Bouwfysica tabellen en formules Klimaatgegevens... 2 Warmte en vocht... 2 Tabellen geluid... 9 Formules geluid... 13 Verlichting... 15 Zie ook de tabellaria op www.klimapedia.nl Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 1 25/11/16 12:55
Klimaatgegevens Buitenklimaat (bewerkt naar gegevens van het KNMI te De Bilt) In tabel 1 worden voor De Bilt de maandgemiddelden gegeven van temperatuur (T e ) waterdampspanning ( P e ). Tabel 1 Maandgemiddelden te De Bilt van temperatuur (KNMI 1981-21) en indicatie gemiddelde waterdampspanning maand T e ( C) P e (Pa) januari 3,1 65 februari 2,3 65 maart 6,2 72 april 9,7 855 mei 13,1 195 juni 15,6 1316 juli 17,9 1525 augustus 17,5 1575 september 14,5 1375 oktober 1,7 195 november 6,7 86 december 3,7 715 Zie verder ook www.knmi.nl Binnenklimaat Voor de verschillende klimaatklassen kan worden aangegeven wat de gemiddelde waterdampspanning gedurende de wintermaanden ( p iw ) is. Tevens wordt aangegeven wat bij een temperatuur van ca. 2 C de bijbehorende relatieve vochtigheid (ϕ iw ) is. Deze indeling van de klimaatklassen is gebaseerd op hetgeen in publicatie nr. 51 van de Stichting Bouwresearch wordt gegeven. I p iw = 7 Pa; ϕ iw = 3% (indien verwarmd): gebouwen met te verwaarlozen vochtproductie, zoals schuurtjes, transformatorhuisjes, garages en opslagruimten; II p iw = 935 Pa; ϕ iw = 4%: gebouwen met vrij geringe vochtproductie, zoals woningen, kantoren en winkels (alle zonder luchtbevochtiging); III p iw = 117 Pa; ϕ iw = 5%: gebouwen met een hogere vochtproductie, zoals scholen, bejaardentehuizen en gebouwen met geringe luchtbevochtiging; IV p iw = 14 Pa of hoger; ϕ iw = 6% of hoger: gebouwen met hoge vochtproductie, zoals wasserijen, zwembaden, zuivelfabrieken en gebouwen met sterke luchtbevochtiging, zoals drukkerijen en textielfabrieken. Warmte en vocht Globale benadering hoeveelheid inwendige condensatie in de winterperiode 1 m = Σμ d [g/m2 ] voor klimaatklasse I 6 m = Σμ d [g/m2 ] voor klimaatklasse II m = 1 Σμ d [g/m2 ] voor klimaatklasse III m de hoeveelheid gedurende de winter condenserend vocht in g/m 2 Σμ d de som van de μ d-waarden van het binnenoppervlak af tot aan de plaats waar de condensatie plaatsvindt 2 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 2 25/11/16 12:55
Warmteoverdracht door straling tussen twee evenwijdige vlakken q s = ε ε 1 2 ε ε ε + ε 1 1 2 2 56,7 1 9 (T 1 4 T 2 4 ) [W/m 2 ] q s de netto stralingsoverdracht in W/m 2 ε 1, ε 2 de emissiecoëfficiënt van oppervlak 1 respectievelijk oppervlak 2 T 1, T 2 de temperatuur in kelvin van oppervlak 1 en 2. Warmteafgifte door straling met de onderstaande formule Tabel 2 Hygroscopisch vochtgehalte van verschillende materialen materiaal ϕ = 4% ϕ = 65% ϕ = 95% grindbeton 2 3 7 hout 6 1 18 baksteen enz. kalkzandsteen 2 4 1 pleisterlagen 1 2 4 houtwolcement 2 3 6 Tabel 3 Emissie/absorptiecoëfficiënt voor warmtestraling bij enkele materiaaloppervlakken q s = ε 56,7 1 9 T 4 = ε q sz [W/m 2 ] materiaaloppervlak ε q s de warmtestroomdichtheid van de afgegeven straling in W/m 2 ε de