Jaarverslag 2010
Voorwoord Terugkijken en vooruitzien. Bij het terugkijken op het jaar 2010 hebben we kunnen vaststellen dat de samenwerking van de nationale parken in de afgelopen jaren is gegroeid en goed is. De 20 parken zijn een eenheid in verscheidenheid. Door deze samenwerking kunnen we het stelsel van de nationale parken als sterk merk neerzetten. De Stichting Samenwerkingsverband Nationale Parken (SNP) is de enige organisatie die hiervoor zorgt. Vanuit een sterk merk kunnen we verder werken aan naamsbekendheid en aan draagvlak bij het publiek en de overheid, en profileren wij de nationale parken. Ook maakt het de individuele parken beter in staat om de positie in de eigen omgeving te versterken en met externe partners samen te werken. Belangrijk blijft dat de Rijksoverheid verantwoordelijkheid houdt voor het stelsel en zij kan dit doen met een relatief klein bedrag om het SNP-Bureau in stand te houden. Uitvoering van het beleid is in goede handen bij de provincies die met de levering van de secretaris van de parken en een wederom relatief klein bedrag per jaar de uitvoering van de vier doelstellingen van de parken mogelijk maakt. We kunnen terugkijkend - zien dat de individuele parken erin slagen om met hun Overlegorgaan partners bij elkaar te brengen die soms grote projecten entameren en vanuit hun samenwerking veel geld genereren voor de uitvoering van die projecten. Daarmee wordt de bijzondere natuur in de parken beheerd en verbeterd, verdroging tegengegaan en natuur- en recreatieverbindingen gelegd. Een goed functionerend systeem van voorlichting, communicatie en educatie wordt instand gehouden onder goede leiding van de IVN-medewerkers, die hiertoe in staat zijn gesteld door een bijdrage van het ministerie van EL&I (voorheen LNV). Alle parken hebben goede toeristische en recreatieve voorzieningen die een aantrekkingskracht vormen, ook ten faveure van de ondernemers in en rond de parken. Dat is terugkijken, vooruitzien is in de huidige situatie met het openbreken van de overeenkomst tussen het Rijk en de provincies (ILG) en de opgelegde bezuinigingen voor het natuurbeleid aanzienlijk lastiger. Maar het zou een grote desinvestering zijn als het reeds opgebouwde niet gecontinueerd kan worden, daarom hebben we in ons nieuwe Strategisch Meerjarenplan, dat in 2010 is vastgesteld, als belangrijkste thema genomen de borging van wat is bereikt en het voortzetten op de ingeslagen weg. Met een extra accent op positionering en draagvlakversterking bij publiek en overheid, De uitbouw van samenwerking met nieuwe partners ook in andere beleidsterreinen, met het oog voor de economische spin-off, is een actueel thema. Als SNP zullen we samen met de nationale parken in Nederland en onze partners, de beheerders en met het IVN alles doen om wat bereikt is vast te houden en verder uit te bouwen. Huizen, februari 2011 frieda van diepen-oost voorzitter stichting samenwerkingsverband nationale parken 2
2010: Jaar van terugkijken en vooruitzien Het jaar 2010 was het vierde en laatste jaar van de meerjarenplanperiode 2007-2010. Dat betekende samen met alle partners stilstaan bij wat in deze periode is bereikt en vervolgens lijnen uitzetten voor de inzet in de volgende vier jaar. Er is voor gekozen hier zowel intern als extern een interactief proces van te maken. Brainstorms met voorzitters en secretarissen, consultatie van vaste adviseurs en een rondetafel gesprek met landelijke stakeholders, zijn naast de reguliere vergaderingen gebruikt om te evalueren wat in de achterliggende periode is gedaan en om