Tree Worker inleiding en boomsoortkeuze Tr e e Wo r k e r i n h o u d v a n d e l e s Praktische informatie over de cursus Situering van de opleiding Tree Worker Eigenschappen en functies van bomen Boomsoortkeuze 1
P r a k t i s c h e i n f o Voorstellingsrondje Groepsfoto P r a k t i s c h e i n f o Opbouw van het opleidingstraject Tree Worker: Lesjaar 1 (oktober 2014 juni 2015): theoretische achtergronden praktijk snoei, VTA, aanplant, standplaatsverbetering, + indien nodig basis kettingzaaggebruik (ECS1 en ECS2) Examen (theorie, boomsoortenkennis, VTA, snoei) (juni 2015) Lesjaar 2: (september 2015 juni 2016) praktijk klimmen specialisatie kettingzaag (ECS3, Liggend Hout onder Spanning en ECS4) Kettingzaagexamen ECS1 en ECS2 Optioneel: Werken in bomen met de hoogtewerker (2 dagen) Snoeien en demonteren van bomen (8,5 dagen) 2
P r a k t i s c h e i n f o Basis kettingzaag ECS1 en ECS2: te volgen in het Open Aanbod van Inverde vóór november 2015. Inschrijving bij Carine Vander Meulen via carine.vandermeulen@lne.vlaanderen.be met mededeling cursist Tree Worker Voorrang op ECS1 en ECS2-modules in elke provincie (data: zie support pagina) gedurende 1 maand, nadien gewoon inschrijven in Open aanbod (http://www.inverde.be/opleidingen-open-aanbod) P r a k t i s c h e i n f o Theorielessen: leslokaal Liedekerke, 18u30 tot 21u30 (+/-) Praktijklessen: afhankelijk van goede praktijklocatie, 8u30 tot 15u30 (+/-) Exacte locaties voor praktijklessen worden ten laatste een week op voorhand doorgegeven 3
P r a k t i s c h e i n f o Examenregeling op einde lesjaar 1 (juni 2015): Theoretisch examen Praktische examens begeleidingssnoei, VTA, boomsoortenkennis = toegang tot modules klimmen + ECC2 (kettingzaag) = toegang tot modules werken in bomen met de hoogtewerker en snoeien en demonteren van bomen P r a k t i s c h e i n f o Groepsverdeling voor praktijklessen 5 groepen van 6 personen Groepsverdeling in samenspraak Praktijklessen zijn op donderdag en vrijdag (occasioneel een zaterdag) Verplichte aanwezigheid op alle klim- en kettingzaaglessen! Stage / werkervaring / zelfstudie Klimmateriaal: aanschaffen na start 2 de lesjaar (inleidende les + testmogelijkheden) 4
P r a k t i s c h e i n f o Vragen over betaling Neem contact op met Linda Michiels op 02/658 24 46 (ma, di, woe) Educatief verlof, opleidingscheques, KMO-portefeuille? De opleiding is onlangs erkend voor educatief verlof en opleidingscheques (voor werknemers) > zie info op support pagina Subsidiëring kan ook via KMO-portefeuille (voor zelfstandigen) P r a k t i s c h e i n f o Communicatie via e-mail en support pagina: Ga naar www.inverde.be Klik op het slotje bovenaan rechts Gebruik het codewoord honingboom Bij problemen, contacteer: Tom: 0499/ 34 90 53 coördinatie eerste lesjaar Yves: 0491/ 99 60 00 coördinatie praktijklessen klimmen en kettingzaag (Kris: 0497/ 19 96 63) 5
P r a k t i s c h e i n f o Lesmateriaal lesjaar 1: Technisch Vademecum Bomen, ook digitaal beschikbaar (de link staat op de support pagina) Stadsbomenvademecum 3c Ziekten en Plagen Stadsbomenvademecum 4 Boomsoorten Het beheer van veteraanbomen Richtlijn veilig werken in de boomverzorging Nieuw kettingzaagboek (november 2014) Aanvullingen zullen bezorgd worden in de les of via de support pagina De presentaties van de les komen op de support pagina de dag voor de les (indien mogelijk). S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e Wo r k e r Boomverzorging is enorm geëvolueerd gedurende de laatste decennia. Boomchirurgie werd boomverzorging 6
S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r Door de gespecialiseerde kennis die een boomverzorger nodig heeft, was er grote nood aan opleiding en certificering Afsplitsing tussen boomverzorging bosbouw Oprichting van opleidingscentra en verenigingen S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r ISA: International Society of Arboriculture Ontstaan in en ook vandaag nog steeds sterk gelinkt met Noord- Amerika o.a. ISA Certified Arborist Meer info: www.isa-arbor.com 7
