VRAAG 8 Kunt u instemmen met de bredere mogelijkheden om huisgemeenten in te stellen? OVERZICHT van consideraties van de classicale vergaderingen betreffende het voorstel tot wijzigen van de kerkorde in het kader van Kerk 2025, tranche 1 1. RESPONS Bij schrijven van 14 december 2016 is aan de classicale vergaderingen, (wijk)kerkenraden en de evangelisch-lutherse synode toegezonden het voorstel tot wijzigen van de kerkorde in het kader van Kerk 2025, tranche 1. Aan de classicale vergaderingen is gevraagd de consideraties voor 1 mei 2017 in te zenden. Aan de kerkenraden is gevraagd via de classicale vergaderingen te reageren, die deze reacties in hun consideraties kunnen verwerken. Aan de classicale vergadering is gevraagd niet te volstaan met de doorzending van de reacties van de kerkenraden, maar daaraan in de consideraties zelf aandacht te geven. Op 31 mei 2017 waren de reacties ontvangen van 62 classicale vergaderingen, te weten Achterhoek Oost, Achterhoek-West, Alblasserdam, Alkmaar, Almelo, Alphen aan de Rijn, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem, Assen, Barendrecht, Bommel, Breukelen, Brielle, Delft, Deventer, Dokkum, Doorn, Dordrecht, Drachten, Edam-Zaandam, Ede, Emmen, Enschede, Flevoland, Franeker, Goes, Gorinchem, Gouda, s-gravenhage Ien II, Groningen, Haarlem, Hardenberg, Harderwijk, Heusden- Almkerk, Hilversum, Hoofddorp, Hoogeveen, Hoorn-Enkhuizen, Kampen,Leeuwarden, Leiden, Limburg, Meppel, Nijkerk, Nijmegen, Noordoost-Groningen, Ommen, Oost-Groningen, Peel en Kempenland, Schiedam, Sneek, Utrecht, Réunion Wallonnne, Walcheren, West-Brabant, Westerkwartier, Winsum, Woerden, Zeeuws-Vlaanderen, Zeist, Zierikzee; en de ELS. 2. PROCEDURE 3. DE CONSIDERATIES INHOUDELIJK a. Positief (20) Classicale Vergaderingen van Achterhoek Oost, Achterhoek-West, Arnhem, Dokkum, Drachten, Emmen, Enschede, Goes, Gorinchem, Gouda, Groningen, Hoogeveen, Leeuwarden, Nijkerk, Oost-Groningen, Schiedam, Réunion Wallonne, West-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen, ELS b. Positief, met opmerkingen, kanttekeningen en/of vragen (42) Classicale Vergadering Alblasserdam - Aandacht gevraagd voor: - rol en plaats van de ambten - oppassen voor wildgroei. Classicale Vergadering Alkmaar - Biedt wel ruimte voor nieuwe initiatieven. Wie regelt de verantwoording? Wat kan wel, wat kan niet? Hoe organiseer je dit? Is er geen betere naam te bedenken? Classicale Vergadering Almelo - Ja. Onder bepaalde voorwaarden, bv. de huisgemeente wordt begeleid door een an Classicale Vergaderingen Alphen aan de Rijn - Wij kunnen daarmee instemmen mits: er een duidelijke omschrijving komt van wat een huisgemeente inhoudt. Met name is het van belang kaders vast te stellen omtrent bevoegdheden rond sacramenten het vereiste theologisch niveau; een huisgemeente te allen tijde komt te vallen onder toezicht van een plaatselijke (buur)gemeente. Classicale Vergadering Amsterdam - Alleen als dit onder de verantwoording van de Kerkenraad valt.
