Uitgangspunten voor een Nationale Cloud Agenda 2011 Stichting EuroCloud Nederland, Haarlem Op dit document is een Creative Common License van toepassing, de CC BY-NC-ND 3.0 licentie (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/deed.nl). Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed aanvaarden auteur, eindredacteur en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan.
Zonder cloud computing geen succesvolle nieuwe manieren van werken, effectieve rampenbestrijding of doelgerichte zorg op afstand. De schier oneindige reeks van noodzakelijke cloudtoepassingen vereist op korte termijn strategisch regeringsbeleid voor cloud computing als onvermijdelijk, maatschappijbreed leveringsmodel voor software en informatie. Daarbij moet nadrukkelijk scheiding worden aangebracht tussen beleid voor de eigen bedrijfsvoering van de overheid enerzijds en de stimulering en eventuele marktordening van cloudcomputingdiensten anderzijds. Bestuur Stichting EuroCloud Nederland Wat is cloud computing? Een techneut tekent enkele computers en softwarediensten en verbindt deze met Internet. Zoekmachines op Internet en de e-maildienst Hotmail (1996) waren de eerste voorbeelden avant la lettre. Exemplarisch voor cloudcomputingdiensten zijn tegenwoordig ook de populaire sociale netwerken FaceBook en YouTube. Het gaat tenminste om op webgebaseerde software en informatie, die niet bij de gebruiker, maar op informatiesystemen in datacenters staan. De gegevenswerking vindt gevirtualiseerd plaats, dat wil zeggen dat de computerprogramma s en de informatie los gekoppeld zijn van de fysieke hardware en infrastructuur. Volgens het National Institute of Standards and Technology (NIST) in de Verenigde Staten betreft cloud computing de elastische schaalbaarheid van de verwerkings-, netwerk- en opslagcapaciteiten (computerbronnen), die worden gedeeld en op afroep door middel van automatische zelfbediening geleverd. Cloud computing betekent uiteindelijk ook: de industrialisatie van ICT, vergelijkbaar met de elektrificatie van honderd jaar geleden. Stroom uit de muur, op basis van een bepaalde standaard, bij ons 50 hertz/220 volt. 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 2
De motor van de samenleving Cloud computing wordt vrijwel zeker de belangrijkste motor van de informatiesamenleving in de 21 ste eeuw; een nieuwe leveringswijze van ICT die zich evolutionair ontwikkelt. Technologisch is het omslagpunt in zoverre bereikt, omdat een aantal essentiële informatietechnieken, waaronder virtualisatie en breedbandnetwerken, inmiddels algemeen en laagdrempelig beschikbaar zijn. Nader bepaald gaat het om een keten van automatiseringsdiensten, ontwikkeld en samengesteld uit diverse bouwstenen van en door verschillende producenten en diensverleners. Op basis hiervan wordt uiteindelijk een dienst aan een gebruikersorganisatie geleverd. Dat kan een dienst zijn die de eigen automatiseringsafdeling (meestal on-premises) verzorgt, maar vaker zal cloud computing het karakter van een outsourcingsrelatie hebben. Waarom zou je een plantage kopen en managen, bonen plukken, branden, als je alleen koffie wilt drinken. Externe cloud-computingdiensten kunnen vanwege een geconsolideerde efficiencyverbetering buitengemeen interessant zijn. Betaling voor gebruik vervangt immers de eigen investeringen in ICT, terwijl de diensten elastisch schalen. Daarnaast worden er computerfaciliteiten gedeeld en dat geldt bij nader inzien ook voor de vaak schaarse en kostbare expertise van ICT-ers. Gebruikersorganisaties kunnen dus optimaal profiteren economies of scale and skills. Dienstenmatrix De ingekochte diensten kunnen een openbaar (publiek toegankelijk en gestandaardiseerd), privaat (gesloten en doorgaans op maat) of hybride (een tussenvorm) karakter hebben en bestaan uit de levering van software (SaaS), platformen (PaaS) en/of infrastructuur (IaaS). Er is dus sprake van een dienstenmatrix, die echter volop in ontwikkeling is. Uiteindelijk kan zo ongeveer alles technologiefunctionaliteiten en informatievoorziening als dienst op afstand worden geleverd. 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 3
