T E C H N O- V A L PETER BOER De kl De Amsterdamse beurs kreeg in 1998 een recordaantal nieuwe IT-bedrijven binnen de poorten. Inmiddels zijn veel van hun oprichters, na teleurstellende prestaties van de nieuwe fondsen, vertrokken. Het leverde hen een slechte reputatie op. Niet iedereen heeft echter zijn zakken gevuld. Van Nina - miljonair tot terug bij af. Hans Hoogsteen (ex-magnus): Ik ben gelukkiger met iets minder controle en iets meer vrijheid Het wordt toch geen negatief verhaal, he? Over managers die cashen en wegwezen? Mede-oprichter Hans Hoogsteen van Magnus is voorzichtig. Onder voorwaarde dat dit een neutraal, waardevrij artikel wordt, wil hij wel praten over zijn ervaringen na de beursgang van Magnus. Hoogsteen (4) is een van de oprichters die het bedrijf in 1998 naar de beurs brachten. Het klimaat was er ook naar: de stemming op de beurzen was al jaren uitbundig. Beleggers hongerden naar technologieaandelen. Zij waren bereid waanzinnige bedragen neer te leggen om een klein stukje van een veelbelovende IT-onderneming in handen te krijgen. Dat was het jaar ervoor gebleken bij de beursgangen van Polydoc, Computer Services Solutions, Docdata, ICT Automatisering en UCC. De aanvankelijk snelle koersstijgingen van nieuwe noteringen gooiden olie op het vuur. Veel eigenaren van bedrijven uit de automatiseringsbranche zagen hun kans schoon. Het maakte niet uit of ze software ontwikkelden, automatiseringspersoneel leverden, adviseerden, of handelden in computers. Beleggers zagen het verschil nauwelijks. Het was een kwestie van koopmanschap. Als de markt goed is, moet je verkopen. Dat adviseerden de begeleidende zakenbankiers die van elk bedrag dat via een notering werd opgehaald 56 FEM / DeWeek 14 juli 21
as van 1998 Beursgang volgens het boekje een percentage in eigen zak staken. Zoals een tweedehands autohandelaar de wagen voor de verkoop nog even goed in de was zet, poetsten ondernemers en bankiers de bedrijven op en lieten de prospectussen drukken. In 1998 ging het recordaantal van veertien IT-gerelateerde ondernemingen naar de beurs. Tweeënhalf jaar later maakt FEM/DeWeek een treurigstemmende balans op. Slechts één van de veertien debutanten heeft de hooggespannen verwachtingen waargemaakt. Ondanks de recente koersdruk noteert het aandeel van Unit 4 Agresso vandaag zo n veertien euro, omgerekend is dat bijna drie keer zoveel als de introductieprijs bij de beursgang. Oprichter en bestuursvoorzitter Chris Ouwinga, die de onderneming in februari 1998 naar het Damrak bracht, zit nog steeds op zijn plek. Dat wekt vertrouwen. Landis scoort redelijk. Ook bij de Utrechtse is de beursgaande oprichter, Paul Kuiken, nog steeds bestuursvoorzitter. De prestaties van de rest van de klas van 1998 zijn met maar één woord te omschrijven: teleurstellend. Vrijwel alle bedrijven zagen de winsten afgelopen jaren tegenvallen of totaal verdampen. De koersen kelderden. In veel gevallen stapten de oprichters op als bestuursvoorzitter. Vijf bedrijven zijn tegen afbraakprijzen overgenomen of opgegaan in een nieuwe onderneming. Afgelopen maand alleen al kwamen Nedgraphics en KSI International in andere handen. Eén onderneming, Ring Rosa, ging failliet. Teleurstellend, met name voor de beleggers die honderden miljoenen in de bedrijven staken. Wat is er gebeurd met de bestuursvoorzitter- Wat is het geheim van Chris Ouwinga? Van de veertien IT-bedrijven die in 1998 naar de beurs gingen, heeft alleen zijn Unit 4 Agresso de belofte aan beleggers