Collegevoorstel Inleiding Tot nu toe wordt Wet Bibob in de gemeente Heusden uitsluitend toegepast op horecagerelateerde vergunningen 1. Er bestaat bestuurlijk de wens om het toepassingsbereik van het gemeentelijk Bibobbeleid uit te breiden. Feitelijke informatie Op basis van de Wet Bibob kunnen overheden (vooral gemeenten) de achtergrond van een bedrijf of persoon onderzoeken, voordat een vergunning of subsidie wordt gegeven of een overheidsopdracht wordt gegund. Indien er een redelijk vermoeden aanwezig is dat er ernstig gevaar bestaat dat een vergunning of subsidie zal worden gebruikt om uit strafbare feiten verkregen gelden te benutten of om strafbare feiten te plegen, kan een vergunning/subsidie worden geweigerd. Wet Bibob in zijn huidige vorm bevat een wettelijke basis om deze toe te passen op: - Drank- en horecavergunningen; - Exploitatievergunningen horeca- en prostitutiebedrijven; - Overheidsopdrachten (aanbestedingen) in branches: bouw, milieu en ICT; - Subsidies; - Omgevingsvergunningen voor bouwactiviteiten; - Omgevingsvergunningen milieuactiviteiten; - Personenvervoer (taxivergunningen) Bij het vaststellen van het Heusdense Bibobbeleid is er destijds in 2005 bewust voor gekozen Bibob gefaseerd in de gemeente in te voeren. Ten eerste ging het om een complexe wet, waarmee in 2005 nog nauwelijks ervaring was opgedaan. Bovendien is de uitvoering arbeidsintensief en betekende de invoering van Bibob voor de ondernemers een administratieve lastenverzwaring. Ook was er nog onvoldoende ervaring om te kunnen beoordelen in hoeverre de wet daadwerkelijk bijdraagt aan het bereiken van het beoogde doel: het voorkomen dat criminele activiteiten worden gefaciliteerd door het verlenen van vergunningen. Omdat vooral de horeca- en prostitutiebranche door de landelijke wetgever aangemerkt zijn als gevoelig voor criminele invloeden, is het toepassingsbereik van het beleid vooralsnog beperkt gebleven tot deze branches. Het gebruik van de mogelijkheden van Wet Bibob is wat langzaam op gang gekomen, maar er is inmiddels een stijgende lijn te zien. Dit is ook het landelijke beeld. In maart 2007 is de Wet Bibob voor het eerst geëvalueerd. Hieruit blijkt dat ruim de helft van de gemeenten inmiddels een Bibobbeleidslijn heeft, vooral toegepast op de horeca- en prostitutiebranche. Wet Bibob wordt tot op 1 In het huidige beleid is ook de mogelijkheid opgenomen Bibob toe te passen bij overheidsopdrachten, maar hieraan wordt feitelijk nog geen uitvoering gegeven. 1
heden nog nauwelijks toegepast op subsidieaanvragen. Ook met betrekking tot aanbestedingen wordt Wet Bibob landelijk nog vrijwel niet ingezet. Wel zijn gemeenten Bibob gaan inzetten met betrekking tot bouw- en milieuactiviteiten. Inmiddels is een voorstel tot wijziging van Wet Bibob naar de Tweede Kamer gestuurd. Dit wetsvoorstel strekt ertoe een aantal sectoren, waaronder de vastgoedsector, onder de werking van de Wet Bibob te brengen. De bevoegdheid van de burgemeester tot het sluiten van nietvergunningplichtige lokalen (openbare ruimten) is na advisering door de Raad van State uiteindelijk niet in het wetsvoorstel blijven staan. Het toepassen van een sluitingsbevoegdheid wordt een te ingrijpend middel geacht, waardoor de scheiding tussen de bestuurlijke en strafrechtelijke handhaving verder vervaagt. Naar verwachting treedt de gewijzigde Wet Bibob begin 2012 in werking. Afweging Aanleiding voor uitbreiding Bibobbeleid Uit de landelijke evaluatie van Wet Bibob blijkt dat in 80 procent van de gevallen, waarin advies werd gevraagd aan het Bureau BIBOB, is gebleken dat