Stichting Infrastructuur Kwaliteitsborging Bodembeheer Burgemeester Van Reenensingel 101 Postbus 420 2800 AK Gouda telefoon 085-4862450 www.sikb.nl Archeologie Jaarprogramma activiteiten in 2016 Dit jaarprogramma is besproken in het CCvD Archeologie op 29 februari 2016 en vastgesteld het SIKB-bestuur op 8 maart 2016.
- 2 - Inhoudsopgave Inleiding... 3 A. Doel van de activiteiten en kader voor de uitvoering... 3 B. Toelichting op de activiteiten in het Jaarprogramma 2016... 4 B1. Beheerprojecten 2016... 4 B2. Ontwikkelingsprojecten 2016... 7 B3. Communicatie 2016... 10 B4. Functioneren van de infrastructuur in 2016... 11 C. Terugblik en stand van zaken/doorlopende uitvoering eerdere jaarprogramma s... 12 C1 en C2. Terugblik beheer- en ontwikkelingsprojecten KNA... 12 C3. Terugblik communicatie in 2015... 12 C4. Terugblik functioneren van de infrastructuur in 2015... 13
- 3 - Inleiding Jaarlijks stelt het SIKB-bestuur een Jaarprogramma met activiteiten op het terrein van de archeologie jaar vast, na voorafgaand advies van het CCvD Archeologie. Dit jaarprogramma 2016 bestaat uit: A. doel van de activiteiten en het kader voor de uitvoering van activiteiten B. toelichting op de voorgenomen activiteiten in het Jaarprogramma 2016 C. stand van zaken uitvoering van activiteiten die zijn opgenomen in het Jaarprogramma 2015 A. Doel van de activiteiten en kader voor de uitvoering SIKB streeft naar verantwoord archeologisch onderzoek middels: o o o o aandacht voor ervaring en vakmanschap vernieuwing van proces en techniek duidelijke werkafspraken en borging van kwaliteit. SIKB richt zich op het ontwikkelen en beheren van kwaliteitsrichtlijnen met een nadruk op proces en competenties, inclusief het bevorderen van het gebruik van de kwaliteitsrichtlijnen. Het doel van kwaliteitsrichtlijnen is de preventie van fouten bij de uitvoering van werkzaamheden. Een kwaliteitsrichtlijn schept duidelijkheid voor de uitvoerder van de werkzaamheden, het bevoegd gezag (vergunningverlener en toezichthouder) en opdrachtgever (overheid en bedrijfsleven). Voor archeologie is de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie, de KNA de basis voor vergunningverlening (en straks de verplichte en vrijwillige certificering) en het toezicht vanuit OCW aan gemeenten, universiteiten en bedrijven die boren en opgraven. De KNA is tevens de kwaliteitsnorm voor de overige activiteiten. De KNA bevat richtlijnen voor zowel uitvoerende partijen als provincies en gemeenten die een publieke rol vervullen (bv Programma van Eisen, deponeren/depotbeheer en fysiek beschermen). De kwaliteitsrichtlijn bestaat uit : De KNA Landbodems (protocollen 4001 t/m 4010) De KNA Waterbodems (protocollen 4101 t/m 4110) De KNA-Leidraden De Beoordelingsrichtlijn (BRL) 4000 (treedt per 1 juli 2016 in werking) Het register voor KNA actoren (treedt per 1 juli 2016 in werking) Het bevorderen van het gebruik van de kwaliteitsrichtlijn omvat: Bekend stellen (via cursussen, de website, nieuwsbrieven etc.) Praktische uitleg over de inhoud (mondelinge uitleg, internet helpdesk, brochures en informatiebladen, workshops / informatiebijeenkomsten) Uitdragen van nut en noodzaak (via bijdragen aan symposia, informatiebijeenkomsten)
