ACTIEPLAN 2016 Het Firmament vzw Het Firmament vzw +32 (0)15 34 94 36 contact@hetfirmament.be www.hetfirmament.be Maatschappelijke zetel Hoogstraat 83 2800 Mechelen Dagelijkse werking Brusselpoort Hoogstraat 83 2800 Mechelen Het Firmament wordt gesteund door de Vlaamse overheid en de stad Mechelen
INHOUD 1. Inleiding p. 2 2. Missie p. 4 3. BIJLAGE I: Begroting 2016 3.1 Begroting 2016 p. 5 3.2 Toelichting bij de begroting p. 6 3.2.1 Inkomsten 3.2.2 Kosten 4. BIJLAGE II: Acties 2016 p. 10 Het Firmament: Actieplan 2016 1
1. INLEIDING Initieel werd met dit actieplan het laatste jaar van de lopende beleidsperiode ingeluid (2012-2016). In de loop van 2015 besliste minister Sven Gatz echter dat deze beleidsperiode met twee jaar verlengd zou worden, tot en met 2018. Dit in functie van de langetermijnvisie die hij momenteel in nauw overleg met het veld ontwikkelt. Een beslissing die we enkel maar kunnen toejuichen. Toch kan Het Firmament in deze eerste termijn als expertisecentrum voor het erfgoed van de podiumkunsten nu reeds terugblikken op een aantal mooie realisaties. Door diverse dientsten aan te bieden is Het Firmament erin geslaagd om op korte termijn verschillende doelgroepen op maat te bereiken mits telkens een vertaalslag van het (vaak complexe) erfgoedjargon naar de context van de doelgroepen. Zo mochten we een systematische stijging van vragen noteren: in 2013 behandelden we 60 vragen, in 2014 80, en voor 2015 gaan we naar 100 vragen. Dankzij een kwaliteitsvolle dienstverlening mondde verschillende vragen uit in een doorgedreven samenwerking, onder meer met Rosas, Theater aan Zee, t,arsenaal, Toneelhuis maar ook met Archiefbank Vlaanderen, erfgoedcellen en collectiebeherende instellingen (KMSKA, Musea & Erfgoed Mechelen ) en met het internationaal netwerk voor podiumkunstenerfgoed SIBMAS. Daarnaast zagen we op een jaar tijd een stijging van 36,5 % qua nieuwsbriefabonnees die zich actief inschreven (totaal: 591 abonees) en kunnen we sinds de verbreding van de werking en de opstart van een nieuw Facebookprofiel rekenen op 436 personen die onze Facebookpagina volgen. Dit duidt op een verhoogde visibiliteit van de werking en een verhoogde interesse in podiumkunstenerfgoed. Ook de opkomst op evenementen die we (co-)organiseren is telkens hoog en divers, uit het kunsten- en erfgoedveld en andere domeinen. Er is een duidelijke nood aan het delen van kennis en ervaringen, de uitbreiding van contacten, een gezamenlijke aanpak van gedeelde problematieken, etc. en dit over de domeinen heen. Aangezien er nog maar sinds 2012 een organisatie structureel ondersteund wordt om een werking rond podiumkunstenerfgoed uit te bouwen, is er uiteraard nog veel braakliggend terrein en groeimarge op tal van fronten, zowel inhoudelijk, methodisch als op het vlak van te benaderen doelgroepen. Logischerwijs groeit het dienstverleningsaanbod wanneer er meer expertise ontwikkeld wordt over een bepaald thema. Zo zetten we momenteel erg in op het thema waardering en selectie en op het documenteren van podiumkunsten als onderdeel van borging van immaterieel erfgoed. Dit zal in 2016 dan weer uitmonden in nieuwe tools ter ondersteuning van het veld, professionelen en amateurs en vrijwilligers, zowel uit het podiumkunsten- als uit het cultureel-erfgoedveld. En van zodra we een goede vorm hebben gevonden om de reeds gedetecteerde podiumkunstenarchieven- en collecties te ontsluiten, zullen ook daar gerichte acties naar curatoren, onderzoekers, kunstenaars, etc. ervoor zorgen dat dit een belangrijk startpunt kan zijn voor nieuwe initiatieven m.b.t. ontsluiting, digitalisering, restauratie, re-activeren, onderzoek, etc. Het in kaart brengen van archieven en collecties zal bovendien een fundamentele bijdrage leveren aan Collectieplan Vlaanderen en ervoor zorgen dat collecties die momenteel niet in collectiebeherende instellingen worden bewaard, opgenomen worden in een Het Firmament: Actieplan 2016 2
sectorbrede denkoefening. Dit met het oog op een gefundeerd digitaliseringsen depotbeleid (en infrastructuur). Aangezien geen enkele collectiebeherende instelling zich actief profileert op podiumkunstenerfgoed, is dit specifiek voor podiumkunstenerfgoed een precair aandachtspunt. Ook internationaal is er nog enorm veel potentieel aangezien het instrument expertisecentrum wereldwijd uniek is. Vanuit de makelaarsrol binnen een groter, complementair netwerk kunnen expertisecentra tal van partners uit verschillende domeinen en op verschillende beleidsniveaus met elkaar verbinden om bijvoorbeeld een selectie- en waarderingskader te ontwikkelen, om collecties en niet-tastbare technieken binnen een bepaald veld in kaart te brengen, te sensibiliseren over bepaalde thema s, kennis- en expertise op te bouwen en breed te delen, etc. En dit flexibel inspelend op de noden, los van een eigen erfgoedcollectie, over instellingen en sectoren heen. Het levert onder meer gegevens op die voor iedereen - nu al of in de toekomst - consulteerbaar en vaak online toegankelijk zijn. Een zegen voor curatoren, onderzoekers, kunstenaars en geïnteresseerden. Het is dankzij dit complementair netwerkmodel dat een doorgedreven expertise-opbouw en -deling - los van collecties - in Vlaanderen mogelijk is. Het Firmament extrapoleert deze rol internationaal door haar actieve betrokkenheid bij SIBMAS, het internationale netwerk rond podiumkunstenerfgoed. Met de acties voor 2016 zoals omschreven in dit actieplan hopen we alleszins volop in te spelen op het potentieel maar ook op de vaak preciaire noden voor het erfgoed van theater en dans. 1 december 2015 Patrick Allegaert, voorzitter Veerle Wallebroek, coördinator Het Firmament: Actieplan 2016 3
