Gemeente Den Haag Dienst Stedelijke Ontwikkeling Vergunningen & Toezicht Bouwfysica Ons kenmerk 2015P038 1 Project Segbroekhof Onderwerp rapport infrarood Projectingenieur bouwfysica Contactpersoon Segbroekhof R. van Schie F. Smit Inspectiedatum 16 februari 2016 Verzenddatum rapport 23 februari 2016 Aantal bijlagen 2 Op 16 februari 2016 vanaf 22uur zijn thermografische opnames gemaakt van een aantal delen van het project Segbroekhof. In bijlage 1 is de ligging van de gebouwen weergegeven. Het doel van de opnames is om in beeld te krijgen waar warmteverliezen optreden. Met de opnames wil het Segbroekhof beter inzicht hebben dit warmteverlies om zo te kunnen bepalen of en waar isolatiemaatregelen genomen kunnen worden. Samen met opzichter Fop Smit is gekeken naar een aantal plekken waarvan vermoed werd dat het warmteverlies relatief groot is. Er is ook specifiek gekeken naar een deel van een kopgevel waar eerder isolatie (polystyreen parels in de spouw) is aangebracht. Algemene toelichting bij thermografische opnames Thermografie ziet de door het oppervlak uitgestraalde infra-rode straling. De 'temperatuur' van deze straling hangt af van de temperatuur van het oppervlak, maar ook van de emissiecoëfficiënt van het materiaal. Vele bouwmaterialen (beton, steen, hout, e.d.) hebben een vrijwel gelijke emissie. Andere materialen (glas, metalen) hebben een afwijkende emissiecoëfficiënt en kunnen daardoor niet zondermeer worden vergeleken. Een raam dat er warm uitziet, heeft niet per definitie een slechtere isolerende werking dan een even warm uitziende metselwerk gevel. De temperatuurschaal is niet op elke foto hetzelfde. Op een foto die erg kleurrijk is, is niet altijd sprake van veel warmteverlies. Door de instelling is op sommige foto s een temperatuurverschil van enkele tienden van graden al goed zichtbaar. Vaak is er dan echter geen sprake van afwijkingen. Wat ziet er op infraroodfoto s warmer uit dan het echt is: o bevriezend water in/op de gevel Wat ziet er op infraroodfoto s kouder uit dan het echt is: o verdampend water in/op de gevel o het gefotografeerde vlak heeft 'zicht' op de hemelkoepel (er staan geen gebouwen/bomen voor. Bijvoorbeeld schuin omhoog gemaakte foto s) o wind waait erlangs Postadres: Bezoekadres: Internetadres: Postbus 12655, 2500 DP Den Haag Leyweg 813, 2545 HA Den Haag www.denhaag.nl
2 Wat zie je op infraroodfoto s waaruit je iets kunt afleiden: o warmte vanuit de andere zijde van de gefotografeerde constructie o binnen is het (plaatselijk) warmer of kouder o warme binnenlucht 'blaast' tegen het buitenblad o warme binnenlucht komt via de spouw ergens (anders) bij het buitenblad o koudebrug (warmte via 'aanraking van constructiedelen, van binnen naar buiten) o verontreinigde spouw o nat, dunner of afwezige isolatie Opnames Segbroekhof Hieronder zijn opnames te zien die op deze avond zijn gemaakt. Bij de foto s is kort beschreven wat erop te zien is. In bijlage 2 is te zien wat de buitentemperatuur was tijdens het maken van de opnames. Kopgevel die op de onderste woonlaag is voorzien van polystyreenparels in de spouw. De verwachting was, dat de geïsoleerde gevel op de 1 e woonlaag minder warmte zou verliezen en op de foto dus kouder (blauwer) zou zijn. Het rechter deel van de gevel op de rechter foto s, is kouder. Dit is echter het deel rechts van het balkon waarachter de galerijen (buiten) liggen. Er is niets te zien van een isolerend effect van de spouwisolatie. Omdat de werkelijke binnentemperaturen niet bekend zijn, kan hieruit niet worden geconcludeerd dat de isolatie ontbreekt of onjuist is aangebracht. Er is aanvullend onderzoek nodig om te verklaren waarom er geen verschil zichtbaar is op deze foto s. Met een endoscopische opname zou gekeken kunnen worden naar de aanwezigheid/conditie van de spouwisolatie. geïsoleerde spouw van de kopgevel op de 1 e woonlaag
3 geïsoleerde spouw van de kopgevel op de 2 e woonlaag ongeïsoleerde spouw van de kopgevel op de 3 e woonlaag
4 Hoek kopgevel-langsgevel Op de opnames van de langsgevel is ook de kopse kant van de kopgevel te zien. Deze is iets kouder dan de langsgevel. Dit komt vooral doordat deze uitsteekt voor de langsgevel; dit stukje gevel grenst met 3 zijden aan de koude buitenlucht. ongeïsoleerd spouw van de langsgevel bij de hierboven besproken kopgevel Langsgevels De onderstaande foto s zijn met een gevoelige temperatuurschaal gemaakt. De temperatuurverschillen zijn klein. Op de foto is vooral te zien dat warmte onder de balkons blijft hangen. Ook is te zien dat de warmte van een radiator door de gevel weglekt. Het toepassen van radiatorfolie is een verstandige maatregel. Verder valt, met name bij de hoek (rechtsboven) op, dat warmte die van binnenuit in de spouw terecht komt als warme lucht opstijgt en bovenaan naar buiten komt. Zolang er geen sprake is van duidelijke luchtlekken in het binnenblad is dit geen afwijking. Bij het isoleren van de spouwmuur zal dit effect verdwijnen. ongeïsoleerd spouw van de langsgevel