ingelost. Het aandeel, dat bij de beursgang omgerekend een kleine elf euro kostte, is inmiddels gesplitst in twee stukken. Die leveren tegen de huidige koers 28 euro op. Een rendement van ruim 15 procent. Ouwinga s succes heeft een aantal oorzaken. In de eerste plaats is hij niet vlak na de beursgang vertrokken. Sterker nog, de bestuursvoorzitter zit al ruim twintig jaar bij Unit 4. In 198 was hij een van de oprichters van het Sliedrechtse bedrijf, dat aanvankelijk boekhoudsoftware ontwikkelde en verkocht. In 1994 nam Unit 4 een distributeur over van anti-viruspakketten. Die activiteiten hebben zich ontwikkeld tot belangrijke poot onder het bedrijf. Daarin schuilt een tweede reden voor het succes. De markt voor beveiligingssoftware heeft veel minder geleden onder de algehele malaise in de automatiseringsmarkt. Derde factor zijn de tot op heden succesvolle overnames. Dankzij de gunstige koersontwikkeling kon Ouwinga sinds de beursgang een hele trits acquisities financieren met nieuwe aandelen. Ook de grootste vis, de Noorse branchegenoot Agresso, is volledig in aandelen betaald. Ouwinga verwacht dat de combinatie dit jaar minstens 473 miljoen gulden omzet. Ter vergelijking: het jaar voor de beursgang zette Unit 4 nog geen 37 miljoen om. Het aantal werknemers groeide van 17 tot ruim 13. Geen wonder dat beleggers belangstelling toonden.afgelopen maart werd Unit 4 beloond met de opname in de Amsterdamse Midkap-index. Klinkende namen als installateur Internatio-Müller, bouwconcern Volker Wessels Stevin en machinebouwer Stork moesten het veld ruimen. Het succes van Unit 4 toont aan dat eigenaren best kunnen cashen, zonder hun bedrijf in de problemen te brengen. Bij de beursgang verzilverden drie grootaandeelhouders, waaronder Ouwinga, voor een kleine vijftig miljoen aan aandelen. Desondanks bezit de bestuursvoorzitter nog een belang van twaalf procent in de onderneming. FEM / DeWeek 14 juli 21 57
T E C H N O- V A L eigenaars die de bedrijven naar de beurs brachten? Een middagje spitten leert dat de meeste van hen geen lange adem hebben gehad. Acht van de veertien bestuursvoorzitters zijn inmiddels opgestapt. Dat ging in sommige gevallen pijlsnel. Bestuursvoorzitter-grootaandeelhouder Martijn Janmaat van Nedgraphics ging in april 1998 naar de beurs. Dat leverde 29 miljoen gulden op, waarvan 22 miljoen bij de zittende aandeelhouders terechtkwam. Naast het management was dat participatiemaatschappij Gilde. Volgens Janmaat verzilverde hij indertijd persoonlijk enkele miljoenen. Fonds Status bedrijf Voorzitter bij beursgang Status voorzitter Copaco Jos Reijers Unit 4 Agresso Chris Ouwinga C/tac Gefuseerd met Align Hugo Cooymans Vertrok januari 21 Nedgraphics Overname door Blue Fox, 7-1 Martijn Janmaat Commissaris 99, vertrok 7- Landis Paul Kuiken Hitt Hans Prinsen Werd commissaris 7- Ring Rosa Failliet Job Bruggeman Vertrok 12-99 In juli 1998 legde hij in Elsevier uit dat het management zich via een lock-up voor tweeënhalf jaar aan de onderneming had verbonden. Op vroegtijdig vertrek staat een zware sanctie, schreef het weekblad. Later bleek dat Janmaat toen al van bestuursvoorzitter was gedegradeerd tot directeur business development. Dat was mijn eigen beslissing, laat Janmaat telefonisch vanuit het buitenland weten. Het was de voorbode voor een gefaseerde terugtocht. In juli 1999 werd hij commissaris en nog eens een jaar later vertrok hij helemaal. Ik was het niet meer eens met de strategische koers van de IT-beursgangers