2. MISSIE Het Firmament is het landelijk expertisecentrum voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het inspireert groepen, gemeenschappen en individuen om op een actuele, reflectieve en zorgzame manier om te gaan met dit erfgoed. De opgebouwde expertise inzake het cultureel erfgoed van het figurentheater geldt daarbij als een belangrijk vertrekpunt. In dialoog met het veld ontwikkelt Het Firmament nieuwe kennis en expertise over behoud en beheer, onderzoek, transmissie, ontsluiting en publiekswerking. Het doet dit vanuit een internationaal perspectief en speelt in op maatschappelijke tendensen en behoeften. Het Firmament vervult een stimulerende makelaarsrol in het expertisenetwerk van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het bouwt aan een platform om relevante kennis en expertise verder te ontwikkelen en uit te wisselen inzake het koesteren en borgen van het roerend en immaterieel erfgoed van de podiumkunsten in Vlaanderen. www.hetfirmament.be Het Firmament betrekt in 2016 volgende partners bij haar eigen werking en projecten: AMVB, Archiefbank Vlaanderen, Danspunt, DE MAAN, De Munt, ETWIE, FARO, Forum voor Amateurkunsten, Het Theaterfestival, Kunstenpunt**, LECA Letterenhuis, Musea en Erfgoed Mechelen*, Mu.ZEE, Museum dr. Guislain, NTGent, OPENDOEK, PACKED, Radboud Universiteit Nijmegen (NL), Resonant, RITCS, SIBMAS, Stad Mechelen, tapis plein vzw, t,arsenaal, Toneelhuis, Universiteit Amsterdam (NL), Universiteit Antwerpen, Vlaamse overheid Het Firmament werkt via partnerprojecten samen met onderstaande organisaties: AMVB, Archiefbank Vlaanderen, CAG, Danspunt, De Munt, De Spiegel, Erfgoedcel Leuven, Erfgoedcel Mechelen, Erfgoedcel Pajottenland-Zennevalei, Erfgoedcel Geel, ETWIE, Instituut Vlaamse Volkskunst, Kantuta vzw, Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, Kunstenpunt**, LECA, Musea & Erfgoed Mechelen, PACKED, Provincie Antwerpen, SIBMAS, Sjarabang vzw, Stad Mechelen, Rosas, STUK, t,arsenaal, tapis plein vzw, Theater aan Zee, Toneelhuis, UNESCO, Universiteit Antwerpen, Universiteit Brussel, Universiteit Gent, Vlaamse overheid *Erfgoedcel Mechelen heet voortaan Musea & Erfgoed Mechelen **Vlaams Theater Instituut (VTi) is met BAM en Muziekcentrum gefusioneerd tot Kunstenpunt Het Firmament: Actieplan 2016 4
3. BIJLAGE I: BEGROTING 2016 3.1 Begroting 2016 Voor 2016 worden de kosten en inkomsten geschat op 249.936,80 zoals hieronder weergegeven in het overzicht. Deze worden in detail besproken in de toelichting. Inkomsten 249.936,80 Werkingssubsidie 182.931,00 Subsidie stad Mechelen 5.278,00 Teruggevorderde kosten 150,00 Teruggave Bedrijfsvoorheffing 375,33 Maribel/ViA/educatief 17.440,00 VOP-subsidie VDAB 19.198,68 Projectopbrengsten 1.000,00 Aanwending resultaat 2015 23.563,80 Kosten 249.936,80 Diverse diensten 30.550,00 Personeelskosten 205.286,80 Afschrijvingen 4.000,00 Andere bedrijfskosten 50,00 Financieel resultaat 50,00 Projectkosten 10.000,00 Resultaat boekjaar 0,00 Het Firmament: Actieplan 2016 5
3.2 Toelichting bij de begroting 3.2.1 Inkomsten De geschatte inkomsten van Het Firmament bedragen in 2016 249.936,80. Deze zijn afkomstig uit verschillende inkomstenbronnen: - - - - - De jaarlijkse structurele subsidie van de Vlaamse overheid bedraagt na de eerdere besparingsronde van 5% en het wegvallen van de index 182.931,00. Om toch nog zoveel mogelijk te kunnen blijven inzetten op het personeel en hun expertise- en competentie-ontwikkeling - de basis van de werking van een dienstverlenende organisatie zal vooral bespaard worden op investeringen in eigen projecten en zal een van de medewerkers voor een periode deeltijds werken. Sinds 2014 werd de structurele subsidie van de Stad Mechelen geschrapt. In 2015 besliste de stad echter om toch structureel alle verbruikskosten van de Brusselpoort op zich te nemen. Het Firmament ontvangt daardoor jaarlijks een ruime 5.000 van de stad. Gezien de verlenging van de beleidsperiode met 2 jaar, tot 2018, stevent Het Firmament tegen 2018 af op een zwaar structureel tekort. De opgebouwde reserves in het begin van de huidige beleidsperiode, werden zoals voorzien ingezet en afgebouwd tot eind 2016, het initiële einde van de beleidsperiode. Ondanks de goede beslissing om het indienen van het beleidsplan uit te stellen om het zoveel mogelijk te kunnen koppelen aan de langetermijnvisie van de minister, zal Het Firmament door deze beslissing fundamenteel in de problemen komen op financieel vlak. Het Firmament zal in 2016 inzetten op de zoektocht naar externe financieringsbronnen en partners om dit alles op te vangen, maar blijft realistisch en voorzichtig in de opname van mogelijke projectsubsidies of andere inkomsten in de begroting. Vandaar dat deze mogelijkheid voorlopig niet voorzien werd. Het Firmament heeft recht op een ondersteuning van 18% van het loon van een van de medewerkers, afkomstig van het Fonds Sociale Maribel. Door de arbeidshandicap van een van de medewerkers, wordt een deel van het loon ondersteund door VDAB, via een Vlaamse Arbeidsondersteuningspremie (VOP). Het Firmament: Actieplan 2016 6
3.2.2 Kosten WERKINGSKOSTEN 610000 Huur 150,00 610050 Huur rollend materiaal 100,00 Huur materiaal 250,00 611000 Onderhoud/inrichting gebouwen 250,00 611020 Onderhoud bureelmateriaal 250,00 612000 Water 200,00 612100 Gas 3.700,00 612110 Elektriciteit 1.200,00 612200 Onderhoudsprodukten 100,00 612320 Klein en technisch materiaal 100,00 612400 Kantoorbehoeften 1.000,00 612405 Kopies 250,00 612420 Bureelmaterieel 750,00 612430 Software 400,00 613100 Erelonen 5.000,00 613155 Vrijwilligers 2.000,00 613165 Kleine kostenvergoeding 250,00 613180 Beheerskosten Sociaal Secretariaat 2.250,00 613200 Bijdragen beroepsgroeperingen 500,00 613500 Wettelijke bekendmakingen 100,00 613700 Telefoon/internet 1.000,00 613720 GSM 700,00 613722 Website 900 613730 Postzegels 250,00 613760 Nieuwsbrieven 500,00 613800 Publiciteit en promotie 500,00 613804 Geschenken 200,00 613809 Toegangskaarten/prospectie 1.000,00 613810 Receptiekosten/werklunchen 600,00 613820 Boeken 500,00 613830 Abonnementen 500,00 613840 Studiedagen 750,00 614000 Brandverzekering 500,00 614100 Verzekering BA 500,00 615000 KM vergoedingen personeel 500,00 615100 Openbaar vervoer personeel 1.000,00 615110 reizen buitenland 1.000,00 615130 Hotelkosten buitenand 1.000,00 61 DIVERSE DIENSTEN EN GOEDEREN 30.550,00 620200 Bruto Veerle Wallebroek 39.118,32 620300 Bruto Eline De Lepeleire 31.833,22 620600 Bruto Staf Vos 42.181,58 620700 Bruto Hanne Ampe 37.221,27 Het Firmament: Actieplan 2016 7