- 4 - B. Toelichting op de activiteiten in het Jaarprogramma 2016 Analyse en trends Het CCvD heeft zich in haar vergadering van september 2015 ten behoeve van het bepalen van de activiteiten in 2016 georiënteerd op de ontwikkelingen in de archeologie. Medio 2012 heeft de toenmalige staatssecretaris het CCvD Archeologie gevraagd om met een advies te komen op welke wijze gekomen kan worden tot een sluitend kwaliteitssysteem archeologie. De activiteiten in 2013, 2014 en 2015 hebben zich grotendeels afgespeeld in het licht van dit advies. De reactie van de minister kwam binnen in het eerste kwartaal van 2014 met een concreet verzoek om de inrichting van een nieuw kwaliteitssysteem op basis van certificering als sector zelf op te pakken. Deze vraag sluit aan bij de door de overheid gewenste zelfregulering in de archeologie. In de zomer van 2014 heeft OCW het CCvD opdracht gegeven om dit systeem op basis van certificering verder uit te werken. Tussen oktober en december van 2014 is de eerste fase (adviesfase) van dit traject uitgevoerd. In 2015 (en doorlopend in 2016) volgde de feitelijke uitwerking van een kwaliteitssysteem op basis van wettelijke en vrijwillige certificering en registratie van actoren. De certificering zal per 1 juli 2016 gelijktijdig met de komst van de Erfgoedwet van kracht worden samen met het register voor KNA actoren. Het jaarprogramma 2016 is in het licht hiervan gericht op de komende certificering met registratie van actoren en het doorontwikkelen van de KNA Selectie van activiteiten in 2016 Het SIKB-bestuur heeft op basis hiervan en na advies van het CCvD Archeologie onderstaande lijst van activiteiten vastgesteld, verdeeld in: beheerprojecten (B1) ontwikkelingsprojecten (B2) communicatie (B3) het functioneren van de infrastructuur (B4) Op de lijst staan diverse projecten die ook op de projectenlijst voor 2015 Sommige projecten zijn complex van aard en vergen een langere doorlooptijd. stonden. B1. Beheerprojecten 2016 Doorlopende projecten in 2016 Vervolgproject Uitwerken KNA specificatie PS07 Referentietabellen De referentietabellen (KNA specificatie PS07) zijn een resultaat van het project conserveren (prj 186) en van belang voor het PvE. Meer in het bijzonder gaat het om het PvE als goede basis voor het opstellen van de offerte. Specifiek gaat het dan om het beter onderbouwd kunnen bepalen van de verwachte aantallen te conserveren vondsten. De referentietabellen zijn nu nog te beperkt qua regio/soort vindplaats en behoeven mogelijk
- 5 - een andere opzet. Om hierover een beter gefundeerd besluit te kunnen nemen, is eind 2015 gestart met een advies aan het CCvD. Dit advies met conclusies en aanbevelingen ligt op 29 februari 2016 in CCvD ter bespreking voor - PM Op 29 februari bespreekt het CCvD het advies over KNA Referentietabellen. Op basis daarvan neemt het CCvD een besluit over het vervolg en moet bekeken worden of hiervoor budget beschikbaar is Vervolgproject verbeteracties KNA Waterbodems versie 3.2 Tijdens de recente herzieningsronde van de KNA Waterbodems heeft de KNA commissie ten aanzien van de KNA een aantal knelpunten gesignaleerd die een goede uitvoering in de weg staan. Bepaalde onderdelen van de KNA waterbodems zijn in het verleden ongewijzigd overgenomen van de KNA Landbodems en daarom op onderde len minder- of helemaal niet geschikt voor onderzoek op- of onder water. De bijlage I Bouwstenen zou toegeschreven moeten worden naar KNA onderzoek Waterbodems (opgenomen in het Jaarprogramma 2015, te verwerken in 2016) De bijlage IV Waarderen van vindplaatsen toeschrijven naar KNA onderzoek Waterbodems (in lijn met Prj 157, zie ook elders in dit document) - Dit project werd in 2015 uitgevoerd simultaan met Prj 157, fase 2 (zie on der) en meegenomen in de KNA Wb, versie 4.0. (opgenomen in het Jaarprogramma 2015, te verwerken in 2016) Opstellen Leidraad onderzoek Waterbodems cf voorstel PvA RCE - Dit project komt niet ten laste van het projectbudget (PvA van de RCE is 30 maart 2015 vastgesteld door het CCvD) - De uitvoering is vertraagd en wordt nu verwacht voor 2016. - Geen (aanvullende besluitvorming) nodig - Geen projectbudget nodig Vervolgproject integrale benadering veldonderzoek Deelproject IV Evaluatie Waarderingssystematiek Fase 1 afgerond in 2014 (rapport Vestigia en advies begeleidingscommissie) Medio 2013 is de evaluatie van de KNA Waarderingssystematiek van start gegaan resulterend in een evaluatierapport dat besproken is in het CCvD van 27 januari 2014. Op basis van de uitkomsten van het rapport en het advies aan het CCvD door het programma-
