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt proberen we te verbeteren via onder andere het Centrum Duurzaam, dit speelt vooral bij de technieksector (o.a. Techniekagenda Noord Nederland, Nationaal Techniekpact 2020), van waaruit vervolgens verbindingen kunnen worden gelegd met de speerpunten Agrofood en watertechnologie. Samen met de F4 gemeenten (Leeuwarden, Súdwest Fryslân, Smallingerland en Heerenveen) werken we aan de uitvoering van hun economische uitvoeringsprogramma. In SNN-verband proberen we ook voor de nieuwe EU-periode weer volop middelen naar het noorden te halen. Ten slotte zetten we in op grote economische projecten als: Heerenveen, stad van sport (Nieuw Thialf) Europese watertechnologiehub Dairy Campus Fryslân Breedbandinfrastructuur in Fryslân. Innovatiecluster Drachten (voorheen Technocampus) Doefonds KH18 Zie paragraaf 9 Grote projecten. Watertechnologie De provincie zet in op het verzekeren van langjarige financiering van Wetsus-onderzoek tot 2020 uit REP, rijksmiddelen en Europese middelen. De provincie faciliteert het vertalen van de excellente kennispositie naar meer bedrijvigheid en werkgelegenheid. De provincie stimuleert en faciliteert de samenwerking in het watertechnologiecluster en
vervult een actieve rol in de internationale profilering en branding van de Europese watertechnologiehub. Agrofood De provincie stimuleert en ondersteunt duurzame innovaties bij (clusters van) bedrijven/instellingen, waarbij nieuwe en bestaande kennis wordt toegepast en uiteindelijk opgeschaald voor de markt (kennisvalorisatie). Hierin spelen de nieuwe clusterorganisatie agrofood en het netwerk van de NOM (bio based economy) een centrale rol. De provincie zet in op de verdere ontwikkeling van de Dairy Campus, waarbij de hele agro-foodketen in beeld is. De provincie bevordert de beschikbaarheid van goed gekwalificeerd personeel en een goede, flexibele, ook internationaal aansprekende kennisinfrastructuur. Hiertoe ondersteunt de provincie ook de ontwikkeling van de Dairy Chain Friesland. Zorgeconomie Wij willen - vooruitlopend op de behandeling van het Uitvoeringsprogramma Zorgeconomie -2020 Innoveren en verbinden met zorg - uitvoering geven aan de eerste jaarschijf van het uitvoeringsprogramma via de programmalijnen: business development en projectontwikkeling;arbeidsmarkt en onderwijs; procesinnovatie in de zorg; en stimulering cluster- en netwerkvorming. De provincie wil vanuit haar kerntaak bijdragen aan innovatie en verbinding van MKB en de zorgsector. Hiermee willen we bijdragen aan een betaalbare, adequate en beschikbare (toekomstbestendige) zorgsector voor de Friese burgers, met economische spin-off voor het Friese MKB. Kulturele Haadstêd Wij willen binnen het thema Tolerantie van het Uitvoeringsprogramma watertechnologie projecten aansluiten op het gedachtegoed van Kulturele Haadstêd. In het Uitvoeringskader Watertechnologie is een van de elementen van de actielijn Tolerantie: realisatie van watertechnologieprojecten in het kader van Lwd. Verder zetten wij fors in op het verhogen van de participatiegraad van mensen die extra zorg behoeven. De mienskipsgedachte staat binnen het uitvoeringsprogramma zorgeconomie centraal. Op het terrein van breedband en.frl-extensie kunnen wij een belangrijke rol spelen in het opzetten en uitvoeren van lokale en regionale activiteiten binnen KH18. Wurkje foar Fryslân In werken we de maatregelen uit de subdoelen - het vergroten van het innovatief vermogen, het beschikbaar stellen van bedrijfsfinanciering, het versterken van het menselijk kapitaal en het vergroten van het organiserend vermogen - uit tot instrumenten. Op basis van die instrumenten verstrekken wij financiering, vooral voor bedrijven en instellingen. Dit op basis van aanvalsplannen. Er wordt een nauwe relatie gelegd met Wurkje foar Fryslân als het gaat om onze extra inzet voor het verbeteren van de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs. Het aanvalsplan Versterken Menselijk Kapitaal is op 25 juni door Provinciale Staten vastgesteld. Zie ook programma 11 Inzet Nuon-middelen. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde Watertechnologie Langjarige financiering Wetsus geregeld Aantal projecten Meer bedrijvigheid en werkgelegenheid geregeld 5 stijging Agrofood Aantal projecten (ketenprojecten en crosssectorale projecten) 5 Zorgeconomie Afbakening van onze rol op het gebied van de zorgeconomie. Keuzes gemaakt
(Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde Onderwijs en arbeidsmarkt Projecten op het gebied van onderwijs en arbeidsmarkt 7 Doefonds Breedband Wat mag het kosten? Bedragen x 1.000,- Aantal gehonoreerde leningen Aantal gehonoreerde participaties Inrichting Breedbandloket Inrichting Breedbandfonds Aantal gehonoreerde fondsaanvragen 7 3 In uitvoering In uitvoering 5 Structurele budgetten 275 0 0 0 0 0 Tijdelijke budgetten 3.773 3.716 3.911 5.824 5.337 3.757 Overlopende passiva -437 108 0 0 0 0 Totaal baten 3.611 3.824 3.911 5.824 5.337 3.757 Structurele budgetten 1.046 1.015 1.025 1.015 1.015 1.015 Tijdelijke budgetten 57.803 79.994 66.003 47.064 37.698 33.569 Reserves 88 26.038 12.698 11.419 404 0 Overlopende passiva -437 108 0 0 0 0 Bedrijfsvoeringskosten 3.539 5.053 4.705 2.407 2.419 2.474 Totaal lasten 62.038 112.208 84.430 61.905 41.537 37.058 Saldo -58.427-108.384-80.520-56.080-36.200-33.301 Toelichting De baten hebben betrekking op de inkomsten vanuit Interregprojecten. Tot de tijdelijke budgetten behoren o.a. de jaarlijkse decentralisatie-uitkering van het Waddenfonds en de middelen voor de projecten Thialf, IJshal Leeuwarden, ANNO (zie paragraaf 10 Samenwerkingsverbanden) en cofinancieringsprojecten. Kadernota In bovenstaande tabel zijn de ramingen van onderstaande onderwerpen uit de kadernota verwerkt. Inzet vrijval Convenantsmiddelen A7 Westergo voor dekking kadernotavoorstel Cofinanciering POP 3. Stelpost programma 6 voor dekking kadernotavoorstel Cofinanciering POP3. bedragen x 1.000,- S/T Totaal baten 0 0 0 0 0 Convenant Westergozone actualisatie 2007- T -600-400 0 0 0 2009 Stelpost programma 6 kadernota T 0-167 -167-167 -167 Totaal lasten -600-567 -167-167 -167 Saldo 600 567 167 167 167
Beleidsveld 6.2 Toerisme en recreatie Wat willen we bereiken? Doel is dat de sector recreatie en toerisme een proactieve en volwaardige sector wordt, c.q. blijft, waarbinnen: het aantal toeristische overnachtingen stijgt (van 9,5 naar 10,5 miljoen in ), het aantal bezoekers toeneemt (van 60 naar 70 miljoen in ), het aantal directe toeristische banen stijgt (van 19 naar 20 duizend in ), de toeristische bestedingen vanaf stijgen met 5% (vanaf ). Kulturele Haadstêd Het programma Gastvrij Fryslân is nauw verbonden met Kulturele Haadstêd, met name bij het kernthema internationalisering. Onze strategie is om recreatief-toeristisch Fryslân klaar te stomen voor Kulturele Haadstêd met o.a. een investering in de gastvrijheid van de provincie en de totstandkoming van een Evenementenkalender (inclusief financieringsbronnen). Kulturele Haadstêd is een belangrijk marketinginstrument van Stichting Merk Friesland. Hiervoor wordt een afzonderlijke marketingstrategie ontwikkeld. Wurkje foar Fryslân Met het programma Wurkje foar Fryslân willen we het organiserend vermogen van de toeristische sector versterken waardoor een meer samenhangend productaanbod ontstaat. Daarnaast stimuleren we innovatie in deze sector om het aanbod zoveel mogelijk aan te laten sluiten op de behoefte van de consument. Welke resultaten willen we in behalen? Recreatieve basisinfrastructuur Voor het eerste thema werken we onder andere aan een dekkend routenetwerk voor wandelen, fietsen en (elektrisch) varen, slimme en daadkrachtige marketing, een goede digitale basisinfrastructuur en het handhaven van de programmatische aanpak voor de Wadden, Grenzeloos Varen, Elfsteden en Friese Wouden. Een robuuste en slimme regiomarketingstructuur is van groot belang voor de kaders van ons economisch beleid en de Friese economie. Na besluitvorming door Provinciale Staten over de subsidiëring van Stichting Merk Friesland - op basis van het strategisch marketingplan - zal de stichting in de koers uitzetten. Vanaf 1 oktober is er één organisatie verantwoordelijk voor de marketing, de productontwikkeling en het gastheerschap van Friesland: Stichting Merk Friesland. Deze stichting ontwikkelt zich tot het marketing(kennis)centrum van onze provincie. Het domein van de organisatie omvat toerisme, wonen, werken en studeren. De rol van Merk Friesland zal variëren van initiator, regisseur, sparring partner tot ondersteuner. De opdracht van Merk Friesland is tweeledig. In de eerste plaats het formuleren en uitdragen van de positionering en kernwaarden van de merken Friesland en Wadden op een eenduidige manier, naar interne en externe doelgroepen. In de tweede plaats het ondersteunen en faciliteren van het product Friesland in samenwerking met ondernemers, gemeenten, provincie en andere stakeholders. Internationalisering De provincie stimuleert het aanbod van meertalige informatie in de toeristische sector en bereidt een volwaardige en internationale programmering voor van events.