621200 Patronaal Veerle Wallebroek 12.283,86 621300 Patronaal Eline De Lepeleire 9.798,91 621600 Patronaal Staf Vos 12.975,73 621700 Patronaal Hanne Ampe 11.394,41 623200 Wetsverzekering bedienden 1.500,00 623210 Verzekering vrijwilligers 100,00 623280 Voorziening vakantiegeld 24.874,97 623290 Aanwending voorz. vakantiegeld -22.945,48 623410 Geneeskundige dienst 250,00 623420 Abonnementen (openbaar vervoer) 2.000,00 623440 Levensmiddelen en dranken 150,00 623460 Kosten eigen aan werkgever 1.800,00 623462 Fietsvergoeding 750,00 62 BEZOLDIGINGEN, SOCIALE LASTEN 205.286,80 630200 Afschrijving materiele activa 4.000,00 63 AFSCHRIJVINGEN 4.000,00 640550 Auteursrechten 50,00 64 ANDERE BEDRIJFSKOSTEN 50,00 656100 Bank- en postcheckkosten 50,00 65 FINANCIELE KOSTEN 50,00 TOTAAL 239.936,80 De kosten van de dagelijkse werking los van de projecten worden in 2016 geschat op 239.936,80. Een van de hoogste kosten is het gasverbruik (612100), 3.700, eigen aan een kantoorruimte gevestigd in een monument. Maar zoals gezegd, worden alle verbruikskosten voortaan terugbetaald door de stad Mechelen. Daarnaast wordt wat betreft te vergoeden erelonen (613100) in 2016 opnieuw beroep gedaan op een boekhouder ( 3.630). Ook het ereloon voor een advocaat die ons begeleidt in een aantal juridische kwesties wordt in rekening gebracht, net als mogelijke vertalingen (totaal erelonen 5.000). Het Firmament doet opnieuw beroep op een aantal vrijwilligers voor administratieve en ondersteunende taken, voor een bedrag van 2.000 op jaarbasis. De post afschrijvingen (63) bevat de kosten voor de nieuw ontwikkelde website (2014, afgeschreven over 3 jaar) en een eerder aangekochte computer. We voorzien de aankoop van een nieuwe computer, wat het totaal af te schrijven bedrag in 2016 op 4.000 brengt. PERSONEELSKOSTEN Functie Naam Barema Loonkost Coördinator Veerle Wallebroek 0,8 VTE L1-10 jr anc. 51.402,18 Archief- en collectiezorg Eline De Lepeleire 1 VTE B1c/cat1-5 jr anc. 41.632,13 Comm/erfgoedbemiddeling Hanne Ampe 0,8/1 VTE L1-2 jr anc. 55.157,31 Onderzoek Staf Vos 1 VTE L1-3 jr anc. 48.615,68 TOTAAL 3,7 VTE 196.807,31 Het Firmament: Actieplan 2016 8
De personeelsbezetting van Het Firmament bedraagt in 2016 3,7 VTE, verdeeld over 4 personeelsleden die over de nodige expertise beschikken om de doelstellingen van Het Firmament te realiseren. Zoals bij de opbrengsten toegelicht, wordt een deel van de personeelskosten ondersteund door het Fonds Sociale Maribel en de VOP-ondersteuning van VDAB. PROJECTEN PROJECT Kosten Opbrengsten RESULTAAT SD1 Noden- en visiebevraging 0,00 SD2 Expertise-opbouw -750,00 Traject Waardering en Selectie 500,00 0,00-500,00 Lezingenreeks podiumerfgoed: formats 250,00 0,00-250,00 SD3 Expertisedeling -6.000,00 Ontmoetingsmoment Theaterfestival 1.000,00 0,00-1.000,00 Ontmoetingsmoment TRACKS (Packed) 500,00 0,00-500,00 Vormingen amateurkunstenveld 250,00 0,00-250,00 Traject Archiefdoorlichtingen professionelen 250,00 0,00-250,00 Expo 'Zot Geweld/Dwaze Maagd' (Mechelen, KMSKA) 250,00 0,00-250,00 Lezingenreeks Soirée Lamot 250,00 0,00-250,00 Erfgoeddag 250,00 0,00-250,00 Begeleiding lokale ICE-gemeenschappen 500,00 0,00-500,00 Themadossiers website 750,00 0,00-750,00 Advies op maat: overige 1.000,00 0,00-1.000,00 Generieke begeleiding: overige 1.000,00 0,00-1.000,00 SD4 Netwerk -2.250,00 Netwerken types podiumerfgoed 1.000,00 0,00-1.000,00 PARTNERPROJECTEN Erfgoedzorg in de kunsten & TRACKS (PACKED) 250,00 0,00-250,00 ICE-netwerk & immaterieelerfgoed.be 500,00 0,00-500,00 In kaart brengen kunstenerfgoed (Archiefbank Vlaanderen) 0,00 0,00 0,00 Contactforum onderzoekers spektakelcultuur 250,00 0,00-250,00 Theater aan Zee: jubileum 250,00 0,00-250,00 Stuur- en werkgroepen, adviesraden, commissies 0,00 0,00 0,00 SD5 Verduurzaming figurentheaterwerking -1.000,00 Herbestemmingstraject figurentheatercollectie 1.000,00 0,00-1.000,00 SD6 Duurzaamheid en diversiteit 0,00 Projectsubsidies 0,00 1.000,00 1.000,00 TOTAAL 10.000,00 1.000,00-10.000,00 Per doelstelling worden hierboven de projecten vermeld die naast de loonkost en overhead een specifieke investering vereisen. Voor de inhoud van deze projecten, verwijzen we naar de desbetreffende doelstellingen en acties uit het actieplan. Zoals vermeld werd ervoor geopteerd om de eerder doorgevoerde besparing van 5% door te voeren in de projecten en vooral de expertise en competenties van het Het Firmament: Actieplan 2016 9
personeel in te zetten in eigen en in partnerprojecten, eerder dan bijkomende financiële investeringen. Daarom wordt slechts 10.000 voorzien qua projectkosten in 2016. We hopen op 1.000 inkomsten bij de geplande projecten. Gezien de grote tijdsinvestering van het personeel werd een aantal van deze partnerprojecten toch in bovenstaand overzicht opgenomen. Een aantal van bovenvermelde projecten worden ingezet om meerdere doelstellingen te realiseren. De ontmoetingsmomenten zijn bijvoorbeeld niet enkel een nuttig instrument om kennis te delen (SD3), maar evenzeer om te peilen naar wat er leeft, de noden, de visies, etc. (SD1). Voor de transparantie plaatsen we dit echter onder één doelstelling. KOSTEN PER DOELSTELLING DOELSTELLING % Kosten SD1 Noden- en visiebevraging 23.495,16 Projectkosten 0,00 Loonkosten 19.680,73 Coördinator 10% 5.140,22 Onderzoeker 10% 4.163,21 Comm./erfgoedbemiddeling 10% 5.515,73 Archief- en collectiezorg 10% 4.861,57 Overhead 3.814,43 SD2 Expertise-opbouw 72.743,13 Projectkosten 0,00 Loonkosten 60.823,05 Coördinator 20% 10.280,44 Onderzoeker 40% 16.652,85 Comm./erfgoedbemiddeling 35% 19.305,06 Archief- en collectiezorg 30% 14.584,70 Overhead 11.920,08 SD3 Expertisedeling 76.638,52 Projectkosten 7.500,00 Loonkosten 57.981,33 Coördinator 20% 10.280,44 Onderzoeker 25% 10.408,03 Comm./erfgoedbemiddeling 35% 19.305,06 Archief- en collectiezorg 37% 17.987,80 Overhead 11.157,19 SD4 Netwerk 54.535,70 Projectkosten 1.500,00 Loonkosten 44.453,25 Coördinator 40% 20.560,87 Onderzoeker 20% 8.326,43 Comm./erfgoedbemiddeling 15% 8.273,60 Archief- en collectiezorg 15% 7.292,35 Overhead 8.582,46 Het Firmament: Actieplan 2016 10
SD5 Figurentheaterwerking 9.271,73 Projectkosten 1.000,00 Loonkosten 6.936,68 Coördinator 5% 2.570,11 Onderzoeker 2% 832,64 Comm./erfgoedbemiddeling 2% 1.103,15 Archief- en collectiezorg 5% 2.430,78 Overhead 1.335,05 SD6 Duurzaamheid en diversiteit 8.267,31 Projectkosten 0,00 Loonkosten 6.932,26 Coördinator 5% 2.570,11 Onderzoeker 3% 1.248,96 Comm./erfgoedbemiddeling 3% 1.654,72 Archief- en collectiezorg 3% 1.458,47 Overhead 1.335,05 TOTAAL 244.951,55 Nog een andere manier van de weergave van de kosten wordt hierboven opgenomen: een kostenweergave per doelstelling, waarbij zowel de projectkosten als de structurele kosten in rekening worden gebracht, evenals een verduidelijking van de inzet per personeelslid. Met deze weergave wordt duidelijk waar de zwaartepunten van de werking liggen. Het Firmament: Actieplan 2016 11