emissiecoëfficiënt van het materiaaloppervlak T de absolute temperatuur in K q sz de warmtestraling van het zwarte lichaam 56,7 1 9 constante van Stefan-Boltzmann Q = ρ c d ΔT [J/m 2 ] Q de hoeveelheid warmte die per m 2 in de constructielaag is geaccumuleerd ρ de volumieke massa (dichtheid) van het materiaal in kg/km 3 c de soortelijke warmte in J/kg K d de dikte van de laag in m ΔT de temperatuurstijging die de laag heeft ondergaan in K glanzend gepolijste metalen,2,7 verzinkt staal,2,3 aluminium normaal glad,7,9 aluminium geanodiseerd,4,5 aluminium lak,35,4 normale lak, iedere kleur,9,95 baksteen, beton, dakleer, hout en praktisch alle andere bouwmaterialen,9,95 Tabel 4 Uitzetting van diverse materialen lineaire uitzettingsmateriaal coëfficiënt α (m/m K) b aksteen 5 16 (, 5) b eton 1 16 s taal 12 16 aluminium 23 1 6 polystyreenschuim 7 1 6 polyurethaanschuim (gecacheerde plaat) 27 1 6 geschuimd glas 9 1 6 Tabel 5 Warmteweerstanden (R m ) van enkele veel toegepaste constructie-, afwerk- en afdeklagen laag R mm ( 2 K/W) flexibele dakbedekking, al dan niet voorzien van een grindverzwaring,4 dakbedekking van pannen incl. de luchtlaag tussen de pannen dakbeschot,6 pleisterlaag tegen een binnenoppervlak,2 3 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 3 25/11/16 12:55
Tabel 6 Dampremmende lagen Benaming d μ μ d (1 3 m) (1 3 ) (m) Geblazen bitumen 712 1 Asfalbitumenvilt 3337 2 Gebitumineerd glasvlies 218 Bezand asfaltbitumenvilt 556 2,6 5 Teervilt 284/45 14 Eénzijdig gebitumineerd papier,1,7 Flintkote (bitumenmengsel),75 Polyesterfolie,1 13 1,3 Polystyreenfolie,1 42 4,2 Polyvinylchloridefolie,1 11 11 Polyetheenfolie,1 51 51 Asfaltbitumen met aluminiumfolie inlage 1 Eénzijdig met kunststof gecacheerd aluminiumfolie,6 mm Tweezijdig met kunststof gecacheerd 1 aluminiumfolie,8 mm 16 Bij de samenstelling van deze tabel werd ook gebruik gemaakt van enkele door Vedidak ter beschikking gestelde gegevens. Tabel 7 Richtwaarden voor de zonweringsgegevens, de lichttoetreding en de U-waarde voor verschillende raamsystemen U raamsystemen g CF LTA (W/m 2 K) enkelglas (6 mm), onafgeschermd,8,1,84 5,7 enkelglas, binnenjaloezieën (lichte kleur),45,5,15 5,4 enkelglas, buitenjaloezieën,15,5,12 4,9 dubbelglas, onafgeschermd,7,4,74 3,2 dubbelglas, binnenjaloezieën (lichte kleur),47,55,12 3,1 dubbelglas, binnenweefsel met opgedampte metaallaag licht,5,3,3 3, zwaar,3,5,5 2,9 dubbelblas, buitenjaloezieën dubbelglas verticaal gespannen doek,12,5,1 2,8 licht,2,1,15 2,8 zwaar,13,15,5 2,8 dubbelglas, uitvalscherm (niet aaneengesloten),15,15,14 2,8 dubbelglas, markies zonreflecterend dubbelglas,11,18,5 2,8 licht,45,2,65 * zwaar zonabsorberend dubbelglas,25,5,35 * licht,45,6,35 3,2 zwaar dubbelglas met spectraal selectieve coating en aangepaste spouwvulling (warmte-isolatie),25,65,1,5,1,55 3,2 1,6 drievoudig glas,57,7,5 2,2 Bij ruiten waarbij de reflectie wordt verkregen door een opgedampte metaallaag aan de binnenzijde van de buitenruit, wordt ook warmte-overdracht in de spouw beperkt en kan de U-waarde dalen tot 1,8 à 2, W/m 2 