uit 1998 stellen teleur Soort bedrijf Beursgang Introd.prijs computergroothandel februari 1,9 februari 1,9 maart 9,55 april 14,1 april 18,2 juni 1,9 juni 8,2 Koers 2 28, 1 2,45 5,75 11,2 2 7,3 16 Koersverloop van 98 tot heden 45 35 45 3 18 4 25 onderneming. Uit meldingen die binnenkwamen bij de Stichting Toezicht Effectenverkeer (STE) blijkt dat Janmaat in het jaar voor zijn vertrek voor nog eens vier miljoen gulden aandelen had verkocht. Beleggers betaalden de rekening. Bij de beursgang legden zij omgerekend ruim veertien euro voor het aandeel op tafel. Na anderhalf jaar kwakkelen en een bestuurscrisis wordt Nedgraphics nu verkocht aan branchegenoot Blue Fox. De koers doet minder dan zes euro. Dergelijke verhalen bezorgen de beursgaande ondernemers van toen een slechte naam. Zij zouden hun bedrijven tegen veel te hoge waarderingen op de beurs hebben verkocht, om het daarna te verlaten. Niet iedereen vulde schaamteloos de zakken. Hans Hoogsteen is een van de vijf oprichters die IT-consultant Magnus in november 1998 naar de beurs brachten. Al een jaar later trad hij, met medeoprichter en bestuursvoorzitter Willem Hulshof (44), uit de raad van bestuur. Aan hun vertrek waren drie winstwaarschuwingen voorafgegaan. De vóór de beursgang voorspelde winst over 1999, te weten 11,3 miljoen gulden, is nooit bereikt. Integendeel, de winst bedroeg dat jaar 1,1 miljoen gulden. In 2 kwam de winst uit op 3,8 miljoen gulden. Hoogsteen zongebruind, in beige broek met blauw poloshirt ontvangt nog steeds in het hoofdkantoor van Magnus, op het bedrijventerrein Gooimeer in Naarden. Ze hebben me wel helemaal aan het einde van de gang weggestopt, grapt hij, terwijl hij voorgaat naar zijn sober ingerichte kamer. Hoogsteen is de eerste om te erkennen dat de prestaties van Magnus achterbleven bij de verwachtingen. Wij hadden wel een lichte terugval van de markt voorzien rond het millennium. Maar de kracht ervan was een verrassing. Bovendien dachten we er als IT-consultancy geen last van te hebben. De tegenvallende winst was echter niet de reden dat ik uit de raad van bestuur stapte. Ik bleek gewoon geen bestuurder: ik kreeg niet de kick waarop ik had gehoopt. Bij een beursgenoteerde onderneming verandert de bedrijfscultuur. Meer mensen, ook binnen het bedrijf, krijgen een financieel belang. Dan wordt er opeens veel sterker gelet op de bijdrage aan het resultaat onder de streep. Ik was niet gelukkig. Althans, ik ben gelukkiger met iets minder controle en iets meer vrijheid. Bang voor negatieve beeldvorming rond zijn snelle aftreden zegt Hoogsteen nooit te zijn geweest: Ik ben tenslotte afgelopen ander- 58 FEM / DeWeek 14 juli 21
half jaar nog bij Magnus actief geweest. Ik heb een divisie opgezet, waarmee we investeerden in internet-initiatieven. Vanwege de omslag in de markt zijn we daar onlangs mee gestopt. Nu fungeer ik alleen nog als adviseur. Willem [Hulshof, red.] is wel meteen vertrokken. Hij had behoefte aan een adempauze. Overspannen is een te groot woord. Hij is net directeur van een ander bedrijf geworden, Meteor Data Communications. Ze willen nog dit jaar naar de beurs. Het gemak en de openheid waarmee Hoogsteen spreekt over zijn ervaringen sinds de beursgang zijn bepaald niet gebruikelijk. Van de oprichters/bestuurders die snel na de beursgang van hun bedrijf opstapten, reageren vooral degenen die hun belangen bij de notering voor fabelachtige bedragen verzilverden afhoudend. Neem Peter van Basten. In 1992 kocht hij met twee collega