Hoewel vaak de positieve financiële en budgettaire aspecten in het spotlicht verschijnen die door de technologische efficiencyverbetering ontstaan, faciliteert dit leveringsmodel tijd- en plaatsonafhankelijk handelen in optima forma. Denk aan werken, besturen, zakendoen en, natuurlijk, een brede reeks van activiteiten voor en in ons privéleven. Deze organisatorische efficiency maakt samen met de ontsluiting van ongekende innovaties, cloud computing buitengewoon aantrekkelijk en zelfs onvermijdelijk. Met alle gevolgen van dien. Zo zal cloud computing net zo als Internet twintig jaar geleden zich vrijwel zeker tevens als een ontwrichtend technologiecluster manifesteren, zowel in de ICT-sector zelf als in andere bedrijfstakken. Dat betekent dat de vernieuwing marktverdelingen en bedrijfseconomie verstoort. Verder wijzen vooral tegenstanders op het ontstaan van sterke lock-in omstandigheden ten opzichte van leverancier en techniek, en wordt er gevreesd voor inbreuken op de veiligheid en integriteit van de uitbestede informatiesystemen. Uitgangspunten 1. Nederlandse bedrijven kunnen efficiënter, slagvaardiger, competitiever, groener en desgewenst meer grensoverschrijdend ondernemen, dankzij de structurele inzet van software als dienst en andere vormen van cloud computing, die plaats- en tijdonafhankelijk ondernemen mogelijk maken. Bovendien faciliteert cloud computing Het Nieuwe Werken, inclusief virtuele organisatievormen, in optima forma. Ook voor de 1600 Nederlandse overheidsorganisaties, die juist meer met minder moeten doen, zijn gelijksoortige voordelen te behalen. 2. De Europese Commissie werkt, mede met het oog op cloud computing en de grensoverschrijdende verwerking van persoonsgegevens, aan een volledige herziening van het informationele privacyrecht, waarvan we de blauwdruk nog dit jaar tegemoet kunnen zien. De Nederlandse regering en parlement doen er goed aan om, wanneer beschikbaar, de nieuwe communautaire wetgeving zo snel mogelijk te implementeren en, daar waar mogelijk en gewenst is, er zelfs op vooruit te lopen. 3. Hoewel er raakvlakken zijn of kunnen ontstaan die om overleg en afstemming vragen, behoort de regering een efficiëntere bedrijfsvoering van de (rijks)overheid door middel van ICT, te scheiden van 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 4
beleidsdoelen voor de stimulering en eventuele marktordening voor digitale technologie, waaronder cloud computing. 4. Van uitzonderlijk groot belang voor onze informatiemaatschappij is dat we de pro- en contra debatten op rationele gronden voeren en de technologie, de dienstverleners en de dienstverlening zorgvuldig op de merites beoordelen. In het ICT-domein zagen we eerder onder meer in relatie tot open source software dat emotie en botsende meningen zelden tot waarheidsvinding of goede beslissingen of gedegen beleidsmaatregelen leiden. 5. De sleutelrol die digitale technologie maatschappijbreed en in het individuele geval blijvend in onze samenleving vervult en de actuele bedreigingen van de beschikbaarheid en ongestoorde werking van de informatietechniek, systemen en infrastructuur, vereisen mede in het licht van de gestage opmars van cloud computing op korte termijn een aantal fundamentele, juridisch-politieke regeringsbesluiten, onder meer ten aanzien van: de overheidsbrede classificatie van overheidsinformatie en de fysieke locaties waar Nederlandse overheidsinformatie, inclusief gegevens over haar burgers en inwoners, door wie en onder welke voorwaarden, mag worden verwerkt; de rollen en taken die de rijksoverheid met betrekking tot nationale digitale infrastructuren heeft, daaronder mede begrepen de beveiliging ervan. 