Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer April 2013
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 3 Wat betekent de Ontwerp-Rijksstructuurvisie voor Almere? Almere is gemaakt om te groeien. Maar waar de stad aanvankelijk was bedoeld voor circa 200.000 mensen, is in de afgelopen jaren duidelijk geworden dat Almere vele malen groter zal worden. De druk op de noordelijke Randstad neemt nog altijd toe; in de komende decennia zijn er in het hart van Nederland zo n 440.000 nieuwe woningen nodig, wijzen recente prognoses uit. Omdat Almere ruimte in overvloed heeft, heeft het Rijk altijd nadrukkelijk naar Almere gekeken om een groot deel van deze opgave in te vullen. In de afgelopen jaren is er dan ook gewerkt hard gewerkt aan een visie op het Almere van morgen. Als Almere 60.000 nieuwe woningen moet accommoderen, wat is dan de beste weg? Hoe maken we een stad die aantrekkelijk is, ook op de lange termijn? Wat voor ons van begin af aan duidelijk is geweest, is dat we dicht moeten blijven bij dat wat Almere in de kern is: geen klassieke stad, maar een regiostad, een stad die bestaat uit meerdere kernen met elk een eigen identiteit, omgeven door een royale hoeveelheid water en groen. De Structuurvisie die we met stedenbouwkundige Winy Maas hebben opgesteld, bouwt dan ook voort op de oorspronkelijke plannen voor Almere. Dat wat Almere uniek maakt, blijft behouden. Dit betekent dat Almere zich meer en meer ontwikkelt tot een complementair onderdeel van de Metropoolregio Amsterdam; hier vind je woon- en werkmilieus die je in de nabije omgeving niet aantreft. Wat wel verandert, is de wijze waarop wij het planproces inrichten. Werd Almere in het verleden voornamelijk top down gepland, tegenwoordig gebeurt het maakproces bottom up, langs de lijn van initiatieven die rechtstreeks uit de samenleving komen, of dat nu van zelfbouwers, beleggers of corporaties is. Feit is in ieder geval dat niet langer sprake is van blauwdrukken. De groei van de stad is, in toenemende mate, een organisch proces, en in handen van partijen buiten het Stadhuis. Deze vernieuwende manier van stadsontwikkeling, dat is de kern van de Concept Structuurvisie Almere 2.0 geworden. Voor Oosterwold hebben we principieel gekozen voor zogenoemde uitnodigingsplanologie, waarbij initiatiefnemers niet alleen verantwoordelijk zijn voor de bouw van een eigen woning of werkplek, maar ook voor het gehele, collectieve raamwerk. Centrum-Weerwater is ontwikkeld als een kansenkaart, en de komst van de Floriade de eerste verzilverde kans toont het succes van deze strategie. Ook voor Almere Pampus geldt een meer geleidelijk planproces; daarover later meer.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 4 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 5 1 Citaten uit de Samenvatting Waar staan we nu? Na de Concept Structuurvisie (2009), de RAAM-brief (2009) en het Integraal Afspraken Kader (IAK, 2010) heeft het Rijk toegewerkt naar een Ontwerp-Rijksstructuurvisie voor het gebied Amsterdam - Almere - Markermeer, waarin wordt beschreven hoe dit gebied in de toekomst vorm krijgt. Op 25 april 2013 is deze Structuurvisie in concept verschenen. Juist omdat dit document van grote invloed is op Almere, vinden wij het van belang u daar over te informeren. In deze publicatie lopen wij letterlijk met u door de Ontwerp-Rijksstructuurvisie heen; wat zijn de voor de stad Almere relevante passages, en wat is daar de betekenis van? Zelf zijn wij positief over de Ontwerp-Rijksstructuurvisie zoals die nu voorligt. De Structuurvisie die wij in 2009 voor Almere hebben opgesteld, is er vrijwel integraal in opgenomen. Er is overeenstemming over de (wijze van) ontwikkeling van Almere Oosterwold en Almere Centrum-Weerwater; daar kunnen we na Poort en Nobelhorst direct mee starten. Ook de plannen en visies die wij voor thema s als duurzaamheid, stedelijke bereikbaarheid, sport, cultuur, onderwijs en economie hebben ontwikkeld, zijn in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie verankerd. Het bouwen van een stad is tenslotte meer dan het stapelen van stenen; Almere 2.0 is nadrukkelijk een integrale opgave. Concreet betekent dit dat deze plannen en visies nu tot uitvoering kunnen worden gebracht. Wat resteert is de IJmeerlijn. Wij houden vast aan de overtuiging dat een IJmeerlijn randvoorwaardelijk is voor een gezonde ontwikkeling van Almere Pampus, en zijn dan ook optimistisch over het feit dat de IJmeerlijn in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie wordt neergezet als de stip op de horizon, waar stap voor stap naartoe kan worden gewerkt. De presentatie van de Ontwerp-Rijksstructuurvisie is een belangrijke mijlpaal, maar geen eindpunt. Nu zullen er, op basis van de Ontwerp-Rijksstructuurvisie, concrete uitvoeringsafspraken moeten worden gemaakt. Feitelijk werken we, kortom, aan een hernieuwd Integraal Afspraken Kader in mijn ogen het document dat de condities voor een integrale uitvoering werkelijk moet verankeren. Toekomstperspectief Noordvleugel: Het toekomstperspectief van het Rijk voor de Noordvleugel is een sterke internationaal concurrerende regio, waarin een aantrekkelijk vestigingsklimaat wordt gecreëerd met een goede bereikbaarheid en unieke natuur- en recreatiegebieden in en rond het Markermeer-IJmeer. ( ) Het betekent een verdere groei van Almere met hieraan gekoppeld een verbetering van de bereikbaarheid tussen Almere en Amsterdam. Ook de infrastructuur tussen Almere en Utrecht dient op orde te zijn. Daarnaast zal er sprake zijn van een vooruitgang van de ecologische situatie in het Markermeer-IJmeer. De Randstad is onverminderd populair. Waar veel gebieden in Nederland te maken hebben met krimp, blijft het hart van Nederland groeien, in economisch en in demografisch opzicht. Volgens de meest recente gegevens is er in de komende decennia behoefte aan 440.000 nieuwe woningen. In de RAAM-brief (2009) is aangegeven dat de groei niet enkel betrekking heeft op verstedelijking (wonen en werken); in het gebied Amsterdam - Almere - Markermeer wordt ook fors geïnvesteerd in infrastructuur en ecologie. Deze drie ambities moeten in samenhang worden bezien. Almere speelt een belangrijke rol in deze nationale groeiopgave. Niet alleen omdat de stad voldoende ruimte heeft, maar ook omdat Almere een van de scharnierpunten in de driehoek Amsterdam - Utrecht - Almere vormt. Almere heeft de ruimte om de druk op het oude land te verlichten, zodat waardevolle natuurgebieden aldaar behouden (kunnen) blijven. De groei van Almere zal echter wel op een verantwoorde wijze moeten gebeuren; dat is altijd onze voorwaarde geweest. Almere moet de kans krijgen zich te ontwikkelen tot een stad die in zichzelf gezond is, en die tegelijkertijd van betekenis is voor de regio. Henk Mulder Wethouder Duurzame Ruimtelijke Ontwikkeling gemeente Almere
