pagina 1 van 7 Let op: Deze geprinte versie is 24 uur geldig. Preconceptiezorg Medische Werkinstructie Algemeen Inleidende gegevens Doel: Type: Handelingsclassificatie: Anatomische classificatie: Indicatie: Contra Indicatie: Mag zelfstandig verricht worden door: Tips van collega's: Documentkenmerken Doc ID: Verloskunde 171 Versie: 2.0 Invoeringsdatum: 16-6-2015 Gewijzigd: 23-6-2015 15:17 Verloopdatum: 16-6-2017 Kenniseigenaar: Proceseigenaar: Organisatiekenmerken Baas, M.I. (Marlene) Hardeman, R. (Rob) Auteur: Marleen Baas en Ellen Rooswinkel Bron: Risicoklasse: Primair kennisdomein: Verloskunde Secundaire kennisdomein: Specialisme: Afdelingen: Subafdeling: Divisie: Verloskunde Verpleegafdeling A4 Verloskunde; Poli Gynaecologie Netwerk Geboortezorg overig Medische Werkinstructie Benodigdheden

pagina 2 van 7 Materiaal: Medicatie: Ap Volledig document Geef feedback Werkwijze Algemene Inleiding. In dit protocol wordt beschreven hoe het Netwerk Geboortezorg Rivierenland te werk gaat betreffende de preconceptiezorg. Het preconceptieconsult kan uitgevoerd worden door de huisarts, 1ste lijns verloskundige of indien nodig door de gynaecoloog. Het belang wordt beschreven en de structuur waarmee wordt gewerkt. Tevens komen de verwijsindicaties naar voren wanneer een preconceptieconsult bij de gynaecoloog is vereist. Belang preconceptiezorg. Eenvoudig is preconceptiezorg niet. Mensen weten niet wat ze niet weten, dat is een algemeen probleem bij preventie. Ze denken vaak dat ze wel alles weten. Maar als je over bijvoorbeeld medicijngebruik in de zwangerschap spreekt, is dat niet het geval. Ook gebruikt slechts de helft van de vrouwen die zwanger willen worden nu op de juiste manier foliumzuur, dat moet minstens 90 procent worden. Bovendien is sprake van een relatief gezonde doelgroep die niet routinematig bij zorgverleners komt. De eerste uitdaging is om deze vrouwen en mannen te bereiken en hen bewust te maken van het belang van die eerste 6 weken. (Aalhuizen, 2008) In de regio Rivierenland willen we vrouwen in de fertiele periode bereiken door meer bekendheid te geven aan preconceptiezorg. Dit willen we doen door: Adverteren in lokale kranten waar men terecht kan, o.a. welke zorgverlener; Adverteren bij huisartsen, apotheken, verloskundigen praktijken, poli gynaecologie, consultatiebureaus maar er valt ook te denken aan bibliotheek, gemeentehuis en kerkelijke gemeenschappen e.d. Adverteren via social media, o.a. Facebook en Twitter. Flyers te verspreiden via apotheek, huisarts, verloskundige of gynaecoloog wanneer er wordt gestopt met anticonceptie. Zorgpad preconceptie Huisarts Indien de cliënt zich meldt bij haar eigen huisarts, dan wordt het protocol van de NHG gevolgd. Eerstelijns verloskundige Structuur preconceptioneel consult Opmerking vooraf: KNOV-standpunt Preconceptiezorg is uitgangspunt voor dit document. 1. Voorbereiding 2. Inleiding consult 3. Anamnese 4. Onderzoek 5. Risico-analyse 6. Voorlichting 7. Afronding consult /advies aan cliënte 8. Vervolgacties 9. Afsluiting preconceptionele zorg

pagina 3 van 7 1. Voorbereiding De vrouw belt naar de praktijk voor een afspraak op het kinderwensspreekuur. Zij krijgt een korte uitleg over de inhoud en duur van het consult en haar wordt gevraagd relevante informatie van huisarts,specialist en familieanamnese te vergaren en deze mee te nemen naar het spreekuur. Haar wordt gevraagd de vragenlijst op www.zwangerwijzer.nl in te vullen en deze uiterlijk 1 week voor het consult naar de verloskundige te mailen/sturen (in geval van een papieren versie). Cliënte krijgt een schriftelijke bevestiging van de telefonische afspraak met daarbij een standaardbrief (KNOV) waarin de telefonisch informatie wordt herhaald. Dit kan de praktijk naar eigen inzicht invullen. Verder wordt haar gevraagd om 3 dagen haar voedingspatroon op te schrijven en dit mee te nemen. Eventueel krijgt zij ook de folder Gezond zwanger worden om zich voor te bereiden op het consult. De verloskundige bekijkt de uitkomsten van ZwangerWijzer en vult relevante gegevens voorafgaand aan het consult in op het consultformulier. 