Innovatie Om innovatie te bevorderen biedt de provincie ruimte voor de ontwikkeling van nieuwe economische verdienmodellen in bijzondere landschappen. De provincie legt verbindingen met andere sectoren en ondersteunt daar waar mogelijk de Innovatieagenda Toeristisch Fryslân. Friese Meren Binnen het Friese Merenproject 2011- leggen wij de nadruk op het verzilveren van de investeringen in de waterinfrastructuur en de watersportvoorzieningen. We ronden lopende projecten af en lossen resterende knelpunten op: opwaarderen van vaarverbindingen, capaciteit en drempeldieptes van sluizen, tegengaan van wachttijden bij sluizen en bruggen en wegwerken van achterstallig onderhoud in de vaarverbindingen. In de laatste fase zijn drie nieuwe accenten aangebracht, namelijk jeugd en watersport, elektrisch varen en Wifi in toeristische watersportkernen. 47 toeristische locaties en locaties met toeristisch potentieel, kunnen subsidie aanvragen voor de realisatie van een wifi-netwerk. Dit op basis van de subsidieregeling Wifi-netwerken op toeristische locaties. Kulturele Haadstêd De provincie zet zich in voor een interessant aanbod aan (inter)nationale topevenementen in de periode -, enerzijds om ondernemers voor te bereiden op een toename van internationale gasten en anderzijds om nieuwsgierige internationale burgers te verleiden een bezoek te brengen aan Fryslân. De denkbeeldige 500 km-straal rondom Fryslân voor het bereik van de doelgroepen is losgelaten. Het marktaandeel van buitenlandse overnachtingen in Nederland willen wij in vijf jaar verdubbelen (nu 3,1%). De internationale marketingstrategie wordt uitgewerkt in de totale planvorming van Kulturele Haadstêd. Wurkje foar Fryslân Voor de sector recreatie en toerisme zoeken we manieren voor het realiseren van een duurzaam organiserend vermogen als basis voor innovatie. Wij zijn inmiddels met een verkenning van dit proces gestart, in nauw overleg met ondernemers en relevante kennisinstellingen. We verwachten hier in verder uitvoering aan te geven. Kadernota : Gastvrij Fryslân Met het programma Gastvrij Fryslân zet de provincie in op het op orde krijgen en houden van de recreatieve basisinfrastructuur. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde Ontwikkeling sector Recreatie en Toerisme Aantal overnachtingen 10,5 miljoen Stimulering WiFi Aantal toeristische locaties met WiFi 47 Koepeldatabase De koepeldatabase is in helemaal op orde. Gereed voor ontsluiting
Wat mag het kosten? Bedragen x 1.000,- Structurele budgetten 103 79 202 178 178 178 Tijdelijke budgetten 1.077 2.345 121 0 0 0 Overlopende passiva 740 0 0 0 0 0 Totaal baten 1.920 2.424 324 178 178 178 Structurele budgetten 1.442 2.239 2.404 2.390 2.390 2.390 Tijdelijke budgetten 18.564 22.420 19.808 6.297 0 0 Reserves 769 2.699 1.167 524 0 0 Bedrijfsvoeringskosten 3.327 3.489 3.229 1.779 1.788 1.829 Totaal lasten 24.842 30.847 26.609 10.990 4.178 4.218 Saldo -22.922-28.423-26.285-10.812-4.000-4.040 Toelichting De daling van de tijdelijke budgetten wordt veroorzaakt door het aflopen van het Friese Merenproject in. Hierdoor dalen ook de tijdelijke baten uit bijdragen van derden. Kadernota In bovenstaande tabel is de raming van onderstaand onderwerp uit de kadernota verwerkt. bedragen x 1.000,- S/T Totaal baten 0 0 0 0 0 Gastvrij Fryslân S -336 864-176 -176-176 Totaal lasten -336 864-176 -176-176 Saldo 336-864 176 176 176 Beleidsveld 6.3 Duurzame energie Wat willen we bereiken? Duurzame energie betekent dat wij, conform Europese - en rijksdoelstellingen, meer van onze energie duurzaam willen opwekken (16% in 2020) en dat wij een energiebesparing