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 6 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 7 Ministerie van Infrastructuur en Milieu TITEL: TOEKOMSTPERSPECTIEF AMSTERDAM - ALMERE - MARKERMEER Toekomstperspectief Amsterdam - Almere - Markermeer RRAAM Ministerie van Infrastructuur en Milieu Toekomstperspectief Amsterdam - Almere - Markermeer TITEL: TOEKOMSTPERSPECTIEF AMSTERDAM - ALMERE - MARKERMEER Toekomstperspectief Amsterdam - Almere - Markermeer RRAAM Ministerie van Infrastructuur en Milieu Toekomstperspectief Noordvleugel: Het toekomstperspectief voor Almere is een westelijk georiënteerde stad met circa 60.000 nieuwe woningen ten opzichte van 2010 en een forse groei van het aantal arbeidsplaatsen. Het is hier prettig om te wonen, te werken en te recreëren. Almere is volwaardig onderdeel van het regionale mobiliteitsnetwerk van de Noordvleugel. Een IJmeerverbinding met een hoogstedelijke ontwikkeling van Almere Pampus is hierbij de stip op de horizon. Deze verbinding is een metroachtig systeem dat Almere en in het bijzonder Pampus direct verbindt met Amsterdam. TITEL: TOEKOMSTPERSPECTIEF AMSTERDAM - ALMERE - MARKERMEER Toekomstperspectief Amsterdam - Almere - Markermeer RRAAM Dit citaat beschrijft feitelijk die regionale betekenis van Almere; er wordt gekozen voor een directe aansluiting op de Amsterdamse metropool. Met de keuze om de IJmeerlijn in combinatie met een hoogstedelijke ontwikkeling van Pampus als de stip op de horizon te beschouwen, wordt de richting die in zowel de Concept Structuurvisie Almere 2.0 (2009) als de RAAM-brief (2009) staat beschreven structureel verankerd. Adaptieve aanpak: Het Rijk kiest in deze structuurvisie voor een organische ontwikkeling met een gefaseerde aanpak. Dit betekent dat er geen vaststaand eindbeeld of einddatum voor de ontwikkeling wordt vastgelegd, maar dat op adaptieve wijze, stap na stap, naar het toekomstperspectief wordt toegewerkt. In de Ontwerp-Rijksstructuurvisie presenteert het Rijk een eigentijdse strategie: de zogenoemde adaptieve aanpak. Concreet betekent dit dat er geen sprake is van blauwdrukken, maar dat ontwikkelingen pas doorgang vinden als daar behoefte aan of, beter gezegd: vraag naar is. Het is een directe reactie op de huidige, onzekere economische situatie. Een adaptieve aanpak reduceert de financiële risico s, met behoud van de gestelde ambitie(s). Het is een strategie die zowel in het belang is van de Rijksoverheid als van andere partijen, waaronder Almere. Plangebied RRAAM Almere Pampus IJmeerverbinding Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) Plangebied RRAAM IJmeerverbinding Almere Pampus Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) Almere Centrum Weerwater Almere Oosterwold Plangebied RRAAM Almere Centrum Weerwater AlmereOosterwold Pampus agenda Almere Sociaal-economische Almere IJmeerverbinding Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) Almerefase Centrum Sociaal-economische agenda Almere Tweede IJburg:Weerwater Centrumeiland Almerefase Oosterwold Tweede IJburg: Centrumeiland Tweede fase IJburg: overige eilanden Tweede fase IJburg: overige eilanden Sociaal-economische agenda Almere Tweede fase IJburg: Centrumeiland Tweede fase IJburg: overige eilanden 8 Ministerie van Infrastructuur en Milieu N N 0 0 10 km 10 km N Bron: Ondergrond Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte 2012 Bron: Ondergrond Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte 2012 0 10 km
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 9 Voor ons is de adaptieve aanpak niet nieuw. In Almere hebben we al in 2006, voor de crisis inzette, principieel gekozen voor een andere manier van stedenbouw. Zo zien we zelfbouw in onder andere Homeruskwartier, adaptieve stedenbouw in Europakwartier, een kansenkaart voor het gebied Centrum- Weerwater en uitnodigingsplanologie in Oosterwold. Kern is dat het niet langer het aanbod is dat centraal staat, maar de individuele of collectieve vraag. Waar het oude Almere voornamelijk top down tot stand is gekomen, wordt het nieuwe Almere meer en meer bottom up gemaakt. Eerste stappen worden gezet: Almere groeit in fasen en organisch op locaties langs de bestaande vervoersassen (A6, A27 en Flevolijn) volgens het bestaande meerkernige stadsconcept. De locaties Almere Poort, Nobelhorst, Centrum Weerwater en Oosterwold bieden ruimte aan een aanzienlijk aantal woningen, voorzieningen en bedrijvigheid. ( ) Samen met de groei van Almere zal ook de stedelijke infrastructuur en groenblauwe structuur meegroeien. Tegelijkertijd wordt een volwaardig voorzieningenpakket op het gebied van onderwijs, werkgelegenheid, cultuur, sport en duurzaamheid ontwikkeld. Door de verstedelijking langs de bestaande vervoersassen te concentreren, wordt druk opgebouwd die nodig is voor een verdere westwaartse groei van Almere en worden de investeringen in deze vervoersassen maximaal benut. De gesprekken die in de afgelopen jaren met de Rijksoverheid zijn gevoerd, hebben ertoe geleid dat er overeenstemming is over de ontwikkeling van de gebieden Poort, Nobelhorst, Oosterwold en Centrum- Weerwater. In Poort en Nobelhorst is reeds gestart met bouwen; in Oosterwold en Centrum-Weerwater is nu ook de weg vrij. Voor beide gebieden is gekozen voor een adaptieve aanpak. De gemeenteraad heeft ingestemd met de ontwikkelvisie voor Oosterwold (titel: Land-Goed voor Initiatieven) en het Gebiedsontwikkelingsplan Centrum-Weerwater.