Duurzaamheid in weg- en waterbeheer

Vergelijkbare documenten
Energiek water Leerjaar 2, schooljaar

Grip op de Maas kentallen voor energie opwek. in combinatie met ruimtebeslag

Hoe voorkomen we een Genua, welke koers varen wij

WOW. Overbelading onderbelicht?

Wat kan personele uitwisseling betekenen voor overheden onderling? 13 januari 2015

Geen bodemverontreiniging door Rijkswegen. beheer bodem bij Rijksinfrastructuur

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: Stand van zaken. Dyana Loehr 21 januari 2016

SER Energieakkoord voor Duurzame groei:

Energieakkoorddoelstellingen. openbare verlichting: stand van zaken. Dyana Loehr 29 januari 2015

Bodem & Klimaat. Op weg naar een klimaatbestendig bodembeheer

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014

Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard

Communicatie bij Gladheidsbestrijding. Nationaal Gladheidsbestrijdingscongres Ede, 1 oktober 2014

Zaaien om te oogsten Inspiratiebijeenkomst duurzaamheid. Innorail, 8 maart 2018

Waterschappen en Energieakkoord

SER Energieakkoord voor Duurzame groei:

Eventuele subtitel. Veiligheid Bediening Kunstwerken

Ambities voor openbare verlichting

Energieakkoord-doelstellingen openbare verlichting en verkeersregelinstallaties

Zuid-Holland is een mooie provincie met grote steden en veel groen. Zuid-Holland is

Renovatie 1 ste Coentunnel

Wat vraagt de energietransitie in Nederland?

WATER- SCHAPPEN & ENERGIE

Eventuele subtitel. Asfalt-Impuls

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Stand van zaken samenwerking omgevingsvisie

Bedreigingen. Broeikaseffect

Assetmanagement en geluid hoe leg je de verbinding? Petra Paffen (RWS GPO ICO)

Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)

Regionale Energie- Strategieën

KLIMAAT, ENERGIE EN GRONDSTOFFEN

Biomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie

De economische kansen van de glastuinbouw Workshop - G. Datum 05 april 2011

De Kromme Rijnstreek Off Grid in Hoe kan dat eruit zien?

SER Energieakkoord voor Duurzame groei

Aanpak regie verzilting Noord-Nederland. Titian Oterdoom

ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES. Maatschappelijk kosteneffectieve Energietransitie

Klimaat- en energiebeleid Gemeente Nijmegen

Een beter en nieuw NWB door samenwerking én innovatie

Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab

Waterschap Hollandse Delta. dynamiek in de delta

Duurzame mobiliteit. Integraal werken aan klimaatbeleid, luchtkwaliteit en goed mobiliteitsbeleid WOW-dag Martien Das Rijkswaterstaat WVL

Planning 2019 tot 2022

Rijksbrede Initiatieven Duurzame Energie & Energiebesparing

Samen omschakelen Arnhem, 7 september 2016

NAS Stef Meijs Netwerkdag Ruimtelijke Adaptatie 19 jan 2017

Klimaatadaptatie. Charles Aangenendt

Zonne-energie op kleine daken

DE KOSTEN EN BATEN VAN SCHAPEN OP DE DIJK

openbare verlichting

Verbinden van onder- en bovengrond

Concept Ruimtelijk Perspectief Windenergie op Land

Helmonds Energieconvenant

Maak werk van zon & wind Schone energie voor heel Tynaarlo. Tynaarlo

Zon op Infra. Bijeenkomst 14 maart 2019 Planetarium Amsterdam. Wijnand van Hooff

Duurzaamheid bij RWS. Van visie naar praktijk. Annette Augustijn. Symposium Duurzame Infrastructuur 28 april 2011, Woerden

Kringlooplandbouw: Meer verdienen met aandacht voor het natuurlijk systeem. Linda van der Weijden

de slimme weg energietransitie 12 december 2017 Pieter van der Ploeg Alliander Strategie

