NIEUWSBRIEF april 2012 Stand van zaken nieuw tracé 380 kv-hoogspanningsverbinding Noordring De stand van zaken In deze nieuwsbrief leest u over de voorbereidingen voor het vastleggen van het nieuwe tracé voor de Noordring en de hoogspanningsstations bij Bleiswijk en Vijfhuizen. Het nieuwe tracé De kaart van het tracé is bekend. Voor een driedimensionale beleving en vragen of suggesties over het landschappelijke Inpassingsplan kunt op de site van Randstad 380 kv terecht. zie pagina 4-7. Procedures Caroline van Dalen van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie legt uit welke procedures gevolgd gaan worden en wanneer er inspraak mogelijk is. zie pagina 8-9. De voorbereidingen Om de vergunningen te kunnen aanvragen is een aantal voorbereidingen nodig zoals bodemonderzoek en sonderingsonderzoek. De projectmanager van Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding licht de werkzaamheden toe. zie pagina 12-13. EN VERDER: uitleg over magneetvelden op p. 10 en de kaart van het tracé op p. 6
RANDSTAD 380 kv Bewonersvragen over de nieuwe plannen Onder omwonenden van het nieuwe tracé van de Noordring van de 380 kv-hoogspanningsverbinding in de Randstad leven veel vragen. TenneT en het Ministerie van EL&I proberen die vragen zo duidelijk en volledig mogelijk te beantwoorden. Een greep uit vragen die vaak worden gesteld. Mag TenneT zomaar onderzoek op mijn grond doen? Inzage ontwerp Inpassingsplan tracé Noordring Wat gebeurt er als er een mast op mijn terrein komt? Voorbereiding Noordring Na een lang traject met veel overleg tussen alle partijen die te maken krijgen met de aanleg van de 380 kv-hoogspanningsverbinding, is nu het tracé bekend. Dat betekent dat bewoners en andere belanghebbenden inspraak krijgen op het Inpassingsplan, waarin het tracé wordt vastgelegd. Om te zorgen dat iedereen een goed beeld krijgt van de landschapsinpassing en kan voorbereiden op de geplande informatieavonden zetten het Ministerie van EL&I en TenneT een nieuw medium in: een 3D animatie van het tracé. Daarop kunt u driedimensionaal zien hoe het er straks uit gaat zien bij u in de buurt. We hopen hierdoor een realistisch beeld te schetsen en veel vragen die leven nu al te beantwoorden. Natuurlijk moeten eerst alle procedures worden doorlopen. Om de juiste vergunningen te kunnen indienen, start TenneT al met enkele voorbereidende werkzaamheden zoals het onderzoek van de bodem. We zullen toestemming aan de eigenaren vragen om de grond te mogen betreden voor deze onderzoeken. In deze nieuwsbrief geven we uitleg over al deze onderwerpen, zodat u weet wat er gaat gebeuren. We proberen u zo goed mogelijk te informeren, dat is voor u en voor ons van belang. Isidoor Hermans Projectmanager Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding Voordat er een tracé voor een hoogspanningsverbinding kan worden vastgesteld, moet TenneT een aantal onderzoeken uitvoeren. Natuurlijk mag je niet zomaar het terrein van iemand anders oplopen om er bijvoorbeeld in de grond te gaan boren. Daarvoor is toestemming nodig van de partij die het perceel in gebruik heeft. Dat kan de eigenaar van het perceel zijn, maar ook een pachter of gebruiker. Die persoon moet eerst een betredingstoestemming aan TenneT geven. Grondeigenaren die nog niet benadert zijn, horen binnenkort meer. Bij het betreden van de percelen zal zoveel mogelijk rekening gehouden worden met de belangen en wensen van de grondgebruikers. Als er schade ontstaat, wordt die door TenneT vergoed. Ook hebben de grondeigenaren recht op een financiële vergoeding voor de betredingstoestemming. Het tracé voor de Noordring (van Beverwijk naar Bleiswijk) is inmiddels bekend. Alle plannen komen samen in een juridisch stuk, het ontwerp Inpassingplan. Vanaf 11 mei ligt het ontwerp Inpassingsplan ter inzage op een aantal locaties langs het tracé. Ook is het te vinden op de website van Bureau Energieprojecten, www.bureau-energieprojecten.nl. Iedreen heeft zes weken de tijd om een zienswijze in te dienen. In die periode is er ook een aantal informatieavonden, zodat men vragen kan stellen voordat men eventueel een zienswijze indient. Op de informatieavonden vertellen de Ministeries van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Infrastructuur en Milieu en TenneT alles over de procedure, de ontwerpvergunningen het tracé, de tracékaarten, de techniek en over gezondheidsaspecten. Op www.randstad380kv.nl is vanaf 12 april een 3D-animatie te zien van het tracé, als voorbereiding op de informatieavonden en om eventuele vragen te beantwoorden en onduidelijkheden vast weg te nemen. Hier kunnen geen zienswijzen op worden ingediend. Een rentmeester van TenneT zal contact opnemen met de grondeigenaar of -gebruiker. TenneT wil namelijk een zakelijk rechtsovereenkomst of ZRO afsluiten met de eigenaar van de grond. Dat is een privaatrechtelijke overeenkomst