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 10 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 11 Maar Almere 2.0 is meer dan een fysieke opgave. Het gaat ook om de economische en sociaalmaatschappelijke ontwikkeling van de stad. In het Integraal Afspraken Kader (IAK, 2010) is dan ook vastgelegd dat er plannen worden opgesteld voor de thema s groenblauw, duurzaamheid, onderwijs, cultuur, sport en economie. Deze plannen zijn grotendeels gereed, en kunnen nu zo wordt in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie gesteld tot uitvoering worden gebracht. Wat resteert, is een besluit over Almere Pampus, in samenhang met de IJmeerlijn een rechtstreekse verbinding tussen Amsterdam (IJburg) en Almere (Pampus). Resultaten verkenning: Het RRAAM-programma had de opdracht om de westelijke ontwikkeling van Almere, inclusief een IJmeerverbinding en een ontwikkeling van een Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) te optimaliseren. ( ) De kosten voor infrastructuur, verstedelijking en natuur zijn flink omlaag gebracht, met behoud van effectiviteit. Dat neemt niet weg dat er voor een IJmeerverbinding sprake blijft van een zwaar negatief welvaartseffect. Echter, op basis van het onderzoek kan worden geconcludeerd dat een gefaseerde aanpak haalbaar en realistisch is. In de RAAM-brief (2009) is reeds vastgelegd dat een westelijke oriëntatie de voorkeur heeft, zowel van Rijk als regio. Concreet betekent dit dat er aan de westzijde in hoge(re) dichtheden gebouwd zal worden, in aansluiting op de Amsterdamse metropool, terwijl de oostkant meer moet aansluiten op de woon- en werkmilieus in de Gooi- en Vechtstreek. Het voorbehoud dat in de RAAM-brief is gemaakt, is dat de kosten/baten ratio van de IJmeerlijn, in onze ogen cruciaal voor een westelijke ontwikkeling, substantieel zou moeten verbeteren. De Werkmaatschappij Almere-Amsterdam (WAA) heeft aan deze opdracht voldaan; de kosten voor een IJmeerverbinding zijn teruggebracht van circa 5 miljard naar circa 2 miljard. Daarmee is het inzicht ontstaan dat dit alternatief het IJmeerlijnalternatief de grootste bijdrage levert aan de ontwikkeling van Almere en de versterking van de regio. Of, zoals het in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie staat verwoord: de stip op de horizon, die haalbaar en realistisch is. Vervolgstappen: Een vervolgonderzoek (MIRT-verkenning) naar verdere infrastructuurmaatregelen voor de ontsluiting van Almere Pampus wordt gestart als er in Almere ten opzichte van 2010 circa 25.000 woningen zijn gebouwd en er zicht is op afronding van de tweede fase van Amsterdam IJburg. ( ) Na de MIRT-verkenning wordt een go/no-go-besluit genomen, waarbij meerdere alternatieven voor de ontsluiting van Almere worden meegenomen in de afweging (zowel een alternatief met als zonder IJmeerverbinding, waaronder een hoogwaardige openbaar vervoerbinding in Almere aansluitend op de bestaande spoorcorridor via de Hollandse brug). ( ) De gemeente Almere stelt positieve besluitvorming over de IJmeerverbinding als voorwaarde voor de ontwikkeling van Almere Pampus. Indien niet tot een IJmeerverbinding besloten wordt treden het Rijk en de regionale overheden met elkaar in overleg over hoe de gedeelde ambitie ten aanzien van de versterking van de regio en verantwoorde ontwikkeling van de stad kan worden bereikt. Er is, kortom, geen discussie over het gewenste toekomstperspectief. Een definitieve keuze wordt nu echter nog niet gemaakt; die volgt later, als de stedelijke druk aan Almeerse en Amsterdamse zijde is vergroot. Een voorbehoud dat het Rijk daarbij heeft gemaakt, is dat er op dat moment ook ruimte is om naar andere alternatieven te kijken (bijvoorbeeld een uitbreiding van de bereikbaarheid over de Hollandse Brug). Op basis van de huidige economische situatie en de stagnatie in de woningmarkt is het goed te begrijpen dat er nu geen besluit wordt genomen; dat is ook (nog) niet nodig. Positief is dat het Rijk de opvatting van Almere dat Pampus zonder IJmeerlijn niet op een verantwoorde wijze gerealiseerd kan worden in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie (h)erkent.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 12 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 13 2 Citaten uit hoofdstuk 1, Inleiding Herkomst behoefte aan 60.000 woningen uit de Noordvleugel in Almere 25.000 20.000 15.0 00 Achtergrond Rijks- en regioprogramma Amsterdam - Almere - Markermeer: De Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) noemt een aantal opgaven van nationaal belang in Noordwest Nederland. ( ) Het mogelijk maken van de drievoudige ambitie op het gebied van verstedelijking, bereikbaarheid, natuur en recreatie in het gebied Amsterdam - Almere - Markermeer is van belang voor het bieden van ruimte aan de demografische en economische groei van de regio. Deze opgave is niet alleen van belang voor de Noordvleugel, maar ook voor Nederland als geheel. In november 2009 heeft het kabinet de RAAMbrief uitgebracht. (...) Voor de verstedelijking werd uitgegaan van 60.000 extra woningen in Almere en voor de werkgelegenheid werd gestreefd naar 100.000 nieuwe arbeidsplaatsen. Daarbij is in principe gekozen voor een westelijke ontwikkeling van Almere met een IJmeerverbinding en de ontwikkeling van een Toekomstbestendig Ecologisch Systeem (TBES) in het Markermeer-IJmeer. ( ) De afspraken over de RAAM-brief met betrekking tot Almere zijn door het Rijk, de provincie Flevoland en de gemeente Almere vastgelegd in het Integraal Afsprakenkader Almere (IAK). Dit citaat beschrijft de opgave. Al vanaf 2000 geeft het Rijk aan ruimte nodig te hebben voor de demografische en economische ontwikkeling van de noordelijke Randstad. De ambitie is om waardevolle natuurgebieden neem het Groene Hart, de Utrechtse Heuvelrug en Waterland te behouden. Juist omdat Almere wel voldoende ruimte heeft, is Almere keer op keer benoemd als groeigemeente. Wij hebben altijd aangegeven bereid te zijn 60.000 nieuwe woningen en een forse groei van het aantal arbeidsplaatsen te accommoderen, om zo bij te dragen aan de ontwikkeling van Nederland in z n geheel de Randstad is tenslotte de economische motor van ons land. Een belangrijke voorwaarde die we daarbij hebben gesteld, is dat de bestaande kwaliteiten van Almere versterkt moeten worden, en dat de groei ook leidt tot een verduurzaming van de stad en tot versterking van de regio. Anders gezegd: Almere groeit alleen als dit op een verantwoorde manier gebeurt, als het zowel de stad als de regio beter maakt.