Brief aan de leden T.a.v. het college en de raad informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft Voortgang samenwerking in de afvalwaterketen uw kenmerk ons kenmerk FLO/U201200597 Lbr. 12/051 bijlage(n) 1 datum 11-5-2012 Samenvatting In 2011 zijn in het Bestuursakkoord Water de afspraken bekrachtigd over intensieve samenwerking tussen gemeenten en waterschappen (aanpak voor de (afval-)waterketen). Gemeenten en waterschappen geven zelf regionaal invulling aan de afspraken van het bestuursakkoord water met als doel kostenbesparingen te realiseren, de kwetsbaarheid te verlagen en om het innovatievermogen en zonodig de kwaliteit te vergroten. De tweede inventarisatie over de voortgang van de regionale uitwerking is begin 2012 uitgevoerd. Ten opzichte van de vorige inventarisatieronde (mei 2011), blijkt dat vrijwel overal in het land forse stappen gezet zijn. Er is door het hele land veel energie ontstaan rondom samenwerking tussen gemeenten onderling, met waterschappen en drinkwaterbedrijven. Vrijwel overal is bestuurlijk draagvlak voor samenwerking en er worden in toenemende mate concrete stappen gezet om besparingen te realiseren bij zowel beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering als ook de uitvoering van operationele taken. Vanuit het oogpunt van kostenbesparing zijn met name de beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering van groot belang. De uitdaging is om de komende periode hierbij verdergaande stappen te zetten.
Aan de leden informatiecentrum tel. (070) 373 8393 betreft Voortgang samenwerking in de afvalwaterketen uw kenmerk ons kenmerk FLO/U201200597 Lbr. 12/051 bijlage(n) 1 datum 11-5-2012 Geacht college en gemeenteraad, In de brief van 11 oktober 2011, kenmerk Lbr. 11/063, berichtte ik u over de samenwerking in de afvalwaterketen tussen gemeenten en waterschappen bij de uitwerking van de afspraken uit het Bestuursakkoord Water. Begin dit jaar heeft een tweede inventarisatie plaats gevonden over de voortgang en het resultaat van het uitwerkingsproces in de verschillende regio s. Met deze ledenbrief wordt u, net zoals in oktober 2011, op de hoogte gesteld van het landelijk beeld van de voortgang en het resultaat. Oplopende lokale lasten afvalwaterketen Samenwerking in de afvalwaterketen is een belangrijk middel om de doelen van het Bestuursakkoord Water te realiseren. Zonder aangepast beleid stijgen de kosten van de uitvoering van de beheertaken in de afvalwaterketen fors. Voor het rioleringsbeheer bedraagt de stijging van de jaarlijkse kosten, als gevolg van noodzakelijke rioolvervanging, het verbeteren van de waterkwaliteit en klimaatadaptatie (omgang met hevige regenval) circa 400 miljoen tot 2020. Door meer samenwerking van gemeenten en waterschappen wordt beoogd deze stijging zoveel mogelijk te beperken. De doelmatigheidswinst is dus geen besparing op het huidige kostenniveau, maar resulteert in een beperking van de autonome stijging: minder meer. In 2012 ontwikkelen de lokale lasten voor de afvalwaterketen zich gematigd en volgens de prognoses van het Bestuursakkoord Water. De stijging van de rioolheffing is de kleinste stijging sinds 1998! In de bijgevoegde factsheet is de ontwikkeling van de heffingsinkomsten van de rioolen zuiveringsheffing en de daarmee samenhangende lastenontwikkeling van huishoudens in meer detail te opgenomen. Onderwerp Voortgang samenwerking in de waterketen Datum <datum> 02
Landelijk beeld van de voortgang Uit de inventarisatie van de voortgang en het resultaat van het uitwerkingsproces blijkt dat het afgelopen jaar al forse vooruitgang is geboekt. Door het hele land wordt met veel energie gewerkt aan de regionale uitwerking van de afspraken in het Bestuursakkoord Water. Er is vrijwel overal bestuurlijk draagvlak vastgelegd voor samenwerking. Er wordt in toenemende mate concreet samengewerkt op het gebied van beleidsvoorbereiding, investeringsprogrammering en de uitvoering van operationele taken. In een ruime meerderheid van de circa 60 regio s waarbinnen de uitwerking plaats vindt, zijn eigen