K en zelfs tot 1,4 à W/m 2 K als ook nog een andere spouwvulling dan lucht wordt toegepast. N.B. De in de tabel gegeven waarden moeten worden beschouwd als richtwaarden. Specifieke producten kunnen sterk afwijkende eigenschappen hebben. Verder is bij veel constructies (glasvlakken) de hoek van inval van de directe zonnestraling van invloed op de reflectie aan het buitenoppervlak. In deze tabel is uitgegaan van een invalshoek van 45. Bij jaloezieën is de zonwering daarnaast nog sterk afhankelijk van de lamelstand. In deze tabel is uitgegaan van 45, dus loodrecht op de zonnestraling. 4 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 4 25/11/16 12:55
Tabel 8 Maximale waterdampconcentratie en waterdampspanning in afhankelijkheid van de temperatuur c max De verzadigde waterdampspanning p s in N/m 2 g/m 3 Temp. C,,1,2,3,4,5,6,7,8,9 39,56 + 35 5627 5657 5688 572 5752 5784 5816 58 588 5912 37,54 34 5323 5352 5381 5412 5443 5472 553 5533 5564 5595 35,62 33 533 561 59 5118 5146 5176 525 5234 5264 5293 33,77 32 4757 4785 12 38 66 93 4921 4949 4977 55 32,2 31 4496 4521 4546 4573 4598 4625 465 4677 474 473 3,34 3 4245 427 4294 4319 4344 4369 4393 4418 4443 4469 28,73 29 47 431 454 478 412 4125 4149 4173 4197 4221 27,21 28 3782 383 3826 38 3871 3893 3915 3939 3962 3984 25,75 27 3567 3588 361 363 3651 3674 3695 3716 3738 376 24,36 26 3363 3383 343 3423 3443 3463 34 354 353 3546 23,5 25 3169 3188 327 3226 3246 3264 3284 333 3323 3343 21,78 24 2985 33 322 34 358 376 395 3114 3132 3151 2,55 23 2811 2828 2844 2861 2879 2896 2915 2932 2949 2967 19,43 22 2645 2661 2677 2693 271 2727 2744 276 2778 2793 18,35 21 28 254 2518 2535 2549 2565 2581 2597 2613 2629 17,28 2 234 2353 2368 2382 2397 2412 2428 2442 2457 2473 16,3 19 2198 2212 2225 224 2253 2268 2281 2296 231 2325 15,37 18 265 277 29 214 2117 213 2144 2157 217 2184 14,47 17 1938 195 1962 1978 1988 21 214 226 234 252 13,65 16 1818 183 1842 1854 1866 1878 189 192 1914 1926 12,85 15 176 1717 1728 1739 175 1761 1773 1784 1796 188 12,7 14 1599 169 1619 163 1641 1651 1662 1673 1684 1696 11,35 13 1498 157 1518 1527 1538 1547 1558 1569 1578 1589 1,65 12 143 1413 1422 1431 1441 145 1459 1469 1478 19 1,1 11 1313 1321 1331 1339 1349 1358 1366 1375 1385 1394 9,4 1 1229 1237 1245 1253 1262 127 1278 1287 1295 135 8,82 9 11 1156 1164 1172 1179 1187 1195 123 1212 122 8,27 8 172 18 187 195 113 111 1118 1126 1132 114 7,76 7 12 18 116 123 13 136 144 151 159 166 7,28 6 935 942 9 955 962 968 975 982 988 995 6,83 5 872 879 884 891 898 93 91 916 923 928 6,4 4 814 819 826 831 836 843 8 855 86 867 5,99 3 758 763 768 775 78 786 791 796 82 88 5,59 2 76 711 716 722 727 732 736 742 747 752 5,21 1 657 661 667 671 676 681 685 691 696 71 4,84 + 611 615 62 624 628 633 637 643 647 652 4,84 611 65 6 596 591 587 581 576 572 567 4, 1 563 557 553 5 544 539 535 531 525 521 4,14 2 517 513 58 54 5 496 492 8 4 3,82 3 476 472 468 464 46 456 452 4 444 44 3,53 4 437 433 429 425 423 419 415 412 48 44 3,26 5 41 397 395 391 388 384 381 377 375 371 3,1 6 368 365 361 359 356 352 349 347 344 34 2,77 7 337 335 332 