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 15 3. Citaten uit hoofdstuk 2, Gebiedsomschrijving en opgaven Verbetering regionale bereikbaarheid: Almere is via één infrastructuurcorridor (weg en spoor) richting Amsterdam ontsloten via de Hollandse Brug. In het oorspronkelijke idee zou ook de Markerwaard worden ingepolderd. Daarmee zou Almere worden opgenomen in de ringstructuur van Amsterdam. In de Nota Ruimte heeft het Rijk besloten definitief geen Markerwaard aan te leggen. Dit heeft consequenties voor de connectiviteit van Almere met de Noordvleugel. Tezamen met de groei van Almere neemt logischerwijs ook de vraag naar mobiliteit in de regio toe. Daarmee is de bereikbaarheid tussen Amsterdam en Almere (weer) een belangrijk aandachtspunt. De Ontwerp-Rijksstructuurvisie erkent dat het besluit om de Markerwaard niet in te polderen, een groot (negatief) effect heeft op de bereikbaarheid van Almere. Toen Almere werd bedacht, was het plan dat na Flevoland ook de Markerwaard zou worden ingepolderd. Het gebied zou een nieuw hart van Nederland vormen, dat de omliggende landsdelen met elkaar verbond. Door het nieuwe land werden een spoorlijn en een indrukwekkend raster van autowegen getekend, ter verbetering van het gehele Nederlandse verkeers- en vervoersnet, aldus de Tweede Nota over de Ruimtelijke Ordening. Toen de inpoldering van de Markerwaard en daarmee de verankering van Almere in het regionale netwerk achterwege bleef, werd deze doordachte compositie geamputeerd. Het gevolg is dat Almere op dit moment enkel via de Hollandse Brug verbonden is met de metropoolregio. Wij vinden dit geen verantwoorde want: een te kwetsbare situatie voor een stad waar op termijn circa 320.000 mensen zullen wonen. Nu het Rijk de ambitie heeft om Almere te laten doorgroeien tot een volwaardig deel van de metropoolregio, stelt dit eisen aan een betere verbinding tussen Almere en haar context.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 16 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 17 Historische kaart Markerwaard uit het Structuurplan voor de Zuidelijke IJsselmeerpolders (1964) Ontwikkeling evenwichtig en aantrekkelijk Almere: Almere is in de afgelopen 35 jaar uitgegroeid tot een stad met bijna 200.000 inwoners en 90.000 arbeidsplaatsen. Het is geen klassieke stad: de meerkernige structuur is uniek. Elke kern heeft een eigen geschiedenis en identiteit. De kernen liggen in een landschappelijk casco. (...) Het grootste deel van Almere is planmatig door overheid, ontwikkelaars en woningbouwcorporaties gerealiseerd. Sinds 2006 is er steeds meer ruimte gegeven aan eindgebruikers. Almere is geen klassieke stad met een duidelijk centrum. In plaats daarvan is Almere ontworpen als een tuinstad, volgens de Garden City van de Britse socioloog Ebenezer Howard. De stad bestaat uit meerdere kernen, met elk een eigen identiteit en geschiedenis. Om de kernen heen ligt een royale hoeveelheid water en groen; nergens anders in de Randstad vindt je een stad die zoveel ruimte biedt. In de Ontwerp-Rijksstructuurvisie wordt de atypische opzet van Almere als een kwaliteit beschreven. Er wordt nadrukkelijk voortgebouwd op het oorspronkelijke Structuurplan uit 1978; in Almere zal geen sprake van verdichting zijn, zoals je eigenlijk overal in Nederland ziet, maar uitbreiding in de vorm van nieuwe kernen, geschakeerd langs de Schaalsprongas (Pampus, Centrum-Weerwater, Oosterwold). De betekenis van de verschillende kernen neemt daardoor alleen maar toe. Wat begon als een meerkernige stad, transformeert tot een stad met meer kernen. Elk van de kernen, oud en nieuw, behoudt of krijgt een eigen karakter, terwijl er gaandeweg een vorm van groei bijkomt die de afzonderlijke kernen overstijgt.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 18 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 19 Ontwikkeling evenwichtig en aantrekkelijk Almere: De stad is nog jong en is een sterke groeier. Gevolg is dat de stad op een aantal onderdelen eenzijdig is. Dit heeft bijvoorbeeld betrekking op de woningvoorraad, een bevolking met hoofdzakelijk middeninkomens en middelbaar opgeleiden, de voorzieningenstructuur en economische structuur. Eenzijdigheid maakt de stad kwetsbaar. Dit vraagt bij een doorgaande groei van Almere extra aandacht. Het is de opgave om de sociale en economische diversiteit te stimuleren en daarmee de stad meer in evenwicht te krijgen. Daarbij zal Almere versneld verder groeien, en dus is er geen tijd voor een autonome volwassenwording. In de Ontwerp-Rijksstructuurvisie is daar specifiek aandacht voor. De visie is niet alleen gericht op de fysieke, maar ook op de economische, culturele en sociaal-maatschappelijke groei van de stad. Interessant daarbij is dat het Rijk Almere ziet als een living lab, als stad met een dominante pioniersgeest, waar volop ruimte is voor innovatie. De ontwikkeling van Almere naar een stad met ca. 320.000 inwoners is een omvangrijke opgave. Het is bijna een complete verdubbeling van de huidige stad. De toevoeging van 60.000 woningen ten opzichte van 2010 is te vergelijken met het bouwen van een stad ter grootte van Arnhem of Haarlem. Dit betekent niet alleen woningen bouwen en infrastructuur aanleggen, maar tegelijkertijd zorgen voor een sociale, diverse, aantrekkelijke en leefbare stad met een eigen profiel. Met haar jonge bevolking kan Almere human capital leveren aan de economie van de noordelijke Randstad. Almere heeft als new town ruimte voor nieuwe werk- en woonmilieus, experimenten en vernieuwend ondernemerschap. Dit profiel zorgt voor een complementariteit in de Noordvleugel en daarmee voor een versterking van de internationale concurrentiepositie. Een jonge stad is per definitie nog niet volgroeid. Je mag Almere, Nederlands jongste stad, dan ook niet vergelijken met oude steden als Amsterdam, Rotterdam of Utrecht steden die eeuwen de tijd hebben gekregen om tot wasdom te komen.