Financiële Zorgthermometer - 2 e kwartaal

Financiële Zorgthermometer - 2 e kwartaal 2013 - Utrecht, juni 2013

Agenda Managementsamenvatting Generieke resultaten Sectorresultaten: Verpleging, verzorging en thuiszorg (VVT) Gehandicaptenzorg (GHZ) Geestelijke gezondheidszorg (GGZ) Ziekenhuizen en revalidatiecentra (ZH/RC) Opzet Financiële Zorgthermometer 1

Financiële Zorgthermometer 2 e kwartaal 2013 Begin juni 2013 hebben circa 900 leden van de HEAD een uitnodiging ontvangen om deel te nemen aan de Financiële Zorgthermometer De Financiële Zorgthermometer bevat generieke vragen over de zorgsector en deelvragen per sector De doelstelling: inzicht in het financiële sentiment in de zorgsector en hoe zorginstellingen tegen de verschillende stakeholders en actuele thema's aankijken Aantal respondenten 140 van bewijsexemplaren wordt op prijs gesteld. HEAD & Finance Ideas 2

Key takeaways VVT GGZ Vertrouwensindex en groei-index naar een absoluut dieptepunt 95% zorginstellingen actief in de langdurige zorg verwacht komend jaar geen reële groei meer Resultaat de belangrijkste financiële ratio voor interne sturing zorginstellingen 5 zorginstellingen gebruikt een meerjarenprognose voor kasstromen en balans 7 geeft aan dat de reële omzet (exclusief inflatie) daalt 68% VVT instellingen is van plan intramurale eenheden om te zetten naar zelfstandige extramurale eenheden 76% VVT instellingen verwachten dat het openbreken van bestaande huurcontracten (zeer) moeizaam zal verlopen 4 VVT instellingen gebruikt een meerjarenprognose voor kasstromen en balans 57% geeft aan dat de reële omzet (exclusief inflatie) daalt 79% GHZ instellingen verwachten dat het openbreken van bestaande huurcontracten (zeer) moeizaam zal verlopen Beperken aantal kilometers en keuzevrijheid belangrijkste maatregelen GHZ instellingen als gevolg van lagere tarieven voor vervoer 52% GHZ instellingen gebruikt een meerjarenprognose voor kasstromen en balans GHZ 67% geeft aan dat de reële omzet (exclusief inflatie) daalt In 2014 zal gemiddeld 9% van de huidige specialistische omzet over gaan naar de basis GGZ 35% GGZ instellingen zal als gevolg van de overgang naar de basis GGZ personeel gedwongen ontslaan 3 GGZ instellingen gebruikt een meerjarenprognose voor kasstromen en balans Maag, darm en leverziekten en interne geneeskunde belangrijkste vakgebied met groei aantal behandelingen Chirurgie, dermatologie en KNO belangrijkste vakgebied met krimp aantal behandelingen Eigen bijdrage en uitstel zorg door patiënt voornaamste reden voor daling aantal behandelingen 51% heeft eind juni de onderhandelingen met de zorgverzekeraars nog niet voor alle productie afgerond ZH/RC 3

Vertrouwensindex Vertrouwen in het financiële resultaat naar nieuw dieptepunt* 100 90 80 70 60 50 40 30 20 45 33 30 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 4

Groei-index Verwachte reële omzet keldert* 100 90 80 70 70 60 50 40 48 49 30 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 29 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 5

Financieringsindex: Financiering Verkrijgen van financiering blijft moeilijk* 100 90 80 70 60 50 40 36 38 30 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 36 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 6

Financieringsindex: Borging Verkrijgen van borging blijft moeilijk* 100 90 80 70 60 50 40 36 37 30 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 33 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 7

Stakeholdersindex: Invloed (huis)bank Invloed van de (huis)bank blijft nagenoeg gelijk* 100 90 80 70 60 57 60 50 57 40 30 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 8

Stakeholdersindex: Invloed verzekeraars Invloed van verzekeraars naar recordniveau* 100 90 80 76 70 60 50 68 71 40 30 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 9

Investeringsindex Verwachte investeringen blijven nagenoeg gelijk* 100 90 80 70 60 50 40 30 63 58 49 50 20 Q2 2011 Q4 2011 Q2 2012 Q4 2012 Q2 2013 * Gebaseerd op de antwoorden van respondenten van alle uitgevoerde Financiële Zorgthermometers 10