waarin beide partijen aangeven dat TenneT de aangegeven grond mag gebruiken voor de aanleg en instandhouding van de hoogspanningsverbinding. TenneT koopt de grond niet. In overleg met de eigenaar wordt er een zakelijk recht gevestigd op de grond, in de vorm van een Recht van Opstal. Dat is een (zakelijk) recht om in, op of boven een onroerende zaak van een ander, gebouwen, werken of beplanting in eigendom te hebben of te verkrijgen. De ZRO zorgt ervoor dat de eigenaar een vergoeding krijgt voor het gebruik van de grond. En dat TenneT voor de duur van de aanwezigheid van de verbinding gerechtigd is tot het aanleggen, hebben, gebruiken, onderhouden, inspecteren, herstellen, vervangen, verleggen, vernieuwen of uitbreiden van de elektriciteitswerken binnen de belaste strook. In de ZRO worden de afspraken tussen de grondeigenaar of gebruiker en TenneT vastgelegd. Alle voorkomende schade wordt door TenneT vergoed. Heeft u zelf een vraag? www.randstad380kv.nl info@randstad380kv.nl 2 3 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012
Isidoor Hermans, projectmanager Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding Bewoners kunnen straks langs virtueel tracé lopen Het aangepaste tracé van Beverwijk naar Bleiswijk is niet alleen op papier te bekijken. Om te zien hoe de Noordring precies gaat lopen, is er een online 3D-programma ontwikkeld. Dat is handig omdat mensen nu al in de gelegenheid worden gesteld naar het tracé te kijken en vragen te stellen, voordat het ontwerp Inpassingsplan vanaf half mei ter inzage gaat. 3D-animatie van het nieuwe tracé: vanaf 12 april op www.randstad380kv.nl Het tracé dat aan de westzijde van Hoofddorp ligt, is technisch gezien een goed uitvoerbaar tracé, zegt Isidoor Hermans, projectmanager van Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding. Het tracé loopt nu niet meer vlak langs de Polderbaan van Schiphol en de Noordring kruist niet meer een aantal bedrijventerreinen. Net als aan de oostzijde liggen er aan de westzijde veel kabels en leidingen, maar dit nieuwe tracé is voor ons wel iets eenvoudiger uit te voeren. Combinatie Er moest onderzocht worden hoe de hoogspanningskabels gecombineerd konden worden met de bestaande infrastructuur en hoogspanningsverbindingen. En we moeten ook rekening houden met toekomstige ontwikkelingen van het gebied, aldus Hermans. Met het uiteindelijke resultaat is hij tevreden, hoewel het bovengrondse tracé voor de bewoners van Kaag en Braassem een bittere pil was. We hebben een tracé gevonden dat technisch uitvoerbaar is en zo ver mogelijk van de bebouwing af ligt. Voor deze bewoners is het de next best option. We hebben goed geprobeerd uitleggen hoe we tot dit tracé zijn gekomen. Animatie Toch blijft het lastig voor te stellen hoe de Noordring er straks uit gaat zien, als er alleen maar tekeningen voor handen zijn. Daarom is er een 3D-animatie van het tracé vanaf half april online te bekijken op www.randstad380kv.nl, voordat het Inpassingsplan ter inzage gaat. Het landschapsplan is ook verwerkt in het 3D-model omdat het onderdeel uitmaakt van het Inpassingsplan. Het ontwerp brengt op schaalgrootte de verbinding in beeld. Het 3D-model geeft heel snel inzicht over wat de impact van de verbinding voor de omgeving is, vertelt Hermans. Bewoners kennen hun buurt tenslotte het beste en zien met het programma meteen wat verandert. Hermans: Je ziet bijvoorbeeld hoe het tracé bij Schiphol ten westen van de Polderbaan ondergronds gaat. Hoe de 380 kv- en 150 kv-hoogspanningsverbinding onder de grond verdwijnen, je ziet de nieuwe situatie van de wijk Floriande in Hoofddorp en je ziet de bovengrondse verbinding bij Lissebroek verschijnen. Bewoners kunnen straks via de site zelf langs het hele tracé lopen. Bewoners en belanghebbenden worden betrokken bij de landschappelijke inpassing bij Nieuwe Wetering. Dat heeft de minister zo afgesproken met de Tweede Kamer. Om een beeld te krijgen van de voorgestelde groenvoorziening, is de 3D-animatie een goed hulpmiddel. In deze 3Danimatie kunnen ook vragen worden gesteld over het Inpassingsplan of suggesties worden gedaan. Landschap Ook is te zien hoe de hoogspanningsverbinding in het landschap z n plek vindt. Je ziet hoe een opstijgpunt eruit ziet in de omgeving, waar we bomen planten om het zicht op de masten te verminderen en hoe we de zichtlijnen veranderen, waardoor een verbinding niet meer zo opvalt. Voordat de formele procedure begint, is er genoeg tijd om het 3D-model te bestuderen. Dat is ook de bedoeling, zegt Hermans. Mensen kunnen hun mening erover geven en vragen stellen. Op die manier hopen we voordat de formele inspraak begint, een hoop onduidelijkheden weg te nemen. De vragen kunnen eventueel anoniem worden geplaatst en zijn met de antwoorden zichtbaar op de site. Een duidelijke presentatie van de Noordring zorgt ervoor dat mensen beter op de hoogte zijn, ook als ze een zienswijze willen indienen. Niet alles gaat virtueel. Nieuwsbrieven worden gewoon rondgestuurd. Het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie kondigt eind april via dagbladen en lokale media aan, wanneer precies het ontwerp Inpassingsplan ter inzage gaat. Daarna starten de informatieavonden en kunnen betrokkenen hun zienswijze indienen. De online tocht langs het virtuele Noordring zorgt er in ieder geval voor dat bewoners goed beslagen ten ijs kunnen komen. 4 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 5