willen realiseren: 20% in 2020, ten opzichte van 2010. Daarnaast willen wij in 2020 in totaal 4.000 energiegerelateerde banen (in alle lagen van de bevolking) in Fryslân realiseren. Daarmee geven wij ook een impuls aan de innovatiepositie van onze provincie. Fryslân wil samen met de Noord-Nederlandse partnerprovincies in het Energy Valleygebied koploper en natuurlijk laboratorium zijn in de energietransitie. Dit vanuit de zorg voor de leefomgeving en omdat deze transitie voor de economie kansen biedt, bijvoorbeeld in de verbinding met andere Friese economische speerpunten zoals agrofood en watertechnologie.
Kulturele Haadstêd De cooperatieve Mienskipgedachte achter KH18, onder meer tot uitdrukking komend in het event Energy Now, heeft sterke relaties met het beleidsveld Duurzame Energie. Wij zien kansen dit komende jaren verder te ontwikkelen en te ondersteunen. Welke resultaten willen we in behalen? De provincie faciliteert het Friese bedrijfsleven bij het opzetten van business cases rond de energieproductie (wind, zon, warmte en biogas) en energiebesparing (woningvoorraad, maatschappelijk vastgoed, zakelijk vastgoed, landbouw, mobiliteit en circulaire economie). Deze kunnen vervolgens worden overgedragen aan de fondsbeheerder van het FSFE. Zie ook paragraaf 9 Grote projecten. Energieproductie De provincie draagt bij aan de toepassingsmogelijkheden van Liquified Natural Gas (LNG) in de scheepvaart en het zwaardere wegtransport (duurzame mobiliteit). Met corporaties en zorginstellingen ontwikkelen we samen een plan voor zonnestroom. Bij het project De Nieuwe Afsluitdijk zoeken we naar innovatieve vormen van duurzame energie op de Afsluitdijk. Tot slot faciliteren we lokale en kleinschalige initiatieven, in nauwe samenwerking met de Enerzjy Kooperaasje Fryslân (EKF), de Energiewerkplaats, de Friese Milieufederatie en Doarpswurk. Energiebesparing Jaarlijks leveren we een bijdrage aan het verbeteren van 3.000 woningen met minimaal twee energielabels. We werken plannen uit voor een pilot energieneutraal renoveren (met de gemeente sudwest Fryslân) en om het maatschappelijk en zakelijk vastgoed te verduurzamen. We ondersteunen Friese gemeenten in de lokale aanpak rond energiebesparing. In het verlengde hiervan intensiveren wij de contacten met onze partners en betrekken we het Friese onderwijs hierbij. Ook versterken wij onze netwerken in Den Haag en Brussel en zoeken we gericht naar mogelijkheden voor (inter)nationale samenwerking en verwerving van Europese middelen voor de nieuwe Europese programmaperiode. Wurkje foar Fryslân De Friese energiepremie maakt deel uit van de investeringsagenda Wurkje foar Fryslân. Daarnaast zetten we met Wurkje foar Fryslân in op ondersteuning van de Friese samenleving bij de transitie naar duurzame vormen van energievoorziening. In nauwe samenhang met de maatregel stimuleren initiatieven voor energiebesparing in de circulaire economie (zie programma 4) wordt op dit moment een plan van aanpak opgesteld met als doel de marktkansen te verkennen. Wij verwachten hier in verder uitvoering aan te kunnen geven. (Prestatie)indicatoren Onderwerp Indicator Doelwaarde Besparing energie Energiebesparing in PJ per jaar Verdere energiebesparing Productie duurzame energie Duurzame energieproductie in PJ per jaar Hogere duurzame energieproductie Werkgelegenheid Aantal arbeidsplaatsen Stijging aantal arbeidsplaatsen Fûns Skjinne Fryske Enerzjy Uitgezet vermogen De doelwaarde is nog niet bekend. Dit moet blijken uit het Werkplan van de BV. Na afronding van de aanbesteding zal dit plan door de fondsbeheerder worden geschreven.