2. Inleiding Voorstellen verloskundige, cliënte en haar partner Voorstellen verloskundige praktijk/ verloskundig centrum /verloskundig systeem in Nederland (dus ook wat de gang van zaken is als iemand zwanger is) Overzicht geven van inhoud consult. Aangeven dat dit consult ongeveer een uur duurt en dat er mogelijke vervolgstappen en een tweede afsluitend consult nodig zijn om het plaatje compleet te krijgen Aftasten in welke fase van kinderwens iemand is, met welke verwachtingen iemand naar het consult komt. 3. Anamnese Algemene gegevens, dit geldt voor zowel de vrouw als haar partner. Menstruele cyclus & anticonceptie Cyclusduur, regelmatig/ onregelmatig /duur Bijzonderheden: pijn, tussentijdse bloedingen, overmatig bloedverlies, fluor, gebruik anticonceptie, regelmatig vaginale infecties doorgemaakt, behandelingen etc. Medicijngebruik & Intoxicaties (voor zowel vrouw als partner) Foliumzuurgebruik: slikt de vrouw dit al? Hoe lang? Welke dosis? Advies: 500 microgram per dag. Vragen naar: Wat? Dosering? Sinds wanneer / hoelang gebruikt? Door wie voorgeschreven? Geldt voor: medicatie/ zelfmedicatie / vitaminegebruik / homeopathie / anabole steroïden bij sporters etc. Dezelfde vragen voor : roken / alcohol /drugs Allergieën (m.n. medicijnen, bruine pleisters, jodium, etc.). In welke situaties? Contact met schadelijke stoffen of straling thuis of op het werk: Welke? Hoelang? Lood, kwik, verf, organische oplosmiddelen, andere chemicaliën, straling anders dan computer, televisie en mobiele telefoon. Denk ook aan: narcose, röntgenonderzoek Zie www.szw.nl/ veilig werken / reproductie toxische stoffen of zwanger en werken DES-gebruik bij moeder van de cliënte (indien cliënte geboren voor 1976). Ook haar oma kan van belang zijn indien ze jonger is en zelfs voor de partner kan DES-gebruik door zijn moeder of oma gevolgen hebben voor zijn vruchtbaarheid (www.descentrum.nl) Medische voorgeschiedenis (gedeeltelijk van beiden) Voedingspatroon wat is een normaal voedingspatroon voor deze vrouw specifiek dieet op medische, filosofische of religieuze basis frequente snacks eetstoornissen (nu of in het verleden): boulimia nervosa, anorexia nervosa. Hoelang heeft dat geduurd, behandeling. Zijn er daarna nog momenten van terugval

pagina 4 van 7 geweest, in welke omstandigheden gebeurde dat? Sport /Beweging: Wat? Frequentie? Denk aan risicovolle hobby's of sporten zoals sauna, paardrijden, duiken, skiën, competitiesporten. Of beweegt cliënte niet of nauwelijks? Ziekenhuis/OK/specialist: operaties, nacrose en bijbehorende complicaties ongelukken met lichamelijk letsel (bijv.bekkenfractuur). plastische chirurgie, cosmetische behandelingen zoals Botox langdurige behandelingen (Chronische) ziekten: epilepsie, DM, hypertensieve aandoeningen, schildklierproblematiek, astma, trombose/embolie bij de vrouw zelf (bij familieanamnese wordt er in ieder geval naar gevraagd). Psychische/ psychiatrische klachten : depressie e.d. Bloedtransfusie: wanneer, reden, hoeveel Andere infectieziekten: bijvoorbeeld HSV 1+2 (herpes genitalis, labialis), PARVO, gordelroos (herpes zoster), tuberculose (recent in de omgeving of ooit zelf gehad), SOA s, varicella, Listeria, CMV, Behandeld: ja/nee? Regelmatig zelf borstonderzoek: Hiervoor is materiaal van de Kankerbestrijding beschikbaar Gynaecologische afwijkingen en problemen Overige belangrijke informatie (bijvoorbeeld een handicap) Onderstaande vragen zijn bedoeld om aan te geven dat het mogelijk is om erop terug te komen. Van belang is om dit niet zwaar te maken en veel ruimte te geven; zeker als de partner erbij is. Negatieve seksuele ervaringen (NSE), of problemen met seksualiteit (vaginisme). Ervaringen met fysiek geweld Besnijdenis (op indicatie) Chirurgie aan de genitalia Familieanamnese De volgende