s het automatiseringsbedrijfje Astra uit de Rijnhaave Groep. Zes jaar later brachten zij het naar de beurs. Daarbij verkochten de drie eigenaren zelf aandelen ter waarde van ongeveer vijftig miljoen gulden. Daarvan nam Van Basten zo n achttien miljoen voor zijn rekening. Zestien maanden na de beursgang stapte hij, met medeoprichter Fons van de Wouw, vervroegd op. Vlak voor hun vertrek hadden de drie oprichters gezamenlijk nog eens voor zes miljoen gulden aan aandelen verkocht. De onderneming heeft sindsdien gekwakkeld. Voorjaar 2 fuseerde Astra met branchegenoten Avalix en Armedis. Het nieuwe bedrijf, Aino, presenteerde afgelopen jaar een paar winstwaarschuwingen en zag de koers kelderen. Van Basten laat vanaf zijn vakantieadres in Frankrijk weten geen behoefte te hebben aan publiciteit. Ik heb rond de beursgang al genoeg in de bladen gestaan. Nu ben ik uit beeld. Op de achtergrond grapt zijn vrouw: Wij zijn incognito. Wel wil hij kwijt sinds zijn vertrek anderhalf jaar geleden, niet te hebben stilgezeten. Ik doe dingen waarvoor ik twintig jaar geen tijd had. Mijn vrouw en ik reizen veel. Ook ontwikkelen we hobby s, zoals golf. En zakelijk? Ik ben met van alles bezig. Bij een paar bedrijfjes ben ik betrokken, ook in het buitenland. Maar dat doe ik allemaal op de achtergrond. Ik wil daar geen uitspraken over doen. Dat geldt ook voor Rinse Strikwerda. Bij de beursgang in augustus 1998 van zijn Tas Groep verzilverde de Friese ondernemer voor ruim tweehonderd miljoen gulden aandelen. Een groep managers, die ook belangen in Tas Job Bruggeman (ex-ring Rosa): Bij de beursgang heb ik geen cent gecasht. En nadien ook niet hadden, verkochten stukken voor bijna hetzelfde bedrag. Aan nieuw kapitaal voor groei haalde het bedrijf slechts vijftig miljoen op. Tweehonderd miljoen; dat is evenveel als Nina Brink een paar maanden voor de beursgang van World Online met de verkoop van haar aandelen aan het Amerikaanse investeringsfonds Baystar verdiende. Een leuke beloning voor veertien jaar werken, noemde Strikwerda het destijds in NRC Handelsblad. Maar niet de reden van de beursgang. Het was hem vooral te doen om naamsbekendheid voor zijn bedrijf. In hetzelfde artikel waarschuwde hij voor PETER BOER FEM / DeWeek 14 juli 21 59
T E C H N O- V A L Fonds Status bedrijf Voorzitter bij beursgang Status voorzitter CardioControl Dick van Luijk Scala Business Solutions Andreas Kemi Werd commissaris 5- Astra informatica Opgegaan in Aino, 4- Peter van Basten Vertrok 1- Tas Groep Overname door PinkRoccade Rinse Strikwerda Vertrok 3-99 Magnus Holding Willem Hulshof Vertrok 12-99 KSI Internationaal Overname door Centric, 6-1 Toon Rijken Blijft in raad van bestuur Avalix Opgegaan in Aino, 4- René Vos Werd bestuursvoorzitter Aino 1 Unit 4 heeft zijn aandeel onlangs in tweeën gesplitst. De huidige koers moet dus met twee worden vermenigvuldigd, om het te vergelijken met de introductieprijs. 2 Landis is een geval apart. Het bedrijf verkocht bij de beursgang aandelen voor ƒ 2. Particuliere beleggers moesten daarbij nog eens ƒ 2 voor een 'inschrijfrecht' betalen. Bovendien splitste Landis het aandeel in mei 2 in tweeën. De huidige koers moet dus met twee worden vermenigvuldigd om het te vergelijken met de introductieprijs. Het aandeel waarvoor particulieren bij de beursgang (omgerekend) 18,2 betaalden, levert nu 11,2 op. ondoordachte overnames, zoals de combinatie van Cap Gemini Pandata en Volmac in de jaren tachtig. Daar liepen de mensen kort na de