4. BIJLAGE II: ACTIES 201664 Op basis van de strategische (SD) en operationele (OD) doelstellingen zoals vastgelegd in de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid (2012-2016) worden hieronder alle geplande acties voor 2016 weergeven. Elke doelstelling wordt voorafgaand aan de acties voor 2016 kort geduid in een inleiding. SD 1 Het Firmament heeft uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een methode ontwikkeld om, en is gestart met, het veld van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op een uniforme wijze in kaart te brengen, inclusief de noden en behoeften. Sinds 2012 is de opdracht van Het Firmament verruimd van de omgang met figurentheatererfgoed, naar de omgang met theater- en danserfgoed. Daarom was het essentieel om in de eerste helft van de beleidsperiode in te zetten op het in kaart brengen van de noden die er bij verschillende doelgroepen leven. Dit met het oog op de ontwikkeling van een gefundeerde visie en een dienstverlening. Aan de hand van verschillende methoden is Het Firmament er ondertussen in geslaagd om een goed zicht te krijgen op de noden rond het erfgoed van de podiumkunsten en de verschillende visies die er leven over de omgang met dit erfgoed. De informatie werd steeds systematisch verzameld en verwerkt. Met deze peilingen in het veld blijven we in 2016 de vinger aan de pols houden en gelden ze als basis voor de dienstverlening die we verder verder verfijnen ter ondersteuning van al wie in aanraking komt met podiumkunstenerfgoed (zie SD3). We organiseren vormingen en ontmoetingsmomenten voor verschillende doelgroepen en gaan in dialoog onder meer met de leden van de Algemene vergadering en op netwerkmomenten georganiseerd rond een bepaald erfgoedtype (bv. kostuums). Deze momenten gelden uiteraard ook om andere doelstellingen te realiseren (zie SD3). Wat betreft het in kaart brengen van het podiumkunstenerfgoed zelf, verwijzen we naar strategische doelstelling 2 waar we alle acties hieromtrent hebben opgenomen. OD 1.1 Hiertoe heeft Het Firmament het cultureel erfgoed van de podiumkunsten benoemd en geïdentificeerd in een thesaurus van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Zie OD 2.1 Het Firmament: Actieplan 2016 12
OD 1.2 Hiertoe heeft Het Firmament in dialoog met het veld een solide en onderbouwde gemeenschappelijke visie omtrent de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld. Actie Op verschillende manieren zet Het Firmament de visie- en nodenbevraging over de omgang met het erfgoed van de podiumkunsten verder:! vormingen en infomomenten in het amateurkunstenveld (zie ook SD3)! vormingen voor professionele kunstenaars en kunstenorganisaties (zie ook SD3)! minstens 2 bijeenkomsten met de Algemene vergadering van Het Firmament vzw. Deze vergadering werd sinds 2012 uitgebreid met tal van experts uit het podiumkunsten- en erfgoedveld en fungeert als denktank voor algemene discussiepunten over podiumkunstenerfgoed waardoor we een draagvlak kunnen genereren voor podiumkunstenerfgoed in het erfgoed- en podiumkunstenveld! minstens een bijeenkomst met de stuurgroep of werkgroep die voortvloeien uit de stuurgroep van het eigen onderzoek over De omgang met het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen 1. In dialoog met de stuurgroep en de werkgroepen en op basis van de gedetecteerde noden verfijnt Het Firmament telkens de strategie van dit onderzoeksproject. Zo ontwikkelen we in deze beleidsperiode een methode over een duurzame omgang met het podiumkunstenerfgoed. De stuurgroep en de werkgroepen fungeren als klankbordgroep waardoor we een draagvlak kunnen genereren voor podiumkunstenerfgoed in het erfgoeden podiumkunstenveld! minstens een bijeenkomst met stakeholders gerelateerd aan een bepaald erfgoedtype (theatermachinerie, decors, kostuums ) als basis van een netwerk dat kan ontstaan rond een erfgoedtype. Dit in functie van uitwisseling van kennis en expertise, gezamenlijke aanpak van bepaalde noden, in kaart brengen...! tal van individuele gesprekken met erfgoedvormers en - beheerders uit het podiumkunsten- en erfgoedveld en met organisaties uit het netwerk Actie Het Firmament verzamelt de gedetecteerde noden en visies op een gestructureerde manier, verwerkt ze systematisch en zet de analyse ervan actief in in de werking van de organisatie en de visieontwikkeling over de omgang met podiumkunstenerfgoed. Actie Het Firmament publiceert in overleg met Resonant een visienota over de immateriële aspecten van podiumkunsten en muziek en de 1 De stuurgroep bestaat uit Rony Vissers (PACKED), Frederik Geysen (AMVB), Klaas Jaap van der Meijden (Resonant), Alexander Vanderstichele (FARO), Sigrid Bosmans (Erfgoed en Musea Mechelen), Anniek Elegheert (Erfgoedcel Waasland), Bart Magnus (Kunstenpunt), Bart Michiels (OPENDOEK), Ton Schipper (Danspunt), Sylvia Matthys (Forum van Amateurkunsten). Het Firmament: Actieplan 2016 13
uitdagingen over de omgang die een geheel andere benadering vereist dan die met roerend erfgoed. Indicatoren: - de verfijning van de dienstverlening en van de algemene visie over de omgang met podiumkunstenerfgoed, op basis van geanalyseerde resultaten van de noden- en visiebevragingen - de gepubliceerde visienota samen met Resonant over de immateriële aspecten van podiumkunsten en muziek OD 1.3 Hiertoe heeft Het Firmament aan de hand van casussen bepaalde problematieken onderzocht. Zie OD 3.1 Het Firmament: Actieplan 2016 14