Classicale Vergadering Assen - De CV ondersteunt van harte de optie om huisgemeenten op te richten. Graag vragen we hierbij om flexibiliteit voor zulke huisgemeenten, alsmede gewone gemeenten, hun naam te kiezen onder de vlag van de PKN. Zo is er in onze regio een gemeente die zich graag ontdoet van de term protestants en deze zou willen vervangen voor oecumenisch (om zo meer inhoud te geven aan de pluraliteit in die gemeente), maar zich toch wil aansluiten bij de PKN. Zoiets zou ook voor huisgemeenten een punt van belang kunnen zijn. Classicale Vergadering Apeldoorn - Samenvatting reacties Er wordt wel gevraagd naar de positie van de buurgemeente. Voeg een regeling voor de sacramentsbediening toe. Let wel op wat er in gemeenten kan gebeuren. Flexibiliteit en creativiteit bij het in stand houden van kerkelijk leven is een goede zaak. Voorstellen 1) Neem het huidige lid ord. 2-17-4d over en voeg daaraan toe een regeling rond de sacramentsbediening. De volgende tekst wordt voorgesteld: Voeg aan art 11-5a een nieuw lid d toe (pag. 39) met de volgende tekst: Een besluit tot vorming van een huisgemeente bevat een regeling betreffende de taken die door de huisgemeente in overleg met en onder verantwoordelijkheid van de kerkenraad van de buurgemeente of de classicale vergadering worden verricht. Daaraan is toegevoegd een regeling rond de sacramentsbediening. De meerderheid van de vergadering is voor dit voorstel. 2) Voeg aan ord. 2 een lid toe (de vormen van gemeenten) voor de (wijk)gemeente van bijzondere aard. Toelichting: Deze vorm van gemeente staat niet in de rij van pag. 36 en 37. De meerderheid van de vergadering is voor dit voorstel. Classicale Vergadering Assen - De CV ondersteunt van harte de optie om huisgemeenten op te richten. Graag vragen we hierbij om flexibiliteit voor zulke huisgemeenten, alsmede gewone gemeenten, hun naam te kiezen onder de vlag van de PKN. Zo is er in onze regio een gemeente die zich graag ontdoet van de term protestants en deze zou willen vervangen voor oecumenisch (om zo meer inhoud te geven aan de pluraliteit in die gemeente), maar zich toch wil aansluiten bij de PKN. Zoiets zou ook voor huisgemeenten een punt van belang kunnen zijn. Classicale Vergadering Barendrecht - Bij het instellen van een huisgemeente moet wel steeds een aangewezen kerkenraad van een gemeente verantwoordelijk zijn. Classicale Vergadering Bommel - Ja, maar hangt ook af van nadere invulling. Meerdere kerkenraden spreken hun zorg uit over de positie van de ambten en de praktische invulling bij de bediening van de sacramenten. Classicale Vergadering Breukelen - Huisgemeenten op zich zijn positief. Niet op de manier waarop het nu wordt voorgesteld. Je moet aangeven hoe. En ook voorwaarden stellen hoe dat moet gaan. Anders krijg je grote brokken. Classicale Vergadering Brielle - In het algemeen wordt de mogelijkheid om huisgemeenten. in te stellen toegejuicht. Nee-stemmers zijn vooral bezorgd over het ontbreken van een formele structuur in de vorm van een kerkenraad. Voorkom sektevorming en hoe zit het met de bediening van de sacramenten? Classicale Vergadering Delft - Ja, mits goed gedefinieerd wordt op welke manier het bestuur, de ambtelijke vertegenwoordiging en het beheer geregeld zijn. Classicale Vergadering Deventer - Ja, maar huisgemeenten kunnen alleen worden ingesteld onder de paraplu van de Classis, Breed Moderamen en/of de Kerkenraad. Classicale Vergadering Doorn - In principe kunnen wij hiermee instemmen. Er leven nog wel enkele vragen. Kunnen er huisgemeenten ontstaan in een bestaande PKN gemeente? Het zijn