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Coen Bernoster

Klimaatakkoord: Kijkje in de keuken. Ingrid Giebels

Dijken versterken en rivieren verruimen

VERANDERENDE VERBINDINGEN ASSETMANAGEMENT VERBINDT NEDERLAND

GREEN DEAL DUURZAME ENERGIE

Balans van de Leefomgeving

Conferentie Kennis voor Klimaat. WORKSHOP Afwegingskader voor het klimaatbestendig inrichten van Nederland

Introductie Presentatie aan Bewonersorganisatie. Milieu en Kortenbos Wat kunnen we zelf doen

Minder geluidoverlast langs de provinciale weg

Klimaatcompensatie investeren in een schone toekomst

Integraal duurzaam opdrachtgeverschap Vervanging en Renovatie

Het juiste voertuig voor de juiste weg. ZWAARTEKRACHT Landelijke WOW-dag 5 oktober 2017

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

Nieuwsbrief 'Onderzoekslijn Toekomstbestendige Natte Kunstwerken' Delft, 23 maart 2017

De CO2-voetafdruk. Startpunt voor besparen en vergroenen. Rob van der Rijt klimaatplein.com

Klimaatadaptatie. De gemeente Renkum Manon Wille Projectmanager Water

Klimaatadaptatie. Manon Wille Projectmanager Water

Naar minder harde grenzen. Luc Kohsiek Dijkgraaf

Werksessie 1 Effectief en efficiënt gebruik van de vaarweg: Blauwe Golf en Verkeersmanagement

7) Kwaliteit van het openbaar bestuur

Duurzaamheid. Openbare wijkraad vergadering 15 nov 2018

Ondergrondse opslag. Kansen en dilemma s

1 Inleiding. Verslag. HaskoningDHV Nederland B.V. Transport & Planning

Circulaire Economie in de GWW Betekenis voor de baggersector. Evert Schut Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving

Productie van hernieuwbare energie in de woning/wijk

T.OP Kustzone Ruimte Vlaanderen en gebiedsontwikkeling

Zon op Infra. Een overzicht van de mogelijkheden Hans de Neve Mattijs Erberveld. Partner in solar energy solutions

- Kennis voor Klimaat en het Deltaprogramma - Adaptief deltamanagement

Inspreekreactie Eilandraad Marken Raadsvergadering 5 september 2013 m.b.t. agendapunt bespreken verslag Langs de kernen d.d.

De noodzaak voor geïntegreerd ontwerpen en plannen van de energietransitie in de stad

Ja. Ja. D66 wil dat Groningen in 2040 al CO 2- neutraal is en wil dat de provincie een ambitieuze regionale energiestrategie opstelt.

30196 Duurzame ontwikkeling en beleid. Brief van de minister van Infrastructuur en Milieu. Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal

COB-congres. Workshop Energiereductie in tunnels met civieltechnische maatregelen. Johan Naber RWS GPO Harry de Haan Elumint

BUIKSLOTERHAM INTEGRATED ENERGY SYSTEM

Toekomstradar Assets

Energiebesparing Gemeente Huizen

Rijswijk -Informatiecentrum 9 december 2013 bert nagtegaal

Milieudienst West-Holland. Klimaatprogramma Holland Rijnland en Rijnstreek Gerrit Jan Schraa Programmaleider

Waar komen Swung en assetmanagement elkaar tegen?

Agenda. Door Matthijs Kok, ODMH

Meer duurzaamheid in de GWW: Laat je inspireren en leer van elkaar!