SD 2 Het Firmament heeft in samenwerking met de cultureelerfgoedgemeenschap van de podiumkunsten nieuwe expertise, kennis en onderzoek omtrent het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld. Naast het in kaart brengen van de noden, is het voor een expertisecentrum met een verruimde opdracht in een eerste beleidsperiode essentieel om in te zetten op het verwerven van nieuwe expertise met het oog op een performante dienstverlening ter ondersteuning van het veld. Dit doen we nog steeds in 2016 enerzijds binnen de eigen organisatie, door (internationaal) relevante kennis en expertise te verzamelen, te evalueren en bijkomend te ontwikkelen daar waar lacunes zijn (OD 2.1). Anderzijds gaan we partnerschappen aan met andere organisaties en onderwijsinstellingen (OD 2.2). Een doordacht en goed functionerend intern systeem voor duurzaam informatiebeheer en interne informatiedeling is hiervoor fundamenteel. Dit laatste vormt een onderdeel van een traject rond Interne Kwaliteitszorg dat Het Firmament deze beleidsperiode doorloopt. De opbouw van kennis en expertise gebeurt volgens vier werkdomeinen vooropgesteld in het eigen onderzoek over De omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten, begeleid door een stuurgroep van experts: - Werkdomein 1: Archief- en collectiezorg - Werkdomein 2: Lokalisatie en registratie - Werkdomein 3: Borgen van immaterieel podiumkunstenerfgoed - Werkdomein 4: Publieksgericht re-activeren en valoriseren Per werkdomein doorlopen we telkens hetzelfde proces: - Stap 1: Kennis- en expertiseopbouw d.m.v. analyse (internationale) praktijkvoorbeelden, reflectieve themadossiers en praktijkgerichte testcases (SD2) - Stap 2: Aanbod dienstverlening d.m.v. communicatie, advies, begeleiding, publieksmomenten, vorming, etc. (SD3) Aangezien op dit moment het werkdomein rond archief- en collectiezorg volop in de praktijk ingebed wordt, zet Het Firmament qua expertise-opbouw in 2016 verder in op de drie andere werkdomeinen, zoals opgestart in 2015. Hoe deze opgebouwde expertise gevaloriseerd wordt in het veld, leest u onder de volgende doelstelling (SD3). OD 2.1 Hiertoe heeft Het Firmament verder gewerkt aan een voortdurende uitbreiding van kennis en expertise binnen de eigen organisatie. ALGEMEEN Actie Aan de hand van relevante literatuur, nieuwsbrieven, opvolging van de actualiteit, enzovoort, breiden de medewerkers van Het Firmament hun kennis en expertise over het cultureel erfgoed van Het Firmament: Actieplan 2016 15
de podiumkunsten uit en zijn ze op de hoogte van actuele trends en evoluties. Hetzelfde geldt voor studiedagen, congressen, deelname aan werkgroepen en overlegorganen, opleidingen, bijwonen van voorstellingen, lidmaatschap van organisaties, enzovoort, Actie Alle verzamelde informatie wordt systematisch geïntegreerd in de geïnstalleerde instrumenten voor efficiënt en duurzaam informatiebeheer en optimale informatie- en kennisdeling (traject Interne Kwaliteitszorg) (zie SD6). Indicatoren: - De informatie die systematisch verzameld en duurzaam beheerd wordt om als basis te dienen voor communicatie en dienstverlening (advies, begeleiding, publieksmomenten, vorming, etc. - zie SD3) WERKDOMEIN 1: ARCHIEF- EN COLLECTIEZORG In 2013-2014 zette Het Firmament in op de zorg voor podiumkunstenarchieven en -collecties. Dit gebeurde complementair aan het project Erfgoedzorg in de kunstensector, gecoördineerd door PACKED vzw, met de medewerking van tal van partners uit het erfgoed- en kunstenveld. In 2014 besloten Het Firmament en PACKED om de krachten te bundelen en de initiële plannen van Het Firmament voor een online toolbox, specifiek voor het podiumkunstenveld, in te zetten voor het volledige kunstenveld, met de inbreng van alle partners. De samenwerking resulteerde in een online toolbox TRACKS (Toolbox en Richtlijnen voor Archiefen Collectiezorg in de KunstenSector, www.projecttracks.be) die kunstenaars en kunstenorganisaties concreet ondersteunt met tal van tips en richtlijnen over de zorg voor archieven en collecties. Zo wordt de opgebouwde expertise over podiumkunstenerfgoed ontsloten en ingezet voor de hele kunstensector. De richtlijnen en tools zijn geschikt voor iedereen die de zorg voor archief en collecties niet als prioritaire taak heeft. Daarom worden altijd de meest economische en efficiënte oplossingen voorgesteld die toch kwaliteitsvol zijn. Ook in 2016 blijft Het Firmament inzetten op expertise-opbouw binnen dit werkdomein en in functie van de TRACKS-website. De focus zal liggen op twee grote en complexe thema s die nauw met elkaar samenhangen: waardering en selectie en herbestemmen van podiumkunstenerfgoed. Ook expertise over de omgang met specifieke erfgoedtypes, eigen aan de podiumkunsten, blijven we opbouwen (decors, maquettes, theatermachinerie, poppen, kostuums ). Want het zijn net die elementen die visueel aantrekkelijk zijn qua presentatie naar een publiek. Tot slot onderzoeken we samen met PACKED hoe alle gegevens die gezelschappen centraliseren in online planningstools, duurzaam bewaard kunnen worden. Actie Het Firmament blijft (internationale) organisaties en initiatieven monitoren op het vlak van archief- en collectiezorg binnen de podiumkunsten. De verzamelde informatie wordt geanalyseerd en geëvalueerd op kwaliteit en op inzetbaarheid in de Vlaamse context. Het wordt ingezet in de algemene dienstverlening van Het Het Firmament: Actieplan 2016 16
Firmament rond dit thema, en om de online toolbox TRACKS (www.projecttracks.be) verder te verbeteren en aan te vullen met nieuwe tools. Actie Het Firmament zet in 2016 verder in op expertise-opbouw over deze thema s:! waardering en selectie van podiumkunstenerfgoed: op basis van de testcase met de poppencollectie van Het Firmament en DE MAAN, met het oog op herbestemming! herbestemmen van podiumkunstenarchieven en collecties: op basis van de vragen uit het veld en op basis van de herbestemming van de eigen figurentheatercollectie, bibliotheek en het -archief! specifieke erfgoedtypes, eigen aan het podiumkunstenveld: decors, maquettes, theatermachinerie, poppen, kostuums! als onderdeel van bovenstaande trajecten rond selectie en waardering en herbestemming, onderzoeken we ook op welke manier grote of moeilijk te bewaren objecten (decors, kostuums, poppen), kunnen worden gedocumenteerd (foto, beschrijving, ) als alternatief voor bewaring! de archivering van online planningstools van gezelschappen (i.s.m. PACKED). Met deze software centraliseren gezelschappen een grote hoeveelheid data (communicatie, planning, agenda,...) maar zijn ze afhankelijk van webbureaus voor het beheer en de bewaring. De meeste gegevens bevinden zich ook uitsluitend in dergelijke planningstools. Samen met PACKED en met de bedrijven onderzoekt Het Firmament hoe deze gegevens duurzaam bewaard kunnen worden. Indicatoren: - De aanvullingen en verfijningen door Het Firmament van de aangeboden informatie op www.projecttracks.be - Een intern stappenplan voor de begeleiding van beheerders die een nieuwe bestemming zoeken voor een podiumkunstenarchief of collectie - De uitgewerkte methode over waardering en selectie van podiumerfgoed - De uitgewerkte methode over duurzame archivering van planningstools bij gezelschappen - De opgebouwde expertise m.b.t. specifieke erfgoedtypes WERKDOMEIN 2: REGISTRATIE EN LOKALISATIE Het Firmament start deze beleidsperiode met het in kaart brengen van archieven en collecties en de immateriële aspecten die eraan verbonden zijn. Dit bij al wie in Vlaanderen en Brussel podiumkunstenerfgoed creëert of beheert en in samenwerking met partners op verschillende niveaus. Het doel is om de gegevens vindbaar, zichtbaar en analyseerbaar te maken, ter ondersteuning van onderzoekers, tentoonstellingsmakers, kunstenaars, critici, docenten, studenten, kunsteducatieve projecten, etc. Het vormt bovendien de Het Firmament: Actieplan 2016 17