Randstad 380 kv Noordring Velsen Beverwijk Station Beverwijk Bovengronds IJmuiden Ondergronds Opstijgpunt Zaandam PKB corridor Bestaande verbindingen Spaarndam 380kV bovengronds 150kV bovengronds 150kV ondergronds 150kV te verwijderen Haarlem Station Vijfhuizen Amsterdam Heemstede Vijfhuizen Station Haarlemmermeer Hoofddorp Schiphol Amstelveen 0 2 4 6 km Voorburg Katwijk aan Zee Wassenaar Leidschendam Katwijk a/d Rijn Voorschoten Leiden Zoetermeer Station Bleiswijk 6 Randstad 380 kv april 2012 Leiderdorp Benthuizen Lisse Hillegom Rijpwetering Noordeinde Hoogmade Hazerswoude - Dorp Moerkapelle Nieuw - Vennep Nieuwe Wetering Hazerswoude - Rijndijk Roelofarendsveen Alphen a/d Rijn Waddinxveen Uithoorn Aan deze tekening kunnen geen rechten worden ontleend. TenneT TSO B.V. VKT 3.0 Subtiele veranderingen hebben veel effect Bomen planten is niet altijd de beste manier om een opstijgpunt of een mast in de omgeving op te laten gaan, zegt Jhon van Veelen, landschapsarchitect. Het landschap verbeter je pas door oog te hebben voor het karakter van het gebied én voor de eenvoud van de hoogspanningslijn. Wanneer de hoogspanningsmasten eenvoudig van vorm zijn, niet zigzaggend door het landschap gaan en daarbij zo min mogelijk variëren in hoogte, dan vallen ze minder op, zegt Jhon van Veelen. Daarom is het soms onwenselijk om te kiezen voor extra bomen of struiken om de masten en de opstijgpunten te camoufleren. Het nieuwe tracé van Beverwijk naar Bleiswijk loopt namelijk voor een groot deel door een gebied met weinig bomen. Het opstijgpunt bij Rijpwetering ligt in een open gebied en als je daar voor beplanting kiest, valt het opstijgpunt juist meer op. Weidevogels nestelen er ook, omdat het gebied zo open is. Daar moet je geen bomen neer zetten. Zoeken naar het juiste evenwicht tussen het landschap en de hoogspanningslijn brengt voor elk gebied een andere oplossing. Zo kiezen we ervoor om ten westen van Nieuw Vennep de doorgaande weg, de Minervaweg, sterker te accentueren door een rij populieren te planten. Je kunt een hoogspanningsmast niet wegpoetsen, maar je kunt wel de omgeving sterker maken. In het Bentwoud, een recreatiebos ten oosten van Zoetermeer is gekozen om de masten wel iets hoger te maken, zodat onder de geleiders het bos kan groeien. Bij de openbare golfbaan van Spaarnwoude gebeurt dit ook, om te voorkomen dat de golfballen de geleiders raken. En af en toe wordt voor beplanting gekozen om het zicht op de mast af te schermen. Bij het Bentwoud worden de recreatiepaden aangepast. Door het fietspad of de zichtlijn vanaf de golfbaan een paar graden naar links te schuiven, zie je de hoogspanningsverbinding al minder. Het zijn vaak subtiele veranderingen, met veel effect. Randstad 380 kv april 2012 7
RANDSTAD 380 kv Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv Ter inzage: één ontwerp Inpassingsplan, meerdere vergunningen In mei ligt het ontwerp Inpassingsplan voor de Noordring ter inzage. Dit is een bestemmingsplan op rijksniveau, waarop iedereen zijn zienswijze mag geven. Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding bij het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, legt uit hoe de procedure werkt. singsplan wordt tegelijk een aantal ontwerp rijksvergunningen ter inzage gelegd, zoals de flora- en faunaontheffing en vergunningen voor Rijkswaterstaat en ProRail. TenneT heeft meer tijd nodig om het tracé technisch zodanig uit te werken dat ook de overige vergunningen kunnen worden aangevraagd. Er is bijvoorbeeld eerst grondonderzoek nodig. Voordat de aannemer kan bepalen hoe hij de fundamenten voor de masten maakt, moet hij weten hoe het met de bodem is gesteld. De nog niet aangevraagde vergunningen voor het noordelijke gedeelte van de Noordring, zoals de bouwvergunningen, liggen waarschijnlijk aan het einde van dit jaar ter inzage. Die van het zuidelijke gedeelte zullen in augustus volgend jaar ter Op de informatieavonden vertellen we alles over de procedure, de ontwerpvergunningen het tracé, de tracékaarten, de techniek en over gezondheidsaspecten. Het ontwerp Inpassingsplan Het tracé voor de Noordring is inmiddels bekend. Momenteel verwerken we dit tracé in een juridisch stuk, het ontwerp Inpassingplan, vertelt Van Dalen. Vanaf half mei ligt het ontwerp Inpassingsplan ter inzage op een aantal locaties