overname in groten getale weg. Daar koop je weinig voor. Zelf had Strikwerda (55) geen overname nodig om te vertrekken. Een half jaar na de beursgang stapte hij op. Begin 2 vertrokken de overige bestuurders die het bedrijf naar de beurs hadden gebracht. Intussen zagen beleggers de koers van hun Soort bedrijf Beursgang Introd.prijs detacheerder IT-personeel IT-adviesbureau juni 12,45 juli 14,6 augustus 9,1 augustus 6,1 november 7,7 december 6,8 december 7,3 Koers 2,4 1,2 4 2 5 2 1,4 2 1,4 6 Koersverloop van 98 tot heden 3 Ook CardioControl verkocht inschrijfrechten, voor ƒ 11 tot ƒ 15,8 per stuk. Daarop kwam de introductieprijs op ƒ 16,4 per aandeel. De totale prijs bedroeg dus minimaal ƒ 27,4, ofwel 12,45. 4 Uitgaande van de ruilverhouding 3,5 aandelen Astra voor één aandeel Aino, grafiek begint in juni 2. 5 Laatste koers van notering vóór overname door PinkRoccade. 6 Uitgaande van de ruilverhouding drie aandelen Avalix voor één aandeel Aino, grafiek begint in juni 2. FEM/DeWeek bron: Bloomberg aandelen gestaag dalen. Eind 2 kocht Pink Roccade het bedrijf voor een prikkie. Omgerekend kregen beleggers nog geen vijf gulden voor het aandeel dat twee jaar eerder door de zakenbankiers van ABN Amro voor een introductieprijs van 13,5 gulden aan de man was gebracht. Strikwerda, die inmiddels in Zwitserland woont, laat via zijn woordvoerster weten geen publiciteit rond zijn persoon te willen. 16 2,2 3 14 2 2 7 1 9 1 1 2 De Fries participeert, onder meer via zijn Gooise holding Strikwerda Beheer, in verschillende bedrijven. Als jullie een artikel over Elegance Air willen schrijven, is het een andere zaak, aldus de woordvoerster. De kleine Zwitserse luchtvaartmaatschappij (een paar zakenjets en een helikopter) is een van de bedrijven waarin haar baas deelneemt. Daarmee willen we lekker aan de weg timmeren. Het komt vaker voor. Oprichters die na de beursgang hun bedrijf verlaten, hebben meer tijd om leuke dingen te doen. Daarnaast investeren ze een deel van hun kapitaal in nieuwe ondernemingen. Hans Hoogsteen schuift halverwege het gesprek drie visitekaartjes over tafel. Van Magnus, van Every Angle en van internethandel Autoclick.nl. Bij Every Angle, waarin ik wat geld heb geïnvesteerd, ben ik commissaris. Ik steek relatief kleine bedragen in dergelijke bedrijven. Daarover moet ik geen slaap verliezen. Ik wil het comfortabele gevoel niet kwijtraken. Hoogsteen is ook deels eigenaar van Dental Plaza, een internetsite voor tandartsen. De meeste tijd is hij kwijt aan de internethandel Autoclick. Dat is een van de initiatieven die ik vorig jaar voor Magnus heb opgezet. Omdat de investeringsmarkt is opgedroogd, is het bedrijf daarmee gestopt. We konden het niet meer verantwoorden tegenover onze aandeelhouders. Hoogsteen nam Magnus belang van veertig procent in Autoclick.nl over. De site biedt bijna nieuwe Duitse auto s aan in de prijsklasse van zeventig mille tot twee ton. Het gaat meestal om wagens die door de fabrikanten aan personeelsleden zijn verkocht. Die wisselen hun auto al snel weer in voor een nieuwe. Omdat het aanbod van dit segment in Duitsland veel groter is, kunnen wij ze goedkoop aanbieden. Met ondernemers als Strikwerda wil Hans Hoogsteen nadrukkelijk niet over een kam worden geschoren. Zijn vertrek zo kort na de beursgang vond ik schandalig. En ik was niet de enige. Ook de oprichters van Magnus hebben bij de beursgang een deel van hun belang verzilverd. Maar wij hebben luilekkerland ver weg gehouden. Niemand van ons is halsoverkop naar de Bahama s vertrokken. De eigenaren van Magnus belegden twee derde van het kapitaal uit de verkoop van hun belang via een investeringsvehikel. Een derde werd direct uitgekeerd. Dat ging om een paar miljoen per man. Daar konden we een mooi huis voor kopen. Ik heb zelf een passie voor dure auto s. Ik rijd in een Mercedes uit de jaren zestig. De hoerensloep, noemen mijn vrienden die. 6 FEM / DeWeek 14 juli 21