329 327 323 32 317 315 312 2,55 8 39 37 34 31 299 296 293 291 288 285 2,34 9 283 281 279 276 273 271 269 267 264 261 2,15 1 26 257 255 252 251 2 245 244 241 24 1,98 11 237 235 233 231 229 227 225 223 221 219 1,82 12 217 215 213 211 29 27 25 24 21 2 1,67 13 199 196 195 193 191 189 188 185 184 183 1,53 14 181 179 177 176 175 173 171 169 168 167 1,41 15 165 164 163 16 159 157 156 155 153 152 1,29 16 151 149 1 147 145 144 143 141 14 139 1,18 17 137 136 135 133 132 131 129 128 127 125 1,8 18 124 124 123 121 12 119 117 116 116 115,99 19 113 112 111 111 19 18 17 15 15 14,9 2 13 11 11 1 98,7 98,7 97,4 96, 94,7 94,7 5 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 5 25/11/16 12:55
Tabel 9 Dichtheid ρ, warmtegeleidingscoëfficiënt λ, soortelijke warmte c en dampdiffusieweerstandsgetal μ van bouwmaterialen ρ λ (W/m K) c μ Materiaalsoort (kg/m ) I *) II *) (J/kg K) Metalen Lood 1225 35 35 13 Koper 9 37 37 39 IJzer 79 72 72 53 Staal 78 4152 4152 53 Zink 72 11 11 39 Aluminium 28 2 2 88 Natuursteen Basalt 3 3,5 3,5 Graniet 3 3,5 3,5 Kalksteen 275 2,3 2,9 Hardsteen 275 2,3 2,9 84 Marmer 275 2,3 2,9 Zandsteen 223 24 46 15 Tufsteen 1115,35,5,5,7 51 Metselstenen Gevelklinkers 21,8 1,3 31 Hardgrauw 1719,65,7 1,1,2 914 17,65 1, 9 Rood/Boerengrauw { 15,55,85 84 8 13,45,75 7,5 I solatiesteen 1,3 Kalkzandsteen 2 1, 1,5 25 Grindbeton Verdicht gewapend 25 1,9 2,3 372 Verdicht ongewapend 24 1,7 2,2 84 312 Niet verdicht gewapend 23 1,4 1,9 272 Niet verdicht ongewapend 22 1,3 1,7 232 Lichte betonsoorten 19,95 1,4 13, 16,7 1,2 8, 13,45,8 7,5 Algemene indicatie 1,35,5 84 6,5 7,23 5,5 5,17 4,5 3,12 3,5 2,8 2,8 Bimsbeton 71,23,35 84 6 {{ 114,35,5 6,512 Beton met geëxpandeerde klei e.d. als toeslag 51,18,35 56,5 { 118,35,85 84 6,512 22,7 4,55,5 Polystyreenschuimbeton 4,11 162 65,2 13,5 1,2 7,59 Cellenbeton 1,35,7 5,57,5 7,23 84 4,57,5 4,17 37,5 { { Cellenbeton op cementbasis Cellenbeton op kalkbasis { 475,17,26 3,76,5 { 19,7 1, 14 Hoogovenslakkenbeton 16,45,7 1 13,3,45 84 8 1,23,35 6,5 Andere anorganische materialen Asbestcement 1619,35,7,951,2 3715 Gipsplaten 814,23,46 (),65 6 Glas (spiegelglas en vensterglas) 25,8,8 Glaskeramiek 25 1,4 1,4 84 Schuimglas 1215,5,6 Minerale toeslag voor beton 58,4,23 Minerale wol 3525,41 1,11,8 6 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 6 25/11/16 12:55
Pleisterlagen Cementpleister 19,93 1,5 1541 Kalkpleister 16,7,8 84 941 Gipspleister 13,52,8 71 Tegels Hardgebakken tegels 2 1,2 1,3 28 Plavuizen 17,8 1,1 84 23 Organische materialen al dan niet gebonden (met uitzondering van houtproducten en kunststoffen) Geëxpandeerde kurk 12,41,46 176 4,529 Geëxpandeerde geïmpregneerde kurk 12,41,46 176 946 Linoleum 12,17 147 18 Rubber 1215,17,29 147 9 Geëxpandeerde eboniet 1,35 147 459 Rietvezelplaat 2535,8,9 21 3 Strovezelplaat 24,8,12 21 3 Vlasschevenplaat gebonden met kunsthars 37,8,17 188 746 Vlasschevencementplaat 337,8,12 147 3,57 Houtproducten Hardhout 8,71 1 ),23 1 ) Naaldhout 55,14 1 ),17 1 ) 188 Triplex-multiplex 7,17,23 Hardboard 1,29 168 4675 Zachtboard 253,8 21 45,1 Spaanplaat 6,15 