S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r EAC : European Arboricultural Council Europese tegenhanger van ISA, maar samenwerking tussen beide European Tree Worker (ETW) en European Tree Technician (ETT) gelijkwaardigheid tussen ETW en ISA Certified Arborist Meer info: www.eac-arboriculture.com S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r BBB: Bomen Beter Beheren Vlaamse vakvereniging voor boomverzorgers en aanverwanten Meer info: www.bomenbeterbeheren.be 8
S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r BAAs: Belgian Arborist Associations Samenwerking tussen BBB en Arboresco (Waalse vzw) Belgische vertegenwoordiger bij het EAC en ISA Staat in voor alle Europese aangelegenheden (klimkampioenschap, ETW-examen, ) Meer info: www.baas-isa.be S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r Inverde Expertisecentrum in bos-, groen- en natuurbeheer Projectpartner en coördinator op Europees vlak Samenwerking met EAC en BBB/BAAs Meer info: www.inverde.be 9
S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r Onderscheid ETW en deze opleiding Tree Worker ETW is een certificaat dat je slechts na een officieel examen kan bekomen Tree Worker is een opleiding die je grondig voorbereidt op het ETWexamen ETW en de opleiding Tree Worker zijn op zich niet aan elkaar gebonden S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r Voorwaarden voor toelating tot het ETW-examen: Fysiek en mentaal geschikt zijn om het werk op een veilige manier uit te oefenen Geldig EHBO-certificaat > behalen voor klimmen start (september 2015) Geldig certificaat aerial rescue (klimmend of met hoogtewerker) Certificaat voor het gebruik van de kettingzaag (en eventueel hoogtewerker) (in de toekomst ECC1 en ECC2) Minstens 1 jaar ervaring in de sector 10
S i t u e r i n g v a n d e o p l e i d i n g Tr e e W o r k e r Waarom zou ik ETW willen worden? ETW is de minimum standaard voor uitvoerende boomverzorgers Voor steeds meer werken, zeker voor openbare besturen, wordt de ETW-certificering uitdrukkelijk vermeld als voorwaarde in de bestekken Uitwisseling op Europese en zelfs internationale schaal is mogelijk Het is een bevestiging van je vakkennis als boomverzorger H e t E T W - e x a m e n Onderdelen: Schriftelijk examen (30 multiple choice/8 open 1u) Boomsoortenkennis (15 soorten 15 minuten) Mondeling examen (+/- 25 minuten) 2 simulaties (elk +/- 25 minuten) (snoeien, VTA, aanplanten/verplanten, verankering, vellen) Praktijk (hoogtewerker en/of klimmend) (1u werken, 1u grondman) Meer info op www.inverde.be/kennis-bomen 11
B o m e n e n p l a n n i n g De groeiruimte van bomen wordt ook geclaimd door andere gebruikers, waarbij vaak conflicten optreden Verschil in snelheid tussen het leven van een boom en het leven van mensen Bij volwassen bomen daalt de onderhoudskost sterk, terwijl de kwaliteit vaak stijgt We moeten streven naar bomen die oud kunnen worden en zelfs sterven op hun standplaats. Waar dit niet mogelijk is, moeten ze op een verantwoorde manier beheerd en eventueel geveld en vervangen worden. B o m e n e n p l a n n i n g 12
E e n g r o e n c o n c e p t o p b o m e n m a a t Afstappen van klassieke patronen, we moeten meer leren denken vanuit het standpunt van de boom 13
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Esthetiek en beeldvorming Subjectief, maar iedereen wordt geraakt door bomen Ontwikkeling van cultuurvariëteiten Monumentale, oude bomen of zelfs veteraanbomen spreken het meest aan Impact van grote bomen 14
15
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Beleving en gebruik Vruchten Geuren Kleuren Fysieke en psychische gezondheid van mensen Spelen E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n 16
