Thoraxcentrum Harttransplantatie 2. De screeningsfase Inleiding U bent opgenomen op een van de verpleegafdelingen Cardiologie van het Thoraxcentrum om te kunnen bepalen of u in aanmerking komt voor een harttransplantatie. Om dit te beoordelen, zullen er onderzoeken worden gedaan. Dit wordt de screeningsfase genoemd, zoals u heeft kunnen lezen in de brochure Voorbereiding op een harttransplantatie. Het kan voor u en uw naasten een ingrijpende periode zijn. Een periode waarin veel gebeurt en waar veel van afhangt. In deze brochure vindt u algemene informatie en een korte uitleg over de onderzoeken tijdens de screeningsfase. De avond voorafgaand aan de dag dat een onderzoek gepland staat krijgt u mondeling informatie van de verpleegkundige. Uiteraard kunt u zelf ook informeren naar de planning van en de informatie over een onderzoek. Naast de onderzoeken die in deze brochure zijn genoemd kan het voorkomen dat bij u nog andere onderzoeken worden gedaan. Dit is afhankelijk van de aard van uw ziekte en de uitslagen van onderzoeken. U zult hierover dan tijdens uw opname informatie krijgen van de cardioloog, de zaalarts of de verpleegkundig specialist. Als de screeningsfase zonder complicaties verloopt zal de opname ongeveer twee weken duren. Het is niet mogelijk u aan het begin van uw opname te vertellen hoe het hele programma eruit ziet, omdat de onderzoeken pas tijdens uw opname door de secretaresse worden aangevraagd. Wij hopen u met deze brochure enige houvast te geven voor de komende weken. Als u vragen en wensen heeft over uw onderzoeksprogramma of problemen heeft met de gang van zaken op de afdeling, kunt u altijd terecht bij de dienstdoende verpleegkundige. Onderzoeken van het hart Er wordt onderzoek gedaan naar de werking van uw hart. Electrocardiogram (ECG) Een ECG is een hartfilmpje. U krijgt plakkers op het lichaam, via welke de activiteit van het hart wordt geregistreerd. Het onderzoek duurt ongeveer 10 minuten. Er is geen speciale voorbereiding nodig. Mugascan De mugascan is een foto waarop de pompfunctie van het hart wordt geregistreerd. Aan de hand van een ECG wordt het geschikte moment bepaald om de scan te maken. U krijgt twee injecties: de eerste is een plakmiddel dat zich aan de rode bloedcellen hecht en een kwartier later de tweede met radioactieve stof dat zich hecht aan het plakmiddel. Terwijl u op een tafel ligt, wordt de scanner boven uw borst geplaatst en de foto gemaakt. Op de foto is de radioactieve stof zichtbaar en is dus te zien waar de rode bloedcellen zich bevinden. Het maken van de scan duurt ongeveer zes minuten. Totaal duurt het onderzoek ongeveer een uur. De licht radioactieve stof verlaat uw lichaam 1
via de urine. Er is geen speciale voorbereiding nodig. Twee-dimensionaal echo Met een twee dimensionaal echo is het mogelijk de grootte van het hart zichtbaar te maken. Met behulp van geluidsgolven wordt een afbeelding gemaakt van uw hart in twee richtingen. U ligt op een bank, een tastknop schuift over uw huid en zendt geluidsgolven uit. Een gel op uw huid zorgt voor een goede geleiding van de golven. De golven zijn dan te zien op een monitor. Het onderzoek duurt ongeveer een half uur. Hartkatheterisatie Met een hartkatheterisatie worden de bewegingen van uw hart, de functie van de hartkleppen en het verloop van de kransslagaderen vastgelegd op een röntgenfilm. Ook de bloeddruk in het hart en in de longvaten wordt gemeten. Wanneer de bloeddruk in uw longvaten verhoogd is, wordt nagegaan of deze reageert op het toedienen van zuurstof en medicijnen. U krijgt een plaatselijke verdoving in de lies. Daarna wordt een dun slangetje (katheter) via de lies door de bloedvaten naar het hart geschoven. Via de katheter wordt een contrastvloeistof in de holten van het hart gespoten om deze goed zichtbaar te maken. Na het onderzoek krijgt u op de plaats van de insteekopening een collageenplug of een drukverband. In verband met de kans op nabloeden heeft u daarna bedrust. De duur van de bedrust kan variëren. Het onderzoek duurt anderhalf tot twee uur. VO2max VO2max is een onderzoek waarbij u zich inspant op een loopband. Het onderzoek geeft een beeld van uw lichamelijke conditie en uithoudingsvermogen. Tijdens het lopen wordt met behulp van een ECG uw hartslag geregistreerd en gecontroleerd. U ademt via een mondstuk in en uit. Dit onderzoek duurt ongeveer drie kwartier tot een uur. Er is geen speciale voorbereiding