vertrekpunten voor de komende jaren vast te stellen. Bij het terugblikken zijn de volgende conclusies getrokken: De samenwerking is aanmerkelijk verbeterd en bij alle betrokkenen is een groter enthousiasme voor het stelsel ontstaan. Hierdoor zijn veel dingen bereikt. Dat moet de komende jaren worden geborgd en verder worden uitgebouwd. Het SNP kan als landelijk samenwerkingsverband moeilijk direct werken aan natuurontwikkeling, educatie en/of recreatieve voorzieningen in de parken. Daarom zal het SNP zich concentreren op ondersteuning, draagvlakverbreding en belangenbehartiging, om op die manier indirect bij te dragen aan de realisatie van de doelen van de parken. Zowel bij de parken als bij het SNP verdient de externe oriëntatie op de omgeving meer aandacht. Verduidelijking van de maatschappelijke betekenis van de parken is in dit verband een belangrijke opgave. De evaluatie heeft geleid tot het vaststellen van een zestal speerpunten voor de periode 2011-2014, die direct van doen hebben met het verder versterken van de samenwerking, gezamenlijke belangenbehartiging en draagvlakvergroting. Deze speerpunten zijn de volgende: -- Gezamenlijk de ambities bepalen en (helpen) realiseren -- Versterken en faciliteren van de samenwerking -- Kennisuitwisseling en vernieuwing -- Profilering van het stelsel van Nationale Parken -- Draagvlakvergroting -- Belangenbehartiging Dit jaarverslag is opgebouwd in lijn met het SNP-Werkplan voor 2010 en volgt dus de speerpunten zoals die voor de periode 2007-2010 zijn geformuleerd. 3
Activiteiten en projecten Verbetering natuurkwaliteit Eind 2009 is de voortgang van het project Natuurkwaliteitsimpuls in kaart gebracht. Toen is geconcludeerd dat de parken druk bezig waren om projecten uitvoeringsgereed te maken die belangrijke bijdragen zullen leveren aan de verbetering van de natuurkwaliteit. Van de 120 miljoen die volgens het Manifest Natuurkwaliteit nodig waren, was op dat moment al zo n 40 miljoen op tafel gekomen. Wij hebben in 2010 over enkele succesvolle projecten nadere informatie verzameld met het doel deze in een informatieve brochure op te nemen. Die brochure zou niet alleen kunnen dienen als inspiratiebron voor andere parken, maar ook gebruikt kunnen worden om politici te laten zien welke bijdragen de Nationale Parken leveren aan de realisatie van natuurdoelstellingen. Tot uitgave van deze brochure is het in verslagjaar nog niet gekomen, deze zal nu begin 2011 verschijnen. Naar aanleiding van het rapport van Pro Facto Perspectieven voor Nationale Parken, september 2009, is in 2010 het onderwerp kwaliteitsverbetering d.m.v. audits of visitaties opnieuw op de agenda gezet. Het idee om door visitatiebezoeken meer uitwisseling van ervaringen tot stand te brengen en van elkaar te leren, was al opgenomen in het Strategisch MJP van december 2006, maar had nog niet eerder uitwerking gekregen. Twee adviseurs van Lysias Advies, met ruime ervaring op het gebied van kwaliteitsverbeteringtrajecten en visitatiecommissies, hebben hun ervaringen in september/oktober met de secretarissen en voorzitters gedeeld en aansluitend een advies uitgebracht over de wijze waarop visitaties bij de Nationale Parken het best kunnen worden aangepakt. Zij opteren daarin voor een praktische en Wandelen in het NP De Loonse en Drunense Duinen 4