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 21 4 Citaten uit hoofdstuk 3, Keuzes en aanpak Toekomstperspectief: Het toekomstperspectief van de Noordvleugel is een versterkte internationaal concurrerende regio, waarin een aantrekkelijk vestigingsmilieu wordt gecreëerd met een goede bereikbaarheid en aantrekkelijke natuur- en recreatiegebieden in en rond het Markermeer-IJmeer. De inzet is erop gericht de internationale concurrentiepositie van de Noordvleugel verder te versterken, zodat deze regio ook in de toekomst kan blijven concurreren met economisch krachtige stedelijke regio s als Londen, Parijs, Ruhrgebied en Milaan. ( ) De verstedelijking in de Noordvleugel is in het toekomstperspectief geconcentreerd in bestaand stedelijk gebied en langs de bestaande infrastructuurcorridors op de as Haarlemmermeer - Schiphol - Amsterdam - Almere. ( ) Een IJmeerverbinding is hierbij de stip op de horizon, gekoppeld aan de ontwikkeling van de locatie Almere Pampus (binnendijks). Hiermee ontstaat, naast de Flevolijn via de Hollandse Brug, een tweede regionale openbaar vervoerverbinding tussen Amsterdam en Almere. Het is een metroachtig systeem dat goed aansluit op het Amsterdamse netwerk en loopt tussen Almere Centrum (via de locaties Almere Pampus en Amsterdam IJburg) en Amsterdam Zuid. ( ) Een IJmeerverbinding kan bijdragen aan een betere verknoping van de regionale economische markten, stimuleert de uitwisseling van wonen, werken en recreëren in de regio en zorgt daarmee voor een vergroting van het regionale daily urban system. Amsterdam IJburg wordt daarmee geen eindhalte, maar komt meer centraal in de metropoolregio te liggen. Almere wordt daarmee meer integraal onderdeel van de Noordvleugel. Dit leidt tot een versterking van de sociaal-economische structuur van Almere en een meer gedifferentieerde ontwikkeling van de stad.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 22 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 23 De Ontwerp-Rijksstructuurvisie geeft een heldere duiding van de kwaliteiten van de IJmeerlijn. Dat gaat verder dan sec vervoerswaarde; feitelijk faciliteert de IJmeerlijn regiovorming. De directe verbinding tussen Amsterdam en Almere vergroot het daily urban system van duizenden mensen, en daarmee de omvang en kracht van de metropool. De IJmeerverbinding slaat niet alleen een fysieke, maar vooral een mentale brug tussen Amsterdam en Almere; het maakt dat Almere werkelijk onderdeel wordt van het (metro)netwerk van Amsterdam. Een dergelijke sprong is vergelijkbaar met de Øresundlink tussen Kopenhagen en Malmö, of met de Erasmusbrug tussen de Kop van Zuid en het hart van Rotterdam. De andere alternatieven die in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie worden genoemd bijvoorbeeld het zogenoemde Hollandse Brug alternatief ontberen deze kwaliteiten. Er is wel sprake van een verbinding, maar een dergelijke verbinding heeft geen toegevoegde waarde voor de (kracht van de) regio en de ontwikkeling van Almere. Wellicht is dat de reden dat er in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie niet wordt ingegaan op de onderscheidende, inhoudelijke kwaliteiten van het Hollandse Brug alternatief. Als naar de reacties op de consultatienotitie van RRAAM (2012) wordt gekeken, beperken de argumenten vóór dit alternatief zich in hoofdlijnen tot kostenbesparing en het voorkomen van visuele hinder. De RRAAMopgave is echter een fundamenteel andere. De werkelijke vraag is: op welke manier versterk je de metropoolregio en creëer je een aantrekkelijke stad? Voor Almere betekent de IJmeerlijn het verschil tussen een bandstad met de A6 als enige economische drager en een alzijdig ontsloten stad. Met de IJmeerlijn wordt er een nieuwe economische as aan de stad toegevoegd, waarlangs ontwikkelingen plaats kunnen vinden. Eerste stappen worden gezet Bereikbaarheid: Om de gewenste ruimtelijk-economische ontwikkelingen in de Noordvleugel mogelijk te maken, wordt de komende jaren al gewerkt aan het verbeteren van de bereikbaarheid per auto en openbaar vervoer. ( ) Zo worden de bestaande rijkswegen A9, A10-Oost, A1 en A6 tussen Schiphol, Amsterdam en Almere in het komende decennium verbreed (project SAA). ( ) Daarnaast wordt het bestaande spoor tussen Schiphol - Amsterdam - Almere - Lelystad in verschillende fases uitgebreid en aangepast (project OV SAAL). Wij zijn positief over het feit dat er fors wordt geïnvesteerd in de bereikbaarheid van de stad. Met het Tracébesluit A6/A1/A9/A10 is de bereikbaarheid per weg verzekerd (waarbij de minister heeft gegarandeerd dat de verdubbelde A6 voor 2022, dus voor de start van de Floriade, is opgeleverd). Over OV SAAL (middellange termijn) zijn er zorgen. Nu al zitten de treinen vol, en is er vaak sprake van storingen. Een besluit blijft vooralsnog uit. De staatssecretaris heeft echter aangegeven voor de zomer 2013 een definitief besluit te nemen. Hiervoor wordt een gericht onderzoek uitgevoerd naar partiële viersporigheid, onder andere in Almere.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 24 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 25 Schematisch overzicht adaptief ontwikkelproces Noordvleugel Verstedelijking, stedelijke bereikbaarheid en groenblauwe structuur Almere: Almere groeit in fasen en organisch op locaties langs de bestaande vervoersassen A6, A27 en Flevolijn en passend binnen het stadconcept met kernen in het groen. Er is allereerst begonnen met de bouw in de locaties Poort en Nobelhorst. ( ) Op die manier wordt stedelijke druk opgebouwd die nodig is om een verdere groei van Almere succesvol te laten zijn. In de huidige plannen heeft de gemeente ruimte voor circa 20.000 woningen. Situatie nu Eerste stappen Vanaf 2013 wordt gestart met de ontwikkeling van de locatie Oosterwold. Hier worden eindgebruikers verantwoordelijk voor het grondgebruik. In Oosterwold wordt een landschap gedomineerd door agrarische activiteiten op termijn en organisch getransformeerd naar een woonwerkgebied in de lage dichtheden met stadslandbouw, natuur en recreatie. Voor het eerst gaan initiatiefnemers voor een gebied van 4.300 hectare zelf bepalen hoe de woningen, de bedrijven en ook het landschap worden gevormd. Zij bepalen het programma en het tempo. De uitkomst staat niet van tevoren vast. ( ) In de Intergemeentelijke Structuurvisie Oosterwold wordt ruimte geboden voor 15.000 woningen en worden de collectieve spelregels vastgelegd waarbinnen de organische gebiedsontwikkeling zich kan afspelen. ( ) Dit is een voor Nederland nieuwe aanpak. In 2013 is gestart met de ontwikkeling van de locatie Centrum - Weerwater. Met een unieke ligging aan de A6, het Almeerse stadscentrum en het Weerwater biedt deze locatie potenties voor verdergaande ontwikkeling met (boven-) regionale centrumfuncties. Het plan laat zich het best omschrijven als een kansenstrategie. De Floriade in 2022, welke Almere mag organiseren, geeft hier een eerste invulling aan. Uiteindelijk zal de locatie Centrum - Weerwater zich ontwikkelen tot een hoogwaardig stedelijk woon- en werkmilieu. Toekomstperspectief