Belangrijkste thema s VVT de komende 12 maanden Scheiden wonen zorg en herstructurering AWBZ belangrijkste thema s binnen VVT-sector* scheiden wonen en zorg herstructurering AWBZ bezuinigen/taakstelling contracteerruimte WMO zorgstrategie investeringsbeslissingen extramurale zorg interne beheersing overheveling revalidatiezorg risicomanagement financiële continuïteit ZZP-bekostiging financiering overig AW319 impairment administratieve lasten normatieve huisvestingscomponent (NHC) werving gekwalificeerd personeel EPD verzuim duurzaamheid kwaliteit fiscale zaken 22% 17% 1 11% 11% 11% 1 8% 8% 6% 5% 5% 2% 2% 29% 35% 49% 48% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 11

Belangrijkste thema s GHZ de komende 12 maanden Herstructurering AWBZ belangrijkste thema binnen GHZ-sector* herstructurering AWBZ WMO bezuinigen/taakstelling risicomanagement vervoerskosten contracteerruimte overig financiering ZZP-bekostiging interne beheersing werving gekwalificeerd personeel impairment administratieve lasten financiële continuïteit AW319 investeringsbeslissingen normatieve huisvestingscomponent (NHC) fiscale zaken kwaliteit 9% 9% 9% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 26% 22% 22% 39% 57% 74% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 12

Belangrijkste thema s GGZ de komende 12 maanden Onderhandelingen met verzekeraars belangrijkste thema binnen GGZ-sector* onderhandelingen met verzekeraars bezuinigen/taakstelling (generalistische) basis GGZ financiële continuïteit DBC WMO interne beheersing kapitaallasten ontwikkeling zorgvraag politiek beddenreductie impairment fiscale zaken berekenen kostprijzen overig investeringsbeslissingen eigen bijdrage duurzaamheid administratieve lasten kwaliteit werving gekwalificeerd personeel governance financiering EPD 2 15% 15% 1 1 1 5% 5% 5% 5% 3 4 55% 75% * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 13

Belangrijkste thema s ZH/RC de komende 12 maanden Onderhandelingen met verzekeraars belangrijkste thema binnen ZH/RC-sector* onderhandelingen met verzekeraars bezuinigen/taakstelling interne beheersing DOT concentratie en spreiding zorgverlening prestatiebekostiging financiële continuïteit EPD medisch specialisten kwaliteit financiering investeringen financiering onderhanden werk lange termijn huisvestingsplan politiek kapitaallasten investeringsbeslissingen administratieve lasten fiscale zaken overig duurzaamheid impairment werving gekwalificeerd personeel governance 18% 18% 18% 15% 15% 12% 12% 12% 9% 6% 6% 6% 6% 27% 46% 67% * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 14

Verwachting ontwikkeling financiële resultaat 68% geeft aan dat financieel resultaat de komende 12 maanden zal dalen* daalt sterk 16% daalt 52% blijft ongeveer gelijk 29% stijgt 4% stijgt sterk * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 16

Verwachting ontwikkeling reële omzet 87% geeft aan dat de reële omzet (exclusief inflatie) gelijk blijft of daalt* daalt 55% blijft ongeveer gelijk 32% stijgt tussen en 2% 1 stijgt tussen 2% en 4% 2% stijgt meer dan 4% 1% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 17

Verwachting ontwikkeling investeringen 32% verwacht een stijging van het aantal investeringen de komende 12 maanden* daalt sterk 4% daalt 31% blijft ongeveer gelijk 32% stijgt 26% stijgt sterk 6% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 18

Verwachting ten aanzien van verkrijgen financiering 49% verwacht dat het verkrijgen van financiering moeilijker wordt de komende 12 maanden* wordt veel gemakkelijker wordt gemakkelijker 1% blijft ongeveer gelijk 5 wordt moeilijker 4 wordt veel moeilijker 6% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 19

Verwachting ten aanzien van verkrijgen borging 58% verwacht dat het verkrijgen van borging moeilijker wordt de komende 12 maanden* wordt veel gemakkelijker wordt gemakkelijker 1% blijft ongeveer gelijk 41% wordt moeilijker 48% wordt veel moeilijker 1 * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 20