eenvoudige aanpak, waarin de behoefte vanuit de praktijk leidend is en onderlinge verschillen tussen de parken gerespecteerd worden. Op basis van dit advies, dat in het Voorzittersoverleg van 13 oktober positief ontvangen is, zal in het voorjaar van 2011 een voorstel voor een concrete aanpak worden uitgewerkt. Vergroting bewustzijn en verantwoordelijkheid Voorlichting en educatie zijn de voornaamste voertuigen voor de realisatie van dit speerpunt en het IVN speelt daarbij een belangrijke, coördinerende rol. In het verslagjaar heeft het IVN een evaluatie uitgevoerd van het zgn. Basis- en Pluspakket V&E. Het Basispakket staat borg voor een gegarandeerd aanbod op het gebied van Voorlichting en Educatie in alle parken, terwijl het Pluspakket gericht is op vernieuwingen op dat terrein. De evaluatie is aanleiding geweest om een aantal nieuwe accenten aan te brengen. Zo is besloten om in het kader van het Basispakket meer te gaan doen aan de strategische communicatie vanuit de parken en meer aandacht te geven aan het gebruik van nieuwe media. Om die reden zal voortaan ook gesproken worden over C&E (Communicatie & Educatie) in plaats van over V&E. Met betrekking tot het Pluspakket is ervoor gekozen, gezien recente maatschappelijke en politieke ontwikkelingen, om meer dan voorheen te gaan werken met gezamenlijke projecten/campagnes in de parken, gerelateerd aan maatschappelijke thema s. In zijn vergadering van 13 december 2010 heeft het AB-SNP (het zgn. Voorzittersoverleg) met het herijkte Basis- en Pluspakket C&E ingestemd. Vooral de jeugd wordt bij de natuur in de nationale parken betrokken 5
2010 was het laatste jaar van het project Cursussen Gastheerschap dat door het IVN is uitgevoerd. Dit project had ten doel in zoveel mogelijk parken de mogelijkheid te openen dat toeristisch-recreatieve ondernemers kunnen deelnemen aan cursussen gastheer van het NP. Uitgangspunt bij deze cursussen is dat goede samenwerking tussen ondernemers en Nationale Parken voor beide partijen profijtelijk is. Hoewel nog geen eindverslag van het project beschikbaar is, kan nu al gesteld worden dat dit bijzonder succesvol is geweest. Werd de cursus vier jaar geleden nog maar in drie parken aangeboden, thans is dat in bijna alle parken het geval en ook in andere verbanden, zoals die van de Nationale Landschappen en de Recreatieschappen, is het concept met enthousiasme ontvangen. Daarbij geldt dat de belangstelling van ondernemers steeds groot was en hun waardering van de cursus over het algemeen positief. De Cursussen Gastheerschap zullen daarom voortaan een vast onderdeel zijn van het cursusaanbod van IVN. Een apart aandachtspunt in 2010 vormde het monitoren van de bedrijven die eenmaal het certificaat van NP Gastheer hebben gekregen. Uit een uitgevoerd onderzoek kwam naar voren dat het van belang is te blijven investeren in het netwerk van gastheren. De aanbevelingen die in dit verband zijn opgesteld zullen worden betrokken bij de doorontwikkeling van het cursusconcept. In het verslagjaar zijn initiatieven genomen om meer eenheid te brengen in het vrijwilligerswerk dat in de parken wordt uitgevoerd. De Vereniging Natuurmonumenten heeft hiertoe op verzoek van het SNP een workshop georganiseerd.(zie verder onder hoofdstuk Versterking van draagvlak en organisatie) In het NP Weerribben-Wieden volgen jongeren de opleiding tot junior ranger 6