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 26 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 27 Over de lopende gebiedsontwikkelingen het stadsdeel Almere Poort en de sociaal duurzame stadswijk Nobelhorst is al geruime tijd overeenstemming; deze gebieden zijn momenteel in aanbouw. Ook over Oosterwold en Centrum-Weerwater bestaat consensus. Wat hier bijzonder is, is dat er in beide gevallen is gekozen voor een vernieuwende manier van stadsontwikkeling. In Oosterwold zijn mensen niet alleen verantwoordelijk voor de bouw van hun eigen woning of bedrijf (inclusief het bouwrijp maken), maar ook voor onder meer de eigen energie- en watervoorziening en voor de collectieve groenstructuur. Daarbij bestaat ieder kavel voor een substantieel deel uit stadslandbouw. Voor Centrum-Weerwater is een strategie ontwikkeld die het mogelijk maakt kansen te accommoderen wanneer die zich voordoen, maar waarbij het gebied geen schade loopt als dat niet het geval is. Voor beiden geldt dat de vraag centraal staat. Verstedelijking, stedelijke bereikbaarheid en groenblauwe structuur Almere: Snelle groei van Almere kan druk opleveren op de bestaande stad. Het aanbod van nieuwbouwwoningen kan verhuisbewegingen tot stand brengen vanuit bestaande locaties met als risico dat de sociaal-economische structuur in deze locaties uit balans raakt. Om dit tijdig te kunnen signaleren en te kunnen interveniëren, wordt gewerkt aan de invoering van een Early Warning System. Hierbij worden de effecten van de groeiopgave op de bestaande stad in kaart gebracht. Daarnaast wordt via de Staat van de Stad jaarlijks een specifiek aspect van de snelle groei van de stad uitgelicht en worden de effecten in kaart gebracht. Het Rijk heeft oog voor de potentiële negatieve effecten die een versnelde groei heeft op de sociaalmaatschappelijke structuur van de bestaande stad. Met andere woorden: gaat de ontwikkeling van nieuwe stadsdelen niet ten koste van het bestaand stedelijk gebied? Met het zogenoemde Early Warning System, feitelijk een monitor van de stad zoals die nu bestaat, houden het Rijk en Almere vinger aan de pols, en kunnen ingrijpen wanneer en waar nodig. Op deze manier wordt de kwaliteit van de bestaande stad geborgd. Voor Almere is dit een belangrijke premisse voor groei. Duurzaamheid: Het Rijk en de gemeente Almere streven naar een duurzame stedelijke ontwikkeling. Een leidraad hiervoor vormen de zeven Almere Principles. Centraal staat het ontwerpen van systemen op de terreinen energie, mobiliteit, water en productief landschap waarbij ook aandacht is voor de bevordering van de gezondheid. ( ) De ambitie is dat Almere energieneutraal is in 2025, onder meer door toevoeging van windenergie en realisatie van een groot energie park in het Almeerderhout. Ook de Floriade 2022 en het traject op weg daar naartoe (Growing Green Cities) geeft een belangrijke impuls aan de duurzame ontwikkelingen die in Almere en de Noordvleugel plaatsvinden. Economie: De economische structuur in Almere ontwikkelt zich verder. Om een vitale stad te ontwikkelen, is vooralsnog een ambitie van 100.000 arbeidsplaatsen gedefinieerd. Met haar jonge bevolking levert Almere human capital aan de economie van de noordelijke Randstad. Almere heeft als new town ruimte voor nieuwe werk- en woonmilieus, experimenten en vernieuwend ondernemerschap. Hierbij is excellent gastheerschap voor nieuwe en zittende ondernemers belangrijk. In de jonge economie van de stad zijn ZZP-ers en het midden- en kleinbedrijf (MKB) relatief sterk vertegenwoordigd. Zij krijgen alle ruimte om zich verder te ontplooien. ( ) Naast de autonome groei is het de ambitie om banen te creëren in een aantal stuwende sectoren. Deze zijn in het economisch programma Almere Werkt! vastgelegd: Duurzaam bouwen & Gebiedsontwikkeling, Health, ICT & Media, Lelystad Airport en Wellness & Life Sciences. De stuwende sectoren kunnen de Almeerse economie reliëf geven. Om dit te stimuleren is in 2009 de Economic Development Board Almere opgericht, die nauw samenwerkt met de Amsterdamse Board. ( ) Het Rijk ondersteunt de economische doelen van Almere met het beschikbare instrumentarium (zoals deregulering en topsectorenbeleid).
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 29 Onderwijs, cultuur en sport: Een goede, complete en kwalitatief hoogwaardige onderwijsinfrastructuur is een zeer belangrijke vestigingsfactor. De eerste kansen zijn al verzilverd door de investeringen van het Rijk, de provincie Flevoland en de gemeente Almere met de komst van Hogeschool Windesheim en de Christelijke Agrarische Hogeschool Vilentum. In samenwerking met het bedrijfsleven moet vooral in MBO en HBO een onderwijsaanbod ontstaan dat aansluit bij de toekomstige behoeften en waarmee bedrijven kunnen worden verleid om zich in Flevoland te vestigen. Zowel de culturele als de sportieve infrastructuur is van eminent belang voor de sociale samenhang in nieuwe en oudere delen van Almere. Op cultureel gebied wordt ingezet op het koppelen van nationale voorzieningen aan Almeerse kwaliteiten (eigen profiel), het versterken van het cultureel middenveld, het ruimte bieden aan zelforganisatie en ondernemerschap en het besteden van aandacht aan cultuureducatie en talentontwikkeling. Op het terrein van sport ligt de focus op een wijkgericht aanbod aan breedtesport, sectoroverstijgende talentontwikkeling en een gericht aanbod aan topsportevenementen en -voorzieningen. De ontwikkeling van Almere tot een stad met circa 320.000 inwoners is bij uitstek een integrale opgave. Het gaat niet alleen om ruimtelijke ingrepen om het stapelen van stenen en het leggen van asfalt. De Ontwerp-Rijksstructuurvisie benoemt, in lijn met het Integraal Afspraken Kader, de opgave in de volle breedte. Er wordt ingegaan op de verschillende thema s, met de overkoepelende ambitie om een aantrekkelijk vestigingsmilieu te creëren voor bewoners en bedrijven. De realisatie van deze kwalitatieve dimensie is een van de eerste stappen die op korte termijn gezet moet worden. De visies die in de afgelopen jaren zijn opgesteld, moeten worden vertaald in concrete activiteiten. Dit betekent dat de ontwikkeling van de hardware en software van de stad gelijk op zullen lopen.