188 1,29 { Houtspaan-cementplaat Houtwolcementplaat 357,9,21 147 3,71 Houtwolmagnesietplaat { 45,1,12 3,71 Harde kunststoffen Polyesterplaat (met glasvezels versterkt) 12 Polyetheen 9295 Polymethacrylaat 12 Polypropeen 9,2 147 9 Polyvinylchloride 14 ABS polymeren 11 Kunststofschuimen Polystyreenschuim geëxpandeerd 153,35 2315 Polystyreenschuim geëxtrudeerd 34,27 153 Ureumharsschuim 82,54 2 ) 1,53 Polyurethaanschuim 36,21,26 147 23185 Fenolharsschuim (hard) 252,35 3,7 Polyvinylchlorideschuim 255,35 9226 Opmerking: wanneer twee waarden van ρ en λ zijn gegeven kan λ voor tussengelegen waarden van ρ lineair worden geïnterpoleerd. 1) Loodrecht op de vezels. 2) Bij toepassing als spouwvulling. 3) λ kan bij veroudering ten gevolge van het verdwijnen van de freonvulling stijgen tot,35 W (m.k). over de µ-waarden van houtproducten is nog weinig bekend. Bovendien hangt de µ-waarde in zeer sterke mate af van het vochtgehalte. *) Kolom I heeft betrekking op omstandigheden waarbij het vochtgehalte overwegend bepaald wordt door het binnenklimaat. Kolom II slaat op omstandigheden waarbij gemiddeld op een hoger vochtgehalte moet worden gerekend. 7 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 7 25/11/16 12:55
Tabellen geluid Tabel 1 Akoestische absorptiecoëfficiënten (Uit: Bouwfysische Tabellarium, TU Delft) A = materiaal direct tegen harde ondergrond B = materiaal op regelwerk, luchtspouw C = materiaal op regelwerk, spouw geheel gevuld met akoestisch materiaal D = materiaal op regelwerk, spouw gedeeltelijk gevuld met akoestisch materiaal E = materiaal op regelwerk, spouw gedeeltelijk gevuld met akoestisch materiaal Referentiekarakteristiek 8 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 8 25/11/16 12:55
Tabel 1 (vervolg) Absorptiecoëfficiënten Nr. Materiaal (maten in mm) Type a [m 2 O.R.] Karakteristiek bij de middenfrequenties 125 25 5 1 2 4 Steenachtige materialen 1 grindbeton, ca. 5 kg/m 2,1,1,2,2,3,4 2 gasbeton, 7 kg/m 2,14,19,24,32,41 3 bimsbeton,15,4,6,6,6,6 4 schoon baksteenmetselwerk,2,3,3,4,5,7 Pleisters 5 kalkcement pleisterwerk, A,1,1,2,2,2,4 direct op steenachtige ondergrond 6 akoestische pleister, in enige A,15,2,35,6,,6,5 lagen aan te brengen 7 spuitasbest A,29,24,65,79,88,65 Akoestische materialen 8 zachtboard (ongeverfd), B,13,72,59,76,9,92 d = 19; s = 23 9 halfhardboard (ongeverfd), B,24,2,9,4,4,12 d = 6,2; s = 5 1 spaanplaat, 5, kg/m 2, B,25,22,4,3,8 d = 8; s = 3 11 spaanplaat (lichtgewicht), B,16,58,75,53,54,42 6,4 kg/m 2, d = 19; s = 5 12 houtwolcementplaat, A,15,23,23,51,73,75 akoestisch, d = 25 13 houtwolcementplaat, B,3,26,51,91,79,95 akoestisch, d = 25; s = 1 14 houtwolcementplaat, B,25,29,79,76,74,93 akoestisch, d = 25; s = 3 15 houtwolcementplaat, B,11,33,67,53,64,8 akoestisch, d = 25; s = 5 16 houtwolcementplaat, B,23,55,64,57,81,8 akoestisch, d = 25; s = 8 17 houtwolcementplaat, C,43,8 1,,79,8,98 akoestisch, d = 25; s = 3 18 houtwolcementplaat, D,76 1,,9,73,94,95 akoestisch, d = 25; s = 8 a = 3 9 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 9 25/11/16 12:55
