Welkom bij de Gemeentedagen 2017 Dinsdag 7 maart te Amsterdam Dinsdag 14 maart te Rotterdam Donderdag 16 maart te Eindhoven #AKDgemeentedagen
Gemeenten en decentralisaties Inleiding Gemeentedagen 2017 Prof. mr. G.A. van der Veen AKD bestuursrecht en omgevingsrecht RU Groningen milieurecht #AKDgemeentedagen
Inhoud 1. De grootste bestuurlijke verandering sinds de Tweede Wereldoorlog & de grootste wetgevingsoperatie sinds het Nieuw BW (1948-1992) 2. Sociaal domein 3. De Wmo 2015 en enige effecten 4. Omgevingswet 5. Enige te verwachten effecten 6. Wat leren we ervan?
De decentralisaties in het sociaal domein 1. Grootste bestuurlijke verandering sinds de Tweede Wereldoorlog 2. Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 1. deel van langdurige zorgondersteuning naar gemeenten 2. bevorderen participatie en zelfredzaamheid 3. Jeugdwet 1. gemeenten verantwoordelijk voor alle jeugdhulp 2. van aanspraak naar voorzieningen 4. Participatiewet 4 1. uitbreiding re-integratietaken voor gemeenten 2. meer mogelijkheden tot maatwerkvoorzieningen
De Wmo 2015 en enige effecten (1/4) 1. Uitgangspunt is dat de gemeente pas in actie komt als eigen kracht of sociaal netwerk van de burger niet volstaan 2. Compensatieplicht is vervangen door (eventuele) maatwerkvoorziening, wanneer de burger zich zelf niet redt 3. Achtergrond was (mede) bezuinigingsdoelstelling 5
De Wmo 2015 en enige effecten (2/4) 1. Gemeenten volgens de wetgever aanzienlijk vrijer om eigen beleid te voeren, bijvoorbeeld op het punt van algemeen gebruikelijke voorzieningen (die niet voor vergoeding in aanmerking komen) 2. Gemeenten mogen eigen beleid(sregels) maken omtrent benodigde huishoudelijke verzorging 3. Maar: de bestuursrechter toetst heel kritisch >>> 6
De Wmo 2015 en enige effecten (3/4) 1. CRvB 18 mei 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:1491: 1. Collegebesluit moet zelf de duidelijkheid verschaffen over de concrete zorg die de burger wordt geboden; er mag niet worden volstaan met een overzicht van de zorgaanbieder met een budget, want dat is in strijd met de rechtszekerheid. 2. CRvB 18 mei 2016, ECLI:NL:CRVB:2016:1404: 1. Gemeentebestuur heeft wel beleidsvrijheid om via beleidsregels te bepalen langs welke weg het doel wordt bereikt, maar niet ten aanzien van het doel zelf. Beleidsregels over invulling begrip zorg stranden daarom. 7
De Wmo 2015 en enige effecten (4/4) 1. CRvB begrenst de gemeentelijke beleidsvrijheid, zelfs waar dat wel het doel van de wetswijziging was 2. Bestuursrechter kiest voor rechtsbescherming via zorgvuldigheids- en rechtszekerheidseisen aan besluit (en aan uitwerking van besluiten met uitvoeringsovereenkomsten) 3. RvS Vierde periodieke beschouwing september 2016: 1. Bij de decentralisaties in het sociale domein is onvoldoende gecommuniceerd wat de doelen zouden zijn en dat voorzieningen zouden wegvallen of worden beknot. Volgende keer graag beter! 4. (Let op ook nog: Kwesties besluitbegrip en toetsing bestuursrechter) 8
Nationale ombudsman 2 maart 2017 9
De Omgevingswet (1/2) 1. Vervanging van 26 wetten op terrein fysieke leefomgeving; grootste wetgevingsoperatie sinds NBW 2. Inwerkingtreding 2019, 2020, of later? 3. Aanvullingswetgeving, o.a. 1. Geluid > najaar 2017 naar kamer 2. Bodem > najaar 2017 naar kamer 3. Grondbeleid > wat later? 4. Invoeringswet > net ter consultatie geweest 10