er daadwerkelijk gevaar voor vermenging van de boven- en onderwereld bestond. Ook heeft volgens de evaluatie de bevoegdheid om advies aan Bureau Bibob te vragen een belangrijke preventieve werking: in totaal 200 keer trok de aanvrager zich terug nadat bleek dat er een BIBOB-toets zou plaatsvinden. In het plan van aanpak van het Kabinet Programma Bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad wordt geconstateerd dat georganiseerde misdaad vrijwel altijd wortels heeft in de samenleving op lokaal niveau en daardoor direct van invloed is op de leefomgeving van de Nederlandse burger. Hoewel niet zonder meer uit de onderzoeken blijkt dat het toetsen van de horecabranche er direct toe leidt dat de activiteiten zich verplaatsen naar andere branches, blijkt toch ook dat andere branches gevoelig zijn voor deze criminele invloeden. De dreiging van doordringing van de georganiseerde misdaad is vooral in sectoren aanwezig, die een lage drempel van toetreding kennen. Waarin weinig diploma s vereist zijn om als zelfstandig ondernemer te beginnen en het niet moeilijk is om iemand met de benodigde papieren als stroman of katvanger in te huren. Verder gaan er in de betreffende sectoren grote sommen contant geld om, wat de mogelijkheid biedt om activiteiten en inkomsten niet in de administratie op te nemen. In deze sectoren is enerzijds weinig geregeld; anderzijds zijn de regels gecompliceerd, tegenstrijdig of in de praktijk oncontroleerbaar. Onderzoek heeft uitgewezen dat naast de horecabranche sprake is van georganiseerde criminaliteit in sectoren zoals de afvalwerkingsbranche en de bouwsector. Hoewel vooral de grote steden behoefte blijken te hebben aan uitbreiding van het toepassingsbereik van de wet, is het noodzakelijk dat Wet Bibob ook in kleine en middelgrote gemeenten wordt ingezet om te voorkomen dat ze een toevluchtsoord worden voor de georganiseerde criminaliteit (voorkomen van het waterbedeffect). 2
Kortom: het is zinvol dat het BIBOB-instrumentarium uitgebreid wordt. Vastgoed Uit landelijke signalen blijkt het wenselijk het gemeentelijk beleid van toepassing te verklaren op vastgoedtransacties. Dat is echter op dit moment nog niet mogelijk, omdat daarvoor nodig is dat de uitgebreide Wet Bibob in werking is getreden. Dat moment zal naar verwachting in de eerste helft van 2012 zijn. Aanbestedingen Zoals in de voetnoot al vermeld is zijn aanbestedingen onder het toepassingsbereik van het bestaande Bibobbeleid gebracht, maar wordt hieraan feitelijk nog geen uitvoering aangegeven. De branches waarbinnen overheidsopdrachten kunnen worden geweigerd op grond van de wet zijn overigens beperkt tot de ICT-, de bouw- en de milieubranche. Het is op dit moment niet zinvol om Bibobbeleid op het terrein van aanbestedingen te ontwikkelen. Reden is dat er wetgeving in voorbereiding is op het gebied van aanbestedingen. Onderdeel daarvan zal een verplichte toetsing van de integriteit van ondernemers zijn. Subsidies Geadviseerd wordt ook vooralsnog af te zien van het brengen van subsidies onder het toepassingsbereik van het Bibobbeleid, omdat daar nogal wat randvoorwaarden aan zitten. Voor het kunnen toepassen van Bibob moet in alle subsidieregelingen de mogelijkheid expliciet zijn opgenomen. Indien het een subsidieregeling betreft die niet bij wet of algemene maatregel van bestuur als zodanig is aangewezen, is bovendien de goedkeuring van de ministers van BZK en van Veiligheid en Justitie vereist. Illustratief is in dit verband dat de gemeente Amsterdam een van de weinige gemeenten is die Bibob toepast op subsidies. Deze