langs het tracé. Ook is het te vinden op de website van Bureau Energieprojecten, www.bureau-energieprojecten.nl. Omwonenden hebben zes weken de tijd om een zienswijze in te dienen, zegt Van Dalen. In die periode organiseren we ook een aantal informatieavonden, zodat mensen vragen kunnen stellen voordat ze eventueel een zienswijze indienen. Op de informatieavonden vertellen we alles over de procedure, de ontwerpvergunningen voor het tracé, de tracékaarten, de techniek en over gezondheidsaspecten. Van Dalen verwacht dat er behoorlijk wat zienswijzen zullen worden ingediend. Een hoogspanningsverbinding heeft natuurlijk een behoorlijke impact op de omgeving. Het houdt mensen bezig. Dat is ook goed voor te stellen. Nog niet alle vergunningen Een aantal ontwerp vergunningen komt eveneens ter inzage te liggen. Nog niet alle vergunningen zijn aangevraagd. Van Dalen: Met het ontwerp Inpas- inzage liggen. Wie een zienswijze op deze ontwerp vergunningen wil indienen, moet dus nog even geduld hebben. Reacties op de zienswijzen De Ministeries van EL&I en IenM verwerken de zienswijzen in een overzicht. Aan de hand daarvan wordt het Inpassingsplan vastgesteld. Van Dalen: Soms zal een zienswijze aanleiding geven om het inpassingplan aan te passen. Andere keren zal de reactie zijn dat naar aanleiding van de zienswijze het tracé niet wijzigt. Nadat alle zienswijzen op het tracé en de ontwerpvergunningen zijn verwerkt, moet alles officieel worden vastgelegd. Naar verwachting zullen in september de definitieve plannen ter inzage liggen. Belanghebbenden krijgen dan weer zes weken om beroep in te stellen op de beslissing. Raad van State Na de inspraakronde(s) worden het definitieve Inpassingsplan en de besluiten over de aanvragen bekend gemaakt. Wanneer een burger of organisatie het niet eens is met één of meer van de besluiten kan hij in beroep bij de Raad van State (dit kan alleen als er ook een zienswijze is ingediend). Er is dus geen bezwaarfase. De totstandkoming Aan het ontstaan van het ontwerp Inpassingsplan is een lange weg voorafgegaan. In juni 2011 ging de Tweede Kamer akkoord met het gewijzigde tracé van de Noordring. Afgesproken werd dat het tracé via de westkant van de Haarlemmermeer zou lopen. De verbinding ging ter hoogte van de wijk Floriande bij Hoofddorp ondergronds. Bij Nieuwe Wetering zouden het ministerie en TenneT met behulp van de bewoners zoeken naar een tracé dat verder van de bebouwing af lag. Van Dalen: Sindsdien onderzochten de ministeries en TenneT veel verschillende tracés in het gebied rond de zuidkant van de Haarlemmermeer en Nieuwe Wetering. Er vond een aantal druk bezochte informatieavonden plaats. In december 2011 stuurden de ministers een brief naar de Kamer met daarin het uiteindelijke tracé. De keuze viel op een tracé dat verder weg ligt van de bebouwing van Nieuwe Wetering. Daarnaast is de kabel ter hoogte van Rijpwetering nog iets verlengd. Dat heeft te maken met bestaande kabels en leidingen en de nationale buisleidingsstrook die we daar tegenkwamen. Er was te weinig ruimte om daar bovengronds twee masten neer te zetten. 8 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 9
Mathieu Pruppers van het RIVM Alles over magneetvelden Hoogspanningsverbindingen veroorzaken elektrische en magnetische velden. Mathieu Pruppers van het RIVM geeft een toelichting op de controle van de manier waarop de breedte van magneetvelden wordt berekend. voelen. Magneetvelden zijn relatief makkelijk te meten. Een eenmalige meting zal echter mogelijk een andere resultaat geven dan de specifieke zone die door het gespecialiseerde bureau is berekend. De magneetveldzone is namelijk gebaseerd op een jaargemiddelde. De sterkte kan buiten de magneetveldzone best een uur lang hoger zijn dan 0,4 microtesla. Als de sterkte de rest van de dag lager is dan 0,4 microtesla, zal het jaargemiddelde toch lager dan 0,4 microtesla uitvallen. Om te Vakwerkmast Wintrackmast voorkomen dat de zone breder wordt als er in de toekomst iets meer stroom doorheen loopt, houdt men bovendien rekening met de situatie op de lange termijn. Er wordt nu al rekening gehouden met de toekomst want op de zone wordt immers het bestemmingsplan afgestemd en de gevoelige bestemmingen bepaald. Op het moment dat er meer stroom nodig is dan in de berekening meegenomen, moet er een nieuwe hoogspanningsverbinding gebouwd worden. Het RIVM doet onderzoek naar gezondheidsrisico s door metingen, berekeningen en literatuurstudies. Op haar website ontwikkelde het RIVM de netkaart http://geodata.rivm.nl/netkaart.html waarop alle hoogspanningslijnen en hun indicatieve zone staan aangegeven. Mathieu Pruppers, senior wetenschappelijk medewerker bij het RIVM: De indicatieve zone is een indicatie van de breedte van de magneetveldzone. Bij de berekening wordt uitgegaan van de ongunstigste situatie. De werkelijke zone zal dus