gemeenten zonder ambtsdragers. Wij vragen aandacht voor de verankering van de bediening van de sacramenten door een predikant onder verantwoordelijkheid van een kerkenraad.in hoeverre is een kerkenraad verplicht mee te werken aan de wensen van een huisgemeente? Kan een huisgemeente in de ene plaats vragen of ambtsdragers uit een andere plaats de sacramenten bedienen? Hoe ga je om met liggings verschillen? Hoe houd je dan de verstandhoudingen goed met naburige gemeenten? Classicale Vergadering Dordrecht - Ja. Niet voor iedereen is duidelijk wat nu precies de definitie van een huisgemeente is. Graag wil de CV daarvan een heldere omschrijving hebben. Classicale Vergadering Edam-Zaandam - Positief, mits rekening wordt gehouden met de onderstaande opmerkingen. Mee eens, maar zorg dat de verbinding met plaatselijke gemeente goed is om eventuele ambtelijke zaken te regelen. 2
Classicale Vergadering Ede - In grote lijnen kunnen de kerkenraden en de classicale vergadering instemmen met de voorstellen. Er wordt gevraagd om een goede kerkelijke inbedding van de huisgemeenten om wildgroei te voorkomen en een goede regeling voor de ambtelijke structuur en het omgaan met bediening van sacramenten. Meer vrijheid voor samenwerking wordt gewaardeerd, mits verantwoordelijkheden goed worden vastgelegd en de classis een controlerende functie behoudt. De mogelijkheden tot opheffen van gemeenten wordt breed geaccepteerd mits er goede regels voor komen en de pastorale zorg voor de betreffende gemeenteleden goed wordt geregeld zodat geen mensen tussen wal en schip vallen. Een beperkt aantal leden en gemeenten in onze classis geven de voorkeur aan 6 een structuur van tijdig samenvoegen van gemeenten zonder witte vlekken om als kerk overal aanwezig te zijn. Classicale Vergadering Flevoland - Indien ingebed met regels voor Woord- en sacramentsbediening verdient dit de voorkeur boven samenvoeging. Samenwerking of contacten met een bestaande gemeente promoten, zodat ambtelijke vertegenwoordiging, indien nodig, aanwezig kan zijn. Classicale Vergadering Franeker - Het geeft bredere mogelijkheden. Hier zien wij terug wat de wijzigingen van de kerkorde op het oog hebben; eenvoudiger, werkbaarder en meer afgestemd op wat nu nodig is. Opgemerkt moet worden dat het leven van een huisgemeente wel des kerks moet blijven en onder een verantwoordelijkheid van een kerk blijft vallen. Classicale Vergadering s-gravenhage I en II- Vastgesteld is dat hiermee meer ruimte komt voor experimentele vormen van kerk zijn, terwijl deze experimenten wel een band met de kerk behouden. Dit geeft verbondenheid en voorkomt sektarisme. Aandacht is nodig voor een goede en verantwoorde ambtelijke invulling. Classicale Vergadering Haarlem - De gedachte van een huisgemeente wordt herkend als voluit Bijbels, en dus zijn er geen bezwaren tegen dit principe. Wel zijn er vragen over de inbedding in de kerk: valt zo n gemeente onder de classis op dezelfde wijze als een reguliere gemeente? - Een kerkenraad verwoordde de zorgen over het ontbreken van nadere regelingen hieromtrent als volgt:... Tijdens de classicale informatiebijeenkomst bleek er vooral duidelijkheid te zijn wat een huisgemeente niet is: ze heeft geen rechtspersoonlijkheid, zij heeft geen bezit en ook geen kerkenraad en ze heeft ook geen leden. Op de vraag wat een huisgemeente dan wel is luidde het antwoord dat het iets is. Kortom, het begrip huisgemeente behoort kerkordelijk nog helemaal gedefinieerd te worden. Dit is noodzakelijk om chaos op dit punt voor te blijven. Classicale Vergadering Hardenberg - Ja. Alle