nodig. Spirometrie Spirometrie is een onderzoek waarbij het longvolume, de ademarbeid en de rekbaarheid van uw longen wordt bepaald. U krijgt een knijper op uw neus en moet via een slang in uw mond zo diep mogelijk in en uitademen. Als u medicijnen voor uw longen gebruikt (pufjes, sprayen) kan het zijn dat u het onderzoek twee keer moet doen. Een keer met de medicijnen en een keer als u de medicijnen een paar dagen niet hebt gebruikt. De duur van het onderzoek is 15 25 minuten. Er is geen speciale voorbereiding nodig. Thoraxfoto s Thoraxfoto s zijn röntgenfoto s van uw hart en longen. Op deze manier wordt een beeld verkregen van uw longen. De afdelingssecretaresse belt op de dag dat de foto s moeten worden gemaakt naar de röntgenafdeling. U wordt gewaarschuwd zodra u aan de beurt bent. Er is geen voorbereiding nodig. Onderzoek van de mond De kaakchirurg controleert uw gebit, kaken en tandvlees om ontstekingshaarden op te sporen. Hierbij worden röntgenfoto s van het gebit gemaakt. Verstandskiezen geven vaak chronische ontstekingen en moeten zo nodig uit preventief oogpunt worden getrokken. Zo nodig moet uw gebit (opnieuw) worden gesaneerd. De geadviseerde behandeling kunt u, na de screeningsfase, bij uw eigen tandarts of kaakchirurg laten uitvoeren. Vooral als er veel moet worden getrokken, kunt u daarmee wachten tot u zeker weet dat u bent geaccepteerd voor harttransplantatie. Onderzoek van keel, neus en oren De KNO arts controleert uw keel, neus en oren op mogelijke ontstekingen. Ook de röntgenfoto s die gemaakt worden van de voorhoofdsholte en de neusbijholten worden beoordeeld op 2
ontstekingshaarden en eventuele andere afwijkingen. Bestaande ontstekingshaarden worden behandeld. Gynaecologisch onderzoek Bij vrouwen vindt er een gynaecologisch onderzoek plaats naar eventuele abnormale bloedingen en ontstekingshaarden. Ook hier geldt dat bestaande ontstekingen worden behandeld. Kweken Er worden diverse kweken (neus, urine, ontlasting en zo nodig andere) bij u afgenomen om te kijken of er sprake is van een infectie. Wanneer u een infectie heeft zal die worden behandeld. Bloedonderzoek Uw bloed wordt onderzocht op de aanwezigheid van verschillende bacteriën en virussen. Bacteriële infecties zijn te behandelen met antibiotica. Virusinfecties zijn niet te behandelen. Wel is het mogelijk u na de transplantatie medicijnen te geven om te voorkomen dat bepaalde virussen actief worden en een infectie veroorzaken. Daarnaast zijn sommige virussen absoluut een bezwaar tegen transplantatie, bijvoorbeeld het HIV virus. Mantoux U zult een mantoux prik krijgen om te kijken of u besmet bent met TBC. U krijgt een injectie in de huid van uw arm: een kleine hoeveelheid vloeistof wordt ingespoten. Na drie dagen wordt beoordeeld of er een zwelling en verharding is ontstaan op deze plek. Pneumovax U krijgt een pneumovaxinjectie om te voorkomen dat u een longontsteking of een bacteriële infectie krijgt. Zo n infectie van het bloed wordt veroorzaakt door pneumococcen. Onder de huid van de arm wordt een kleine hoeveelheid vaccinvloeistof ingespoten. Bijwerkingen van de injectie kunnen zijn: pijn op de plaats van de injectie, op die plaats kan de huid ook rood of hard worden. Soms treedt er lichte koorts op. Botonderzoeken Botdensitometrie Bij een botdensitometrie wordt het kalkgehalte van het botweefsel gemeten om de botdichtheid vast te stellen. Dit gebeurt met behulp van röntgenstralen. Dit is van belang in verband met het gebruik van prednisolon na de transplantatie. Prednisolon kan botontkalking veroorzaken. Zittend en liggend worden foto s gemaakt van de onderarm, de wervels en de heup. Het totale onderzoek duurt ongeveer een uur. Er is geen voorbereiding nodig. Röntgenfoto s van de wervelkolom Er worden röntgenfoto s gemaakt om de vorm en de stand van de wervelkolom te bekijken. Het is op deze manier mogelijk inzakking van de wervels ten gevolge van botontkalking op te sporen. Dit is, evenals bij de botdensiometrie van belang vanwege prednisolon gebruik na harttransplantatie. Andere onderzoeken Echo van de buik en nieren Dit onderzoek wordt op dezelfde manier gedaan als de echo van uw hart, maar nu worden uw buikorganen in beeld gebracht. Soms zijn er speciale voorbereidingen nodig, zoals nuchter blijven en geen medicijnen innemen. Dit wordt u tijdig door de verpleegkundige verteld. Het onderzoek duurt ongeveer een uur. 3
