STUDIE 112 OPLEIDINGSPROFIEL industrieel ingenieur textiel
OPLEIDINGSPROFIEL industrieel ingenieur textiel studiegebied basisopleiding graad : industriële wetenschappen & technologie : tweede cyclus textiel (opleiding van academisch niveau) : industrieel ingenieur in textiel Sectorcommissie hogeschoolonderwijs van de Vlaamse Onderwijsraad D/1998/6356/54 De leden van de sectorcommissie zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het opleidingsprofiel. De VLOR staat in voor een uniforme en toegankelijke lay-out.
I NHOUD OPLEIDINGSPROFIEL I NDUSTRIEEL I NGENIEUR T EXTIEL I N H O U D HOOFDRUBRIEK 1 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel 1 1.2 Opdracht 1 1.3 Ontwikkelingsproces 1 HOOFDRUBRIEK 2 2 SITUERING VAN DE OPTIE C.Q. OPLEIDING 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2 2.1.1 Beroepenstructuur 2 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2 2.1.3 Visie 2 2.2 Gegevens uit de onderwijswereld 3 2.2.1 Studiegebied, opleidingen en opties 3 2.2.2 Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties 3 2.2.3 Diploma's en getuigschriften 3 2.2.4 Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma s voor de opleiding 3 2.2.5 Gelijkwaardige opleidingen en diploma s in het buitenland 4 2.2.6 Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen 4 2.2.7 Infrastructuur 4 2.2.8 Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten in de 4 opleiding 2.2.9 Reële studieduur 4 2.2.10 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland 4 2.3 Verantwoording van de opleiding 5 HOOFDRUBRIEK 3 6 HET OPLEIDINGSPROFIEL 3.1 De exacte benaming van de opleiding 6 3.2 De globale omschrijving van de opleiding 6 3.3 Het opleidingsprofiel 6 3.3.1 Kennis en vaardigheid 6 3.3.2 Attitudes 8
I NHOUD OPLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL I NGENIEUR T EXTIEL HOOFDRUBRIEK 4 9 DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEIDINGSPROFIEL HOOFDRUBRIEK 5 10 BIBLIOGRAFIE HOOFDRUBRIEK 6 11 MEDEWERKERS
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 1 HOOFDRUBRIEK 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel Studiegebied : Industriële Wetenschappen en Technologie Basisopleiding : 2C Textiel Graad : Industrieel Ingenieur in Textiel 1.2 Opdracht Vlaamse Onderwijsraad: Stuurgroep Opleidingsprofielen Industrieel Ingenieur. 1.3 Ontwikkelingsproces 05/12/1995: eerste overlegronde in een beperkte stuurgroep tussen 8 vertegenwoordigers van hogescholen en een vertegenwoordiger van VIK en NUTI 23/11/1995: Overlegronde in de uitgebreide stuurgroep (uitbreiding met sociale partners) i.v.m. de verdere werking en de samenstelling van subwerkgroep per opleiding 12/02/1996: 1 e vergadering subwerkgroep Textiel 04/03/1996: 2 e vergadering subwerkgroep Textiel 25/03/1996: 3 e vergadering subwerkgroep Textiel 29/04/1996: 4 e vergadering subwerkgroep Textiel 29/04/1997: eindbespreking van het opleidingsprofiel 2C Textiel in de stuurgroep, uitgebreid met één vertegenwoordiger van alle betrokken hogescholen
2 O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL HOOFDRUBRIEK 2 SITUERING VAN DE OPLEIDING 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur Uit gegevens van de VDAB blijkt dat in ongeveer 1,4 % van de vacatures industrieel ingenieur de diplomaspecialiteit Textiel gevraagd wordt. De tewerkstelling gebeurt hoofdzakelijk in de nijverheid, waar een zeer brede waaier van functies worden uitgevoerd ( productie, technisch commercieel, R&D, ontwerpen, kwaliteit en methodes, leidinggevend ). Verder treft men ingenieurs textiel aan als zelfstandigen en in het onderwijs (secundair en hoger). 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen Algemeen Beroepsprofiel Industrieel Ingenieur - Juni 1996 Gesprekken met vertegenwoordigers van beroepsfederaties : FEBELTEX Gesprekken met vertegenwoordigers van representatieve bedrijven Gesprekken met vertegenwoordiger van navormingsinstituut : COBOT 2.1.3 Visie In het opleidingsprofiel textiel leggen we de doelstellingen vast die eigen zijn aan de opleiding. Dit is het geheel van kennis en vaardigheden dat van de gediplomeerde vereist wordt in zijn vakgebied, en de noodzakelijke attitudes en inzichten om in de beroepspraktijk te kunnen functioneren. We kunnen dit als volgt verder uitsplitsen: De kennis waarover een gediplomeerde moet beschikken om in zijn latere beroepsprofielen te kunnen functioneren. Kennis kan op verschillende niveaus worden bijgebracht: gedetailleerd en zeer diepgaand (eigen aan basisopleidingsonderdelen, waarbij we nauwkeurig moeten weten hoe we een probleemstelling aanpakken en oplossen), of meer beschouwend en verkennend (eigen aan kleinere opleidingsonderdelen en technologische facetten van de opleiding, waarbij we een initiatie krijgen in wat er voorhanden is om een probleem op te lossen). Het concreet en daadwerkelijk aanpakken van een probleem heeft betrekking op de vaardigheid. Van de industrieel ingenieur textiel wordt verwacht dat hij de verworven kennis op een adequate en affectieve namier in praktijk kan omzetten.