gemeenten kunnen instemmen met de bredere mogelijkheden om huisgemeenten in te stellen, waarbij een drietal gemeenten opmerkt, dat het niet als achterdeur moet worden gebruikt om vragen en eisen van het kerk-zijn te ontduiken. Gemeenten die de verantwoordelijkheid voor het kerk-zijn niet kunnen nemen vanwege te weinig actieve inzet van leden zouden ook huisgemeenten kunnen worden, wat niet wenselijk is. Classicale Vergadering Harderwijk - Is er aandacht voor de wijkgemeenten van bijzondere aard? Waar komen deze voor. Het moet niet tot versnippering leiden en er moet sprake zijn van ambtelijke vertegenwoordiging. Classicale Vergadering Heusden-Almkerk - Over dit onderwerp considereert de classicale vergadering positief. De kanttekeningen die hierbij gemaakt zijn: Ten eerste: huisgemeenten dienen te ontstaan uit de leegte (d.w.z. dat naar ons idee alleen een sterk krimpende gemeente huisgemeente kan worden), niet uit bestaande gemeenten. Voorkomen moet worden dat b.v. bijbelkringen vanuit een bestaande gemeente een kerkelijke status als huisgemeenten kunnen krijgen en dientengevolge concurreren met de moedergemeente. Er moet niet een nieuw soort deelgemeente gaan ontstaan. Ten tweede: een ambtelijke inkadering is onontbeerlijk. Bevoegdheden m.b.t. de sacramenten moeten helder gemaakt worden. De mogelijkheid om ambtelijk ten dienste te zijn voor een huisgemeente is voor omliggende gemeenten vaak nauwelijks mogelijk. [Een minderheid van de kerkenraden stemt niet in met dit voorstel.] Classicale Vergadering Hilversum - Ja, maar het moet wel een uiterste noodzaak zijn. Geen huisgemeente waar al een gewone gemeente is. Overleg met een buurgemeente of de classicale vergadering is vereist en ook erkenning van de noodzaak. Een huisgemeente heeft verbinding met 3
een reguliere gemeente door bijvoorbeeld een ambtsdrager uit die gemeente. Classicale Vergadering Hoofddorp - Antwoord: positief. Kanttekening: De inhoud van deze drie Kernvragen hangt sterk met elkaar samen, vandaar dat wij ze in onderlinge samenhang besproken hebben. De CV Hoofddorp verwelkomt de verregaande vereenvoudiging, maar ziet het vormen van huisgemeenten en het opheffen van gemeente als een uiterste redmiddel, als een last resort waar niet te snel toe over gegaan moet worden. Er heerst bij sommige kerkenraden een gevoel van onbehagen of het op deze manier gemeenten niet al te gemakkelijk wordt gemaakt. Daarnaast lijkt het er sterk op dat bij de nieuwe bepalingen (vooral over de vorming van huisgemeenten) een en ander nog niet goed doordacht is: bepaalde formuleringen zijn niet zorgvuldig genoeg en laten nog veel vragen open. Worden de leden van de huisgemeente lid van de desbetreffende gemeente? Mogen zij hun kerkelijke bijdrage oormerken voor hun huisgemeente? Kunnen leden van de huisgemeente ambtsdrager worden in de kerkelijke gemeente waaraan de huisgemeente is verbonden? Kan de huisgemeente een eigen kerkgebouw (eigendom van de gewone gemeente waaraan zij is verbonden) gebruiken? Kan een wijkgemeente ook huisgemeente worden? Kortom, de positie van de huisgemeente verdient meer verduidelijking. Let wel: niet meer regelgeving! Dat zou in strijd zijn met de uitgangspunten van Kerk 2025. Ook is voor velen onduidelijk wat met open plekken bedoeld wordt. De open plekken lijken woestijnen waar je als Protestant niet wilt zijn. Waarom niet de geografische kaart van de Protestantse Kerk gehandhaafd? Dan hoort iedereen bij een gemeente. Lidmaatschap van de kerk in een landelijk register zonder band met een gemeente lijkt ook niet heilzaam. Het kerkelijk leven vindt in