- 6 - bureau is aanpassing van de KNA Lb en Wb aan de orde. Gezien de planning van de KNA Landbodems en Waterbodems zal dit worden meegenomen gelijktijdig met project 235, het certificeerbaar maken van beide KNA s. Voor jaarprogramma 2016: Fase 2: Uitvoeren optimalisatie KNA waarderingssystematiek 4.0 Lb en Wb - Dit project werd begin 2015 uitgevoerd, maar is nog niet meegenomen in de KNA Lb (voorzien voor medio 2016 nadere besluitvorming CCvD) - Geen projectbudget nodig voor 2016 Vervolgproject operationaliseren kwaliteitssysteem Nederlandse Archeologie - Besluitvorming nodig zie voorstel PvA fase 2/3 2016 bij de stukken CCvD 29 februari - Naast alle werkzaamheden ter voorbereiding op de certificering (certificeerbaar maken van de KNA s en het opstellen de beoordelingsrichtlijn) is er veel aandacht voor ondersteuning bij de implementatie (voorbeelddocumenten, quick starts). Ook wordt er in dit kader ook een brochure voor de bevoegde overheid en op drachtgever opgesteld. - Uitvoering niet ten laste van projectbudget Vervolgproject Deponeren en 0102 Beschrijving: In de dagelijkse praktijk bestaat er onder archeologen veel onduidelijkheid over de eisen die gesteld worden aan het deponeren van vondstmateriaal dat bij opgravingen wordt aangetroffen. Dat leidt tot discussies in het veld, vertraging bij het deponeren en (dus) tot nodeloos extra kosten. In het SIKB-project Deponeren wordt gewerkt aan het verschaffen van meer eenduidigheid over de eisen, die tevens automatisering van data-overdracht en kostenbesparing mogelijk maken. Het project bestaat inhoudelijk uit 3 delen die tezamen tot harmonisatie en verduidelijking zullen leiden: 1. Onderdeel 1 selectiebeleid en juridische aspecten van deponeren (afgerond 2011): 2. Onderdeel 2 begrippen en niveau van beschrijven (afgerond 2011): 3. Onderdeel 3 automatisering (data-uitwisseling) (doorlopend 2012-2013): de resultaten van deel 2 zijn omgezet in een zgn. XSD, een ICT-standaard voor het digitaal uitwisselen van data over vondstmateriaal. De standaard stelt eisen aan de software van opgravers en van depotbeheerders. Als de software van beide partijen aan die eisen voldoet, is het mogelijk om gegevens digitaal uit te wisselen tussen opgravers en depotbeheerders zonder dat partijen over dezelfde software hoeven te beschik-
- 7 - ken. Ook de depotbeheerders kunnen dan onderling verschillende software (blijven) gebruiken. Onderdelen 1 en 2 zijn in mei 2011 door het CCvD Archeologie vastgesteld middels een KNA Wijzigingsblad. Het definitief vastleggen gebeurt middels de KNA versie 3.3. Ook de afspraken over data-uitwisseling worden vastgelegd in het XSD en bijbehorende documentatie, gericht op softwaregebruikers. Dit onderdeel, leidend tot uitwisselingsprotocol 0102 is afgerond in 2012. In 2016 wordt de implementatie voortgezet. Met meer partijen (o.a. DANS) worden afspraken gemaakt over het implementeren van het formaat in hun werkzaamheden. B2. Ontwikkelingsprojecten 2016 Nieuwe projecten/vervolgprojecten Voor onderstaande projecten is projectbudget beschikbaar Nieuw Prj 00 KNA leidraad an-organisch vondstmateriaal Handgevormd Aardewerk uit de prehistorie, Natuursteen en Vuursteen - Cf het Plan van Aanpak (CCvD stukken 29 februari 2016) - Mogelijk is fasering nodig in de jaren 2016 2017 i.v.m. beschikbaarheid projectbudget Vervolgproject Prj 204 Fase 2 Modern Oorlogserfgoed (MOE) in relatie tot de archeologische uitvoering - Fase 1: Evaluatie/inventarisatie (afgerond in 2014, ADC rapport De Archeologie van Modern Oorlogserfgoed) - Fase 