Toelichting De (prestatie) indicatoren zijn afgeleid van onze doelstellingen. Het bereiken van deze doelen is echter van vele factoren afhankelijk en de (significante) effecten van de uitvoering zijn pas op de langere termijn zichtbaar. Daarom meten we om de twee jaar de effecten van onze uitvoering van het programma, zodat er een duidelijke trend zichtbaar wordt. Deze trend wordt vervolgens doorgetrokken naar 2020, waarmee we een goede indicatie krijgen of we de beoogde doelen halen. Wat mag het kosten? Bedragen x 1.000,- Tijdelijke budgetten 777 325 50 50 0 0 Voorzieningen 0 0 0 50 225 175 Totaal baten 777 325 50 100 225 175 Structurele budgetten 40 261 427 427 427 427 Tijdelijke budgetten 8.502 3.654 1.430 598 725 175 Reserves 850 4.500 3.500 3.000 0 0 Voorzieningen 0 375 175 0 0 0 Bedrijfsvoeringskosten 1.490 1.628 1.505 829 834 853 Totaal lasten 10.883 10.418 7.038 4.854 1.986 1.455 Saldo -10.106-10.093-6.988-4.754-1.761-1.280 Toelichting Voor het programma duurzame energie is in een bedrag van 1,43 miljoen aan tijdelijk budget beschikbaar. In de jaren daarna loopt het tijdelijk budget af. Dit resterende budget is grotendeels bestemd voor de bestuurlijke verplichtingen van het programma. In het Uitvoeringsprogramma duurzame energie is aangekondigd dat er passende financieringsvoorstellen zullen worden ingediend om het vervolg van het programma te financieren. De verstrekte revolverende leningen zijn onder de post voorzieningen opgenomen. Kadernota : programma duurzame energie In bovenstaande tabel is de raming van onderstaand onderwerp uit de kadernota verwerkt. bedragen x 1.000,- S/T Totaal baten 0 0 0 0 0 Programma Duurzame Energie T 0-50 0 0 0 Totaal lasten 0-50 0 0 0 Saldo 0 50 0 0 0 Een deel van het budget Duurzame Energie is ingezet ter dekking van het kadernotavoorstel Iepen Mienskipsfûns.
Bijlage Bedrijvigheid (B0601) Naar hoofddocument Specificatie Exploitatie GS budgetautorisatie Totaal Agenda economie 866 821 828 817 817 817 Totaal Bedrijvencontactdagen voor Friesland 12 13 13 13 13 Totaal Deelname NOM 2 Totaal Deelnemersbijdrage NOM 180 181 185 185 185 185 Totaal Garantiebijdrage uitbreiding industriehaven Harlingen Totaal Interreg (2007-2011) formatie tlv middelen derden 273 Totaal 1 Structurele budgetten 275 1.046 1.015 1.025 1.015 1.015 1.015 Totaal Agenda Netwerk Noordoost Fryslan 280 6.151 7.181 6.000 3.100 1.050 Totaal Bijdrage gemeenschappelijke regeling Waddenfonds 36.824 38.690 40.499 28.878 28.878 28.878 Totaal Brede regiomarketing 530 Totaal Breedband 200 2.586 4.458 4.211 3.757 200 2.586 4.458 4.211 3.757 Totaal Cofinancieringsbudget Efro- Ez/Interreg/Waddenfonds -341 3.499 3.825 699 27 10 Totaal Convenant A7- en Westergozone projectbureau 309 442 Totaal Convenant A7 en Westergozone projecten 3.171 2.215 576 150 Totaal Convenant A7 projecten 304 220 Totaal Convenant A7 projectenfonds 179 61 Totaal Convenant A7 zone -139 Totaal Convenant Westergozone 209 162 4 116 Totaal Convenant Westergozone projecten 10 Totaal Doefonds 3.500 1.500 1.500 1.500 Totaal Efro-Ez projecten 1.936 1.961 327 72 29 Totaal