6. Digitale producten en diensten, vooral in het domein software, ontstaan niet vanzelf, maar worden ontworpen, ontwikkeld en operationeel gehouden door talloze experts. Onze maatschappij kan alleen optimaal profiteren van de economy of skills die dankzij cloud computing ontstaat, wanneer wij duurzaam over ICT-professionals en andere innovatieve kenniswerkers kunnen beschikken. Een actieplan om de vrijwel zeker structurele schaarste aan ICT-professionals in Nederland structureel aan te pakken, is meer dan eens noodzakelijk. Dat blijkt ook uit de omstandigheid dat Nederland dit jaar uit de top tien van sterke landen op ICT-gebied is verdwenen, aldus recent onderzoek van het Wereld Economisch Forum. 7. Cloud computing betreft een keten van automatiseringsdiensten, ontwikkeld en samengesteld uit diverse bouwstenen van en door verschillende producenten en diensverleners. Die constatering vraagt 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 5
primair en minimaal om technische interoperabiliteit en daarnaast met het oog op een goed-functionerende, gekoppelde samenleving om organisatorische en semantische interoperabiliteit; dus niet alleen om mogelijke lock-in situaties en ongewenste monopolies van leveranciers tegen te gaan. 8. Certificering van cloud-computingdiensten voor overheidsorganisaties en bedrijven draagt bij aan het vertrouwen in dit leveringsmodel voor ICT en aan vertrouwen in de informatiemaatschappij als geheel. 9. Cloud computing zal ingrijpende gevolgen hebben voor traditionele bedrijfsmodellen en allerhande gewoonten en gebruiken, in en buiten de ICT-sector. Cloud computing gaat zich als een ontwrichtend technologiecluster manifesteren. Meer algemeen geldt dat de maatschappelijke gevolgen van cloud computing als nieuw leveringsmodel voor technologie en informatie nog niet zijn uitgekristalliseerd. Een en ander vraagt om terughoudendheid voor wat betreft nieuwe wetgeving voor cloud-computingdiensten. 10. Wie innoveert, wordt al snel intellectueel eigenaar. Sterke intellectuele eigendomsrechten en een effectief handhavingsbeleid vormen kop en munt waarop innovatie drijft. Tegelijkertijd mag de gebruikerskant niet worden vergeten. Transparantie over zakelijke modellen en juridische voorwaarden, die bovendien in redelijkheid in balans behoren te zijn, is essentieel voor een duurzame inzet van cloudcomputingdiensten. EuroCloud in Brussel EuroCloud is in de anderhalf jaar van haar bestaan uitgegroeid tot de grootste, onafhankelijke community van gebruikers en aanbieders van cloud computing. EuroCloud heeft in juni 2010 een 16-punten actieplan opgesteld dat dient als basis voor het beleid van de organisatie. Een van de actiepunten heeft betrekking op certificering van cloud-diensten. In dat verband heeft EuroCloud een audit-programma ontwikkeld voor datacenters, governance en SaaS met een bijbehorend kwaliteitskeurmerk dat als de facto standaard kan dienen voor de Europese markt. De voorzitter van de overkoepelende EuroCloud-organisatie, Pierre-José Billotte, is door mevrouw Neelie Kroes, eurocommissaris Digitale Agenda, persoonlijk uitgenodigd mee te denken over de digitale toekomst van 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 6
Europa. EuroCloud speelt dus nadrukkelijk een rol in de opinie- en besluitvorming over cloud computing op het hoogste Europese niveau. Diezelfde positie wil EuroCloud Nederland op nationaal niveau innemen. Het voorliggende document geeft de uitgangspunten weer die EuroCloud Nederland van belang acht voor een Nationale Cloud Agenda. 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 7
Colofon De Stichting EuroCloud Nederland is het snel groeiende en onafhankelijke kennisnetwerk van bedrijven, instellingen en individuen met belangstelling voor of belangen in cloud computing. Dit zijn gebruikers, aanbieders, overheden, adviseurs en onderzoekers. EuroCloud Nederland is tevens het Nederlandse chapter van EuroCloud, de Europese federatie van nationale EuroClouds (www.eurocloud.org). Momenteel zijn er in meer dan 25 Europese landen EuroClouds actief. www.eurocloudnl.eu STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND CHAMBER OF COMMERCE: 343.811.68 ZIJLWEG 318 NL-2015 CP HAARLEM THE NETHERLANDS TELEPHONE: +31-652 32 22 10 E-MAIL: EUROCLOUD.NEDERLAND@GMAIL.COM WEBSITE: http://eurocloudnl.eu RABOBANK: 1568.19.317 VAT: NL 8220.07.733 2011 STICHTING EUROCLOUD NEDERLAND, HAARLEM 8