doelen en ambities voor 2020 geformuleerd, samen met een programma van maatregelen om deze doelen te realiseren. Bestuurlijke vaststelling heeft plaatsgevonden in iets meer dan de helft van de regio s. In de andere regio s zal vaststelling dit jaar plaatsvinden. Investeringskosten beslaan een belangrijk deel van de kosten voor de beheertaken. De meeste besparingen zijn dus te bereiken door anders, slimmer en soberder te investeren. Dat vergt echter meer heroverweging, inzicht, onderzoek en afstemming en dus meer tijd. Daarom zijn de doelen van het Bestuursakkoord gericht op 2020. Op dit moment wordt samenwerking vooral ingevuld bij de (gezamenlijke) uitvoering van de operationele taken. Bij een kwart van de regio s wordt de heroverweging van lopende investeringsprogramma s volledig in gezamenlijkheid uitgevoerd. Dit is overigens een momentopname van januari 2012. Gezien de dynamiek in het land is de verwachting dat de komende periode op grotere schaal sprake zal zijn van gezamenlijke beleidsvoorbereiding en investeringsprogrammering, inclusief het heroverwegen op basis van kosteneffectiviteit van bestaande investeringen. In de bijgevoegde factsheet zijn overzichtskaarten opgenomen met het beeld van de regionale uitwerking in januari 2012. Achtergrond In verschillende ledenbrieven bent u reeds geïnformeerd over het bestuursakkoord water. De doelen van de afspraken over de afvalwaterketen in het bestuursakkoord water zijn: Het realiseren van kostenbesparingen in het beheer van de afvalwaterketen Het vergroten van de kwaliteit van de uitvoering van de beheertaken en het innovatievermogen Het verminderen van de personele kwetsbaarheid bij de uitvoering van de beheertaken. Onderwerp Voortgang samenwerking in de waterketen Datum <datum> 03
De afspraken in het bestuursakkoord vormen de middelen om de beoogde doelen te realiseren en zijn gericht op: Kennisontwikkeling (kosteneffectiviteit investeringen), innovatie en kennisdoorwerking Intensieve samenwerking tussen gemeenten onderling, tussen gemeenten en waterschappen en tussen gemeenten, waterschappen en andere partijen waaronder drinkwaterbedrijven Cultuuromslag: van inspanning (normgericht) naar resultaat (effectgericht). Het Bestuursakkoord Water is gesloten met het nu demissionaire kabinet. Op dit moment geven de partijen die het akkoord hebben ondertekend aan door te werken aan de afspraken in het akkoorden zo de doelen op het gebied van kostenbesparing, kwaliteit en kwetsbaarheid te realiseren in 2020. Ondanks de demissionaire status van het kabinet blijven wij ons inzetten voor het wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving. Aandachtspunten samenwerking Om de beoogde resultaten te behalen, geven de gemeenten en de waterschappen gezamenlijk invulling aan de uitwerking van het Bestuursakkoord Water. Naast het gezamenlijk handelen zullen de organisaties ook zelf in eigen huis keuzes moeten maken. Gemeenten werken op veel terreinen al onderling samen om kwaliteit en doelmatig werken te vergroten en de kwetsbaarheid van de organisaties te verkleinen. Gemeenten en waterschappen benutten elkaars kennis en kunde en denken gezamenlijk na over investeringen. Hiermee kunnen beide anders en slimmer investeren en kosten besparen. Vormgeving stok achter de deur wetgeving Om het risico te beperken dat de regionale uitwerking te vrijblijvend wordt ingevuld en geen structureel karakter krijgt, is een zogenaamde stok-achter-deur geformuleerd in het bestuursakkoord. De afgelopen periode heeft een verkenning plaats gevonden naar de (on)mogelijkheden van een dergelijk instrument. Hierbij zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd: 1. Ruimte voor maatwerk, te weten: geen generieke maatregelen, maar interventies die vooral gericht zijn op achterblijvers ; 2. De doelen en niet de middelen van het Bestuursakkoord Water staan centraal; 3. Voorkomen van onbedoelde neveneffecten; 4. De interventies moeten haalbaar en realistisch zijn; 5. De interventies moeten op draagvlak kunnen rekenen van de partijen van het bestuursakkoord. Het resultaat van de verkenning is een zogenaamde interventieladder met een serie van bestuurlijke en juridische instrumenten in de tijd oplopend van stimuleren, visiteren, bestuurlijke consultatie, juridische prikkels tot uiteindelijk het inzetten van bestaande toezichtrelaties. In het Onderwerp Voortgang samenwerking in de waterketen Datum <datum> 04