gemeente doet dat vooralsnog bij wijze van pilot. Na afloop van de pilot volgt een evaluatie. Als na de inwerkingtreding van de gewijzigde Wet Bibob een voorstel zal worden voorbereid in verband met de mogelijkheid vastgoedtransacties in het beleid op te nemen, kunnen de ervaringen die met de subsidiepilot in Amsterdam zijn opgedaan als input worden gebruikt voor de vraag of het gewenst is ook subsidies onder het toepassingsbereik van het Heusdense beleid op te nemen. Omgevingsvergunning algemeen In artikel 2.20 van de Wabo is de Wet BIBOB van toepassing verklaard op vergunningen, zoals genoemd in artikel 2.1, eerste lid, sub a en sub e van de Wabo: omgevingsvergunning voor het bouwen van een bouwwerk en voor het oprichten, veranderen of veranderen van de werking of het in werking hebben van een inrichting of mijnbouwwerk. Het Bibob-instrumentarium is niet alleen van toepassing op de aanvrager van een vergunning, maar ook op degenen die op grond van feiten en omstandigheden redelijkerwijs met een aanvrager gelijk kunnen worden gesteld. Omgevingsvergunning voor bouwactiviteiten De bouwsector is een groot en belangrijk onderdeel van het Nederlandse bedrijfsleven en uit onderzoeken is gebleken dat deze sector kwetsbaar is voor infiltratie door criminele groepen. De bouwwereld wordt gekenmerkt door een veelheid van partijen en belanghebbenden, ondermeer bij de voorbereiding en oprichting van een bouwwerk en de verlening van de daarvoor noodzakelijke vergunning. Met de verlening van bouwvergunningen kunnen grote (financiële) belangen gemoeid 3
zijn. Het oprichten van bouwwerken is daarmee een aantrekkelijke manier om zwart geld wit te wassen. Het is niet effectief en efficiënt alle reguliere bouwvergunningen aan een toetsing op basis van de Wet BIBOB te onderwerpen. Een prioriteitstelling is van belang om de administratieve lasten en verlenging van procedures voor zowel de aanvrager van een bouwvergunning als de gemeente zelf te beperken. Ook vanwege het proportionaliteitsbeginsel is een selectieve aanpak wenselijk. Voorgesteld wordt als uitgangspunt te hanteren dat het instrument vooral toegepast dient te worden daar waar de kans dat zich criminele activiteiten voordoen het grootst is. Voor het afbakenen van het toepassingsbereik kunnen verschillende invalshoeken worden gekozen. - Het risicoprofiel van een gebied Dit wordt bepaald door bijvoorbeeld de mate van criminaliteit en verstoring van openbare orde in een gebied, het type bedrijvigheid dat er plaatsvindt en/of geplande grootschalige ontwikkelingen in een gebied. Hierbij moet vooral gedacht worden aan wijken of een havengebied in grotere steden. - Het risicoprofiel van een branche Dit betreft de mate waarin de bedrijfsactiviteiten waarvoor vergunning wordt aangevraagd gevoelig zijn voor criminele invloeden. Gevoelige branches zijn bijvoorbeeld horeca, prostitutie, afvalbewerkings- en verwerkingsbedrijven, autobedrijven en speelautomatenhallen. - De hoogte van de bouwsom Voor criminele organisaties die zich bezighouden met witwassen zijn grote bouwprojecten interessanter dan kleine bouwprojecten. Het risico dat een bouwvergunning misbruikt wordt voor witwassen (investeren van geld in vastgoed) is bij projecten met een hoge bouwsom groter dan bij kleine projecten. - Een combinatie van deze invalshoeken. Toegespitst op de gemeente Heusden wordt voorgesteld Bibob toe te passen op de omgevingsvergunning voor bouwactiviteiten in geval van: a. Een aanvraag met de gebruiksfunctie: woonfunctie (eengezinswoningen en bestemd voor eigen bewoning), waarbij sprake is van