noodzakelijke basis voor de verdere ontwikkeling van een gefundeerd beleid over het beheer van het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen. In eerste instantie voerden we begin 2014 een online survey bij alle professionele musea, erfgoedbibliotheken, archiefinstellingen en diensten (i.s.m. Karel de Grote-Hogeschool). Zo kregen we een eerste zicht op welke categorieën podiumkunstenerfgoed zich in deze bewaarinstellingen bevinden en waarom ze wel of (nog) niet bereid zijn podiumarchieven of -collecties op te nemen bij herbestemmingsvragen. Daarnaast werden alle gegevens met betrekking tot podiumkunstenerfgoed die nu reeds opgenomen zijn in Archiefbank Vlaanderen en in andere Beeld- en Erfgoeddatabanken in 2014-2015 geanalyseerd en de lacunes in kaart gebracht. We hebben bijgevolg nu een zicht op welke regio s, periodes, (deel)disciplines, types beheerders/bewaarplaatsen, types erfgoed enz. nog ondervertegenwoordigd zijn en welke (historische/actuele) gezelschappen, organisaties en personen wel vertegenwoordigd zijn. Een survey van Het Firmament, PACKED en Kunstenpunt bracht in 2015 het audiovisueel materiaal bij gesubsidieerde kunstenaars en gezelschappen in kaart. Dit in functie van een mogelijke digitalisering door VIAA. In overleg met de stuurgroep werd besloten geen eigen, nieuwe databank te ontwikkelen voor het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen, maar Archiefbank Vlaanderen en andere bestaande Beeld- en Erfgoeddatabanken verder aan te vullen en te optimaliseren en het publiek er naartoe te leiden. Er worden nu volop afspraken gemaakt over het benoemen van podiumkunstenerfgoed ( taggen ) zodat de vindbaarheid verhoogt. De verwijzingen naar beschrijvingen en/of bewaarplaatsen van archieven in Archiefbank Vlaanderen worden waar mogelijk gekoppeld aan de fiches van Personen en Organisaties in de vernieuwde online databank van Kunstenpunt. Via gerichte acties zal het podiumkunstenerfgoed verder in kaart gebracht worden, onder meer door netwerken te initiëren rond bepaalde erfgoedtypes (decors, kostuums, theatermachinerie ). De zichtbaarheid van waardevol roerend of immaterieel podiumkunstenerfgoed aanwezig in Vlaanderen wordt in 2016 gegarandeerd via de communicatiekanalen van Het Firmament en partners, door (onderdelen van) collecties en archieven regelmatig in de kijker te plaatsen. Ook de internationale zichtbaarheid van het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen wordt onderzocht via de website van SIBMAS, het internationaal netwerk rond podiumkunstenerfgoed. Dit kan een belangrijke eerste stap worden om internationale uitwisseling van archieven en collecties te bevorderen. Actie Op basis van de gedetecteerde lacunes leggen we prioriteiten vast wat eerst verder in kaart gebracht moet worden. Per prioritaire lacune bepalen we op welke manier en in samenwerking met welke partners dit zal gebeuren. Actie Voor de bewaarinstellingen gebeurt dit in afstemming met Archiefbank Vlaanderen, dit in het kader van hun campagne voor de registratie van kunstenerfgoed (2015-2016), i.s.m. Resonant en PACKED Actie In overleg met Archiefbank Vlaanderen, ODIS, andere Beeld- en Erfgoeddatabanken en catalogi van grote instellingen (bv. Letterenhuis) maakt Het Firmament verder afspraken over het Het Firmament: Actieplan 2016 18
benoemen van podiumkunstenerfgoed en het taggen/toekennen van trefwoorden zodat er gestreefd wordt naar eenvormigheid en zo de vindbaarheid toeneemt. Actie Het Firmament optimaliseert bestaande fiches in Archiefbank Vlaanderen (inclusief online verwijzingen naar meer info) en zorgt, in samenwerking met Archiefbank Vlaanderen, voor updates. Actie We voegen nieuwe fiches in Archiefbank Vlaanderen toe op basis van gegevens uit eerder gevoerd onderzoek die nog niet werden opgenomen. Actie Bij plaatsbezoeken naar aanleiding van een vraag vanuit een gezelschap of een andere beheerder van podiumkunstenerfgoed, wordt deze gelegenheid zo veel mogelijk aangegrepen om de basisgegevens van het archief en de collectie in kaart te brengen en deze aan te vullen in Archiefbank Vlaanderen. Actie De bestaande Beeld- en Erfgoeddatabanken in Vlaanderen worden verder gescreend op aanwezigheid van podiumkunstenerfgoed. De resultaten van dit onderzoek worden systematisch verzameld in een spreadsheet die dienst doet als interne databank voor Het Firmament, als basis voor vragen over de locatie van bepaald podiumkunstenerfgoed of om lacunes te detecteren. Actie Opmerkelijke stukken, archiefbestanden en collecties uit het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen worden onder de aandacht gebracht (met tekst, foto s en weblinks) op de website van Het Firmament (rubriek Spot op Erfgoed ) en in de maandelijkse nieuwsbrief. Actie De verwijzingen naar beschrijvingen en/of bewaarplaatsen van archieven in Archiefbank Vlaanderen worden waar mogelijk gekoppeld aan de fiches van Personen en Organisaties in de vernieuwde online databank van Kunstenpunt. Actie De mogelijkheden om het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen op de website van SIBMAS zichtbaar te maken voor een internationaal publiek, worden onderzocht. Actie In de visienota over het immaterieel erfgoed van podiumkunsten en muziek, wordt in overleg met tapis plein vzw opgenomen hoe dit immaterieel erfgoed in kaart gebracht kan worden. Actie Naar aanleiding van de survey gevoerd in 2015 i.s.m. PACKED en Kunstenpunt over het in kaart brengen van audiovisueel materiaal in de podiumkunsten, worden de verdere mogelijke plannen voor digitalisering door VIAA opgevolgd. Indien VIAA daadwerkelijk overgaat tot digitalisering van bepaalde audiovisuele dragers, zal Het Firmament de gezelschappen en andere beheerders ondersteunen bij het beschrijven van deze collecties op stukniveau, een noodzakelijke stap ter voorbereiding van de effectieve digitalisering. Indicatoren: - het plan van aanpak van het in kaart brengen van de lacunes en de start van de uitvoering ervan - de aangepaste en nieuw toegevoegde fiches in Archiefbank Vlaanderen Het Firmament: Actieplan 2016 19