meestal smaller zijn. Bij het vaststellen van een bestemmingsplan of de aanleg van een nieuwe hoogspanningsverbinding wordt ook een specifieke zone berekend. Pruppers: Van bijvoorbeeld twee of drie masten kun je precies uitrekenen hoe hoog de draden hangen. Het RIVM heeft een zogenaamde handreiking gemaakt, een rekenrecept om de breedte van de magneetveldzone te berekenen. Gemeenten vragen soms aan het RIVM om te checken of de berekening van de specifieke zone door een bureau tot stand is gekomen volgens de handreiking. We controleren dus niet of de berekening klopt, maar of hij volgens de goede procedure is uitgevoerd. Pruppers spreekt op informatieavonden regelmatig bezorgde omwonenden. Vaak worden magneetvelden verward met straling. Straling vindt men eng, want je ziet het niet en je kunt het niet Nederland heeft ongeveer 4000 kilometer bovengrondse hoogspanningslijnen. Bij de aanleg van een nieuwe hoogspanningsverbinding adviseert het Ministerie van Infrastructuur en Milieu aan gemeenten, provincies en netbeheerders om zo min mogelijk nieuwe situaties te scheppen waarbij kinderen langdurig zijn blootgesteld aan magnetische velden boven een jaargemiddelde sterkte van 0,4 microtesla. Het gaat dan om kinderen tot 15 jaar en een langdurig verblijf wil zeggen: minstens 14 uur per dag. Dit zogenaamde voorzorgsbeleid stamt uit 2005. Het is tot stand gekomen in samenwerking met het RIVM, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Centraal in dit beleid staat de magneetveldzone, de strook waar het magnetische veld jaargemiddeld sterker is dan 0,4 microtesla. Bij een Wintrackmast is de magneetveldzone is, afhankelijk van het type, tussen de dertig en honderd meter breed. Wat zijn elektrische en magnetische velden? Elektrische, magnetisch en elektromagnetische velden komen van nature overal in de omgeving van mensen voor. UV-straling van de zon bijvoorbeeld is een elektromagnetisch veld, net als zichtbaar licht. Elektromagnetische velden worden ook kunstmatig opgewekt door bijvoorbeeld zonnebanken, magnetrons en door zendmasten voor radio, televisie en telefonie. Een elektrisch veld ontstaat wanneer een voorwerp elektrisch is geladen en er een verschil is in spanning tussen het voorwerp en zijn omgeving. Het is het effect van aantrekking of afstoting van een bepaalde elektrische lading door een andere elektrische lading. Als een lamp is aangesloten op het elektriciteitsnet ontstaat er een elektrisch veld, ook als de lamp uit is. Als er ook elektrische stroom loopt, dus als de lamp aan staat, ontstaat er ook een magnetisch veld. Het sterkte van het elektrisch veld wordt gemeten in volt per meter (V/m). De sterkte van het magnetische velde wordt gewoonlijk uitgedrukt in microtesla (µt), een miljoenste deel van een tesla. Elektromagnetische velden kunnen worden gezien als golven, die verschillende golflengtes en frequenties kunnen hebben. De frequentie wordt gemeten in hertz (Hz). Hoe hoger de frequentie, hoe korter de golflengte en hoe energierijker de velden. Bij frequenties van 0 tot 300 Hz spreekt men van extreem laag frequente (ELF) elektrische en magnetische velden. Het elektriciteitsnet in Europa heeft een frequentie van 50 Hz. 10 Randstad 380 kv april 2012 11
Na de procedures komt de voorbereiding van de uitvoering Na de Zuidring is nu de Noordring van de 380 kv-hoogspanningsverbinding aan de beurt. Isidoor Hermans, projectmanager Randstad 380 kv, vertelt wat er gaat gebeuren tussen Beverwijk en Bleiswijk nadat alle procedures zijn doorlopen. Pas als alle procedures zijn doorlopen kan begonnen worden met de realisatie van de 380 kv-hoogspanningsverbinding. Maar voorbereidend werk is nu al noodzakelijk om te onderzoeken of de verbinding wel technisch haalbaar is. Daarvoor moet niet alleen boven de grond, maar ook onder de grond worden gekeken. Onderzoek Tijdens het sonderingsonderzoek wordt onderzocht hoe de bodem zich gedraagt, om te voorkomen dat kabels verzakken. Dit gebeurt op een diepte van dertig tot veertig meter. En dat is niet alles. Er staat ook een G-waarden onderzoek op de planning, waarin gecontroleerd wordt hoeveel warmte van de Isidoor Hermans, projectmanager Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding Sonderingsonderzoek = meten hoe de bodem zich gedraagt op 30 à 40 meter diepte om te voorkomen dat kabels verzakken. Dit gebeurt door een vrachtwagen met een sonderingsbuis. G-waardenonderzoek = met een handboor een gat in de bodem maken tot 1,5 meter diepte. Daarin wordt een meetinstrument geplaatst dat meet hoeveel warmte van een ondergrondse kabel door de bodem kan worden afgevoerd. bekabeling door de bodem kan worden afgevoerd. Een ondergrondse kabel wordt warm als er stroom doorheen loopt. Om dit te meten, wordt er een gat gemaakt van anderhalve meter met daarin een meetinstrument. De kwaliteit van de grond staat centraal bij het