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 3 Tussen kennisverwerking en kennistoepassing zit een groot verschil. Bij de opleiding tot industrieel ingenieur textiel zijn daarom de oefeningen, de laboratoria en de ontwerpen onontbeerlijk. Een goed inzicht in de beroepsproblematiek en een systematische aanpak zijn essentiële kenmerken die aan iedere gediplomeerde moeten worden bijgebracht. Van een ingenieur textiel wordt een aantal houdingen of attitudes verwacht, en die worden best tijdens de opleiding ingeoefend. Zo is het essentieel dat iedere student aangeleerd wordt om op een adequate manier alleen de noodzakelijke informatie te verzamelen om een project tot een goed einde te brengen. Hij moet het besef mee krijgen dat permanente vorming een vast deel zal uitmaken van zijn loopbaan. Daar hij meestal start in een productieondersteunende of onderzoeksfunctie, en meestal doorgroeit naar een leidinggevende functie zijn de bereidheid om zich in te zetten en gemotiveerd mee te denken met de bedrijfsleiding, vanuit projecten leren samenwerken in teamverband en zelfstandigheid essentiële houdingen. Borging van de kwaliteit van opleiding De borging van de basiskwaliteit of het basisniveau van iedere opleiding moet de permanente zorg zijn van iedere hogeschool. Enerzijds dient dit te gebeuren door de omzetting van de opleidingsprofielen in een opleidingsprogramma. Anderzijds dient iedere hogeschool een eigen leerproces te ontwikkelen dat de kennis, kunde en attitudes van studenten maximaal bevordert. Het is aan de interne en de externe kwaliteitsbewaking om daar een appreciatie aan te geven. 2.2 Gegevens uit de onderwijswereld 2.2.1 Studiegebied, opleidingen en opties Studiegebied : Industriële Wetenschappen en Technologie Basisopleiding : 2C Textiel (opleiding van academisch niveau) Graad : Industrieel Ingenieur in Textiel 2.2.2 Aanverwante studiegebieden, opleidingen, opties Studiegebied: 2C Elektromechanica - 2C Mechanica - 2C Chemie. 2.2.3 Diploma's en getuigschriften Industrieel Ingenieur in Textiel. 2.2.4 Recente evoluties in het aantal uitgereikte diploma's voor de opleiding Textiel Aantal diploma s op het Opgesplitst naar geslacht einde van het academiejaar M V T 1990-1991 19 47 66 1991-1992 25 35 60 1992-1993 27 33 60 1993-1994 10 25 35 1994-1995 16 18 34
4 O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 2.2.5 Gelijkwaardige opleidingen en diploma's in het buitenland Gezien alle basisopleidingen van industrieel ingenieur van twee cycli zijn en de overeenkomstige graden van academisch niveau en dus op wetenschappelijke kennis gestoeld zijn (decreet betreffende de Hogescholen in de Vlaamse Gemeenschap van 13 juli 1994, art. 11 2), is er een academische en professionele gelijkwaardigheid met die ingenieursopleidingen in andere Europese landen, die bestaan uit een studiebelasting van ten minste 4 voltijdse studiejaren, exclusief de stages. 2.2.6 Geografische spreiding van het opleidingsaanbod in Vlaanderen Opleiding wordt enkel aangeboden in : Hogeschool Gent, Voskenslaan 9000 Gent. 2.2.7 Infrastructuur De opleiding industrieel ingenieur Textiel vereist een professionele labo-infrastructuur met diverse pilootinstallaties op het vlak van : fabricagetechnieken en veredeling, automatisatie, CADCAM, pompen en compressoren, optica, klimatisatie. 2.2.8 Kwantitatieve beschrijving van het totaal aantal studenten academiejaar 3 de jaar 4 de jaar M V T M V T 1990-1991 36 47 83 20 47 67 1991-1992 30 42 72 25 35 60 1992-1993 12 29 41 27 32 59 1993-1994 16 19 35 11 25 36 1994-1995 8 13 21 16 18 34 1995-1996 9 8 17 8 13 21 2.2.9 Reële studieduur 93 % van de 1ste jaarsstudenten van de tweede cyclus Textiel behalen het diploma na 2 jaar 5 % van de 1ste jaarsstudenten van de tweede cyclus Textiel behalen het diploma na 3 jaar 1 % van de 1ste jaarsstudenten van de tweede cyclus Textiel behalen het diploma na 4 jaar 1 % van de 1ste jaarsstudenten van de tweede cyclus Textiel behalen geen diploma 2.2.10 Inhoudelijke profilering van de opleiding in binnen- en buitenland De term ingenieur dekt in Europa vele ladingen. Het is bijgevolg moeilijk de ingenieursopleidingen inhoudelijk te vergelijken. Ten onrechte wordt de industrieel ingenieur soms vergeleken met ingenieurs van de Duitse Fachhochschule, van de Engelse bachelor of science, de Nederlandse ingenieurs van het Hoger Beroepsonderwijs (HBO) of de Spaanse ingeniero technico, die allemaal een opleiding genoten hebben waarvan de begintermen en/of de studielast relevant lager is.