Optimalisering natuurgerichte recreatie In februari 2010 heeft het Kenniscentrum Recreatie een rapport uitgebracht n.a.v. een quickscan van recreatievoorzieningen in vijf nationale parken. In dit rapport concludeert het Kenniscentrum dat er op dit moment sprake is van een duidelijke aanbodsgerichte benadering in de parken, terwijl een veel meer vraaggerichte benadering gewenst is. Daarnaast beveelt men aan meer pro-actief in te spelen op trends en ontwikkelingen, door het gebruik van nieuwe media in bezoekerscentra, interactieve websites en andere voorzieningen die tot de verbeelding spreken. Het rapport heeft niet onmiddellijk geleid tot vervolgacties maar geeft aanleiding om over diverse punten nog eens door te praten. In hoofdstuk 3, punt 1 van het nieuwe Meerjarenplan wordt hier dan ook expliciet naar verwezen. Conform de intentie uit het Werkplan 2010 is geïnventariseerd welke parken naast NP Weerribben - Wieden belangstelling hebben voor een erkenning van het Europese Handvest voor Duurzaam Toerisme. De ervaring uit andere landen is dat zo n erkenning voor een park een extra pre betekent als het gaat om profiteren van de toeristisch-recreatieve markt en bij het aantonen van zijn sociaaleconomische betekenis. De gedachte was dat het SNP mogelijk ondersteuning kan geven bij de aanvraagprocedure voor het Handvest. Gebleken is dat 8 tot 10 parken overwegen een erkenning vanwege het Handvest aan te vragen of in elk geval nadere informatie hierover willen hebben. Daarom zal worden nagegaan hoe het best aan deze informatie- en ondersteuningsvraag tegemoet gekomen kan worden. Recreatie in het NP Weerribben-Wieden, het grootste laagveenmoeras van Noord-West Europa 7
Nadat in 2009 vier parken een advies van het Kenniscentrum Groen en Handicap hadden gekregen over hun toegankelijkheid voor mensen met een beperking, heeft het Kenniscentrum zijn aanbod om voor 1.000, - hierover een Expertrapport uit te brengen in het voorjaar van 2010 opnieuw onder de aandacht van de parken gebracht. Het NP De Loonse en Drunense Duinen heeft van dit aanbod gebruikt gemaakt en in het najaar heeft een werkgroep van Groen en Handicap onderzocht, samen met de verantwoordelijken ter plaatse, welke maatregelen wenselijk én mogelijk zijn om de toegankelijkheid voor gehandicapten te verbeteren. Één van de IVN coördinatoren heeft in het verslagjaar, met medewerking van het SNP, de mogelijkheden verkend om de zeven noordelijke Nationale Parken met elkaar te verbinden via diverse routes en vanuit het concept van duurzaam toerisme. Als resultaat hiervan is een projectvoorstel opgesteld getiteld Alle tijd.;zwerven door en langs de NP van Noord-Nederland. Dit projectvoorstel was aan het eind van het jaar nog in bespreking tussen de betrokken parken en provincies. Versterking van draagvlak en organisatie Inspanningen om het draagvlak voor de Nationale Parken in politiek en samenleving te versterken en tegelijkertijd de bestaande samenwerking en organisatie te verstevigen, hebben in 2010 opnieuw op verschillende manieren uitwerking gekregen. Het eerste exemplaar van de nieuwe brochure over de nationale parken wordt door SNP aan minister Verburg aangeboden 8
Allereerst is vier keer het NP-Magazine uitgebracht, het kwartaalblad dat ten doel heeft onder bestuurders, politici en andere beleidsmakers het draagvlak voor de Nationale Parken te vergroten. Reacties van lezers zijn zo goed mogelijk verzameld en zullen betrokken worden bij de evaluatie en effectmeting van het Magazine die in 2011 zijn voorzien. Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft in samenwerking met SNP een nieuwe brochure over de nationale parken uitgebracht. Het eerste exemplaar van deze brochure werd door directeur van SNP aan minister Verburg op de Vakantiebeurs 2010 in Utrecht uitgereikt. Jaarlijks heeft het SNP 10.000,-- op de begroting om parken die voorbeeld- of pilotprojecten willen uitvoeren een bijdrage in de kosten daarvan te kunnen geven. Omdat 2010 was uitgeroepen tot het jaar van de biodiversiteit is een besteding gezocht die bij dat onderwerp aansloot. Het NP De Hoge Veluwe bleek nog op zoek te zijn naar middelen voor een tentoonstelling die laat zien dat de hoge biodiversiteit in het park (mede) te danken is aan langjarige continuïteit in actief natuurbeheer. Mede i.v.m. het feit dat De Hoge Veluwe haar 75 jarig jubileum vierde is besloten het hele budget aan dit project toe te kennen. In samenwerking met SNP heeft de NCRV van 10 mei tot 10 juni de nieuwe serie NatuurTalent in de nationale parken op de televisie uitgezonden. De NCRV reporter struinde met boswachters en acht bekende Nederlandse kunstenaars door de nationale parken Zuid-Kennemerland, De Oosterschelde, Drents-Friese Wold, De Maasduinen, Lauwersmeer, De Biesbosch De Alde Feanen en Utrechtse Heuvelrug. In de laatste aflevering van NatuurTalent was de veiling van de kunstwerken te zien. De schilderes Ans Markus legt haar natuurbeleving van het NP Zuid-Kennemerland 0p linnen vast 9
In 2010 heeft uiteraard weer de nodige uitwisseling van kennis en ervaringen plaatsgevonden in de vergaderingen met de voorzitters en secretarissen. Specifiek op kennisuitwisseling gericht was de workshop over Vrijwilligersbeleid in de parken die de Ver. Natuurmonumenten op verzoek van het SNP op 18 november 2010 heeft georganiseerd. Tijdens deze workshop hebben ruim 15 werkers uit de praktijk stilgestaan bij de problemen waar zij tegenaan lopen en tips uitgewisseld over hoe je die zou kunnen aanpakken. Onder de aanbevelingen die zijn geformuleerd waren o.m. de volgende: de verschillende partners in een park kunnen meer gebruik maken van elkaars communicatiemiddelen voor de werving van vrijwilligers; ga na of je binnen een park één persoon kunt belasten met de coördinatie en afstemming van de vrijwilligersinzet; zorg voor opleiding en scholing van vrijwilligers en stel zeker dat zij allemaal hetzelfde, krachtige verhaal over het stelsel van Nationale Parken vertellen; regel iets op het vlak van gemeenschappelijke uitstraling, bijvoorbeeld door middel van een NP speldje of embleem op de kleding die door de partners / beheerders wordt verstrekt (dual-branding); ga na hoe meer eenheid gebracht kan worden in de vergoedingen / tegemoetkomingen die de partners aan vrijwilligers geven. Internationale samenwerking Op het gebied van de internationale samenwerking heeft het SNP in 2010 opnieuw enkele sporen nagelaten. In het kader van het Gemeenschappelijk Werkprogramma Benelux 2009-2012 heeft het Secretariaat-Generaal Benelux op 19 mei in Eupen het SNP uitgenodigd om met vertegenwoordigers van de Benelux landen te spreken over de voorbereiding van een conferentie over de grensoverschrijdende aspecten van natuurparken in de Benelux. Het Secretariaat van de Benelux streeft ernaar om de conferentie in Brussel in 2011 te organiseren. Foto links: Europarc Conferentie 2010 vond in het Nationaal Park Abruzzo (Italië) plaats Foto rechts: Boomhagedis Totèki in Nationaal Park Arikok (Aruba) 10
In juni heeft een delegatie van twee personen deelgenomen aan een werkbezoek aan het Nationaal Park Arikok op Aruba en het Christoffelpark op Curacao. Tijdens deze ontmoeting is met vertegenwoordigers van de Stichting Fundacion Parke Nacional Arikok (Aruba) en de Stichting Carmabi (Curacao) gesproken over de verdere samenwerking met het SNP. Vanaf 2011 zal de samenwerking met de parken vooral gericht zijn op ondersteuning van voorlichtingsprojecten en de ontwikkeling van uitwisselingsprogramma s. De natuurgids van Arikok wordt het eerste product van constructieve