bodemonderzoek. Verder wordt onderzocht of het aanleggen van het tracé overlast voor het milieu veroorzaakt. Hiervoor zijn monsters nodig van vlak onder het oppervlakte. Pas daarna gaan de aangevraagde vergunningen de deur uit. Omgaan met schade Met grondeigenaren wordt tijdens het project geprobeerd een zakelijk rechtovereenkomst te sluiten. Daarin staan veel afspraken, bijvoorbeeld hoe omgegaan wordt met schade, hoe de verbinding gebouwd gaat worden en hoe in de toekomst het beheer is geregeld. Hermans: Als we bijvoorbeeld een boer vertellen dat we over een aantal weken aan de slag gaan en hij is dan nog met de oogst bezig, is het heel goed denkbaar dat we aan een andere kant van het perceel beginnen. Dat is ook in ons belang, want anders moeten we de schade aan de oogst vergoeden. We proberen telkens rekening te houden met de belangen van de direct betrokkenen. Soms lukt dat niet, maar meestal wel. Bodemonderzoek = het meten van de kwaliteit van de grond aan de oppervlakte. Ook wordt er gekeken of er schade aan het milieu ontstaat door het leggen van de kabels. Archeologisch onderzoek = door proefsleuven te graven kijken archeologen naar verkleuringen in de grond om te zien wat er vroeger heeft gelegen en of dat archeologisch interessant is. Inpassingsplan hoogspanningsstation Vijfhuizen in juni ter inzage TenneT en de gemeente Haarlemmermeer hebben een grondruilovereenkomst gesloten. Door de grondruil heeft TenneT genoeg aaneengesloten grond om het nieuwe hoogspanningsstation in Vijfhuizen te bouwen. Het station komt aan de zuidwestkant van het huidige 150 kv-station te liggen. Overleg Op 19 april vindt er een informeel overleg met omwonenden plaats om toelichting te geven op de plannen. Caroline van Dalen, projectleider Randstad 380 kv bij het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, zegt: Ik verwacht dat bewoners het als een verbetering ervaren dat het station verder weg komt te liggen van de huizen aan de Spaarnwouderweg. Ter inzage Op 1 juni gaan het ontwerp Inpassingsplan van het hoogspanningsstation en de bijbehorende ontwerp vergunningen ter inzage. De procedure rondom station Vijfhuizen staat los van het Inpas- Vijfhuizen: In Vijfhuizen wordt een nieuw station gebouwd. Een zogenaamd 380/150 kv station. Het zal komen te liggen naast het bestaande 150 kv-hoogspanningsstation, aan de Spaarnwouderweg. Omdat de kabels naar Vijfhuizen de laatste kilometers onder de grond worden aangelegd, wordt het station kleiner dan het oorspronkelijke ontwerp. Door de verkabeling (het verplaatsen van de kabels van bovengronds naar ondergronds) komt het station verder van de bewoners aan de Spaarnwouderweg te liggen. Daarnaast past het binnen de plannen van de gemeente Haarlemmermeer, die industrieterrein de Liede wil ontwikkelen. Door de beperkte ruimte binnen de bestemming van het industrieterrein is gekozen voor een zogenoemde Hybride Schakelinstallatie. singplan van de Noordring. Dit komt omdat pas later duidelijk werd dat de bouw van het hoogspanningsstation noodzakelijk zou zijn. Wie bezwaren heeft tegen aspecten van het hoogspanningsstation of de vergunningen, moet hiervoor dus apart een zienswijze indienen. Informatieavond Van Dalen: In juni vindt een informatieavond plaats over het hoogspanningsstation. Op de avond wordt verteld hoe het station eruit komt te zien, hoe het wordt aangelegd en hoe het zit met magneetvelden. Wie bezwaar wil maken tegen de komst van het hoogspanningsstation, hoort hoe dat in zijn werk gaat. Het ontwerp Inpassingsplan en de ontwerp vergunningen kunnen worden ingekeken. Er zullen ook vergunningsverleners aanwezig zijn om uitleg te geven. Naar verwachting stelt het ministerie begin september het Inpassingsplan vast. TenneT probeert de planning zo aan te passen dat het station eerder klaar is dan de verbinding. Hoogspanningsstation Vijfhuizen 12 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 13
Arjo van den Berg, consultant bij bureau Tauw Onderzoek naar het geluidseffect van hoogspanningsverbindingen De komst van nieuwe hoogspanningsverbindingen was een goede reden om het coronageluid te onderzoeken. Dit geluid kan onder bepaalde omstandigheden ontstaan in hoogspanningsverbindingen en -lijnen. In de omgeving kan dat te horen zijn en mogelijk voor hinder zorgen. Ingenieursbureau Tauw deed hier samen met onderzoeksorganisatie TNO onderzoek naar. Hinder van het coronageluid bleek echter verwaarloosbaar. Weerstand Het coronageluid heeft te maken met spanning en weerstand. Door hoogspanningslijnen loopt stroom, maar er is ook spanning aan de buitenkant van de lijn. Die spanning zoekt altijd de weg van de minste weerstand. Heeft de draad een mooie ronde boog, zal hij die boog volgen. Komt de spanning echter een oneffenheid tegen, dan springt hij naar buiten toe. Dat effect noemt men een corona en het geluid dat ermee gepaard gaat