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 5. De opleiding industrieel ingenieur heeft de structuur van de academische opleidingen, namelijk een eerste cyclus van 2 jaar, met een polyvalente wetenschappelijke en technische opleiding, en een tweede cyclus van 2 jaar met een toegepaste technische opleiding van academisch niveau. De vorming plaatst hem op een academisch niveau, en volgens de criteria van FEANI op het hoogste niveau in Europa. Dit niveau wordt mede gewaarborgd door het kwalificatieniveau (doctoraat op proefschrift) van het professorenkorps. Voor een gedetailleerde vergelijkende studie van de ingenieursopleidingen en de ingenieursgraden in Europa, verwijzen we naar: FEANI-index Opleiding en Vorming van ingenieur, bachelor, master en doctor of philosophy in Europa, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika (Noël Lagast. Uitgegeven door de Vlaamse Ingenieurskamer, maart 1997). 2.3 Verantwoording van de opleiding De specificiteit van de textielindustrie en het hoogtechnologisch karakter ervan verantwoordt een afzonderlijke opleiding textiel van academisch niveau. In absolute aantallen is de vraag naar industrieel ingenieurs beperkt. De verhouding vraag/aanbod situeert zich op het gemiddelde van de opleiding industrieel ingenieur, in het algemeen. De vraag naar pas afgestudeerden industrieel textiel overtreft op dit ogenblik de vraag. Deze opleiding volgt dus de algemene tendens van de opleiding industrieel ingenieur. Gezien de aanzienlijke investeringen die in Vlaanderen gerealiseerd worden in de textielsector, mag verwacht worden dat deze situatie zich ook in de volgende jaren zal verder zetten.
6 O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL HOOFDRUBRIEK 3 HET OPLEIDINGSPROFIEL 3.1 De exacte benaming van de opleiding 2C Textiel. 3.2 De globale omschrijving van de opleiding De opleiding industrieel ingenieur textiel beidt in de tweede cyclus een brede technologische vorming aan die gestoeld is op de polyvalente opleiding van de kandidaturen en die specifiek naar de textielsector toe uitgediept en gefundeerd is. Gezien de specifieke structuren van de sector waarbij een industrieel ingenieur textiel dikwijls in een kaderfunctie terecht komt, moet ook voldoende aandacht besteed worden aan managementstechnieken en persoonlijkheidsvorming. 3.3 Het opleidingsprofiel 3.3.1 Kennis en vaardigheid In algemeen technisch-wetenschappelijke disciplines. De industrieel ingenieur textiel kan de gestelde problemen behandelen in een ruim kader van zowel technische als niet-technische aspecten. Hierbij moeten vakoverschrijdende kennis en inzicht gestimuleerd worden, vermits in de textielsector vele processen en technieken ontleend worden aan andere disciplines. Voor de textielsector belangrijke, doch niet specifiek textielgebonden, disciplines zijn op dit ogenblik en bij wijze van voorbeeld : stoomtoepassingen automatisatie pompen en compressoren klimatisatie sensoren optica pneumatica inzicht in marktmechanismen kostprijsberekening energiebeheer milieuzorg Gezien de beperkte studieduur in de 2de cyclus, waarbinnen de specifieke textielopleiding moet worden gerealiseerd, is het belangrijk dat de aangehaalde disciplines gedoceerd worden met een optimale oriëntatie naar hun toepassingen in de textielsector. Zo zullen voorbeelden en toepassingen bij voorkeur in de textielsector gezocht worden, zodat een zo groot mogelijke synergie ontstaat.