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 30 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 31 Vervolgstappen Westelijke ontwikkeling Almere: Op het moment dat de locaties in bestaand stedelijk gebied en langs de bestaande infrastructuurcorridors zijn benut, kan worden gestart met de ontwikkeling van de locatie Almere Pampus. (...) Door de gemeenten Almere en Amsterdam en de provincies Flevoland en Utrecht is aangegeven dat voor het ontwikkelen van Almere Pampus een IJmeerverbinding noodzakelijk is. Vervolgonderzoek ontsluiting Amsterdam - Almere: Een vervolgonderzoek naar verdere infrastructuurmaatregelen (MIRT-verkenning) gekoppeld aan de westelijke ontwikkeling van Almere wordt gestart als er in Almere ten opzichte van 2010 circa 25.000 woningen zijn gebouwd en er zicht is op afronding van Amsterdam IJburg tweede fase. Een IJmeerverbinding is hierbij de stip op de horizon. ( ) Naar verwachting is de stedelijke druk op zijn vroegst rond 2025 voldoende om een vervolgonderzoek te starten. ( ) Tussentijds zal de voortgang van de woningbouw en andere ontwikkelingen in de Noordvleugel worden gemonitord in relatie tot de ontwikkeling van de vervoersdruk op de corridor Amsterdam - Almere. In het vervolgonderzoek worden meerdere alternatieven voor de ontsluiting en de verstedelijking van Almere Pampus onderzocht: zowel een alternatief met als zonder IJmeerverbinding (waaronder een hoogwaardige openbaar vervoerbinding in Almere aansluitend op de bestaande spoorcorridor via de Hollandse Brug). De onderzoeksresultaten en het beperkte draagvlak bij de overheden in de Noordvleugel, leiden er toe dat het alternatief Zuidelijk IJmeertracé (via Muiden in plaats van IJburg en buitendijkse ontwikkeling) geen kansrijk perspectief is. IJland (grootschalig buitendijks bouwen) is op basis van de huidige onderzoeken nu geen kansrijk perspectief. ( ) Daarnaast constateert het Rijk dat uit de ten behoeve van deze Rijksstructuurvisie uitgevoerde Maatschappelijk Kosten/Batenanalyse (MKBA) blijkt dat het welvaartseffect voor een IJmeerverbinding in de verschillende scenario s zwaar negatief is. Na het vervolgonderzoek wordt een go/no go-besluit voor de onderzochte alternatieven genomen. Bij de uiteindelijke keuze spelen naast de budgettaire inpasbaarheid ook regionaal draagvlak, bereikbaarheids-, ruimtelijke, economische (waaronder de MKBA), en leefbaarheidsargumenten een rol (conform de SVIR). Het Rijk verkiest het IJmeeralternatief boven andere alternatieven als gewenst toekomstperspectief, ondanks een zwaar negatieve MKBA. De voorkeurspositie van het Rijk is een erkenning van het feit dat de weging van alternatieven verder strekt dan het geïsoleerd beoordelen van een sectorale kosten/ baten ratio van de infrastructuurmaatregel. In de Ontwerp-Rijksstructuurvisie wordt aangegeven dat er meerdere aspecten zijn die ook van (een groter) belang zijn bij een integrale, toch ook complexe ontwikkeling van een metropool en stad. De wederkerigheid tussen infrastructuur en stedelijke ontwikkeling wordt ook geïllustreerd door de samenhang in besluitvorming over de IJmeerlijn en Almere Pampus. Zonder IJmeerlijn geen Pampus, is onze stelling. Zonder IJmeerlijn wordt Pampus immers een slaapwijk, zonder toegevoegde (economische) waarde voor Almere zo n toplocatie verdient beter. Deze stelling is integraal in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie opgenomen.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 32 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 33 5 Citaten uit hoofdstuk 4, Realisatieparagraaf Vervolgonderzoek ontsluiting Amsterdam - Almere: De gemeente Almere erkent dat de MKBA van de IJmeerverbinding niet positief is. Echter zij stelt dat de MKBA een sectorale opzet heeft, terwijl het een integrale opgave betreft. Daardoor is Almere van mening dat niet alle effecten in de MKBA zijn meegenomen die relevant zijn voor de ontwikkeling van de concurrentiepositie en de sociaaleconomische structuur voor de regio en de stad. Wij hebben vaker gereageerd op de beperkte opzet van de Maatschappelijke Kosten/Baten Analyses. Enkel te monetariseren waarden worden in de discussie betrokken. Wij pleiten ervoor dat er in de toekomst wordt gewerkt met een breder afwegingskader de Multicriteria Analyse (MCA). Een dergelijk afwegingskader brengt niet alleen de reistijdwinst in beeld (die op zo n kort traject nooit substantieel is), maar ook de economische en sociaal-maatschappelijke betekenis van de integrale regionale ontwikkeling. De directe verbinding met Amsterdam is hier slechts een onderdeel van. Fasering: Voor het toekomstperspectief is een gefaseerde aanpak het uitgangspunt. Met een aantal ontwikkelingen is al gestart of wordt snel gestart, terwijl andere ontwikkelingen pas op de langere termijn aan de orde zullen zijn. ( ) Twee belangrijke momenten voor besluitvorming zijn: 1. het moment waarop het vervolgonderzoek naar verdere infrastructuurmaatregelen tussen Amsterdam en Almere en de ontwikkeling van de locatie Almere Pampus wordt gestart. Het vervolgonderzoek start als er voldoende woningen in Almere zijn gebouwd, namelijk circa 25.000 woningen en er zicht is op afronding van de realisatie van Amsterdam IJburg tweede fase. 2. het moment na afloop van het vervolgonderzoek waarop een go/nogo-besluit wordt genomen. Bij de uiteindelijke keuze spelen naast de budgettaire inpasbaarheid ook regionaal draagvlak, bereikbaarheids-, ruimtelijke, economische (waaronder MKBA) en leefbaarheidsargumenten een rol (conform SVIR). Het Rijk en de regionale overheven treden bij een eventueel no-go-besluit voor de IJmeerwerbinding in samenhang met de locatie Almere Pampus in overleg over het gezamenlijk gewenste vervolg, met het oog op de gedeelde ambitie ten aanzien van versterking van de Noordvleugel en verantwoorde ontwikkeling van de stad Almere.