3: Handreiking Samenloop archeologie en Explosieven (afgerond in september 2014) - PM Projectbudget beschikbaar Voorstel voor het jaarprogramma 2016: Fase 2 a en b Waarderen, selecteren en deponeren van Modern Oorlogserfgoed (MOE) Korte toelichting: Dit project wordt in fasen uitgevoerd. Fase 1 bestond uit een uitgebreide inventarisatie en het eindresultaat van fase 3 bestond uit een Handreiking Samenloop Archeologie en Explosieven. Uit de resultaten van fase 1 kan geconcludeerd worden dat MOE onderdeel uitmaakt van ons bodemarchief. Daarmee is de tijd rijp om het onderwerp gewoon op te pakken. Met de wijziging van de monumentenwet is de 50-jaars
- 8 - grens losgelaten. In principe kan alles wat recent in de bodem is achtergelaten als erfgoed worden aangemerkt. Veel gemeenten en provincies beseffen het nog niet, maar daarmee is oorlogserfgoed ook onder de archeologie gekomen en kunnen de overheden dit opnemen in hun beleid en zouden behoudenswaardige resten uit deze periode in het provinciaal of gemeentelijk depot gedeponeerd moeten worden. Echter, inzoomend op de uitvoeringspraktijk zijn er urgente problemen te constateren op de volgende twee onderwerpen 1 : Waarderen (en selecteren) van MOE vindplaatsen cf de KNA Deponeren van MOE vondstmateriaal (deselectie/selectie, conservering) Vanuit deze problematiek richt fase 2 zich op het aspect waarderen (in het licht van de huidige KNA waarderingssystematiek) en op de selectie en deselectie van materiaal uit de WOII tijdens een onderzoek. Het uiteindelijke doel hiervan zou kunnen zijn het geschikt maken van de KNA voor het waarderen en selecteren van resten uit de WOII en helderheid voor alle partijen over (de)selectie en deponering en eisen aan het conserveren. Het resultaat van fase 2 bestaat uit een advies aan het CCvD met concrete aanbevelingen hoe dergelijke vindplaatsen gewaardeerd kunnen worden (KNA waarderingssystematiek) en welke resten van MOE in aanmerking komen voor selectie of deselectie. Nb het eindresultaat is een advies, na besluitvorming door het CCvD kan dit advies leiden tot aanpassing van de KNA Landbodems en Waterbodems. Vervolgproject KNA Leidraad onderzoeken van scheepsresten op land en onder water - Planning: gefaseerde uitvoering, start in 2016 (was 2015) - De RCE heeft het initiatief genomen om de ontwikkeling van een KNA Leidraad alsnog op te pakken. De RCE neemt het initiatief voor de totstandkoming van de inhoud. SIKB zal zorg dragen voor proces en relatie met de KNA. Goedkeuring als KNA Leidraad ligt bij het CCvD. - PM geen projectbudget nodig in 2016 Beschrijving: Nederland kent wereldwijd een van de hoogste dichtheden aan archeologische scheepsresten en dat is niet zo vreemd. Een groot gedeelte van haar activiteiten in het verleden hebben te maken met de zee en de (handels) relatie met andere naties. Zonder de zee geen Nederland of Gouden Eeuw. Overigens is door het unieke karakter van Nederland en de drang van haar bevolking om te heersen over het water, een deel van dit onderwater erfgoed boven water komen te liggen. De inpoldering van de Flevopolders heeft bijvoorbeeld voor de ontdekking van het allergrootste tot nu toe bekende scheepskerkhof ter wereld gezorgd. Om de potentiële informatiewaarde te documenteren en te behouden voor toekomstige generaties is een zorgvuldige omgang met dit erfgoed van groot belang. Iedereen zal overtuigd zijn dat de effectiviteit, betrouwbaarheid en kwaliteit van archeologisch (voor)onderzoek van groot maatschappelijk belang is. Een belangrijke vraag in dit verband is: aan welke eisen moet een methode van veldonderzoek voldoen om de vraagstelling wat is de waarde van een archeologische vindplaats te 1 Deze problemen zijn o.a. door RAAP aan het CCvD gepresenteerd (vergadering december 2012).