De komende Omgevingswet (2/2) 1. De Omgevingswet moet de integraliteit van het stelsel te bescherming van de fysieke leefomgeving bevorderen 2. Uniformeren, maar tegelijkertijd vernieuwen 1. Bijvoorbeeld met nieuwe doelstelling bescherming gezondheid 3. Grote decentralisatie? 1. Veel sturingsinstrumenten hogere overheden in de ruimtelijke ordening (RvS september 2016, Gst. 2017/1) 2. Wel veel gemeentelijke vrijheid milieunormen in omgevingsplan 4. Rechtszekerheid versus flexibiliteit 11
Enige te verwachten effecten (1/2) 1. Naast het nieuwe stelsel met omgevingsplannen kan, mag en zal dus vaak een lange tijd nog het oude stelsel met bestemmingsplannen en gemeentelijke verordeningen gelden 1. Wie neemt het voortouw met omgevingsplannen? 2. Wie kijkt de kat uit de boom totdat het systeem uitgekristalliseerd is? 3. Wie neemt een tussenpositie in, met oude plannen voor een deel van de gemeente en nieuwe plannen voor een ander deel? 2. Veel discussie over rechtszekerheid versus flexibiliteit te verwachten; waarschijnlijk minder erg dan bij de Wmo 2015, maar toch de vraag of plannen gaan voldoen aan rechtszekerheidsbeginsel 3. Vermoedelijk geen discussies over besluitbegrip 12
Enige te verwachten effecten (2/2) 1. Nieuw en uitgebreid systeem legt grote druk op gemeentelijke organisatie en kennis 2. Verdergaande gemeentelijke samenwerking, ondersteuning door omgevingsdiensten? 3. De MvT vraagt ook nog veranderde houding van burger, bedrijf en overheid! 13
Wat leren we ervan? 1. Het zijn spannende tijden, maar in de gemeente gebeurt het! 2. De wetgever heeft alleen de neiging om heel veel tegelijk te willen: 1. Sociaal: Decentraliseren èn bezuinigen èn systeem van rechtsbescherming veranderen (besluit + overeenkomsten met zorgaanbieders) èn attitude van overheid en burger veranderen 2. Ow: Uniformeren wetgeving, decentraliseren (of schijn-decentraliseren), maar intussen ook sterk veranderen (omgevingsplan met milieunormen en avv), bijzondere wetgeving als bodem ook in de uniforme mal plaatsen 3. Vlotte invoering en dan bezinnen (Min BZK 8 februari 2017) of wat meer tijd voor bezinning? Bij de Omgevingswet is dat laatste mogelijk, voor de wetgever maar ook voor uw gemeente 14
Ronde 1 (14.00 uur): Milieubescherming in het omgevingsplan en sturingsinstrumenten vanuit provincie en rijk Zaal 44 (verdieping 44) Algemene Verordening Gegevensbescherming Zaal 29.22 (verdieping 29) Gebiedsontwikkeling 2.0. voor gemeenten Zaal 29.19 (verdieping 29) De Mededeling staatssteun voor (vastgoed)transacties Zaal 13.38 (verdieping 13) Actualiteiten ruimtelijk bestuursrecht Zaal 13.35 (verdieping 13) Sociaal domein en flexibel contracteren Zaal 0.41 (begane grond) 15
Ronde 2 (15.10 uur): Algemene Verordening Gegevensbescherming Zaal 29.22 (verdieping 29) Gebiedsontwikkeling 2.0. voor gemeenten Zaal 29.19 (verdieping 29) De Mededeling staatssteun voor (vastgoed)transacties Zaal 13.38 (verdieping 13) Actualiteiten ruimtelijk bestuursrecht Zaal 13.35 (verdieping 13) Klassiek of geïntegreerd bouwcontract Zaal 1.06 (verdieping 1) Sociaal domein en flexibel contracteren Zaal 0.41 (begane grond) 16
Vragen en reacties? Dank voor uw aandacht! Gerrit van der Veen Advocaat-partner Overheid en Onderneming AKD advocaten & notarissen Wilhelminakade 1 3072 AP Rotterdam Postbus 4302 3006 AH Rotterdam T: +31 88 253 5556 F: +31 88 253 5447 M: +31 6 47 67 07 77 E: gvanderveen@akd.nl W: www.akd.nl 17