een coronageluid. Stel je voor dat je op een zondagochtend langs weilanden loopt, het is wat vochtig buiten en je passeert een hoogspanningslijn. Dan kun je een licht knetterend, zoemend geluid horen. Dat is het coronageluid. Aan het woord is Arjo van den Berg, consultant bij Tauw. Hij was nauw betrokken bij het onderzoek naar het geluidseffect. Het coronageluid treedt op als er oneffenheden op de hoogspanningslijn zijn. Regen Van den Berg legt uit wanneer oneffenheden ontstaan: Wanneer er druppels op de lijn liggen, door regen of mist, bijvoorbeeld. Maar het kan ook optreden als de isolatoren, de schoteltjes waarmee de kabels aan de mast hangen, vervuild zijn. Er ontstaat ontlading en daarmee gaat een geluid gepaard. In het nieuwe ontwerp van de hoogspanningsverbinding is hier rekening mee gehouden. Zo stelt TenneT strenge eisen aan het materiaal en de afrondingen ervan, zo ook aan de isolatoren en de klemmetjes die nodig zijn om de draden aan elkaar te bevestigen. Hoe minder rechte hoeken, hoe minder corona-effect er optreedt. De gestroomlijnde windtrackmast verkleint de kans op vervuiling aanzienlijk. Wegverkeer In opdracht van TenneT en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie heeft ingenieursbureau Tauw vervolgens in samenwerking met onderzoeksorganisatie TNO onderzoek gedaan naar de effecten van het coronageluid op de omgeving, als gevolg van druppels op de lijnen. Alma Scholten is projectleider bij TenneT en gespecialiseerd in het opstellen van milieueffectraportages. Ze legt uit: We wilden onderzoeken of mensen in de omgeving van een hoogspanningsverbindingen hinder ervaren van het geluidseffect dat zich in bepaalde omstandigheden kan voordoen. Naast TNO, die als onafhankelijke onderzoeksorganisatie betrokken was, had het Ministerie van Infrastructuur en Milieu een toetsende rol. Zij stelde strakke kaders en heldere grenzen op voor het onderzoek. Tauw heeft in een weiland een meetopstelling neergezet en geluidsopnames gemaakt van het corona-effect. Die opnames heeft TNO vervolgens gebruikt voor een hinderbelevingsonderzoek. De proefpersonen die aan dit onderzoek deelnamen zaten in een huiskamersetting met het raam open; buiten hoorden zij op verschillende sterktes het coronageluid. De proefpersonen moesten aangeven of zij het geluid hinderlijk vonden of niet. Van den Berg: Het coronageluid bleek bij een iets Al met al kun je stellen dat er binnen de geluidsafstand geen woningen staan die hinder ondervinden. Bovendien, treedt het geluid, behalve bij vervuiling, alleen op bij regen. lager niveau even hinderlijk te zijn als wegverkeer. Dus stel je voor dat je een coronageluid hoort met een geluidsniveau van 40 decibel, dan is dat net zo hinderlijk als wegverkeer met een geluidsniveau van 44 decibel. Met deze informatie kon men vaststellen bij welk geluidsniveau het coronageluid voor hinder zorgt. 92% droog De uitkomsten werden vervolgens naast het tracé gelegd. Geluidshinder buiten de huidige invloedgebieden bleek beperkt, aldus Van den Berg. De magnetische velden komen grofweg overeen met de gebieden waarin het corona-effect optreedt. Als het geluid optreedt, is dat het beste te horen recht onder de lijn. Hoe verder je van de lijn af raakt, hoe minder je het geluid hoort. Vanaf een bepaalde afstand is er geen sprake meer van hinder. Scholten concludeert: Al met al kun je stellen dat er binnen de geluidsafstand vrijwel geen woningen staan die hinder ondervinden. Bovendien, benadrukt Van den Berg, treedt het geluid, behalve bij vervuiling, alleen op bij regen. Uit gegevens van het KNMI bleek dat het in een jaar gemiddeld 8% van de tijd regent. 92% van de tijd is het dus droog. Hij vervolgt: En wanneer het regent, is er ook nog eens meer omgevingsgeluid. Daardoor hoor je het coronageluid weer minder. Daarbij kun je je afvragen of mensen bijvoorbeeld vaak hun ramen open hebben staan als het regent. Kortom: het coronageluid is geen onderscheidende factor als het gaat om hinder als gevolg van de hoogspanningsverbindingen die worden aangelegd. Ook Van den Berg benadrukt nog eens dat er buiten de gebieden die reeds als invloedgebieden gelden, geen overlast plaatsvindt. Scholten: We hebben alle worstcasescenario s op elkaar gestapeld om het effect extra zwaar te toetsen. Áls er druppels op de lijn liggen, áls het windstil is, áls er geen omgevingsgeluid is et cetera. De conclusie is dat het geluid in het dagelijkse leven bijna geen hinder veroorzaakt. 14 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 15