Gebiedsontwikkeling WTC fase 1 ijshal 3.000 5.000 2.000 Totaal Glasvezel Quick Win 45 75 30 Totaal Herinrichting haven de kom Terschelling Quick Win 41 69 28 Totaal Innovatiecluster Drachten 116 584 801 800 950 950 Totaal Interreg projecten 2.054 1.961 45 2.574 378 75 Totaal Project Fryslan Fernijt III 30 88 Totaal Project Fryslan Fernijt IV 693 780 866 1.126 1.106 1.493 1.805 1.126 Totaal Regionaal Economisch Pakket (REP) 750 750 500 500 700 1.500 1.000 1.000 Totaal Regionaal Economisch Pakkket (REP) NUON 1.000 8.000 1.000 Totaal RIPF Fryslan Fernijt II 81 9 Totaal RSP REP 3.300 3.000 4.000 Totaal Sportstad Heerenveen (procesgeld) -8 1.055 Totaal Stadsconvenant Leeuwarden 13 Totaal Stelpost kadernota -167-167 -167-167 Totaal Stimuleringsprogramma Wifi 300 150 Totaal Traineeships in Fryslan 225 225 Totaal Voorbereidingskosten Toeristisch Waddenprogramma 250 250 Totaal Waddenfonds projecten 515 1.044 603 711 94 140 Totaal Watertechnologie (procesgeld) 176 200 Totaal www.ynternetekstinsje.frl (gtld) Totaal 2 Tijdelijke budgetten 3.773 3.716 3.911 5.824 5.337 3.757 57.803 79.994 66.003 47.064 37.698 33.569 Totaal Inzet NUON A-ware Food Group 900 100 Totaal Inzet NUON Closing the Loops 400 Totaal Inzet NUON Dairy Chain 1e fase 540 540 258
Specificatie Exploitatie GS budgetautorisatie Totaal Inzet NUON Healthy Ageing Netwerk HANNN II 300 25 Totaal Inzet NUON NGA breedband 1.206 614 30 Totaal Inzet NUON Nieuw Thialf 18.000 6.000 6.000 Totaal Inzet NUON Pastiel werkt 98 Totaal Inzet NUON Samenwerkingsagenda Smallingerland 495 4.947 4.947 247 Totaal Inzet NUON Traineeships in Fryslan 88 4.099 572 184 57 Totaal 3 Reserves 88 26.038 12.698 11.419 404 Totaal Project Fryslan Fernijt III -437 108-437 108 Totaal 5 Overlopende Passiva -437 108-437 108 Totaal Bedrijfsvoeringskosten 3.407 5.053 4.705 2.407 2.419 2.474 Totaal Interreg (2007-2011) formatie tlv middelen derden 132 Totaal 6 Bedrijfsvoeringskosten 3.539 5.053 4.705 2.407 2.419 2.474 Totaal B0601 3.611 3.824 3.911 5.824 5.337 3.757 62.038 112.208 84.430 61.905 41.537 37.058 Bijlage Toerisme en recreatie (B0602) Naar hoofddocument Specificatie Exploitatie GS budgetautorisatie Totaal Deelnemersbijdrage in GR de Marrekrite 103 79 202 178 178 178 646 629 762 747 747 747 Totaal Projectontwikkeling & knelpunt toerisme recreatie 156 970 990 990 990 990 Totaal St Fryslan Marketing 630 630 642 642 642 642 Totaal Voorlichting watersport 10 10 10 10 10 10 Totaal 1 Structurele budgetten 103 79 202 178 178 178 1.442 2.239 2.404 2.390 2.390 2.390 Totaal Afboeking stoomtrein 2.271 Totaal Bakkeveen Dunsan Quick Win 300 500 200 Totaal Bezinningstoerisme 2007-2010 19 Totaal Brug Dongeradijk Quick Win 72 120 48 Totaal Energiek Noordwolde Quick Win 180 300 120 Totaal Fan Fryslân 229 115 Totaal Friese Meren Project 100 5.289 3.363 Totaal Friese Meren Project Boarnsterhim 731 2.340-260 560 Totaal Friese Meren Project fietspad Swette bijdrage 21 539 44 100 Totaal Friese Meren Project Gaasterlan-Sleat 1.709 296 Totaal Friese Meren Project Noordelijke Elfsteden Route 1.227 Totaal Friese Meren Project projecten 