samenwerking tussen Arikok en SNP. Van 29 september tot 2 oktober was een grote delegatie uit de Nederlandse parken present tijdens de jaarconferentie van de Europarc Federatie, gehouden in het Nationaal Park Abruzzo, Lazio en Molise in Italië. Verzameld onder het thema Living together. Biodiversity and Human Activities discussieerden circa 300 afgevaardigden afkomstig uit heel Europa enkele dagen over de dilemma s die natuurbeschermers en beheerders van Nationale Parken bezig houden. Profilering van het stelsel Vergroting van de herkenbaarheid, zorgdragen voor een sterk merk en een brede erkenning van de Nationale Parken, zijn de hoofddoelen als het gaat om de verdere profilering van de parken en van het stelsel. De vaststelling van het Strategisch Communicatieplan in maart 2010 vormde een belangrijke mijlpaal bij het uitzetten van de acties die op deze doelen gericht zijn. Die acties liggen op de volgende gebieden: - Kwaliteitscriteria nationale parken en toetsing - Visuele herkenbaarheid nationale parken - Ambassadeurs nationale parken - Draagvlak bestuurders en partners nationale parken - Zichtbaarheid in pers en media - Communicatie en sponsoring - Effectmeting door onderzoek De SNP-Werkgroep Communicatie vervult een spilfunctie bij de uitwerking van de communicatieacties en zorgt voor de afstemming daarvan met de relevante partners. In het verslagjaar heeft de werkgroep o.m. geadviseerd over de handleiding voor bebording, over nieuwe producten die voldoen aan de NP huisstijl en over de zichtbaarheid bij bezoekers- of informatiecentra. Verschillende parken hebben in 2010 de overstap gemaakt naar het nieuwe format van de website www.nationaalpark.nl Vanuit het SNP is ondersteuning geleverd bij de omzetting van de bestaande websites naar het nieuwe systeem. De stand van zaken is dat ultimo 2010 twaalf parken hun sites hebben vernieuwd en in overeenstemming hebben gebracht met de nieuwe NP huisstijl. Verwacht wordt dat in elk geval nog drie parken in het eerste kwartaal van 2011 dit voorbeeld zullen volgen. 11
Interne zaken Vergaderingen In juni vond de jaarvergadering plaats op Schiermonnikoog met, zoals gebruikelijk, deelname van voorzitters, adviseurs en secretarissen. Het Nationaal Park 2010 én het gemeentebestuur traden op als gastheer en hadden voor de middaguren een leerzame excursie georganiseerd. Voor het overige heeft het AB-SNP in 2010 drie keer en het DB-SNP vier keer vergaderd. De secretarissen kwamen vijf keer bijeen. Daarnaast waren er enkele bijeenkomsten van de Commissie Internationale Zaken en van de Werkgroep Communicatie. Personele wijzigingen Begin 2010 is de heer A. Moens aangetreden als nieuwe voorzitter van NP Weeribben-Wieden. De heren Kalden (Staatsbosbeheer) en De Graeff (Vereniging Natuurmonumenten) hebben de adviseurzetels van resp. mevr. Sangers en de heer Wams overgenomen. In de kring van secretarissen zijn twee nieuwe gezichten verschenen, namelijk de heren Bagerman en Van der Laan. Eerstgenoemde heeft de vacature vervuld die bestond in NP Lauwersmeer en laatstgenoemde heeft het secretariaat van NP De Alde Feanen overgenomen van de heer Bik die actief bleef voor NP Schiermonnikoog. In december is afscheid genomen van de heer Van Grieken die gedurende zes jaar de rol van ambtelijk secretaris bij het SNP heeft vervuld. M.i.v. januari 2011 wordt hij opgevolgd door de heer Schiphorst. Financiën Voor de uitvoering van het SNP-werkplan 2010 heeft het ministerie van LNV een subsidie van 300.000,-- toegezegd. De subsidie bestond uit 120.000,-- voor de organisatiekosten