- de eenvormigheid qua gehanteerde terminologie over het benoemen van podiumkunstenerfgoed in bestaande databanken - de gelegde linken tussen Archiefbank Vlaanderen en de databank van Kunstenpunt - het aantal items in de rubriek Spot op Erfgoed in de communicatie van Het Firmament - het plan van aanpak van het in kaart brengen van immaterieel podiumkunstenerfgoed (cf. visienota ICE & podiumkusten en muziek, met Resonant) - de resultaten van het onderzoek over hoe de podiumcollecties en - archieven in Vlaanderen internationaal zichtbaar gemaakt kunnen worden op de website van SIBMAS - de ondersteuning van kunstenaars en gezelschappen bij de beschrijving van hun audiovisueel materiaal op het moment dat VIAA zou overgaan tot de digitalisering ervan WERKDOMEIN 3: BORGEN VAN IMMATERIEEL PODIUMKUNSTENERFGOED (ICE) Erfgoed gaat over veel meer dan enkel het materiële archief of de objectencollectie. Want is daarin wel de essentie vertegenwoordigd van wat dans en theater (maken) betekent voor bedenkers, performers, technici en toeschouwers? Een belangrijke uitdaging situeert zich in het documenteren en de overdracht van technieken, tradities en werkwijzen. Net als voor het werkdomein archief- en collectiezorg verzamelden en evalueerden we in 2014-2015 systematisch (internationale) kennis en expertise. We monitorden organisaties en initiatieven om de dienstverlening rond immaterieel erfgoed verder te kunnen uitbouwen. Het succesvolle ontmoetingsmoment Documentingperformingarts i.s.m. Het Theaterfestival (10/9/2015) en het daar gepresenteerde denkkader over hoe podiumkunsten documenteren, zal in 2016 verder uitgewerkt worden om concreet in te zetten in te dienstverlening hieromtrent. Mogelijk wordt dit denkkader - net zoals de opgebouwde expertise rond archief- en collectiezorg, initieel enkel voor de podiumkunsten - uitgerold en ingezet in andere domeinen waar documenteren eveneens een nood is. Het Firmament bouwt ook expertise op als makelaar en bemiddelaar in de begeleiding van gemeenschappen die hun erfgoed willen overdragen naar volgende generaties. We werken met Resonant bovendien aan een visienota over het immaterieel erfgoed van podiumkunsten en muziek en we blijven tot slot onze schouders zetten onder het ICE-netwerk van expertisecentra en het platform www.immaterieelerfgoed.be. Actie Het Firmament blijft (internationale) organisaties en initiatieven systematisch monitoren op het vlak van immaterieel podiumkunstenerfgoed. De verzamelde informatie wordt geanalyseerd, geëvalueerd op kwaliteit en inzetbaarheid in Vlaanderen en systematisch gedocumenteerd en intern gedeeld. Het wordt ingezet in de communicatie (via kanalen van Het Het Firmament: Actieplan 2016 20
Firmament en via www.immaterieelerfgoed.be) en om de dienstverlening rond dit thema te kunnen uitbouwen (zie SD3). Actie Het Firmament werkt het denkkader over het thema documenteren, waarvan in 2015 een eerste aanzet werd gegeven naar aanleiding van de ontmoetingsdag op Het Theaterfestival (10/9/2015), verder uit, met het oog op een concrete dienstverlening hieromtrent. Actie Het Firmament onderzoekt of het denkkader over het thema documenteren, ontwikkeld in 2015, via www.immaterieelerfgoed.be gedeeld kan worden met de cultureel-erfgoedsector en of het relevant is voor het documenteren in andere erfgoeddomeinen. Actie Op hun vraag begeleidt Het Firmament ICE-gemeenschappen in de zorg voor hun erfgoed. Het Firmament bouwt zo expertise op als makelaar en bemiddelaar. In 2016 gaat het alvast om deze gemeenschappen:! Boliviaanse volksdans (gemeenschap uit Halle): Hoe een borgingsplan opmaken om de basispassen van Boliviaanse volkdans te documenteren en online te ontsluiten in functie van het bewaren en de overdracht van deze discipline? (i.s.m. Kantuta vzw, Erfgoedcel Pajottenland en Resonant)! Internationaal Verbond van Rhetorica Vlaanderen - Nederland: Hoe een borgingsplan opmaken om de tradities van de Rederijkerskamers te documenteren en door te geven aan volgende generaties? (i.s.m. LECA en VIE (Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed)! Folkloredans in Vlaanderen: Hoe een borgingsplan opmaken om de basispassen van folkloredans in Vlaanderen te documenteren en online te ontsluiten in functie van het bewaren en de overdracht van deze discipline? (i.s.m. Danspunt, Forum voor Amateurkunsten, Instituut Vlaamse Volkskunst) (O.V.) Actie Het Firmament lanceert in overleg met Resonant een visienota over het immaterieel erfgoed van podiumkunsten en muziek, de uitdagingen met betrekking tot het documenteren en de overdracht ervan en de verhouding tot de UNESCO-definitie van immaterieel cultureel erfgoed. Actie Het Firmament werkt een themadossier uit bestemd voor de website. Dit dossier dient om bepaalde thematieken te verdiepen en reflectie en discussie aan te zwengelen door ze via communicatiekanalen in de kijker te plaatsen. Op basis van de reeds gedetecteerde noden, zijn mogelijke thema s voor dossiers binnen dit werkdomein documenteren en de overdracht van de immateriële aspecten van podiumkunsten, hoe en waarom voorstellingen capteren?, het documenteren van creatieve processen, etc. Indicatoren: - de gepubliceerde visienota samen met Resonant over het immaterieel erfgoed van de podiumkunsten en de systematisch verzamelde Het Firmament: Actieplan 2016 21