Bloedonderzoeken Behalve het bepalen van uw bloedgroep en rhesusfactor is het ook nodig andere bloedwaarden te bepalen. Uw bloed zal daarom regelmatig worden geprikt. Meestal gebeurt dat door de laboratoriumdienst s morgens om ongeveer half negen. Urine- en ontlastingonderzoek De urine wordt gecontroleerd op onder meer hoeveelheid en samenstelling. De ontlasting wordt gedurende drie dagen onderzocht. Kennismaking met het Thoraxcentrum van het UMCG Als u behoefte heeft om de afdelingen waarmee u te maken krijgt te bezoeken (bijvoorbeeld de Thorax Intensive Care) kunt u een afspraak maken met de verpleegkundig specialist. Hulpverleners Tijdens uw opname krijgt u te maken met vele hulpverleners. U zult misschien niet op de hoogte zijn van het werk van al deze hulpverleners. Hieronder vindt u de beschrijving van de wijze waarop u met een aantal van deze hulpverleners te maken krijgt en van wat zij doen. Zaalarts en afdelingsverpleegkundige De zaalarts en de afdelingsverpleegkundigen informeren u over het hoe, wat, wanneer en waarom van de onderzoeken die u moet ondergaan. U krijgt deze toelichting zowel mondeling als schriftelijk. De verpleegkundig specialist harttransplantatie De verpleegkundig specialist harttransplantatie is uw contactpersoon in het ziekenhuis vanaf de screening tot na de transplantatie. Tijdens uw opname komt deze verpleegkundige kennis met u maken. Zij zal een afspraak maken met u en uw partner of familie om u in één of meerdere gesprekken te informeren over de transplantatie en alles wat daarmee samenhangt. Diëtist Voor een harttransplantatie is het belangrijk dat u een goede voedingstoestand heeft. Dit betekent dat uw lichaam van alle voedingsstoffen voldoende binnenkrijgt en dat u een goed en/ of stabiel gewicht hebt. Bij een te laag gewicht zal naast het vetweefsel ook de spiermassa afnemen. Dit gaat dan ten koste van uw conditie. Bij een te hoog gewicht wordt het hart extra belast wat nadelig is. De diëtist komt langs om met u uw voedingstoestand te bespreken, maar ook, zo nodig, voor begeleiding van het natrium en vochtbeperkte dieet. Begeleiding vindt in overleg met u plaats. Fysiotherapeut Om een optimale lichamelijke conditie te bereiken en vast te houden, krijgt u een uitgebreid fysiotherapieprogramma aangeboden. Vanaf het begin van de screening komt de fysiotherapeut regelmatig bij u langs. Het programma is onder meer gericht op ademhalingsoefeningen, spierversterking in het algemeen, conditieverbetering en ontspanningsoefeningen. U leert ook ademhalingstechnieken voor de periode na de transplantatie. Medisch maatschappelijk werker De maatschappelijk werker is betrokken bij de hele periode van screening tot en met na de transplantatie. Zij zal in een vroeg stadium van uw opname contact met u opnemen. De medisch maatschappelijk werker draagt zorg voor de begeleiding en ondersteuning van u, uw partner en uw familie in deze periode. 4
Overnachten Tot slot Geestelijk verzorger Een harttransplantatie is een ingrijpende gebeurtenis. Soms ontstaat de behoefte uw eigen leven opnieuw te bezien en alles weer op een rijtje te zetten. Op uw verzoek kan daarom tijdens de opname een geestelijk verzorger bij u langs komen. Met de geestelijk verzorger kunt u praten over alle levensvragen die u bezig houden. Als uw partner of familie meegaat naar het UMCG bestaat de mogelijkheid om tegen een gereduceerd tarief te overnachten in het NH hotel tegenover het UMCG. Het reserveren van een kamer gaat via de verpleegafdeling waar u wordt opgenomen voor de transplantatie. Wij hopen dat deze brochure u in eerste instantie voldoende informatie heeft gegeven omtrent de procedure die gevolgd wordt bij de voorbereiding op een harttransplantatie. Als u in het UMCG onder behandeling bent kunt u bij vragen aangaande de zorg rondom een harttransplantatie contact opnemen met de Harttransplantatiepoli via het telefoonnummer van de polikliniek (050) 361 29 15. Het secretariaat zal de vraag voorleggen aan de hartransplantatiepoli. U krijgt binnen een dag antwoord. Houd uw UMCG nummer bij de hand en vermeldt zo mogelijk bij welke verpleegkundige specialist of consulent u bekend bent. In dringende gevallen kunt u tijdens kantooruren de verpleegkundig specialist harttransplantatie en buiten kantooruren de dienstdoende cardioloog laten oproepen. Van de verpleegkundig specialist ontvangt u een kaartje met de contactgegevens. Aantekeningen VLK171/ februari 2014 5