begin staat horizontaal aanspreken centraal, maar geleidelijk vervult de provincie een steeds zwaardere rol ( verticaal aanspreken ). De geleidelijke opbouw past bij het karakter van de afspraken in het Bestuursakkoord Water, waarbij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering is gelegd bij gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven. De verwachting is dat begin 2013 de interventieladder wordt gepubliceerd en in werking treedt. In een volgende ledenbrief zullen wij u hierover nader informeren. Landelijke ondersteuning De regionale uitwerking van de afspraken in het Bestuursakkoord Water en daarmee de beoogde samenwerking tussen gemeenten en waterschappen wordt door VNG en de Unie van Waterschappen ondersteund. Op landelijk niveau vindt periodiek bestuurlijk overleg plaats en is een ambtelijk kernteam actief. Verder is de website www.samenwerkenaanwater.nl vernieuwd en toegespitst op de regionale samenwerking. U vindt hier onder meer nieuws, discussieonderwerpen, goede voorbeelden, sociale media en een agenda met landelijke bijeenkomsten. Op de website wordt een wiki-omgeving ontwikkeld, waarin op overzichtelijke wijze, gegroepeerd naar onderwerp, informatie beschikbaar komt. Dit is door u als gemeente aan te vullen en/of te wijzigen, zodat er een actuele en accurate kennisdatabase ontstaat ter ondersteuning van de samenwerkingsprocessen in de regio. Ook is er een periodieke nieuwsbrief beschikbaar waarin belangwekkende zaken overzichtelijk zijn weergegeven, met onder andere nieuws en interviews met betrokkenen. Het succes van deze initiatieven wordt in grote mate bepaald door deelname van gemeenten en waterschappen zelf: het aanleveren van goede voorbeelden, elkaar opzoeken voor kennisuitwisseling over de regio's heen, meedoen aan trajecten en dergelijke. Graag nodigen wij u uit om informatie over goede voorbeelden te sturen naar: samenwerkenaanwater@gmail.com. Kenniscoaches Naast voorgenoemde activiteiten kunt u de ondersteuning vragen van een kenniscoach. Via een ledenbrief 1 bent u in februari al geïnformeerd over de kenniscoaches. Hieronder volgt nog in het kort hun rol. Kenniscoaches zijn onafhankelijke deskundigen die een extra stimulans op inhoud of proces kunnen bieden voor de regio. Door hun hoogwaardige kennis en/of procesvaardigheid kunnen ze nieuwe impulsen geven aan de samenwerking tussen gemeenten en waterschappen door vragen te stellen, zaken ter discussie te stellen en ideeën aan te dragen. Met hun onafhankelijkheid en kritisch-opbouwende houding helpen ze de regio bij de overgang naar een cultuur met een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor investeringsbeslissingen, gebaseerd op argumenten. 1 Ledenbrief: Kenniscoaches Doelmatig Waterbeheer, Lbr. 12/022, 13 februari 2012 Onderwerp Voortgang samenwerking in de waterketen Datum <datum> 05
De inzet in dagen is beperkt en zijn rol is dus per definitie aanvullend en ondersteunend. De regio kiest de kenniscoach, bepaalt planning en inzet van een kenniscoach (die verband moet houden met de doelen van het bestuursakkoord) en de vraag die zij aan hem stellen. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu neemt de helft van de kosten van de kenniscoach voor zijn rekening. Voor meer informatie verwijs ik u naar Stichting RIONED (zie ook www.riool.net). Voor meer informatie over de voortgang van de samenwerking in de afvalwaterketen kunt u contact opnemen met Reginald Grendelman: reginald.grendelman@vng.nl of 070-3738061. Hoogachtend, Vereniging van Nederlandse Gemeenten drs. C.J.G.M. de Vet lid directieraad Deze ledenbrief staat ook op www.vng.nl onder brieven Onderwerp Voortgang samenwerking in de waterketen Datum <datum> 06