Tabel 1 (vervolg) Absorptiecoëfficiënten Nr. Materiaal (maten in mm) Type a [m 2 O.R.] Karakteristiek bij de middenfrequenties 125 25 5 1 2 4 19 kurkplaten, akoestisch met B,8,15,44,54,38,6 verflaag, d = 2; s = 25 2 kunststofschuimplaat B,5,11,31,73,58,47 (polystyreen), d = 1; s = 4 21 houtcellulose, gesaust, d = 22 A,7,2,6 1, 1,13 1,13 Geperforeerde platen 22 gipskarton, ongeperforeerd, D,28,14,9,6,5,1 d = 9,5; s = 1; a = 3 23 gipskarton, geperforeerd 6%, D,39,81,68,44,25,2 d = 9,5; s = 1; a = 3, gaatjes 8, 15, 2 24 gipskarton, geperforeerd D,3,69 1,1,81,66,62 19,6%, d = 9,5; s = 1; a = 3, gaatjes 15 25 gipskarton met zaagsleuven, D,1,26,92,55,2,1 d = 9,5; s = 3; a = 2, sleuven 2,3 26 asbestcementplaat, B,43,15,1,5,4,2 ongeperforeerd, d = 4; s = 5 27 asbestcementplaat geperforeerd 16%, d = 4; s = 5 C,13,65,9,82,82,77 Schrootjes 28 houten latten, breed 85, E,6,85,8,82,7,62 tussenruimte 25 mm, d = 12; s = 2; a = 25 29 houten latten, breed 45, E,19,36,73,5,25,31 tussenruimte 16 mm, minerale wol op bitumenpapier in de spouw, d = 25; s = 5; a = 2 3 aluminium lamellen, D,89 1,,88,88,61 breed 5, tussenruimte 12,5 mm, d =,3; s = 176; a = 2 Vloerbedekking 31 linoleum, gelijmd op A,2,3,4 ondergrond 32 parket, gelijmd op ondergrond A,4,4,6,12,1,15 1 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 1 25/11/16 12:55
Tabel 1 (vervolg) Absorptiecoëfficiënten Nr. Materiaal (maten in mm) Type a [m 2 O.R.] Karakteristiek bij de middenfrequenties 125 25 5 1 2 4 33 tapijt, 1,87 kg/m 2, d = 4,5 A,2,4,15,36,32 34 tapijt, 1,87 kg/m 2, met A,5,13,6,24,28,32 onderlaag (8 mm vilt), d = 4,5 35 tapijt, 1,98 kg/m 2, d = 5,3 A,3,5,11,31,58 36 tapijt, 1,98 kg/m 2, met A,4,1,31,7,93,74 onderlaag (8 mm vilt), d = 5,3 37 kokosvloerbedekking, los A,3,3,7 1,13,28,55 op ondergrond, 2 kg/m 2, d = 1 38 Diversen glas,1,4,3,2,2,2 39 kunststoffolie, strak B,64,19,12,4 gespannen, PVC,2 kg/m 2, d =,2; s = 2 4 kunststoffolie, geplooid 3:1, B,13,51,66,59,3 PVC,2 kg/m 2, d =,2; s = 2 41 gordijn, katoen, strak B,4,9,37,68,89,72 gespannen, s = 5, ca.,4 kg/m 2 42 gordijn, katoen, geplooid 3:1 B,15,45.96,91 1,6 1,2 s = 5, ca.,4 kg/m 2 43 één zittend persoon,15,3,45,45,45,45 44 één persoon in ruimte met,65,75,85,95,95,8 veel nagalm (bijv. kerk) 45 publiek (incl. orkest) per m 2,52,68,85,97,93,85 46 houten stoel (onbezet),2,2,2,4,4,3 47 beklede stoel (onbezet),15,3,3,4,4,4 Opmerking: Bovenstaande tabel geeft globale waarden ontleend aan de literatuur. Gegevens over concrete materialen en constructies kunnen worden ontleend aan meetrapporten waarover de betreffende leveranciers beschikken. 11 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 11 25/11/16 12:55