(internationale) praktijkvoorbeelden, organisaties en initiatieven over immaterieel podiumkunstenerfgoed - het gepubliceerde themadossier op de website - de uitwerking van het denkkader rond documenteren en de mogelijke toepassing ervan op/vertaalslag andere domeinen - de opgebouwde expertise in de begeleiding van ICE-gemeenschappen WERKDOMEIN 4: PUBLIEKSGERICHT RE-ACTIVEREN EN VALORISEREN Cultureel erfgoed kan fungeren als aanjager voor kritische bevraging, als inspiratiebron voor artistiek experiment, als basismateriaal voor een herneming, een publicatie of een tentoonstelling, etc. Het gaat enerzijds om valorisatie van archieven en collecties, anderzijds over de mogelijke re-activering van wat moeilijk kan worden vastgelegd, maar des te dynamischer kan voortleven in een bloeiende cultuursector. Aan de hand van inspirerende praktijkvoorbeelden, reflectieve themadossiers en praktijkgerichte testcases wil Het Firmament in 2016 erfgoedvormers en beheerders hierover laten reflecteren, inspireren en aanzetten tot dergelijke acties. Dé grote actie in 2016 binnen dit werkdomein zal het partnerschap van Het Firmament zijn met Musea & Erfgoed Mechelen en het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) voor de tentoonstelling Zot geweld/dwaze maagd (26/8-11/12/2016) rond Rik Wouters, waarin een grote rol is weggelegd voor dans en danserfgoed. Staf Vos van Het Firmament is als cocurator lid van het tentoonstellingsteam van de expo. Anders dan wellicht wordt verwacht zal deze expositie niet exclusief werk van Rik Wouters tonen maar staat zijn belangrijkste sculptuur, Het zotte geweld/la vierge folle (1912) centraal. Dit beeld staat immers uitdrukkelijk op het kruispunt van ethische, esthetische en artistieke dilemma s. De dilemma s waarvoor het beeld van Wouters ons plaatst zijn nadrukkelijk aan de orde in de danskunst van vroeger en nu. Zo wordt de tentoonstelling er een over morele dilemma s, oude en nieuwe schoonheidsidealen, de problemen van de beeldhouwer en de geschiedenis van de moderne en hedendaagse dans, met werk van Félicien Rops, James Ensor, Jef Lambeaux, Auguste Rodin, Auguste Levêque tot grote namen uit de hedendaagse dans. Daarnaast dient een lezingenreeks rond podiumkunstenerfgoed die we samen met Musea & Erfgoed Mechelen organiseren, als basis voor een format voor erfgoedcellen die gelijkaardige initiatieven in hun regio willen realiseren. Actie Het Firmament blijft (internationale) organisaties en initiatieven systematisch monitoren op het vlak van publieksgerichte praktijkvoorbeelden over podiumkunstenerfgoed. De verzamelde informatie wordt geanalyseerd, geëvalueerd op kwaliteit en op inzetbaarheid in Vlaanderen en systematisch gedocumenteerd en intern gedeeld. Het wordt ingezet in de communicatie en om de dienstverlening rond dit thema te kunnen uitbouwen (zie SD3). Het Firmament: Actieplan 2016 22
Actie In het kader van de expo Zot geweld/dwaze maagd onderzoekt Het Firmament hoe dans en danserfgoed het beste gepresenteerd kan worden in een museale context en hoe een expo over danserfgoed de motor kan zijn voor andere initiatieven en samenwerkingen. Actie Het Firmament werkt een themadossier uit bestemd voor de website. Deze dossiers dienen om bepaalde thematieken te verdiepen en reflectie en discussie aan te zwengelen door ze via communicatiekanalen in de kijker te plaatsen. Op basis van de reeds gedetecteerde noden, zijn mogelijke thema s voor dossiers binnen dit werkdomein online ontsluiten van podiumkunstenerfgoed: een overzicht van bestaande databanken, hoe schrijf je de geschiedenis van je toneel- of dansvereniging, re-enactment, etc. Actie Het Firmament werkt samen met Musea & Erfgoed Mechelen vier avonden rond podiumkunstenerfgoed uit voor de lezingenreeks Soirée Lamot. De volgende thema s staan op het programma:! 11-02-2016: De Const van Rhetorica. Rederijkers in Mechelen Wim Hüsken en Samuel Mareel! 25-02-2016: 60 jaar t,arsenaal Mechelen Michael De Cock e.a.! 10-03-2016: Aan de slag met het Mechelse theater- en dansverleden Staf Vos! 24-03-2016: Variété en revue in Mechelen: context en praktijk Evelien Jonckheere Actie Op basis van deze lezingenreeks werkt Het Firmament een format uit voor erfgoedcellen die gelijkaardige initiatieven in hun regio willen realiseren Indicatoren: - de systematisch verzamelde (internationale) praktijkvoorbeelden, organisaties en initiatieven over het publieksgericht re-activeren en valoriseren van podiumkunstenerfgoed de opgebouwde expertise over hoe dans en danserfgoed het beste gepresenteerd kan worden in een museale context en hoe een expo over danserfgoed de motor kan zijn voor andere initiatieven en samenwerkingen. - het gepubliceerde themadossier op de website - het plaatsvinden van de lezingenreeks over podiumkunstenerfgoed in Mechelen en het uitgewerkte format voor erfgoedcellen Het Firmament: Actieplan 2016 23
OD 2.2 Hiertoe heeft Het Firmament meer aandacht gegenereerd voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op het gebied van onderwijs, vorming en academisch onderzoek. Het heeft de noden en behoeften blootgelegd en in wisselwerking met betrokken instellingen initiatieven gelanceerd voor onderzoek en experiment met het oog op kruisbestuiving en de uitwisseling van ideeën en praktijken. Actie Het Firmament zet de structurele samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel Master na Master Archivistiek: Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer en overlegt minstens éénmaal per jaar met Prof. dr. Frank Scheelings om mogelijke samenwerkingen te bekijken. Actie Voor de opmaak van themadossiers, bestemd voor de website, betrekt Het Firmament afhankelijk van het thema, waar mogelijk onderzoekers van de relevante studiedomeinen. Actie Het Firmament onderzoekt de mogelijkheden om i.s.m. Conservatorium Antwerpen (AP Hogeschool) een aanvraag voor een onderzoeksproject in te dienen (deadline 1/10/2016). Actie Het Firmament is partner in het opzetten van een contactforum tussen onderzoekers uit de academische en uit de erfgoedsector die zich bezig houden met de historische blik op spektakelcultuur, zowel op het scherm (film, ) als op het podium. Hiervoor werden subsidies aangevraagd bij de Koninklijke Vlaamse Academie van België. Actie Staf Vos van Het Firmament is lid van de stuurgroep van het Kenniscentrum Podiumtechnieken RITCS-Koninklijk Conservatorium Brussel. Actie Het Firmament monitort de lopende en afgeronde onderzoeken gevoerd aan hogescholen en universiteiten m.b.t. podiumkunstenerfgoed en communiceert hierover op de website en in de nieuwsbrieven. Indicatoren: - de betrokkenheid van externe (al dan niet academische) onderzoekers bij de themadossiers - de gelegde contacten met hogescholen en universiteiten - het plaatsvinden van het contactforum - de communicatie over (lopend) onderzoek - een (mogelijk) ingediend onderzoeksproject ism Conservatorium Antwerpen OD 2.3 Hiertoe is Het Firmament op zoek gegaan naar good practices in de sector van podiumkunsten op vlak van behoud en beheer, onderzoek, transmissie, digitalisering, ontsluiting en publiekswerking. Zie OD 2.1 Het Firmament: Actieplan 2016 24