RANDSTAD 380 kv Professor Lou van der Sluis over ondergrondse bekabeling Met die lengte is Nederland koploper Ruim twintig kilometer van Randstad 380 kv gaat in de grond, waarvan 10 kilometer in de nieuwe zuidelijke verbinding bij Delft. Nederland is koploper, stelt professor elektriciteitsvoorziening Lou van der Sluis. Laat één ding duidelijk zijn, zegt Van der Sluis: de meest betrouwbare manier om een hoogspanningsverbinding te maken is bovengronds. Lucht isoleert uitstekend is en eventuele problemen, zoals draadbreuk, kun je zien vanaf de grond. Toch zal zo n twintig kilometer van Randstad 380 kv-hoogspanningsverbinding ondergronds gaan. Bijvoorbeeld bij waterkruisingen en daar waar een combinatie van factoren speelt, zoals recreatie, natuur en bebouwing. Twintig kilometer is al ongekend lang. Er gaat namelijk een enorm vermogen door de kabels heen. Olifant Wereldwijd liggen er honderden kilometers elektriciteitskabels in de grond. Maar de spanning erop is meestal niet hoger dan 220 kv. Met ondergrondse hoogspanning van 380 kv en meer is nauwelijks ervaring opgedaan. De kennis erover is daarom beperkt. Terwijl zich juist bij hoogspanning specifieke problemen aandienen. Je kunt lagere spanningen namelijk niet één op één vergroten. Dat is een natuurverschijnsel. Als je een olifant ontwerpt ter grootte van een muis en je schaalt deze op, dan zakt het beest door zijn poten. Simpelweg omdat sommige dingen met de tweede macht en de derde macht gaan. Iets vergelijkbaars ontstaat als je de spanning opvoert naar bijvoorbeeld 380 kv. Kabels ontwikkelen warmte Van der Sluis: Laat me even college geven. Stroom gaat niet door een draadje, maar door het elektromagnetische veld eromheen. Bij hoogspanningsmasten zie je constructies met drie, vier draden en bundels van kabels. Daartussen zit het elektrische veld. In een ondergrondse kabel zit het veld ingepakt met kunststof. Dat levert bij 380 kv een omvang op van 14 centimeter. Als er ondergronds iets mis is, moet je eerst de fout opzoeken en de kabel uitgraven. Daarna pas kun je gaan repareren. Een ander probleem is dat je stukken kabel met elkaar moet verbinden. Dat gebeurt met moffen. Jammer genoeg zijn die storingsgevoelig. Ten slotte ontwikkelen kabels warmte. Deze warmte wordt door de lucht beter afgevoerd dan door de grond. Natuurkundig verschijnsel Kabels in de grond betekent ook: spanningsverhoging aan de uiteinden. Een onvermijdbaar natuurkundig verschijnsel als elektriciteit door een goed geïsoleerde kabel zoeft. Bij kabels met lagere spanningen kan die verhoging transportverliezen goedmaken. Maar bij 380 kv loopt het verschil te hoog op. Bovendien is deze spanningsverhoging moeilijk te beheersen. Dat is de belangrijkste reden voor grootschalige uitval van hoogspanningsnetten. Slagader Al deze problemen en risico s bij elkaar dwingen TenneT ertoe behoedzaam om te gaan met 380 kv kabels in de grond. Beschouw Nederland als een menselijk lichaam. Dan is die 380 kv verbinding een slagader. Daar kun je niet voorzichtig en beheerst genoeg mee zijn. Daarom is het verstandig met zo n twintig kilometer ondergronds te beginnen. Dat is al ongekend lang. Door die slagader gaat namelijk een enorm vermogen. Daarom ben je er niet met één kabel. Nee, daar liggen twaalf kabels, mede vanwege dubbelingen. Dat betekent twaalf keer twintig kilometer. Dat is 240 kilometer. Met die lengte is Nederland koploper. Beschouw Nederland als een menselijk lichaam. Dan is die 380 kv verbinding een slagader. Daar kun je niet voorzichtig en beheerst genoeg mee zijn. Daarom is het verstandig met zo n twintig kilometer ondergronds te beginnen. 16 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 17
Impressie van hoogspanningsstations Vijfhuizen en Beverwijk Hoogspanningsstation Beverwijk Een hoogspanningsstation is een knooppunt van kabels en leidingen. In deze stations worden verbindingen in- of uitgeschakeld en worden spanningsniveaus van 380 kilovolt (kv) omgezet naar 150 kilovolt. Om de elektriciteitsvoorziening in de Randstad te kunnen waarborgen, zijn extra installaties nodig. Op die manier kan energie verder de regio in worden vervoerd richting dorpen en steden. Bovendien zorgt het voor stabiliteit en continuïteit van het netwerk, dat deels onder de grond is aangelegd. Beverwijk: In Beverwijk wordt het bestaande 380/150 kv station uitgebreid. De transformatoren worden zover mogelijk van de bedrijven gebouwd en ook de bestaande transformator zal verplaatst worden. Hoogspanningsstation Vijfhuizen 18 Randstad 380 kv april 2012 Randstad 380 kv april 2012 19
planning Mijlpalen van de 380 kv hoogspanningsverbinding tussen Beverwijk en Bleiswijk april 2012 Verzoek om toetredingstoestemmingen Mei 2012 Ter inzage legging ontwerp Inpassingsplan Informatieavonden September 2012 Ter inzage legging definitief Inpassingsplan 2015 Ingebruikname verbinding Beverwijk-Vijfhuizen 2017 Ingebruikname verbinding Vijfhuizen-Bleiswijk Mijlpalen station Vijfhuizen Juni 2012 Ter inzage legging ontwerp Inpassingsplan Informatieavond Haarlemmermeer september 2012 Ter inzage legging definitief Inpassingsplan 2014 Ingebruikname station Vijfhuizen J f m a m J J a s o n d Contact www.randstad380kv.nl info@randstad380kv.nl