- 9 - kunnen beantwoorden? Of bij opgravingen en waardestellend onderzoek de juiste methoden en technieken toe te passen om vraagstellinggericht te werk te gaan. De inhoudelijke en technisch-methodologische kennis die hierover beschikbaar is, is tot op heden niet ontsloten voor de huidige Malta-archeologie. De te ontwikkelen leidraad onderzoeken van scheepsresten op land en onder water bundelt deze state of the art kennis. Hiermee komt er een instrument beschikbaar dat de kwaliteit van (voor)onderzoek verhoogt en de opdrachtgever en bevoegde overheid van dat onderzoek de mogelijkheid biedt om bijvoorbeeld offertes en het Programma van Eisen aan dit document te toetsen en tevens eisen te stellen aan het archeologisch onderzoek aan scheepsresten op land en onder water. Vervolgproject 2015: Leidraad Archeobotanie - Zie agenda en bijlagen CCvD 29 februari 2016. - Na een openbare reactieronde wordt de (aangepaste) tekst vastgesteld en kan deze in mei 2016 worden gepubliceerd als nieuwe KNA leidraad. - Pm geen projectbudget nodig in 2016 Tabel overzicht doorlopende en nieuwe projecten in 2016 (beheer en ontwikkeling) Project Doorlopend van 2015 naar 2016 Nieuw in 2016 Opmerking Certificering & registratie Ja Afronding fase 2 en Uitwerken KNA PS07 Referentietabellen start fase 3 (cf PvA) Ja Vervolgproject 182 Omgaan met kwetsbaar vondstmateriaal en herziening KNA 3.2 Verbeteracties KNA Waterbodems Ja Resultaten van 2015 Evaluatie KNA waarderingssystematiek worden in 2016 verwerkt in de KNA Waterbodems Ja Resultaten van 2015 Deponeren & 0102 Ja oa Actualisatie KNA Ja worden in 2016 verwerkt in de KNA Landbodems en waterbodems bouwstenen en doorvertaling daarvan in 0102 In 2016 beperkt tot Handgevormd KNA leidraad an-organisch vondstmateriaal aardewerk, Natuursteen en
- 10 - Vuursteen. Modern Oorlogserfgoed (MOE) in Ja Uitvoeren fase 2 waarderen, relatie tot de archeologische uitvoering selecteren en deponeren van MOE. KNA leidraad onderzoeken van Ja Uitvoering door RCE. scheepsresten op land en onder water KNA Leidraad Archeobotanie Ja In 2016 ter visie leggen en medio 2016 vrijgeven voor gebruik. B3. Communicatie 2016 Koers SIKB brengt bij archeologische uitvoerders, opdrachtgevers en bevoegd gezag de eisen van de KNA onder de aandacht. SIKB brengt bij de gemeenten zonder archeoloog de KNA, het op adequate wijze werken met archeologische uitvoerders en het stellen van eisen aan archeologisch onderzoek onder de aandacht. Op basis van de reactie van de minister om te komen tot een sluitend kwaliteitssysteem zal in 2016 veel aandacht uitgaan naar het implementeren van een nieuw kwaliteitssysteem op basis van (wettelijk verplichte) certificering. Parallel hieraan worden een aantal verbeteracties in de beide KNA s doorgevoerd zoals het verbeteren van de waarderingssystematiek en het verbeteren van de bouwstenen. Specifiek voor dit traject is eens speciale, tijdelijke, groepswebsite ontwikkeld http://sikbarcheologie.ning.com Deze website is interactief en regelmatig wordt hier nieuws op geplaatst rond de certificering en de erfgoedwet. Maar ook alle verslagen van de commissies in 2014, 2015 en 2016 zijn op deze website terug te vinden. Daarnaast verschijnt er elke 6 weken een nieuwsbrief (De Ondergrondse) die geheel gewijd is aan de komende certificering en registratie. Verder zet SIKB/CCvD zet zich ook in 2016 actief in om de kwaliteit van het opdrachtgeverschap (publiek en privaat) te verbeteren en het verbinden van doelgroepen. Website www.sikb.nl Planning: loopt door in 2016 Beschrijving: verstrekken praktijkgerichte (statische) informatie aan archeologen en anderen. Activiteiten 2016: Modernisering en onderhoud van de geboden informatie. Verdere uitbouw van bezoekersaantal (thans ca 88.000 pageviews/maand, waarvan naar schatting ca 25% archeologie) en nieuwe bezoekersgroepen (m.n. gemeenten zonder archeoloog, waterschappen, RWS Waterdienst en projectontwikkelaars).