5 Overige kopgevels Op de onderstaande opnames van een andere, geheel ongeïsoleerde kopgevel is een duidelijk verschil te zien tussen de temperatuur van de gevel op de ene ten opzichte van de andere verdieping. Deze gevel is op beide verdiepingen hetzelfde. We kunnen uit de opname afleiden, dat op de onderste bouwlaag tijdens de opname een hogere binnentemperatuur heerst. De temperatuurschaal voor de opname is hier gevoeliger ingesteld dan bij de andere opnames. Het temperatuurverschil tussen de beide verdiepingen is heel klein. ongeïsoleerd spouw van een andere kopgevel Garagedeuren Door de onderste bouwlaag (garages/bergingen) lopen verwarmingsleidingen. De gevels van deze bouwlaag zijn massief. Er is dus geen spouwmuur of isolatie. Op de opnames is te zien, dat veel warmte door deze gevels verloren gaat. Het effect lijkt nog groter, doordat de warmte vervolgens onder de galerij blijft hangen. Ook door de kieren van de deuren komt warme lucht naar buiten. bergingen met garagedeuren onder de galerij
6 Schoorsteen Het oppervlak van de gemetselde schoorsteen aan de kant van de Sportlaan is koud. Door dit oppervlak komt weinig warmte naar buiten. Alleen via de aansluiting met de kopgevel van de woningen vindt warmteverlies plaats. Op de (rechter) foto lijkt dit effect nog sterker, doordat de tempratuurschaal hier gevoelig is ingesteld. Bovendien gaat het hier om een inwendige hoek. Deze zijn gemiddeld iets warmer dan een vlakke gevel doordat de stralingswarmte hier blijft hangen. onder- en bovenzijde van de gemetselde schoorsteen (verschillende temperatuurschalen) Galerij Bij de renovatie van de keukens is achter het keukenblok de galerijgevel geïsoleerd. Op de linker foto gaat het om het oppervlak met de geel/oranje kleur. Via de aansluitingen boven en onder dit vlak lekt wat warmte naar buiten. Helemaal rechts op deze foto is een (koud) metalen luik te zien). Op de rechter foto is de warmte goed te zien die via de verwarmingsradiator door de ongeïsoleerde gevel naar buiten verdwijnt. Het aanbrengen van radiatorfolie zal hier zeker een goede maatregel zijn. galerijgevel
7 Grondleidingen De verwarmingsleidingen lopen ondergronds tussen alle bouwblokken in dit complex. Onderstaande foto s zijn gemaakt op de plek waar vanuit het gebouw waar de ketels staan de leidingen de grond in gaan. Over deze leidingen is buiten een metalen afwerking geplaats. Dit metaal reflecteert vooral de temperaturen van de omgeving. Uit de zichtbare kleuren kan dus geen warmteverlies worden afgeleid. Goed zichtbaar is dat de leidingen de (massieve) gevel aanzienlijk verwarmen. Hier gaat veel warmte verloren. metalen afwerking van de verwarmingsleidingen die vanuit de bergingen de grond in gaan Bergingen De bergingen zijn relatief warm door de verwarmingsleidingen die daar lopen. Deze warmte verdwijnt via de gevels naar buiten (linker foto). In de installatieruimte is de temperatuur behoorlijk hoog. De deur en de binnenwand naar deze ruimte houdt de warmte niet binnen. Op de rechter foto is te zien dat omliggende ruimten verwarmt worden door de warmte die weglekt uit de installatieruimte. bergingen buiten en binnen
8 Dakverdieping De dakverdieping wijkt af van de andere verdiepingen. Deze verdieping is daarom apart bekeken. Deze is lastig goed in beeld te brengen. Op veel plekken blokkeert een gesloten balkonhek het zicht op de achterliggende gevel. In het wel goed zichtbare bovenste deel van deze gevel is vooral het effect te zien van de warmte die blijft hangen onder het dakoverstek. Of dit de zichtbare temperatuur volledig verklaart is niet duidelijk. De opnames zijn gemaakt met een gevoelige instelling. langsgevel van een dakverdieping
9 Bijlage 1 Situatie; de 5 gebouwen.
Ligging aan de Sportlaan 10
11 Bijlage 2 Tijdens de opnames: Windrichting 130 graden (90=oost, 180=zuid) Uurgemiddelde windsnelheid 2,0 m/s Windsnelheid 1,0 m/s Hoogste windstoot 3,0 m/s Temperatuur -2,3 graden Celsius (op 1.50 m hoogte) Dauwpuntstemperatuur -3,7 graden Celsius (op 1.50 m hoogte) Bewolking geen Relatieve vochtigheid 89 procent (op 1.50 m hoogte)