Tabel 13 Grensfrequentie voor coïncidentie bij verschillende materialen voorbeeld voorbeeld materiaal f g d d (mm) f g (Hz) d (mm) f g (Hz) aluminium 12 5 2 6 25 5 2 5 staal 12 8 1 12 8 3 4 267 glas 12 8 4 3 2 8 1 6 beton 17 3 12 144 2 87 glasbeton 38 8 475 2 19 kalkzandsteen 21 4 15 24 21 12 poriso 26 5 52 9 289 lichtbeton 32 8 4 2 16 gips 35 5 5 71 7 57 gipskarton 35 5 9 3 944 15 2 367 hout 25 12 283 22 1 136 spaanplaat 25 8 3 125 18 1 389 lood 51 2,5 12 4 2 25 6 Tabel 14 Normwaarden luchtgeluidisolatie Tabel 17 Richtwaarden voor nagalmtijd in verschillende ruimten octaafband met middenfrequentie, in Hz 125 25 5 1 2 normwaarde voor de genormeerde luchtgeluidisolatie (D nt ), in db 34 43 5 53 54 Tabel 15 Normwaarden contactgeluidniveau goed gemeubileerde kamer kantoorvertrek kantoortuin schoollokaal muzieklokaal schouwburg kamermuziekzaal opera concertzaal kerk (orgelmuziek) 3 T = ca.,5 s T =,5,7 s T =,7,9 s T =,6,8 s T =,81,2 s T =,91,3 s T = 1,21,5 s T = 1,21,6 s T = 1,72,3 s T = 1,52,5 s octaafband met middenfrequentie,in Hz 125 25 5 1 2 C in db 2 1 L p tot = L p1 + C (db) normwaarde voor het genormeerde contactgeluidniveau (L nt ), in db 7 66 66 66 7 Tabel 16 Verzwakking of versterking volgens de A-weging frequentie in Hz 63 26,1 125 16,1 25 8,6 5 2,6 1, 2 1,2 4 1, 8 1, A-weging in db R, isolatievermindering in db 2 4 6 8 1 12 14 verschil tussen L p1 en L p2 in db (L p1 L p2 ) Figuur 1 Optellen van geluiddrukniveaus S oppervlakteverhouding: 2 S totaal 3 25 2 15 1 5 1 1 15 2 25 3 35 4 isolatieverschil in db: R 1 - R 2,3,1,3,1,3,1 Figuur 2 Isolatievermindering van een wand ten gevolge van een gedeelte met kleinere isolatie 1,3,1 12 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 12 25/11/16 12:55
Tabel 14 Aanbevolen waarden voor het achtergrondgeluidniveau in werkruimten 1 Soort achtergrondgeluid Besloten ruimten categorie 1 2 3 Open ruimten categorie 4 5 geluiddrukniveau t.g.v. buitengeluid (industrie-, spoo -, r weg-, luchtvaartlawaai) (L AEq in db) installatiegeluiddrukniveau (L I, A in db) < 35 < 4 < 4 < 4 < 45 < 35 < 35 < 35 < 4 < 4 Tabel 15 Aanbevolen waarden voor de geluidsisolatie tussen ruimten 1 Besloten ruimten Categorie 1 Categorie 2 Categorie 3 Open ruimten Categorie 4 Categorie 5 Minimaal vereist luchtgeluiddrukniveauverschil D nt,a in db a b c d e naar verblijfsruimten naar verkeersruimten naar verblijfsruimten via wand met deur naar sanitair naar overige ruimten 45 33 45 52 33 33 42 39 27 33 33 nvt nvt nvt 33 nvt nvt nvt 33 Maximum contactgeluiddrukniveau L nt,a in db inclusief vloerafwerking f g h naar verblijfsruimten naar verkeersruimten naar huurders- of gebruikersscheiding Besloten ruimten voorbeeldsituaties categorie 1 hoge spraakdiscretie bijv. vergadercentrum categorie 2 verhoogde spraakdiscretie in kantooromgeving bijv. spreekkamers categorie 3 besloten werkplek/concentratieplek (1-4 personen) 57 67 Open ruimten voorbeeldsituaties categorie 4 open geclusterde werkplek (4-6 personen) categorie 5 open overlegplek, callcenter 57 67 57 67 57 67 57 67 Formules geluid Geluiddrukniveau L p = 1 log p p 2 eff 2 [db] L p het geluiddrukniveau in decibel p eff de effectieve geluiddruk de referentie geluiddruk 2 1 5 Pa p Geluidintensiteit p2 I = voor een diffuus geluidveld 4 ρ c p2 I = voor een vlakke lopende golf ρ c I de geluidintensiteit in W/m 2 (energie) p de geluiddruk in Pa ρ de soortelijke massa van de lucht in kg/m 3 c de geluidsnelheid in m/s ρ c voor gemiddelde omstandigheden, getalwaarde ongeveer 4 1 Bron: Handboek Bouwfysische Kwaliteit Gebouwen, NVBV 13 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 13 25/11/16 12:55