aandoeningen betreffen de familie van de zwangere en haar partner: Congenitale en/of erfelijke afwijkingen (vraag naar doodgeboren of later overleden kinderen). Concreet benoemen aan welke afwijkingen men moet denken: syndroom van Down, open ruggetje, hartafwijking, stofwisselingsziekte. Zie ook Standpunt Prenatale Diagnostiek Consanguiniteit. De volgende aandoeningen betreft 1e graad familie van de zwangere: Diabetes gravidarum /mellitus Hart en vaatziekten Trombose/stollingsstoornissen Schildklieraandoeningen Hypertensieve aandoeningen/ PE (tevens vraag naar moeder van partner) Epilepsie Psychiatrische aandoeningen, te denken postnatale depressie Dragerschap CF en hemoglobinopathieën. Obstetrische anamnese Verloskundige anamnese bij PCZ kan beknopter dan standaard bij de intake in de zwangerschap gebeurt. Vele vragen tijdens de intake stellen we met oog op risicoselectie en beleid tijdens de partus. Bij PCZ is dit niet zozeer het beoogde doel, het doel is risico s selecteren waarvan verder onderzoek/ behandeling voor een volgende zwangerschap de zwangerschapsuitkomst gunstig kan beïnvloeden. 4. Algeheel onderzoek/ Bloeduitslagen Bepaal BMI door meten en wegen van de cliënt Meet de tensie volgens KNOV richtlijn hypertensieve aandoeningen. (KNOV, 2012) Bloedonderzoek op indicatie:

pagina 5 van 7 Hb/MCV HIV Lues HbsAg (Nuchtere) glucose bijverdenking DM Irregulaire antistoffen Rubella antistoffen SOA onderzoek (Chlamydia) PARVO Toxoplasmose Varicella Schildklierfuncties, oa. TSH antistoffen Etc. Stamboom Deze invullen op indicatie 5. Risicoanalyse Om tot een risicoanalyse te komen kan gebruik gemaakt worden van de Methodiek risicoselectie bij preconceptiezorg (de methodiek is analoog aan die van de Verloskundige Indicatielijst). Op basis van bovenstaande gegevens is er een voorlopige uitkomst: de specifieke aandachtspunten (risico analyse) voor deze cliënt. Afhankelijk van deze uitkomst volgt overleg en/of nader onderzoek en/of verwijzing. 6. Voorlichting standaard Over de volgende onderwerpen wordt standaard voorlichting gegeven: Risico s van roken, alcohol en drugs tav de zwangerschap; Seksualiteit: vragen hoe wordt dit ervaren? Wat is de frequentie? Op welk moment in de cyclus? Beantwoorden van specifieke vragen. Benadrukken dat het vooral leuk moet zijn en niet krampachtig moet worden Fertiliteit: cyclus, vruchtbaarheid, zwangerschapskans in het algemeen, leeftijd in relatie tot fertiliteit / kans op miskraam/ kans op aangeboren afwijkingen, stress, voeding en intoxicaties versus fertiliteit, invloed van temperatuur op sperma/ kwaliteit van het zaad Ouderschap-heeft de cliënte / het paar daarover nagedacht? Wat houdt het in; beperkingen, mogelijkheden, verantwoordelijkheden. Verwijzing naar boeken, websites, ouderschapscursussen Werk en zwangerschap-tijdig melden werkgever, aangepaste werkzaamheden, zwangerschapsverlof en ouderschapsverlof, kolffaciliteiten (verwijzen naar info van FNV en UWV) Reizen / vaccinatie - risico s en mogelijkheden, bestemmingen, vliegen Foliumzuur-belang van tijdig beginnen, dosis, doorslikken tot in ieder geval 8 weken zwangerschap Gezonde voeding in het algemeen Vitamine A-risico s en hoe te vermijden Infecties in het algemeen o.a.: Toxoplasmose risico s en hoe te vermijden Listeriose-risico s en hoe te vermijden Verloskundig systeem in Nederland (deels ook in de inleiding) Prenatale screening -wat houdt het in, voor wie bedoeld, procedure Borstvoeding voordelen Prenataal bloedonderzoek (HIV, HbsAg etc.: door hierover preconceptioneel voor te lichten kunnen vrouwen bij een eerste prenataal consult een bewuste keuze maken voor dit bloedonderzoek) en termijnecho Voorlichting specifiek Afhankelijk van de risicoanalyse en de behoefte van de vrouw en haar partner wordt op onderwerpen dieper ingegaan. Ook kan de uitkomst van ZwangerWijzer aanleiding zijn onderwerpen nader uit te diepen. Bijvoorbeeld obesitas, roken, erfelijke aandoeningen etc.