en 180.000,-- voor de projectkosten. De eindafrekening van het werkplan 2010 vindt per 1 juli 2011 plaats. De betaling van een aantal projecten uit 2010 zal pas in het voorjaar van 2011 plaatsvinden. Een uitgebreide financiële verantwoording zal worden neergelegd in de separaat uit te brengen jaarrekening. Staat van baten en lasten over de periode 1 januari t/m 31 december 2010: Begroting Betaald Nog te betalen Organisatiekosten 120.000,- 111.974,- 8.026,- Projectkosten 180.000,- 145.351,- 34.649,- Project Video s / ELI 25.000.- 25.000,- Ontvangen veilinggelden 19.580,- 1.591,- 17.989,- Totaal 344.580,- 258.916,- 85.664,- 12
Stand liquide middelen per 31 december 2010: Kas 30,- Postbank 26.173,- Postbank Renterekening 11,- Nog te ontvangen subsidiegelden 2010 60.000,- 13
Bijlage 1: Samenstelling Algemeen Bestuur, Dagelijks Bestuur en secretarissenoverleg SNP per 31-12-2010 (De DB-functies zijn tussen haakjes aangegeven) LEDEN Park Voorzittersoverleg / AB Secretarissenoverleg NBEL Drentsche Aa H. van t Land K. Folkertsma NP De Âlde Feanen P. Miedema (lid DB) L. van der Laan NP De Biesbosch J. Heijkoop (lid DB) P. Martens NP Drents-Friese Wold mw. J.C. Witteveen-Hevinga mw. C. Scholten NP Duinen van Texel E. Vermeer mw. J. Groen NP Dwingelderveld mw. J.C. Witteveen-Hevinga P.W. Pasman NP De Groote Peel J.J.M. Tindemans J.J.M. Pouw NP De Maasduinen mw. R. Oomen-Ruyten J.J.M. Pouw NP Lauwersmeer mw. M. de Meijer B. Bagerman NP Loonse en Drunense Duinen P.M.J. van den Baar/ P.Groenestein mw. A. van den Bogert NP De Meinweg mw. J.W. Kersten (vice-voorz./secr.) J.J.M. Pouw NP Oosterschelde J.J. Lilipaly F.M.M. van Pelt NP Sallandse Heuvelrug R. Lanning H. Reimerink NP Schiermonnikoog mw. G.W. van Montfrans-Hartman K. Bik NP Utrechtse Heuvelrug Th.E.M. Wijte (penningm.) mw. R. Zwart NP Weeribben-Wieden A. Moens P. Niens GP De Zoom - Kalmthoutse Heide H. Suykerbuyk mw. B. van Eeckhoutte NP Zuid-Kennemerland mw. F. G. van Diepen - Oost (voorz.) mw. J. Groen NP De Hoge Veluwe S.E. Baron van Voorst tot Voorst mw. A. Kylstra NP Veluwezoom W. Knol ADVISEURS Ministerie van LNV H. Soorsma / H. Wieringa G. van Ommering / J. Kruijshoop Federatie Part. Grondbezit W.J.P. van Notten IVN J. de Jong mw. C. Adema / H. Bunte Staatsbosbeheer Vereniging Natuurmon. De Landschappen C. Kalden J.J. de Graeff H. Bartelink 14
Bijlage 2: Samenstelling Commissie Internationale Zaken Th.E.M. Wijte NP Utrechtse Heuvelrug Voorzitter Mw. J.W. Kersten NP De Meinweg J.W. Sneep SNP Mw. S. Bakker Staatsbosbeheer P. Nuvelstijn Ver. Natuurmonumenten J.A. Vreman IVN Mw. M.A.J. Jager-Wöltgens Bestuur Europarc Federation adviseur Bijlage 3: Samenstelling Werkgroep Communicatie J.W. Sneep SNP Voorzitter Mw. W. Prast / Mw. M. Vierling Ver. Natuurmonumenten Mw. H. Leenen Staatsbosbeheer Mw. A. Vos IVN Mw. A. van den Bogert NP Loonse en Drunense Duinen Mw. C. Scholten NP Drents-Friese Wold L.C.M. van Grieken SNP Bijlage 4: Medewerkers SNP in 2010 J.W. Sneep Directeur 1,0 fte L.C.M. van Grieken Ambtelijk secretaris / projectleider 0,5 fte Mw. J. Lake Administratieve ondersteuning 0,2 fte 15
Schiermonnikoog Lauwersmeer De Alde Feanen Duinen van Texel Drents-Friese Wold Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa Dwingelderveld Weerribben-Wieden Zuid- Kennemerland De Sallandse Heuvelrug De Hoge Veluwe Utrechtse Heuvelrug Veluwezoom De Biesbosch De Loonse en Drunense Duinen Oosterschelde Grenspark De Zoom-Kalmthoutse Heide De Groote Peel De Maasduinen De Meinweg De twintig Nationale Parken vertellen het verhaal van de Nederlandse natuur.