- 11 - Jaarcongres SIKB Planning: start in 2016 Beschrijving: Doel is discussie en meningsvorming over archeologie en bodem, zowel ieder afzonderlijk als in onderling verband (bv watergangen bij waterbodemsanering en bij archeologisch onderzoek; opstellen kaartmateriaal bij bodem en bij archeologie). Activiteiten 2016: Congresdag organiseren. Beoogd aantal bezoekers 350 (waarvan 25% archeoloog / gemeentelijke ambtenaar archeologie). B4. Functioneren van de infrastructuur in 2016 Planning: loopt door in 2016 Beschrijving: reguliere vergaderingen ter afstemming van de activiteiten en bepaling van de koers. Vormgeven aan de platformfunctie (dmv personele inspanningen en huisvesting). Activiteiten in 2016: Het SIKB-bestuur vergadert in 2016 naar verwachting vier maal. Het CCvD Archeologie vergadert in 2016 naar verwachting vier maal. Helpdesk. Projectbegeleiding, financieel management, secretariële ondersteuning. Kantoorkosten (incl huisvesting en accountantskosten). Voor specificatie van bedragen zie de deelbegroting Archeologie 2016.
- 12 - C. Terugblik en stand van zaken/doorlopende uitvoering eerdere jaarprogramma s In dit onderdeel een overzicht van stand van zaken van de activiteiten die zijn opgenomen in eerdere jaarprogramma s en op dit moment nog steeds actueel zijn of doorlopen: C1 en C2: uitvoeren van beheerprojecten en ontwikkelingsprojecten KNA C3: de communicatie C4: het functioneren van de infrastructuur C1 en C2. Terugblik beheer- en ontwikkelingsprojecten KNA PRJ 144/195 Deponeren Planning: doorlopend in 2016 Beschrijving: zie onder B1 PRJ 157 KNA leidraad integrale benadering vooronderzoek Planning: doorlopend in zie ook prj 235) Deelproject IV Evaluatie Waarderingssystematiek Fase 1: Evaluatie afgerond in 2014 (Zie ook de integrale projectbeschrijving onder prj 157, doorlopende projecten) Prj 204 Fase 2 Modern Oorlogserfgoed (MOE) in relatie tot de archeologische uitvoering Fase 1: Evaluatie/inventarisatie (afgerond in 2014, ADC rapport De Archeologie van Modern Oorlogserfgoed) Fase 3: Handreiking Archeologie en Explosieven (afgerond in 2014) C3. Terugblik communicatie in 2015 Afstemming communicatie-activiteiten Beschrijving: na een consultatie van partijen in 2007 (RCE, EGI, VNG, IPO, Erfgoed Nederland) over behoeften aan informatie en initiatieven tot communicatie is geconcludeerd dat de implementatie van de kwalitatief goed werken in de archeologie het meest gediend is met gerichte informatie aan gemeenten zonder archeoloog. SIKB brengt bij deze gemeenten de KNA, het op adequate wijze werken met archeologische uitvoerders en het stellen van eisen aan archeologisch onderzoek onder de aandacht. Activiteiten 2015: Helpdesk (beantwoorden praktijkvragen), kennisdag archeologie voor waterbeheerders, 2 veldmiddagen in het kader van de komende certificering en registratie van KNA actoren, deelname Reuvensdagen. Bijeenkomst 0102, de pakbon en het digitaal uitwisselen, alsmede de aanvulling website op deze onderwerpen.
- 13 - Website www.sikb.nl Beschrijving: zie B3. Activiteiten 2015: Informatie op website geactualiseerd. Inmiddels heeft de website ca 88.000 pageviews per maand. Naar schatting is 25% van de bezoekers op zoek naar archeologie-informatie. Jaarcongres SIKB Beschrijving: zie B3. Activiteiten 2015: organisatie congresdag, met 4 separate workshops over archeologie. Ca 350 bezoekers voor zowel bodem als archeologie (ca 25%). Nieuwsbrief Archeo@SIKB Beschrijving: zie B3. Activiteiten in 2015: de op papier gedrukte nieuwsbrief stopgezet, informatie via de NING website Kwaliteit in de Archeologie, de SIKB website en de digitale nieuwsbrief De Ondergrondse (ihkv certificering & registratie). C4. Terugblik functioneren van de infrastructuur in 2015 Beschrijving: zie B4. Activiteiten 2015: het SIKB-bestuur vergaderde in 2015 vier maal, het CCvD Archeologie vijf maal.