Geluidvermogenniveau Geluidisolatie van een constructie L w = 1 log W W [db] R = L z L o + 1 log S A [db] L w het geluidvermogenniveau in db W het geluidvermogen in watt het referentievermogen 1 12 W W Optellen van geluiddrukniveaus L ptotaal = 1 log (1 Lp1/1 + 1 Lp2/1 + 1 Lp3/1...) [db] L p1 het geluiddrukniveau van geluid 1 L p2 het geluiddrukniveau van geluid 2 L ptotaal het resulterende geluiddrukniveau in decibel Golflengte en frequentie c = f λ [m/s] c de voortplantingssnelheid van het geluid in m/s f de frequentie in Hz λ de golflengte in m. Massa-veerresonantie in spouwconstructies m1 + m2 1 f = 6 [Hz] m m b 1 2 f de resonantiefrequentie bij loodrecht invallend geluid m 1 massa van het ene spouwblad in kg/m 2 m 2 idem tweede spouwblad b breedte van de spouw in m L z het geluiddrukniveau in het zendvertrek in db L o het geluiddrukniveau in het ontvangvertrek in db S het oppervlak van de wand A de absorptie in het ontvangvertrek Genormeerde luchtgeluidniveauverschil D nt = L z L o + 1 log T T [db] D nt het genormeerde luchtgeluidniveauverschil L z het geluiddrukniveau in het zendvertrek in db L o idem in het ontvangvertrek T de in het ontvangvertrek gemeten nagalmtijd T de genormeerde nagalmtijd (=,5 s) Karakteristiek luchtgeluidniveauverschil D nt,a,k D nt,a,k = D nt,a,k 1 log (,16 V ) T S r D nt,a,k karakteristiek luchtgeluidniveauverschil in db DnT,A gewogen lucht-geluidniveauverschil per octaafband in db V volume van ontvangruimte in m 3 T S r de referentienagalmtijd in s oppervlakte van de gemeenschappelijke scheidingsconstructie tussen zend- en ontvangstruimte in m 2 14 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 14 25/11/16 12:55
Verlichting 6. - 18. u. 7. - 17. u. 9. - 17. u. of 7. - 15. u. 8. - 16. u. REFERENTIEWAARDEN VAN DE VERLICHTINGSSTERKTE IN HET VRIJE VELD IN NEDERLAND LUX 13 12 11 1 95 9 85 8 75 7 65 6 55 5 45 4 38 36 34 32 3 28 26 24 22 2 minimum verlichtingssterkte in het vrije veld gedurende het aangegeven percentage van de gekozen periode Figuur 3 Verlichtingssterkte in het vrije veld 18 16 14 4 5 6 7 8 9 1% percentage van de tijd dat de aangegeven verlichtingssterkte wordt overschreden e Tabel 16 Interne reflectiecomponent in % bij diverse reflectiefactoren van de wandafwerking in het vertrek. Reflectiefactor plafond ca. 7%, vloeren ca. 2%. reflectiefactor wanden glasoppervlak t.o.v. vloeroppervlak in % 2% 4% 6% 8% 1 2 3 4,2,3,5,6,3,6,9 1,2,6 1,1 1,5 2,,9 1,7 2,4 3,1 15 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 15 25/11/16 12:55
m 4 3 2 1 6 5 4 3 2 1 Figuur 4 2, 1,5 1,,5 185 185 1,,5,5 1, 1,5 2, 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 2 1 1 2 3 4 b (schaal 1:4) Stippendiagram voor bepaling van hemelfactor b/a b/a b (schaal 1:4) 2, 1,5 1,,5 h /a 6 5 4 3 2 1 m 4 3 2 1 h (schaal 1:4) 64 2 β h /a β α α h (schaal 1:4) 16 Bouwfysica_tabellenbijlage_216.indd 16 25/11/16 12:55