Verwachting ontwikkeling kredietopslag 52% verwacht dat de kredietopslag hoger wordt de komende 12 maanden* wordt veel lager wordt lager 6% blijft ongeveer gelijk 42% wordt hoger 49% wordt veel hoger * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 21

Verwachting invloed (huis)bank 38% verwacht een stijging van de invloed van de (huis)bank de komende 12 maanden* daalt sterk daalt 2% blijft ongeveer gelijk 59% stijgt 36% stijgt sterk 2% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 22

Verwachting invloed zorgkantoren/verzekeraars 8 verwacht een stijging van de invloed van de zorgkantoren/verzekeraars de komende 12 maanden* daalt sterk daalt 1% blijft ongeveer gelijk 16% stijgt 61% stijgt sterk 22% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 23

Verwachting ontwikkeling administratieve last 75% verwacht een stijging van de administratieve last de komende 12 maanden* daalt sterk daalt 2% blijft ongeveer gelijk 2 stijgt 62% stijgt sterk 1 * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 24

Verdeling per sector Verdeling per sector in financiële zorgthermometer* 24% verpleging,verzorging en thuiszorg (VVT) 45% gehandicaptenzorg (GHZ) 15% geestelijke gezondheidszorg (GGZ) ziekenhuis of revalidatiecentrum (ZH/RC) 16% * Gebaseerd op de antwoorden van 140 respondenten 25

Verdeling omzet VVT in Financiële Zorgthermometer Omzet VVT instelling van respondenten* 27% 38% minder dan 25 miljoen tussen 25 en 75 miljoen 35% meer dan 75 miljoen * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 27

Omzetten intramurale naar zelfstandige eenheden 68% VVT instellingen is van plan intramurale eenheden om te zetten naar zelfstandige extramurale eenheden* ja, - 5% van de intramurale eenheden 25% ja, 5% - 1 van de intramurale eenheden 1 ja, 1-2 van de intramurale eenheden 14% ja, 2-3 van de intramurale eenheden ja, meer dan 3 van de intramurale eenheden 1 nee 24% niet van toepassing 8% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 28

Omzetten intramurale naar zelfstandige eenheden VVT instellingen verwachten gemiddeld 13.600 te moeten investeren om een intramurale eenheid te verzelfstandigen* minder dan 5.000 16% tussen 5.000-10.000 14% tussen 10.000-20.000 18% tussen 20.000-30.000 8% tussen 30.000-40.000 meer dan 40.000 niet van toepassing 38% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 29

Openbreken bestaande huurcontracten 5 VVT instellingen met externe huurcontracten verwacht een gedeelte hiervan open te zullen breken* geen 37% een beperkt aantal 32% ongeveer een kwart 5% ongeveer de helft meer dan de helft 2% niet van toepassing 22% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 30

Openbreken bestaande huurcontracten 76% VVT instellingen verwachten dat het proces van het openbreken van bestaande huurcontracten (zeer) moeizaam zal verlopen* zeer eenvoudig eenvoudig neutraal 1 moeizaam 25% zeer moeizaam 14% niet van toepassing 48% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 31

Financiële ratio bij interne sturing Het resultaat is de voornaamste financiële ratio voor interne sturing VVT instellingen resultaat 57% weerstandsvermogen 21% solvabiliteit 14% debt service coverage ratio 2% loan-to-value 2% overig 5% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 32

Financiële meerjarenraming in de zorg 35% VVT instellingen maakt geen gebruik van een financiële meerjarenraming (> 5jr vooruit) nee 35% ja, voor de resultatenrekening 11% ja, voor de resultatenrekening en de kasstromen 1 ja, voor de resultatenrekening, kasstromen en de balans 4 overig 2% * Gebaseerd op de antwoorden van 63 respondenten 33

Verdeling omzet GHZ in Financiële Zorgthermometer Omzet GHZ instelling van respondenten* 35% 4 minder dan 50 miljoen tussen 50 en 100 miljoen meer dan 100 miljoen 22% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 35

Omzetten intramurale naar zelfstandige eenheden 48% GHZ instellingen is van plan intramurale eenheden om te zetten naar zelfstandige extramurale eenheden* ja, - 5% van de intramurale eenheden 26% ja, 5% - 1 van de intramurale eenheden 17% ja, 1-2 van de intramurale eenheden 4% ja, 2-3 van de intramurale eenheden ja, meer dan 3 van de intramurale eenheden nee 52% niet van toepassing * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 36