770 1.614 121 11.279 16.050 8.648 1.142 Totaal Friese Meren Project watersportvoorziening Leeuwarden bijdrage 100 Totaal Hart van Joure Quick Win 123 205 82 Totaal Herinrichting Lies Terschelling Quick Win 43 71 28 Totaal Jachthaven Ameland drijvende steiger Quick Win 15 25 10 Totaal Masterplan Appelscha Quick Win 718 1.197 479 Totaal Programma Topattractie Elfsteden en Wadden Totaal Recreatieve voorzieniungen Schier Quick Win 165 275 110 Totaal Rondje Lauwersmeer Quick Win 100 167 67 Totaal Strandovergangen 9 stuks Quick Win 269 448 179 Totaal Topattractie project Fryslan topattractie 1.169 712 438 Totaal Topattractie projecten 307 61 Totaal Topattractie subsidie toerisme natuurlijk STINAF 25-25 Totaal Uitvoeringsovereenkomst Baggerprogramma Leeuwarden 286 286
Specificatie Exploitatie GS budgetautorisatie Totaal Vaart Dokkumer Ie-Waldfeart Quick Win 140 233 93 Totaal Varen naar Stiens Quick Win 39 65 26 Totaal Wetterwalden Quick Win 525 875 350 Totaal 2 Tijdelijke budgetten 1.077 2.345 121 18.564 22.420 19.808 6.297 Totaal Inzet NUON Stagnerende projecten Recreatie en Toerisme 24 790 846 Totaal Inzet NUON Toerisme Natuurlijk Fryslan STINAF 745 1.909 322 524 Totaal 3 Reserves 769 2.699 1.167 524 Totaal Friese Meren Project projecten 76 76 Totaal Topattractie subsidie toerisme natuurlijk STINAF 664 664 Totaal 5 Overlopende Passiva 740 740 Totaal Bedrijfsvoeringskosten 3.327 3.489 3.229 1.779 1.788 1.829 Totaal Deelnemersbijdrage in GR de Marrekrite Totaal 6 Bedrijfsvoeringskosten 3.327 3.489 3.229 1.779 1.788 1.829 Totaal B0602 1.920 2.424 324 178 178 178 24.842 30.847 26.609 10.990 4.178 4.218 Bijlage Duurzame energie (B0603) Naar hoofddocument Specificatie Exploitatie GS budgetautorisatie Totaal Afschrijvingen OV Duurzaam 40 261 427 427 427 427 Totaal 1 Structurele budgetten 40 261 427 427 427 427 Totaal Afsluitdijk 403 270 235 672 Totaal Afsluitdijk (procesgeld) 201 173 Totaal Asbest en zonnepanelen 436 854 Totaal DU Afsluitdijk pilot Den Oever 533 133 Totaal Elektrisch vervoer Terschelling Quick Win 30 50 20 Totaal Programma Duurzame Energie 970 646 481 503 725 175 Totaal Programma Duurzame Energie projecten 374 55 50 50 1.012 731 554 50 Totaal RSP REP 315 377 283 Totaal Sterke Regios Verduurzaming Waddenglas 4.800 Totaal Verduurzamen sportcomplex/zwembad Vlieland Quick Win 38 63 25 Totaal 2 Tijdelijke budgetten 777 325 50 50 8.502 3.654 1.430 598 725 175 Totaal Inzet NUON Versnelde verbetering energieprestatie bestaande woningvoorraad 850 4.500 3.500 3.000 Totaal 3 Reserves 850 4.500 3.500 3.000 Totaal Revolverende middelen lening Energy Challenges 100 100 200 100 Totaal Revolverende middelen lening Enerzje Kooperaasje Fryslan en Noorderlijk Lokaal Duurzaam 50 125 75 175 75 Totaal 4 Voorzieningen 50 225 175 375 175 Totaal Bedrijfsvoeringskosten 1.490 1.628 1.505 829 834 853 Totaal 6 Bedrijfsvoeringskosten 1.490 1.628 1.505 829 834 853 Totaal B0603 777 325 50 100 225 175 10.883 10.418 7.038 4.854 1.986 1.455 Totaal P06 Economie, toerisme en recreatie 6.307 6.573 4.284 6.102 5.740 4.110 97.763 153.473 118.077 77.749 47.701 42.731