Handboek scheiden en de kinderen

Transcriptie

1 Handboek scheiden en de kinderen

2 Handboek scheiden en de kinderen Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft Ed Spruijt Helga Kormos Houten 2010

3 2010 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN NUR 847 Ontwerp omslag: Nanja Toebak, s Hertogenbosch Ontwerp binnenwerk: Studio Bassa, Culemborg Automatische opmaak: Crest Premedia Solutions (P) Ltd, Pune, India Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus GA Houten

4 Inhoud 1 Inleiding: scheiden en de kinderen Inleiding Scheiden: een complex proces 1 2 Kader 1.2 Relatietherapie Effecten in vele landen Matige of ernstige problemen bij kinderen Effecten in soorten Preventie en hulpverlening 1 7 Kader Wacht nog even met scheiden 18 Kader Boekbespreking: Kinderen aan het woord over gezinnen 20 2 Opzet van het boek Inleiding 22 Kader 2.1 Toponderzoeker Paul Amato Onderzoek Scholieren en Gezinnen Indeling van het boek 24 Kader 2.3 Boekbespreking: Het nieuwe scheidingsrecht 25 3 Cijfers en feiten over scheiden en kinderen Inleiding (Echt)scheidingscijfers in Nederland Vergelijkende scheidingscijfers Aantal scheidingskinderen 33 Kader 3.4 Wat verandert er allemaal voor de kinderen na de scheiding? Houden kinderen een huwelijk in stand? Echtscheiding of decohabitatie Bij wie wonen kinderen na de scheiding? 36

5 6 handboek scheiden en de kinderen Kader Kinderen over co-ouderschap 38 Kader Praktische knelpunten bij gezamenlijke zorg na scheiding Kinderen in stiefgezinnen Contact met de uitwonende ouder 4 1 Kader 3.9 Allochtone en autochtone scheidingskinderen Contact en alimentatie Grootouders en kleinkinderen Praktische consequenties 45 Kader 3.12 Om te onthouden: cijfers en feiten over scheiden en kinderen Samenvatting 47 Kader 3.13 Boekbespreking: De bewuste stiefmoeder 49 4 Ontwikkeling en opvoeding van scheidingskinderen Inleiding De periode rond de scheiding 52 Kader 4.2 Wat moeten ouders doen als zij hebben besloten om uit elkaar te gaan? Gevolgen op korte en middellange termijn 54 Kader 4.3 Herenigingsfantasieën en andere reacties van kinderen Gevolgen op lange termijn Belangrijkste risicofactoren Conflicten tussen ouders 59 Kader 4.6 Valkuilen voor gescheiden ouders Kenmerken van conflicten 62 Kader 4.7 Let bij scheiding ook op de allerjongsten Contact met de uitwonende ouder en de gevolgen voor kinderen Betekenis van vaders 65 Kader 4.9 Waarom Daan niet meer bij zijn vader wilde slapen Contact met de uitwonende ouder en leeftijd van de kinderen 67 Kader 4.10 De beste contactregeling per leeftijdscategorie 68

6 inhoud Moedergezinnen, vadergezinnen en co-oudergezinnen 69 Kader 4.11 Welbevinden en problemen van allochtone en autochtone scheidingskinderen Kinderen opvoeden in een stiefgezin 7 1 Kader 4.12 Op weg naar een stiefgezin Praktische consequenties 76 Kader 4.13 Om te onthouden: ontwikkeling en opvoeding van scheidingskinderen Samenvatting 79 Kader Wat ouders vaak vragen en wat mogelijke antwoorden zijn 79 Kader Boekbespreking: Scheiden. Met je ex toch samen goede ouders 82 5 Ernstige problemen na scheiding Inleiding 84 Kader 5.1 De rol van de Raad voor de Kinderbescherming bij scheiding Oudervervreemding bij kinderen 86 Kader 5.2 De acht belangrijkste kenmerken van PAS 86 Kader Voorbeelden van vragen om PAS te meten Loyaliteitsconflicten bij kinderen 92 Kader Gevolgen van loyaliteitsconflicten bij scheidingskinderen Huiselijk geweld en kindermishandeling 96 Kader Scheiden in het buitenland 103 Kader Tien stellingen van RAAK 106 Kader Gespreksregels voor scheidende ouders Praktische consequenties 109 Kader 5.5 Om te onthouden: ernstige problemen bij scheiding Samenvatting 111 Kader 5.6 Boekbespreking: Beter scheiden 111

7 8 handboek scheiden en de kinderen 6 Wetgeving en gevolgen voor scheidingskinderen Inleiding Korte terugblik op de wetgeving in Nederland De wet sinds 1 maart Kader 6.3 Toelichting op vaak gebruikte termen Het scheidingsproces in stappen Richtlijnen bij het maken van een ouderschapsplan 122 Kader 6.5 Het belang van grootouders Ontwikkelingen in andere landen Effecten van wetgeving: contact met uitwonende ouder 126 Kader Kinderen en het contact en de band met hun uitwonende vader 127 Kader Over het recht op informatie 128 Kader Wat kan de school doen? Effecten van wetgeving: welbevinden van kinderen Over mediation en mediators De overlegscheiding en de verschillen met mediation 133 Kader 6.10 De regierechter Als er geen ouderlijke overeenstemming is Raadsonderzoek onderzocht Ouders waren formeel getrouwd of samenwonend De juridische positie van stiefouders Praktische consequenties 143 Kader 6.15 Om te onthouden: wetgeving en de gevolgen voor scheidingskinderen Samenvatting 146 Kader 6.16 Boekbespreking: Collaborative divorce (de overlegscheiding) Preventie en interventie Inleiding Relatieondersteuning 151 Kader 7.2 In plaats van scheiden: werken aan jezelf Scheidingsvoorlichting Onderzoek naar effecten van mediation 155

8 inhoud Hulpprogramma s bij scheiding en omgang 157 Kader Scholing en training gewenst voor de beroepskracht Buitenlands onderzoek naar effecten van scheidingscursussen Binnenlands onderzoek naar effecten van scheidingscursussen 164 Kader 7.7 Tip met het oog op de kinderen: neem een huisdier Spel- en praatgroep helpt scheidingskind: de praktijk 168 Kader 7.8 Tips van kinderen voor ouders Onderzoek naar effecten van omgangsbegeleiding Roep om meer omgangsbegeleiding Effect van ouderschapsplannen Vrijwillig of verplicht Wettelijk verplichte gesprekken met kinderen Preventie voor stiefgezinnen Effecten van programma s voor stiefgezinnen Nieuwe ontwikkelingen: Eigen Kracht in het Centrum voor Jeugd en Gezin Eigen kracht doet wonderen 185 Kader Eigen Kracht-conferentie: waar, wie, wanneer? 187 Kader Eigen Kracht-conferentie: hoe werkt het? Ontwikkelingen in het beleid Praktische consequenties 191 Kader 7.19 Om te onthouden: preventie en interventie Samenvatting 193 Kader 7.20 Boekbespreking: Making your second marriage a first class success Conclusies, discussie en aanbevelingen Conclusies Discussie Aanbevelingen Besluit 211

9 10 handboek scheiden en de kinderen Literatuur 212 Websites 226 Lijst met tabellen en figuren 228 Register 230 Over de auteurs 232