BAMM/U Lbr. 11/070

Transcriptie:

Eventuele subtitel

Duurzaamheid in weg- en waterbeheer Programma voor deze sessie Platform WOW Eric Diepstraten (Rijkswaterstaat) Lindy Molenkamp (provincie Overijssel) Wat betekent klimaatverandering voor onze infrastructuur en het gebruik ervan? Wat doen wij aan het klimaat? Stellingen Discussie

Wat doet Platform WOW? WOW in een notendop Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders / Water Ontmoet Water Kennisuitwisseling rijk, provincies, gemeenten, waterschappen, waterleidingbedrijven, havens, sinds 2007. Landelijk congres: praktijkpresentaties, workshops, WOWprijs (Regionale) themasessies Meeloopdagen, nieuwsbrief, etc.

Doel van deze sessie Doel: met elkaar de volgende vragen uitdiepen Energie en Mobiliteit heeft in het verleden vooral de focus gehad op emissiereductie van voertuigen Welke kansen zijn er voor duurzaam infra beheer? Welke rol kan de overheid spelen om hier meer vorm aan te geven? Wat kunnen wij in de toekomst van de markt verwachten?

Impact klimaatverandering op infrastructuur Zeespiegelstijging: dijkversterking, afvoer binnenwater lastiger (Deltaprogramma) Warmere zomers: meer slijtage overlagingen, uitdroging dijken etc. (zorgplicht) Zwaardere regenbuien: afwatering Warmere winters: veranderingen in gladheidsbestrijding Wind: groenbeheer

Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie opwekken Bijv. energie uit asfalt (solarroad, trillingen), windmolens, waterkracht

Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie besparing Bijv. bermgrassap als strooizout, led verlichting, energiezuinige tunnels, etc Groen strooizout als duurzaam alternatief Het huidige strooizout heeft als nadeel dat metalen in bruggen en voertuigen sneller roesten. Bovendien komt al dat zout in de berm terecht, waardoor de bodem verzilt en planten verdwijnen.

Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Energie opslag Warmte (opslag) onder wegen

Kan infrastructuur bijdragen aan het klimaat? Geluid, lucht en energie combineren -luchtzuiverend geluidscherm

Voorbeeld Electriciteitsverbruik RWS

Voorbeeld Heinenoord Tunnel Barendrecht Andere Tunnels inmiddels ook in LED: Ketheltunnel, Vlaketunnel, Coentunnel, Velzertunnel, Zeeburgertunnel.

Stel heel RWS openbare verlichting in LED dimbaar OVL* vervangen einde levensduur na 20 jaar: 9 GWh besparing elektriciteit 4.000 ton CO 2 Geen meerkosten OVL* versneld vervangen in 5 jaar: 27 GWh besparing elektriciteit 14.000 ton CO 2 Meerkosten verdienen zich snel terug (incl. verlichting op bruggen en tunnels en terreinen) 27 GWh tov totaalverbruik RWS 181 GWh is een besparing van ongeveer 15%.

Knelpunten Wat maakt e.e.a complex? De energie wereld en de infrastructuur wereld missen integraliteit, daarom blijven er kansen liggen Innovaties krijgen geen vervolg of schalen niet op Wet en regelgeving werkt niet altijd mee Het imago van infrastructuur beheer

Stellingen 1 2 3 4 5 In projecten komt duurzaamheid doorgaans te laat in beeld Innovaties zijn vaak succesvol maar worden zelden gekopieerd Duurzaamheid vraagt sectoroverstijgende samenwerking Assetmanagement (B&O) is strijdig met duurzaamheid De markt bedient de overheid maar stuurt niet op duurzaamheidsoplossingen Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Stelling 1 1 In projecten komt duurzaamheid doorgaans te laat in beeld 2 Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Stelling 2 2 Innovaties zijn vaak succesvol maar worden zelden gekopieerd Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Stelling 3 1 2 3 Duurzaamheid vraagt sectoroverstijgende samenwerking 5 Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Stelling 4 2 4 Assetmanagement (B&O) is strijdig met duurzaamheid Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?

Stelling 5 1 3 5 De markt bedient de overheid maar stuurt niet op duurzaamheidsoplossingen Hoe pakken we dit samen aan? Waar kunnen jullie ons bij helpen? Wat hebben jullie van ons nodig?