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n 17
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Cultuurhistoriek Kapellinde Vereringsbomen Etagebomen Geboortebomen Grensbomen Verzamelingen 18
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n 19
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Structuurbepaling en geleiding Zaken benadrukken of verbergen Verkeersgeleiding E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n 20
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Educatie Openbaar groenbeheer als referentie voor beheer van tuinbomen Draagvlak voor bomen door educatie en participatie 21
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Wetenschap Biodiversiteit Genetische diversiteit Arboreta 22
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Economische waarde Rechtstreeks vermarktbare waarde is nu van weinig belang meer Stijgende eigendomswaarde Niet-gebruikswaarde is moeilijk uit te drukken Uniforme Methode voor de Waardebepaling van Bomen (VVOG) volgt later 23
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Natuurwaarde Intrinsieke natuurwaarde Belang van soortkeuze en leeftijd van bomen Dood hout Verscheidenheid aan biotopen Verbindingen in het landschap en zeker de stedelijke omgeving worden vaak gemaakt door bomen E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n 24
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Milieukwaliteit Luchtkwaliteit Geluid Temperend effect/wind Schaduw 25
E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n E i g e n s c h a p p e n e n f u n c t i e s v a n b o m e n Bomen en fijn stof Filteren van achtergrondconcentratie door grote groenvolumes (0,5 1%) Filteren van lokale hoge concentraties door groenstroken (15 20%) 26
B o o m s o o r t k e u z e Hoe kies je een boom? B o o m s o o r t k e u z e Nu wordt de boomsoort jammer genoeg nog vaak gekozen op basis van gewoonte of esthetische kenmerken. Of je mag de vakjes invullen die door de ontwerper getekend zijn. De gevolgen zie je in tuinen, langs wegen en op pleinen 27
B o o m s o o r t k e u z e Er is slechts één duurzame mogelijkheid: S t a n d p l a a tseigenschappen Iedere standplaats wordt getypeerd door een aantal eigenschappen: Nat droog Voedselrijk schraal Zuur alkalisch Zon schaduw Structuurrijk verdicht 28
E i n d b e e l d Eindbeeld bestaat uit wat je zelf maar wilt, maar meestal: Boomgrootte (boven- en ondergronds) Kroonvorm Kroondichtheid Takvrije stamlengte Cultuurhistoriek, Ecologie, Esthetiek, B o o m g r o o t te Hoeveel ruimte is bovengronds beschikbaar? Hoeveel ruimte is ondergronds beschikbaar? Wat is het gewenste ruimtelijk effect? Het boombeeld evolueert, het eindbeeld staat vast. 29
B o o m b e e l d - e i n d b e e l d B o o m g r o o t te Eerste grootte: bomen hoger dan 12 m (eik, beuk, linde, valse acacia, ) Tweede grootte: bomen tussen 6 en 12 m (lijsterbes, appel, peer, ) Derde grootte: bomen kleiner dan 6 m (meidoorn, prunusvariëteiten, ) 30
D o o r w o r t e l b a a r b o d e m v o l u m e Grondwaterprofiel: 0,75 m³ grond/ m² kroonprojectie Hangwaterprofiel: 1,3 1,5 m³ grond/ m² kroonprojectie kroondiameter 15 m kroonprojectie 175 m² 130 m³ doorwortelbare grond nodig op een grondwaterprofiel en tot 260 m³ op een hangwaterprofiel Wat gebeurt er als hij dit doorwortelbare volume niet heeft? D o o r w o r t e l b a a r b o d e mvolume Foto Arthur De Haeck 31
D o o r w o r t e l b a a r b o d e m v o l u m e Foto Arthur De Haeck O n d e r g r o n d s e e n b o v e n g r o n d s e b o o mgrootte Geef op plannen de reële (of uiteindelijke) grootte (boven- en ondergronds) weer van de bomen, zowel bij aanleg als heraanleg 32