de gemeenten plaats. Kortom, veel is (nog) niet helder. Naar aanleiding hiervan de vraag: heeft de PKN in dit verband zijn licht ook opgestoken bij de Doopsgezinde Kerk en/of de Remonstrantse Broederschap? Zij kennen al heel lang geen landelijke dekking meer. Hoe gaan zij daar mee om? Wat zijn oplossingen waar zij mee werken? Wat zijn hun ervaringen? Overigens zien we een rechtstreekse lijn lopen van kerklidmaatschap gebonden aan geografische grenzen via perforatie naar Kerk 2025, in die zin dat er steeds meer keuzevrijheid is gekomen (die trouwens nu al in veel regio s praktijk is, bijvoorbeeld in de regio Amsterdam/Amstelland). Classicale Vergadering Kampen - Ja. Tweederde van onze gemeenten heeft positief gereageerd op de mogelijkheid om huisgemeenten in te stellen. Daarbij zijn echter wel de volgende vragen gesteld: Hoe zijn de sacramenten geregeld?; Wat is de betrokkenheid van naburige gemeenten c.q. de classis bij een huisgemeente?; Is het mogelijk dat binnen een bestaande kerkelijke gemeente een huisgemeente kan ontstaan waardoor versplintering kan ontstaan?; Hoe is het toezicht in dit geval geregeld?. Aanbevelingen Het risico van versplintering zien te voorkomen. Alleen huisgemeenten instellen op plaatsen waar geen kerkelijke gemeenten zijn. Classicale Vergadering Leiden - Hierover is eensgezindheid: Het is realistisch en toekomstgericht. De vraag hierbij is wel of de kerkordelijke 'spelregels' hierbij voldoende ruimte bieden zijn. Daarnaast is er de zorg voor het uit elkaar groeien van 'gewone' gemeenten en huisgemeenten: wat in de ene niet kan mag wel in de andere. De naam huisgemeente is niet gelukkig gekozen voor deze vorm, maar goed dat deze mogelijkheid er komt. Alternatief: kerngemeente? Classicale Vergadering Limburg - Onze gemeente kent een werkbaar alternatief in de vorm van een gemeente met drie kernen, ook daarin is de verantwoordelijkheid van de kerkenraad voor naburige gemeenten goed geborgd. Het is van belang dat centraal wordt aangegeven welke bevoegdheden aan de toezichthoudende kerkenraad toebehoort. Classicale Vergadering Meppel - Ja. De vergadering spreekt uit dat deze mogelijkheid wenselijk wordt geacht in het kader van het pionieren. Classicale Vergadering Nijmegen - De CV stemt unaniem in met dit principebesluit en zie nadere regelgeving belangstellend tegemoet. Classicale Vergadering Noordoost-Groningen - Wij stemmen hiermee in. Gemeenten die eigenlijk te klein zijn geworden kunnen op deze wijze toch nog als geloofsgemeenschap functioneren. Ook ontstaan meer mogelijkheden om te experimenteren met nieuwe vormen van kerk zijn. 4
Huisgemeenten kunnen wellicht een goede opstart zijn op plaatsen waar geen protestantse gemeente (meer) is. Vragen zijn er wel over de verantwoordelijkheden: in hoeverre liggen die echt bij de huisgemeente, in hoeverre heeft de overkoepelende gemeente een stem? Eén gemeente maakt de kanttekening dat de inhoud gewaarborgd moet blijven en dat de sacramenten door een predikant moeten worden bediend. Classicale Vergadering Ommen - Ja, een ruime meerderheid vindt dat dit een goede manier kan zijn om in een kleine setting toch kerk te zijn en het zou in de toekomst wel vaker voor kunnen komen. Als suggestie stellen we voor om vast te leggen dat in de commissie die de huisgemeente leidt (ordinantie 2-11-5a.c) minimaal 1 ambtsdrager vanuit de verantwoordelijke kerkenraad of classicale vergadering zitting heeft. Classicale Vergadering Peel en Kempenland - Alle gemeenten stemmen hiermee in, maar bevelen aan bij de uitwerking rekening te houden met het onderscheid tussen