Supervisie in onderwijs en ontwikkeling

Supervisie in onderwijs en ontwikkeling

Supervisie in onderwijs en ontwikkeling Delen en helen Onder redactie van: Sijtze de Roos Auteurs: Heleen Bakker Hans Borst Corine Havelaar-Bakker Sijtze de Roos Rob Schurink Cora Vinke Bohn Stafleu van Loghum Houten 2010

2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieen of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 76230 NUR 741, 841 Eerste druk, eerste oplage, 2010 Ontwerp omslag: A-Graphics Design, Apeldoorn Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Voorwoord 8 Inleiding en verantwoording 9 deel 1 kaders 13 1 Supervisie in het protestants christelijk onderwijs 15 1.1 Inleiding 15 1.2 Consequenties van veranderingen voor leerlingen, leraren en management 16 1.3 De betekenis van intensieve begeleiding 18 1.4 De specifieke betekenis van supervisie 20 1.5 Tot besluit 22 Literatuur 22 2 Verdriet in een groene Kever 24 2.1 Inleiding 24 2.2 Zorg om de leerkracht 25 2.3 Wat levert het op? 26 2.4 Supervisor in het onderwijs 27 2.5 Programma 28 2.6 Tot besluit 29 Literatuur 30 3 Het gereedschap van de supervisor: timmerdoos of grabbelton? 31 3.1 Inleiding 31 3.2 Functie van supervisie 31 3.3 Beoordelen in supervisie 32 3.4 Achtergronden 33 3.5 De taken van de supervisor 34 3.6 Vaardigheden van de supervisor 35 3.7 Het gereedschap van de supervisor 37

6 Supervisie in onderwijs en ontwikkeling 3.8 Een valkuil: de verleiding van het gereedschap 38 3.9 Tot besluit 39 Literatuur 39 deel 2 benaderingen 41 4 Spiritualiteit ter sprake in supervisie 43 4.1 Inleiding 43 4.2 Levenskunst en werkkunst 44 4.3 Spiritualiteit in supervisie? 45 4.4 Tot besluit 49 Literatuur 50 5 De supervisor als mystagoog 51 5.1 Inleiding 51 5.2 Vraagstelling 54 5.3 Godsbeelden: de hand van God 54 5.4 God zou mij toch helpen? 61 5.5 De supervisor als mystagoog 66 5.6 Tot besluit 71 Literatuur 72 6 Je doet het nooit goed 73 6.1 Inleiding 73 6.2 Een onmogelijke keuze 73 6.3 Morele dilemma s in supervisie 77 6.4 Stappenplan 79 6.5 Morele rest 89 6.6 Tot besluit 93 Literatuur 93 deel 3 praktijk 95 7 Supervisie en lichaamstaal 97 7.1 Inleiding 97 7.2 Achtergronden 99 7.3 Er zijn in supervisie 104 7.4 Betekenis voor de supervisiepraktijk 106 7.5 Tot besluit 107 Literatuur 108 8 Genoeg aan het halve verhaal? 109 8.1 Inleiding 109

Inhoud 7 8.2 Van moeten naar ontmoeten 113 8.3 Waar het werkelijk om gaat 118 8.4 Het vertelde verhaal gaat verder 126 8.5 Tot besluit 132 Literatuur 133 9 Oplossingen in supervisie? 134 9.1 Inleiding 134 9.2 Oorsprong van oplossingsgericht werken 134 9.3 Kenmerken oplossingsgerichte vraagtechnieken 137 9.4 Supervisie en de persoon van de supervisor 142 9.5 Vraagtechnieken in supervisie 147 9.6 Praktijk 150 9.7 Tot besluit 155 Literatuur 156 Over de auteurs 157 Register 158

Voorwoord Het is mij een eer om het voorwoord van dit boek te mogen schrijven. Eerlijk gezegd heb ik het ontstaan van dit boek ook veroorzaakt. Al jaren zie ik het onderwijs steeds zwaarder worden voor leraren. De klassen worden gekenmerkt door complexiteit en diversiteit. Deze kenmerken doen een appel op de weerbaarheid en deskundigheid van de aankomende leraren en de leraren die hun beroep al jaren uitoefenen. Het onderwijs kan alleen op peil blijven met goed opgeleide leraren, die kennis van zaken hebben en die geleerd hebben om op een goede wijze naar zichzelf te kijken. In de maatschappij blijkt uit recent onderzoek nog steeds een hoge waardering te bestaan voor het beroep van leraar in alle vormen van onderwijs. Dat is op zichzelf een bemoedigend gegeven. Mensen die uit overtuiging kiezen voor het beroep van leraar mogen dan ook rekenen op heel goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden. Om het beroep van leraar soepel en deskundig te kunnen blijven uitoefenen is supervisie een zinvolle methode. Supervisie draagt ertoe bij de persoonlijke en beroepsmatige ontwikkeling, en het huidige, eigen leraarschap in goed perspectief te houden. Vroegtijdige signalen van de gewenste persoonlijke ontwikkeling kunnen leiden tot acties van de leraar zelf of van de werkgever om de leraar fris te houden binnen zijn of haar werk. Goed werkgeverschap wordt onder andere gekenmerkt door goede begeleiding van werknemers! Ik hoop dat dit boek een aanzet geeft tot denken over kwalitatief hoogwaardig personeelsbeleid in relatie tot diverse vormen van begeleiding, waaronder supervisie. Drs. J. (Joop) Korteland, directeur Academie Educatie, Christelijke Hogeschool Ede