Omzetten intramurale naar zelfstandige eenheden GHZ instellingen verwachten gemiddeld 8.750 te moeten investeren om een intramurale eenheid te verzelfstandigen* minder dan 5.000 16% tussen 5.000-10.000 14% tussen 10.000-20.000 18% tussen 20.000-30.000 8% tussen 30.000-40.000 meer dan 40.000 niet van toepassing 38% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 37

Openbreken bestaande huurcontracten 71% VVT instellingen met externe huurcontracten verwacht een gedeelte hiervan open te zullen breken* geen 26% een beperkt aantal 52% ongeveer een kwart 4% ongeveer de helft meer dan de helft 9% niet van toepassing 9% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 38

Openbreken bestaande huurcontracten 79% GHZ instellingen verwachten dat het proces van het openbreken van bestaande huurcontracten (zeer) moeizaam zal verlopen* zeer eenvoudig eenvoudig 9% neutraal 9% moeizaam 44% zeer moeizaam 22% niet van toepassing 17% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 39

Maatregelen als gevolg van lagere tarieven voor vervoer Beperken aantal kilometers en keuzevrijheid belangrijkste maatregelen GHZ instellingen als gevolg van lagere tarieven voor vervoer* beperking van het aantal kilometers 65% beperking van de keuzevrijheid 57% meer cliënten met openbaar vervoer combineren van vervoer met andere 35% 35% verzoek eigen bijdrage beschikbaar stellen vervoers-apps 1 1 uitruil van cliënten tussen collega-aanbieders 9% geen niet van toepassing overig 4% 4% 4% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 40

Financiële ratio bij interne sturing Het resultaat is de voornaamste financiële ratio voor interne sturing GHZ instellingen resultaat 7 solvabiliteit 1 weerstandsvermogen 1 debt service coverage ratio 4% loan-to-value overig * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 41

Financiële meerjarenraming in de zorg 52% GHZ instellingen maakt gebruik van een financiële meerjarenraming voor de resultatenrekening, de kasstromen en de balans (> 5jr vooruit) nee 22% ja, voor de resultatenrekening 1 ja, voor de resultatenrekening en de kasstromen 9% ja, voor de resultatenrekening, kasstromen en de balans 52% overig 4% * Gebaseerd op de antwoorden van 23 respondenten 42

Verdeling omzet GGZ in Financiële Zorgthermometer Omzet GGZ instelling van respondenten* 55% 25% 2 minder dan 50 miljoen tussen 50 en 100 miljoen meer dan 100 miljoen * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 44

Overgang specialistische zorg naar basis GGZ GGZ instellingen verwachten dat in 2014 gemiddeld 9% van de huidige specialistische omzet over zal gaan naar de basis GGZ* geen tussen - 5% 1 1 tussen 5% - 1 35% tussen 1-15% 25% tussen 15% - 2 15% tussen 2-25% meer dan 25% niet van toepassing 5% * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 45

Overgang specialistische zorg naar basis GGZ 55% van de GGZ instellingen zal alle specialistische zorg die in 2014 overgaat naar de basis GGZ, zelf blijven leveren* niet ongeveer een kwart 5% ongeveer de helft 15% ongeveer driekwart 1 alles 55% niet van toepassing 5% * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 46

Overgang specialistische zorg naar basis GGZ 35% van de GGZ instellingen zal als gevolg van de overgang naar de basis GGZ personeel gedwongen ontslaan* nee 5% ja, echter geen gedwongen ontslagen, maar wel via natuurlijk verloop 55% ja, gedwongen ontslagen en via natuurlijk verloop 35% niet van toepassing 5% * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 47

Financiële ratio bij interne sturing Het resultaat is de voornaamste financiële ratio voor interne sturing GGZ instellingen resultaat 7 weerstandsvermogen 2 solvabiliteit 1 debt service coverage ratio loan-to-value overig * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 48

Financiële meerjarenraming in de zorg 3 GGZ instellingen maakt geen gebruik van een financiële meerjarenraming (> 5jr vooruit) nee 3 ja, voor de resultatenrekening 1 ja, voor de resultatenrekening en de kasstromen 25% ja, voor de resultatenrekening, kasstromen en de balans 3 overig 5% * Gebaseerd op de antwoorden van 20 respondenten 49