huisgemeenten die opgestart zijn of voortkomen uit pioniersplekken of huisgemeenten die overblijven na een proces van krimp. Classicale Vergadering Sneek - Bij het instellen van huisgemeenten komt de vraag aan de orde: wie beslist over het opheffen van een gemeente en hoe gaat het dan met het vermogen? Classicale Vergadering Tiel - Ambtelijke taken (tijdens huwelijk, sacramenten) worden dan waargenomen door een naburige kerken- raad of de CV. Dit vraagt om aandacht voor de vereisten aan deze vorm van gemeentezijn. Er zijn voldoende gemeenten waar mensen aansluiting kunnen vinden. Individuele keuzes en gevoelens moeten we niet stimuleren. Gevaar: er ontstaat een gemeente op basis van eigen ideeën. Het woordje KAN in het voorstel moet worden gewijzigd in het woordje MOET. Een grotere flexibiliteit: PRIMA. Wie bepaalt onder welke Kerkenraad men als huisgemeente valt? Opmerkingen vanuit de CV d.d. 3 april 2017: * Een huisgemeente moet wel onder de ambtelijke vergadering vallen: classis dan wel een plaatselijke kerk. Classicale Vergadering Utrecht - Er is grote waardering voor nieuwe initiatieven in de lijn van pionieren. De kerk is tenslotte zo begonnen! Advies: Steek je licht op in het buitenland. Laat de huisgemeenten niet teveel op zichzelf maar koppel ze aan een moedergemeente en laat met die gemeente heldere afspraken maken over de sacramentsbediening. Classicale Vergadering Utrecht - Er is grote waardering voor nieuwe initiatieven in de lijn van pionieren. De kerk is tenslotte zo begonnen! Advies: Steek je licht op in het buitenland. Laat de huisgemeenten niet teveel op zichzelf maar koppel ze aan een moedergemeente en laat met die gemeente heldere afspraken maken over de sacramentsbediening. Classicale Vergadering Walcheren - Vanuit onze classis zijn er geen bezwaren tegen dit voorstel. Wel lijkt de term huisgemeente bij velen (veel gemeenteleden) (nog) onbekend. Graag zouden we vernemen waaraan is gedacht bij bredere mogelijkheden? Classicale Vergadering Westerkwartier - Ja; in krimpgebieden met een sterk vergrijzende bevolking kan het instellen van een huisgemeente een mogelijkheid zijn, mits deze geen inbreuk vormt voor een bestaande Prot. Gemeente in de buurt. Classicale Vergadering Winsum - Ja. Wel wordt uitgesproken dat het moderamen van de classis pas als laatste optie als rechtspersoon van een dergelijke huisgemeente gaat optreden. Classicale Vergadering Woerden - Welke zorg heeft de landelijke kerk voor deze gemeenten? - Laat bredere mogelijkheden niet evolueren in zo maar. - Het toezicht regelen van de huisgemeenten in overleg met hen. - Er zijn vragen t.a.v. beschikbaarheid van wetenschappelijk geschoolde theologen; en de regeling omtrent bediening sacramenten. - De verantwoordelijkheid moet geregeld worden; ook financiële! Classicale Vergadering Zierikzee - (Reactie kerkenraden) Het voorstel staat er nu wel erg open, maar is zeker niet on-bijbels. Het zou wel aan goede regels gebonden moeten worden en mag zeker geen manier worden om naast een gemeente waarin je je niet meer thuis voelt een eigen samenkomst te starten. 5
c. Positief noch negatief (0) d. Negatief (1) Classicale Vergadering Zeist - - Niet promoten dat er huisgemeenten kunnen worden ingesteld; ze moeten ook niet los van de kerk staan; - ambtelijke ondersteuning kan door een naburige gemeente/kerkenraad. We willen graag verdere uitwerking van dit punt; - een krimpende kerk kan nieuwe vormen nodig hebben; nadeel is dat er kleine, losstaande groepjes kunnen ontstaan; - kan ook een alternatief zijn voor jongeren om ze toch bij de kerk te houden. 6