K r o o n v o r m Naast de grootte is ook de kroonvorm van belang voor de ruimte-inname en het ruimtelijk effect Er zijn cultivars ontwikkeld met een afwijkende kroonvorm Opgepast voor de kroonvorm op latere leeftijd, de vormvastheid binnen een cultivar en de mogelijkheden tot verder beheer Ve g e t a t i e v e v e r m e e r d e r i n g 33
C u l t i v a r s C u l t i v a r s 34
Ve g e t a t i e v e v e r m e e r d e r i n g C u l t i v a r s 35
Ve g e t a t i e v e v e r m e e r d e r i n g K r o o n d i c h t h e i d 36
K r o o n d i c h t h e i d K r o o n d i c h t h e i d 37
Ta k v r i j e s t a m l e n g t e Een takvrije stamlengte is soms nodig om een zekere vrije doorrijhoogte te garanderen Opgepast met bol- of zuilvormen Doel van de begeleidingsnoei E i n d b e e l d en v a s t l e g g e n Doe dit al vroeg in de ontwerpfase, want dit heeft gevolgen voor de rest van het ontwerp, de aanleg en het beheer Wees concreet en realistisch Zorg voor overleg met gebruikers / eigenaars / omwonenden, zo krijg je een draagvlak voor je bomen 38
E i n d b e e l d e n v a s t l e g g e n Als je een boomsoort moet kiezen, zeg dan niet: ik wil een bomenrij E i n d b e e l d en v a s t l e g g e n Als je een boomsoort moet kiezen, zeg dan niet: ik wil een bomenrij Maar wel: ik wil een aaneengesloten bomenrij van eerste grootte van een inheemse soort, minimaal 20m hoog, brede kroonvorm, takvrije stam van 7m, relatief zouttolerant Enkel zo kun je een duurzame boomsoortkeuze maken 39
E i n d b e e l d e n v a s t l e g g e n B o o m s o o r t k e u z e Er is slechts één duurzame mogelijkheid: 40
B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t Prioriteitsbepaling Soortspecifieke eigenschappen (eindbeeld/standplaats) (sortiment) B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t Rangorde van de prioriteitbepaling kan vrij bepaald worden, maar Voor een duurzame keuze is de 1 ste prioriteit altijd boomgrootte (boven- én ondergronds) standplaatsgeschiktheid Lagere prioriteiten kunnen vrij ingevuld worden, afhankelijk van de situatie 41
B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t Gebruik een zo breed mogelijk sortiment Het aandeel van één soort mag nooit te groot worden (spreiding van risico s en nadelen) Wel terug te vinden in de vakliteratuur, maar sortimentskennis is toch belangrijk WWW.BOMENWIJZER.BE B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t 42
B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t B o o m s o o r t k e u z e c o n c r e e t Wat als er écht geen boomsoort gevonden wordt die voldoet aan alle eisen? Vereisten van lagere prioriteit weglaten Aanpassingen aan het ontwerp of de standplaats Als je in dergelijke omstandigheden tóch een boom plant, weet dan dat hij in dit geval een intensief en duur beheer zal vragen 43
S o o r t s p e c i f i e k e e i g e n s c h a p p e n Zoutgevoeligheid Luchtvervuiling Gevoeligheid voor ziekten en plagen Windgevoeligheid Zuurgraad ph Bodemverdichting Hinderlijke eigenschappen E i g e n s c h a p p e n v a n b o o m s o o r ten Bijvoorbeeld zoutgevoeligheid 44
Z o u t s c h a d e L u c h t v e r v u i l i n g 45
G e v o e l i g h e i d v o o r z i e k t e n e n p l a g e n Sommige boomsoorten zijn gevoelig voor ziekten en plagen en kunnen dan ook beter (voorlopig) niet aangeplant worden Voorbeelden zijn: Paardenkastanje Olm Es Z i e k t e n e n p l a g e n 46
Z i e k t e n e n p l a g e n Z i e k t e n e n p l a g e n 47
W i n d g e v o e l i g h e i d Z u u r g r a a d - ph 48
Te c h n i s c h e a a n p a s s i n g e n s t a n d p l a a t s Wat met de standplaatsgeschiktheid? Mogelijkheden genoeg: drainage, beluchting, watergift, bodemverbetering, Maar vaak hebben deze oplossingen slechts een geringe duurzaamheid Dus enkel selectief en goed doordacht toepassen Te c h n i s c h e a a n p a s s i n g e n a a n d e s t a n d p l a a t s Foto Vartago 49
Te c h n i s c h e a a n p a s s i n g e n a a n d e s t a n d p l a a t s Foto Vartago 50