Verdeling omzet ZH/RC in Financiële Zorgthermometer Omzet Ziekenhuizen/Revalidatiecentra van respondenten* 24% 36% minder dan 75 miljoen tussen 75 en 150 miljoen 4 meer dan 150 miljoen * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 51

Ontwikkeling aantal behandelingen Het verwachte aantal behandelingen van de Ziekenhuizen/Revalidatiecentra zal in 2013 iets groeien ten opzichte van 2012* groei van meer dan 1 groei tussen 5% - 1 6% groei tussen - 5% 27% blijft gelijk 46% daling tussen - 5% 18% daling tussen 5% - 1 daling van meer dan 1 * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 52

Vakgebieden met hardste daling aantal behandelingen Chirurgie belangrijkste vakgebied met krimp in aantal behandelingen chirurgie dermatologie KNO orthopedie oogheelkunde interne geneeskunde psychiatrie plastische chirurgie gynaecologie / verloskunde cardiologie urologie revalidatiegeneeskunde reumatologie neurochirurgie kindergeneeskunde anesthesie allergologie thoraxchirurgie oncologie neurologie maag, darm en leverziekten geriatrie op geen enkel vakgebied wordt krimp 1 1 7% 7% 7% 7% 26% 2 19% 32% 45% * Gebaseerd op de antwoorden van 31 respondenten 53

Voornaamste reden voor daling aantal behandelingen Eigen bijdrage en uitstel zorg door patiënt voornaamste reden voor daling aantal behandelingen* eigen bijdrage 49% uitstel zorg door patiënt 36% macro economische ontwikkelingen 15% verlies marktaandeel registratie 6% 9% nieuw bekostigingssysteem groeiplafond medische specialisten overig 12% er wordt geen krimp verwacht 24% * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 54

Vakgebieden met meeste groei aantal behandelingen Maag, darm en leverziekten en interne geneeskunde vakgebieden met meeste groei in aantal behandelingen maag, darm en leverziekten interne geneeskunde geriatrie cardiologie oncologie orthopedie oogheelkunde neurologie plastische chirurgie kindergeneeskunde gynaecologie / verloskunde dermatologie anesthesie psychiatrie neurochirurgie KNO allergologie urologie thoraxchirurgie revalidatiegeneeskunde reumatologie chirurgie op geen enkel vakgebied wordt groei 7% 7% 7% 7% 7% 1 1 1 1 17% 2 2 2 27% * Gebaseerd op de antwoorden van 30 respondenten 55

Afronding productieafspraken zorgverzekeraars voor 2013 51% van de Ziekenhuizen/Revalidatiecentra heeft op dit moment de onderhandelingen met de zorgverzekeraars nog niet voor alle productie afgerond* januari 2013 februari 2013 maart 2013 april 2013 mei 2013 juni 2013 juli 2013 augustus 2013 september 2013 oktober 2013 november 2013 december 2013 6% 12% 12% 12% 15% 15% 21% * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 56

Financiële ratio bij interne sturing Het resultaat is de voornaamste financiële ratio voor interne sturing Ziekenhuizen/Revalidatiecentra* resultaat 76% solvabiliteit 12% weerstandsvermogen 9% debt service coverage ratio loan-to-value overig * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 57

Financiële meerjarenraming in de zorg 76% Ziekenhuizen/Revalidatiecentra maakt gebruik van een financiële meerjarenraming (> 5jr vooruit) nee 12% ja, voor de resultatenrekening ja, voor de resultatenrekening en de kasstromen 6% ja, voor de resultatenrekening, kasstromen en de balans 76% overig * Gebaseerd op de antwoorden van 33 respondenten 58

Feiten Financiële Zorgthermometer Periodiek doen HEAD en Finance Ideas een kort onderzoek onder de HEAD leden (circa 900) naar de ontwikkelingen op financieel gebied in de zorgsector De doelstelling: inzicht in het financiële sentiment in de zorgsector en hoe zorginstellingen tegen de verschillende stakeholders en actuele thema's aankijken Aantal respondenten 140 De klankbordgroep bestaat uit: Riny Arts (GGZ) Gerard van Berlo (ZH/RC) Henk Bolhuis & Ankie de Laat (VVT) Ad Romme (GHZ) 60