een bouwsom > 500.000,--; b. Een aanvraag met als gebruiksfunctie: woonfunctie (kamerverhuur); c. Een aanvraag met als gebruiksfunctie woonfunctie: woongebouw waarbij sprake is van een bouwsom > 750.000,-; d. Een aanvraag met als gebruiksfunctie: horeca, waarbij sprake is van een nieuwe locatie of een verbouwing van een bestaande locatie met een bouwsom > 100.000,--, waarvoor geen drank- en horecavergunning of horeca-exploitatievergunning vereist is; e. Een aanvraag met als gebruiksfunctie: - logies (pension); - sport, waarbij sprake is van een particuliere sportschool; - belwinkel; - occasion- en autobedrijf; - afval, be- en verwerkingsbedrijf; - import- en exportbedrijf; - vastgoedbedrijf; - kunsthandel; - kledingatelier; - uitzendbureau; 4
- beauty, wellness en saunabedrijf; - tattooshop; - projectontwikkelaar. Omgevingsvergunning voor milieuactiviteiten Uit verschillende onderzoeken, alsmede uit enkele grote strafzaken, blijkt dat ook het werkveld milieu gevoelig is voor criminele handelingen. Het is dus wenselijk dat het Bibob-instrument ook op effectieve wijze ingezet wordt binnen het werkveld milieu, voorzover uw college bevoegd gezag is. Onderzoek heeft uitgewezen dat bepaalde sectoren, zoals de transport-, de horecasector, de afvalverwerkingsbranche en herstelinrichtingen voor motorvoertuigen gevoeliger zijn dan andere. Die laatste onder andere vanwege betrokkenheid bij strippen en omkatten van gestolen voertuigen. Sinds 1 januari 2011 is het Activiteitenbesluit van toepassing op een aantal activiteiten waarvoor vóór die datum een milieuvergunning vereist was. Nu deze activiteiten onder algemene regels vallen en een vergunningplicht niet meer van toepassing is, komen ze buiten de reikwijdte van de Wet Bibob te vallen. Het gaat om specifieke activiteiten waarvoor regels zijn gesteld in het Activiteitenbesluit, te weten het opslaan van autobanden, het demonteren van autowrakken, het recyclen van metaal en het opbulken van grond. Aangezien de landelijke wetgever niet de bedoeling heeft gehad dat deze activiteiten buiten de reikwijdte van de Wet Bibob vallen, zullen deze activiteiten worden aangewezen als activiteiten waarvoor een omgevingsvergunning nodig is. Dat zal gebeuren via een reparatie van de Wabo en via de wijziging van wet Bibob. Dit illustreert het belang dat de rijksoverheid er aan hecht dat op deze branches Bibob kan worden toegepast. Deze uitbreiding kan pas worden meegenomen na de aanpassing van wet Bibob. Omgevingsvergunning uitzonderingen Voorgesteld wordt dat Wet Bibob niet wordt toegepast bij een aanvraag bouwvergunning in de hierboven genoemde gevallen, ingeval de aanvraag voor de bouwvergunning afkomstig is van: - overheidsinstanties - semi-overheidsinstanties - toegelaten woning(bouw)corporaties (toegelaten door de Minister van Volkshuisvesting conform Woningbesluit 1932 middels een daartoe verstrekte vergunning) - In de situatie dat een aanvrager recent (minder dan 3 jaar geleden) een andere bouwvergunning heeft aangevraagd waarbij de BIBOB-vragenlijst is ingediend, hoeft niet de gehele vragenlijst opnieuw ingevuld te worden, maar kan worden volstaan met de situatiespecifieke onderdelen daarvan en het afleggen van een verklaring dat voor het overige niets gewijzigd is. Inzet van Middelen Voor de uitvoering van wet Bibob, inclusief de nu voorgestelde uitbreiding van het beleid is op jaarbasis zo n 2100 uur aan capaciteit nodig. Op dit moment wordt er zo n 300 uur op jaarbasis aan Bibob besteed; dit betekent dat er een urenuitbreiding nodig is van 1800 uur. Door verschuiving van uren binnen teams BV, BEC en OLOG kan 800 uur binnen de huidige formatie worden opgevangen. Dit betekent dat er een capaciteitsuitbreiding nodig is van 1000 uur (0,8 fte), verdeeld over genoemde teams. De hieraan verbonden salariskosten kunnen berekend 5