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 34 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 35 Omgeving Ontwikkeling in omgeving (bv. recreatie, en kustontwikkeling) Herverdeling gemeentefonds Deltabeslissing Peilbesluit IJsselmeer IJburg centrumeiland Herziening Provinciefonds IJburg tweede fase -vervolg IJburg tweede fase af Ontwikkeling in omgeving (bv. recreatie, en kustontwikkeling) Besluitvormingsmoment Gebeurtenis Beoogde start realisatie Toekomstperspectief Verstedelijking en thema s Almere Poort Almere Nobelhorst Landelijk woonmilieu Stedelijk woonmilieu Floriade en Almere- Centrum Weerwater Almere Oosterwold Floriade 2022 Almere Pampus-Oost Start Verkenning Infra en Pampus Almere Pampus-West Gevarieerd stedelijk aanbod Noordelijke Randstad aansluitend op de vraag (60.000) Bereikbaarheid A dam Almere OV SAAL KT SBA fase 1 Weg SAA Groenblauw fase 1 OV SAAL MLT SBA en Groenblauw fase 2 Go/no-go-besluit IJmeerverbinding Start uitvoering IJmeerverbinding Alternatief via Hollandse Brug Metropolitaan netwerk Natuur Pilot Moeras Beheerplan N2000 ANT afgerond NMIJ afgerond Luwtemaatregelen Hoornse Hop Marker Wadden Evt. volgende fase op basis van beheerplan Evt. volgende fase op basis van beheerplan Evt. volgende fase op basis van beheerplan Toekomstbestendig Ecologisch Systeem Monitoring Natuur en Verstedelijking (Tempo) opbouw stedelijke druk Ontwikkelruimte natuur Drie ambities gerealiseerd Metropoolregio versterkt
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 36 Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 37 Er bestaat overeenstemming over de eerste fase van de ontwikkeling van Almere de zogenoemde eerste stappen (Poort, Nobelhorst, Oosterwold, Centrum-Weerwater en de verschillende thema s). Over de laatste fase (de IJmeerlijn in samenhang met Pampus) is er nog geen volledige overeenstemming. Ondanks het feit dat er wel sprake is van een gedeeld toekomstperspectief, creëert het Rijk ruimte om later ook andere alternatieven in de overweging te betrekken. Hiermee wordt ruimte geboden voor nieuwe inzichten. Wat wij met het Rijk zijn overeengekomen, is dat er in het geval van een (onverhoopt) no-go-besluit over de IJmeerlijn en Pampus opnieuw met elkaar in overleg getreden zal worden. Immers, tot nu toe zijn er geen andere alternatieven dan het IJmeeralternatief opgezet, die leiden tot een versterking van Almere en de regio. Instrumenten: De Ontwerp-Rijksstructuurvisie is in goed overleg met de overheden in de Noordvleugel opgesteld, maar heeft formeel een eenzijdig karakter. Het bindt alleen het Rijk. Om de inzet van de instrumenten tussen het Rijk en de overheden in de Noordvleugel goed te verankeren, wordt parallel aan de Rijksstructuurvisie een Bestuursovereenkomst Amsterdam - Almere - Markermeer en een Uitwerkingsovereenkomst Almere 2.0 opgesteld. Deze overeenkomsten hebben als doel om afspraken tweezijdig vast te leggen, zowel aan Rijkszijde als aan regionale zijde. Daarnaast is ze bedoeld om betrokken partijen te committeren aan het uitwerken van de drievoudige ambitie. Om het toekomstperspectief (lange termijn) en de stappen op korte en middellange daar naartoe te realiseren, zetten het Rijk en de overheden in de Noordvleugel verschillende instrumenten in. Daarbij kan een onderscheid worden gemaakt in het: ter beschikking stellen van financiën om ontwikkelingen mogelijk te maken; maken van afspraken over het nader invullen van de opgaven en de evaluatie daarvan; toezicht houden op het verloop en de voortgang van ontwikkelingen door monitoring en kennis vergaren; stellen van wettelijke kaders waaraan ontwikkelingen juridisch moeten voldoen. Overigens moeten in de geest van het adaptieve ontwikkelingsproces kansen worden gegrepen als deze zich voordoen. Vaak zal het om een mix van deze instrumenten gaan. Financiën: De afspraken over financiën bouwen voort op het Integraal Afsprakenkader uit 2010. Uitgangspunt is de afspraak uit het IAK dat de ontwikkeling voor alle de gemeente Almere, de provincie Flevoland en het Rijk op een financieel verantwoorde wijze moet kunnen plaatsvinden. Het Rijk werkt mee aan een marktconforme overdracht van de gronden die zij in het bezit heeft. Op basis van de grondexploitaties van de eerste bouwlocaties zijn nadere afspraken gemaakt tussen het Rijk en de gemeente Almere over het inbrengen van de opbrengsten van Rijksgronden in de totale businesscase. De omvang van de inbreng is gemaximeerd tot de grondopbrengst van in totaal 15.000 woningen van de geplande 60.000 woningen op nieuw te ontwikkelen bouwlocaties (afspraak Integraal Afspraken Kader).
Almere 2.0 in de Ontwerp-Rijksstructuurvisie Amsterdam - Almere - Markermeer 39 Er wordt een Fonds Verstedelijking Almere opgericht, waarin gefaseerd de Rijksgrondopbrengst van in totaal 15.000 woningen zal worden ingebracht. Over de aansturing van het fonds worden in de Uitwerkingsovereenkomst Almere 2.0 nadere afspraken gemaakt (Rijk, gemeente Almere en provincie Flevoland). Governance: De RRAAM-partijen spreken af dat ook na de totstandkoming van de Rijksstructuurvisie de samenwerking wordt voortgezet. Sturing is nodig op de integraliteit, voortgang, actualisatie en samenhang tussen de drie ambities. De RRAAM-projecten werken onder leiding van het Rijk een voorstel uit voor een nadere invulling van de overlegstructuur, waarbij recht wordt gedaan aan zowel de specifieke RRAAM-context als aan de samenhang met andere grote projecten in de Noordvleugel. In principe wordt er bij de uitwerking uitgegaan van periodiek overleg op niveau van de Stuurgroep (tenminste bestaande uit de regionale RRAAM-bestuurders en topambtelijk IenM, EZ en Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties (BZK). Het bestuurlijk overleg vindt plaats in het jaarlijks MIRT-overleg. Als de situatie daar om vraagt kan incidenteel een afzonderlijk bestuurlijk overleg worden georganiseerd. Het Rijk brengt hier onder woorden dat de Ontwerp-Rijksstructuurvisie alleen succesvol tot uitvoering kan worden gebracht, als het Rijk en de regio zich daar ten volle voor inzetten; alleen een gezamenlijk handelen kan de economische motor van Nederland naar een hoger niveau tillen. Dit betekent dat er, parallel aan de Ontwerp-Rijksstructuurvisie, afspraken gemaakt moeten worden over de uitvoering. Voor Almere betekent dit een hernieuwd Integraal Afspraken Kader. Deze tweede versie zal een fundamenteel ander karakter krijgen. Ditmaal ligt de focus niet op het maken van plannen, maar op het uitvoeren daarvan. Het gaat daarbij niet enkel om gebiedsontwikkeling, maar ook om de voorzieningenstructuur. De Ontwerp-Rijksstructuurvisie geeft aan dat afspraken over de financiering van de opgave, alsmede de intergouvernementele inzet en aansturing, cruciale elementen zijn. Alleen met wederkerige afspraken over financiën en een duurzame gezamenlijke inzet, wordt het mogelijk om Almere 2.0 in de komende decennia tot realiteit te maken.