pagina 6 van 7 7. Beleid Soms is het niet mogelijk het consult in één bijeenkomst af te ronden. Dit kan omdat de verloskundige op basis van de risico-analyse aanvullende informatie wil opvragen, uitkomsten van (bloed) onderzoek, uitkomsten van een consult bij huisarts, gynaecoloog of klinisch geneticus wil afwachten of wil overleggen met huisarts of specialist. Er dient met schriftelijke toestemming informatie opgevraagd te worden bij de betreffende zorgverlener. Cliënte wordt in dat geval terugbesteld voor een afsluitend consult bij de verloskundige. Ook kan het voorkomen dat uit het kinderwensconsult duidelijk wordt dat cliënte absoluut in de tweede lijn thuishoort voor wat betreft de preconceptionele fase. Cliënte wordt dan verwezen naar de gynaecoloog. Bij psychiatrische aandoeningen of zwangeren met een verstandelijke beperking kunnen verwezen worden naar de POP-poli. Verwijsindicaties huisarts: Verdenking op hemoglobinopathieën. Afwijkende schildklierfuncties. Medicatie welke gecontraïndiceerd is met een zwangerschapswens. 8. Afronding consult/ advies aan de cliënte en partner Cliënte en partner adviseren over de te volgen stappen zoals: een cursus Stoppen met roken volgen. afspraak diëtiste om af te vallen, gaan sporten, afspraak klinisch geneticus maken. Informatiemateriaal meegeven: Kinderwensboekje, foliumzuurfolder, eventueel Zwanger, algemene informatie, indien gewenst informatie over prenatale screening, gezonde voeding, borstvoeding. Interessante websites en boeken noemen. Advies over begeleiding van de toekomstige zwangerschap en wanneer en bij wie cliënte zich in dat geval kan melden Verslaglegging tot nu toe afronden. 9. Verslaglegging Verslaglegging in zijn geheel voor: Vrouw en haar partner en eigen administratie Korte samenvatting naar: Huisarts en eventuele andere partij Cliënte is hiervan op de hoogte en akkoord Tweedelijns zorg Indien de algemene medische voorgeschiedenis of de obstetrische voorgeschiedenis aandoeningen of gebeurtenissen bevat die het beloop of de uitkomst van een volgende zwangerschap en partus significant kunnen beïnvloeden dient een verwijzing naar de tweedelijn plaats te vinden. De cliënt zal worden gezien door de gynaecoloog, die zal nagaan of een zwangerschap medisch gezien wenselijk is en wat de bijbehorende risico s zijn voor moeder en kind. Indien er geen contra-indicaties zijn voor zwangerschap zal er een plan worden gemaakt om conceptie, zwangerschap en partus zo goed mogelijk te laten verlopen. Te denken valt bijvoorbeeld aan medicatie aanpassing. Tevens kunnen er andere specialisten worden ingeschakeld voor nader advies betreffende het specifieke vakgebied. Handige websites: www.zwangerwijzer.nl www.strakszwangerworden.nl Literatuur: NHG-standaard Preconceptiezorg, 2010

pagina 7 van 7 Aalhuizen I, Van der Stouwe R, KNOV. Evaluatie pilot preconceptiezorg 2006-2007 (2008). /www.knov.nl/docs/uploads/evaluatierapport_pilot_preconceptiezorg_definit... KNOV protocol Preconceptiezorg, 2005. Verwijzingen Gerelateerde werkinstructies Verpleegkundige werkinstructie Medische Werkinstructie Komt voor in Er zijn geen resultaten gevonden. Gerelateerde documenten Patientenfolder Achtergrondinformatie Gebruiksaanwijzing ZR Formulier E-learning module Overige links Beheer Verwijzingen naar dit document vanuit Er zijn geen resultaten gevonden. Versiehistorie Verplaatst naar: Afkomstig van: Versiehistorie Workflowhistorie Wijzigingen Geen bestaande vermeldingen. Ziekenhuis Rivierenland 2009