Van de aandelen Magnus is nog steeds meer dan vijftig procent in bezit van de voormalige partners, aldus Hoogsteen. Onze belangen hebben we ondergebracht in een stichting, waaruit de aandelen pas in de loop van de jaren vrij vallen. Dat iedereen uiteindelijk zijn geld wil zien, lijkt me logisch. Hans Hoogsteen: Het vertrek van Strikwerda zo kort na de beursgang vond ik schandalig. En ik was niet de enige Er zijn verschillende manieren van cashen, wil Hoogsteen maar zeggen. De gedachte dat alle oprichters van beursgaande IT-bedrijven in 1998 hun zakken hebben gevuld, wordt nog het meest gelogenstraft door Job Bruggeman. In juni dat jaar bracht hij zijn Ring Rosa naar het Damrak. Het bedrijf ontwikkelde software waarmee personal computers kunnen fungeren als telefooncentrale. Na enkele jaren ontwikkelen, had de oprichter kapitaal nodig om zijn producten op de markt te brengen. Bij de beursgang heb ik geen cent gecasht, zegt Bruggeman teleurgesteld. En nadien ook niet. Mijn belang in de onderneming zat onder de zware lock-upregels die indertijd nog golden voor de Nieuwe Markt. Dit hoekje van de Amsterdamse beurs werd in 1997 opgericht voor kleine, maar kansrijke bedrijfjes. Oprichters mochten hun belangen pas te gelde maken na het eerste winstjaar van hun bedrijf. Bruggeman ging ervan uit dat Ring Rosa al in 1999 winst zou maken. Dat gebeurde niet. Het verlies, een kleine dertig miljoen gulden, was groter dan ooit tevoren. Eind dat jaar vertrok Bruggeman bij de onderneming. Tijdens de beursgang was al aangekondigd dat ik plaats zou maken voor een commerciële man. Nee, dat stond niet in de prospectus. Het is tijdens de presentaties voor beleggers aan de orde gekomen. De nieuwe commerciële man Herman Hovestad wist echter evenmin de voorspelde winst te brengen. Twee maanden geleden ging het bedrijf failliet. Daarmee werd het belang van Bruggeman, dat door een paar aandelenemissies was verwaterd tot zo n vijftien procent, volstrekt waardeloos. Bruggeman is terug bij af. Afgelopen anderhalf jaar beschouwde ik als sabbatsverlof, zegt Bruggeman. Een periode om af te kicken van het werken. Mijn vrouw en ik zijn regelmatig op vakantie geweest. Met een camper naar Frankrijk en Italië. Zakelijk waren zijn activiteiten bescheiden. Toekomstplannen heb ik wel, maar daarover kan ik nog weinig zeggen. Bij de afwikkeling van het faillissement bleek vorige maand dat een Frans dochterbedrijf van Ring buiten de curator om is verkocht aan een bedrijf waarbij Bruggeman is betrokken. Misschien dat ook de oprichter van Ring Rosa zo toch nog wat overhoudt aan zijn beursavontuur. MATHIJS SMIT m.smit2@ebi.nl ADVERTENTIE Kijk eerst op BeursNet5 Voor adverteren op BeursNet5: 2-66432 De teletextdienst BeursNet5 informeert beroepsmatige en aspirant beleggers met nieuws en actuele informatie op het gebied van beleggingen, zoals koersen, stijgers & dalers en fondsoverzichten. BeursNet5 biedt 7 dagen per week, 24 uur per dag ook commentaren en achtergrond informatie. Beleggen begint bij NET5 text vanaf pag. 6 FEM / DeWeek 14 juli 21 61