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 7 Op textielgebied De kennis van de specifieke materialen en hun eigenschappen, de specifieke technieken en processen, de specifieke toepassingen en kwaliteitseisen van textielproducten laten de industrieel ingenieur textiel toe om een kwaliteitsvolle bijdrage te leveren in productie, productontwikkeling, ontwerp, inkoop en verkoop van textielproducten en aanverwanten. Deze specifieke textielkennis situeert zich voornamelijk in de volgende technologische deelgebieden: grondstoffen plantaardige (bijv. katoen) dierlijke (bijv. wol) half synthetische (bijv. viscose) synthetische fabricage spinnerij weverij tufting breien non-wove veredeling verving veredeling drukkerij Deze deelgebieden diversificeren zich naar kledingtextiel, woningtextiel en technisch textiel. Een industrieel ingenieur textiel is vaak verantwoordelijk voor het productierijp maken van artistieke ontwerpen. Hierbij wordt hij geconfronteerd met de beperkingen van zijn grondstoffen en van het aanwezige machinepark. De feeling om hiermee creatief om te gaan, moet hem tijdens de opleiding bijgebracht worden. In ondersteunende disciplines De industrieel ingenieur textiel moet een goed inzicht hebben in logistiek, planningstechnieken en productieopvolging, in kwaliteitssystemen, bedrijfsbeleid, kostprijsberekening, octrooirecht, productaansprakelijkheid, arbeidsorganisatie, inzicht in marktmechanismen. Op communicatievlak Buiten de klassieke talenkennis Nederlands, Frans en Engels is de kennis van het Duits voor de textielsector uiterst belangrijk.
8 O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 3.3.2 Attitudes Naast de hierboven vermelde kennis en kunde wordt van de ind. ing. textiel een aantal typische attitudes verwacht. Deze wordt bijgebracht in de eerste plaats in de praktische oefeningen, laboratoria en de stage. Op toepassing gericht Naast theoretische kennis is een grote praktisch gerichte denkwijze noodzakelijk. Zelfstandige werkinstelling Leergierigheid Communicatie Gevoel voor teamwork (projectmatig werken) en aanpassing aan de typische textiel bedrijfscultuur zijn belangrijk. De internationale context van de textielindustrie vraagt een voldoende talenkennis en een open mentaliteit. Management Organisatievermogen, planning, toekomstvisie en de juiste geestesgesteldheid voor het opnemen van verantwoordelijkheid ten opzichte van collega's, werkgevers, clienten, de gemeenschap, het milieu,.... Flexibiliteit De wil en de zin om zich snel en veelvuldig aan te passen aan nieuwe trends in een hoogtechnologische sector, is een noodzaak voor de industrieel ingenieur textiel. Bereidheid tot reizen is noodzakelijk.
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 9 HOOFDRUBRIEK 4 DOELGROEPEN VAN HET AFGEWERKTE OPLEI- DINGSPROFIEL Hogescholen Studenten en toekomstige studenten PMS Secundair Onderwijs Hoger Onderwijs Beroepsverenigingen Socio-economische middens Overheid
10 O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL HOOFDRUBRIEK 5 BIBLIOGRAFIE Kernkwalificaties, Hoger Technisch en Natuurwetenschappelijke Onderwijs, HBO-raad, 1995 Statistieken van het Hoger Onderwijs, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Onderwijs, Afdeling Begroting en Gegevensbeheer Algemeen Beroepsprofiel Industrieel Ingenieur, juni 1996 Interne rapportage departement industriële wetenschappen Hogeschool Gent VDAB Werkaanbiedingen UNITEX WITBOEK Ingenieur en Industrie Fabrimetal
O PLEIDINGSPROFIEL INDUSTRIEEL INGENIEUR TEXTIEL 11 HOOFDRUBRIEK 6 MEDEWERKERS J. Landuyt (Hogeschool Gent) : Voorzitter J. Glazenmakers (Hogeschool Gent) M. Van Parys (Hogeschool Gent) A. Vanhaute (Hogeschool Gent) J. Vervisch (Hogeschool Gent) L. Van Heche (L. De Poortere) B. Cruycke (Barco) P. Cappaert (Desseaux-België nv) G. Deruick (Cobot) Y. Braeckman (Gevaco nv) Y. Le Clair (Luditex) J. Hutsebaut (Sofinal)