worden op een bedrag van 54.000,-. Aan bijkomende kosten dient rekening gehouden te worden met juridische kosten ad 30.000,- en adviezen Bureau Bibob ad 5.000,-. Het totaalbedrag aan extra uitvoeringskosten bedraagt aldus 89.000,-. Voorgesteld wordt om een eerste aanzet te geven aan het voorgestelde Bibobbeleid en hiervoor structureel ingaande het jaar 2012 een budget van 25.000,-- beschikbaar te stellen. Dit budget kan ten laste worden gebracht van de stelpost voor uitvoering van nieuw beleid / knelpunten bestaand beleid. Hiervan zal melding worden gedaan in de 1 e berap 2012. In de meerjarenraming 2012 t/m 2015 zijn geen middelen voor de dekking van de resterende extra uitvoeringskosten aanwezig. Het aanwijzen/vrijmaken van de benodigde dekkingsmiddelen dient bij voorkeur te geschieden bij de voorjaarsnota 2012. Op dat moment vindt immers de integrale afweging van de middeleninzet plaats. Daarom wordt voorgesteld de raad bij de voorjaarsnota uit te nodigen de benodigde extra structurele middelen ter grootte van 64.000,-- ( 89.000,-- minus 25.000,--) beschikbaar te stellen. Procedure -- Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. 6
BESLUIT Het college van Heusden heeft in de vergadering van 7 februari 2012; gelet op: Wet Bevordering Integriteitbeoordelingen door het Openbaar Bestuur; besloten: A. het toepassingsbereik van het gemeentelijk Bibobbeleid uit te breiden tot: 1. de omgevingsvergunning voor bouwactiviteiten in geval van: a) Een aanvraag met de gebruiksfunctie: woonfunctie (eensgezinswoningen en bestemd eigen bewoning), waarbij sprake is van een bouwsom > 500.000,--; b) Een aanvraag met als gebruiksfunctie: woonfunctie (kamerverhuur); c) Een aanvraag met als gebruiksfunctie woonfunctie: woongebouw waarbij sprake is van een bouwsom > 750.000,-; d) Een aanvraag met als gebruiksfunctie: horeca, waarbij sprake is van een nieuwe locatie of een verbouwing van een bestaande locatie met een bouwsom > 100.000,--, waarvoor geen drank- en horecavergunning of horeca-exploitatievergunning vereist is; e) Een aanvraag met als gebruiksfunctie: - logies (pension); - sport, waarbij sprake is van een particuliere sportschool; - belwinkel; - occasion- en autobedrijf; - afval, be- en verwerkingsbedrijf; - import- en exportbedrijf; - vastgoedbedrijf; - kunsthandel; - kledingatelier; - uitzendbureau; - beauty, wellness en saunabedrijf; - tattooshop; - projectontwikkelaar. 2. de omgevingsvergunning voor het oprichten, veranderen of veranderen van de werking of het in werking hebben van een inrichting in de volgende branches, voor zover daarvoor een omgevingsvergunning is vereist: a) de transportsector; b) de vuurwerkhandel; c) de afvalverwerkingsbranche; d) herstelinrichtingen voor motorvoertuigen. 7
B. Voor een eerste fase van de uitvoering van het uitgebreide Bibobbeleid ingaande het jaar 2012 een structureel budget van 25.000,-- beschikbaar te stellen en dit budget ten laste te brengen van de stelpost voor uitvoering van nieuw beleid / knelpunten bestaand beleid. C. De raad bij de voorjaarsnota 2012 uit te nodigen de resterende, voor totale uitvoering van het uitgebreide Bibobbeleid benodigde structurele middelen ten bedrage van 64.000,-- ( 89.000,-- minus 25.000,--) beschikbaar te stellen. namens het college van Heusden, de secretaris, mr. J.T.A.J. van der Ven 8