Teelt van nieuwe consumptieaardappelrassen in Zuidoost-Nederland Resultaten van seizoen '07/'08 DLV Plant De Drieslag 25 8251 JZ Dronten T 0321 38 88 41 F 0321 33 83 44 E info@dlvplant.nl www.dlvplant.nl In opdracht van en gefinancierd door Productschap Akkerbouw Postbus 29739 2502 LS Den Haag Uitgevoerd door DLV Plant BV Johan Wander, Henry van den Akker, Sjef Crijns, Richard Korver p/a De Drieslag 25 8251 JZ Dronten In samenwerking met Agrico, Agroplant, Den Hartigh, Fobek, HZPC, Meijer, Stet Holland, van Rijn PPO Vredepeel, Proefboerderij Wijnandsrade Projectnummer Versie Dit document is auteursrechtelijk beschermd. Niets uit deze uitgave mag derhalve worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch door fotokopieën, opnamen of op enige andere wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DLV Plant. De merkrechten op de benaming DLV komen toe aan DLV Plant B.V.. Alle rechten dienaangaande worden voorbehouden. DLV Plant B.V. is niet aansprakelijk voor schade bij toepassing of gebruik van gegevens uit deze uitgave.
Inhoudsopgave Samenvatting 3 1 Inleiding en doel 4 1.1 Achtergronden 4 1.2 Doel 4 2 Materiaal en methode 5 2.1 Proefopzet 5 2.2 Perceel- en teelt- en proefgegevens 6 2.3 Waarnemingen 7 2.3.1 Schurft 7 2.3.2 Kwaliteit 7 3 Resultaten 8 3.1 Zandgrond 8 3.1.1 Groeiverloop 8 3.1.2 Foto s loof en knol 11 september 2007, zandgrond. 10 3.1.3 Opbrengstparameters 11 3.1.4 Schurft 13 3.1.5 Kwaliteit 14 3.2 Lössgrond 17 3.2.1 Groeiverloop 17 3.2.2 Foto s loof 12 september 2007, Lössgrond. 18 3.2.3 Foto s knollen 12 september 2007, Lössgrond. 19 3.2.4 Opbrengstparameters 20 3.2.5 Schurft 22 3.2.6 Kwaliteit 23 Bijlage 1. Demomiddag zandgrond 26 Bijlage 2. Demomiddag Lössgrond 28 Bijlage 3. Proefveldschema zandgrond 30 Bijlage 4. Proefveldschema Lössgrond 31 2
Samenvatting Het doel van het project teelt van nieuwe consumptieaardappelrassen in Zuidoost- Nederland is om voor nieuwe en relatief nieuwe aardappelrassen - die nog niet in een monopolypositie zitten - informatie te verzamelen omtrent enerzijds de potentiële geschiktheid voor de verwerkende industrie bij teelt in het gebied en waarmee anderzijds de teler kan beslissen of een ras geschikt is voor een bepaald perceel. Informatie over de geschiktheid van een ras voor een bepaald verwerkingsdoel is soms beperkt tot op kleigrond geteelde aardappelen. Deze informatie is dan meestal niet bruikbaar voor zandof Lössgrond. Enerzijds moet een ras dus voldoen aan de kwaliteitscriteria van de afnemer (OWG, bakkleur, stootblauw, onderhuidse beschadigingen, knolvorm, sortering), anderzijds moet van een ras het resistentieniveau tegen wratziekte, schurft en diverse nematoden (naast AM s, Meloidogyne chitwoodi en fallax, Pratylenchus penetrans, Trichodorus spp (kringerigheid)) bekend zijn en moet de opbrengstpotentie goed zijn. Zodoende kan een weloverwogen beslissing genomen worden door teler en afnemer omtrent de rassenkeuze. De rendabiliteit van de aardappelteelt zal zodoende verbeteren en de aardappelteelt in het gebied krijgt weer meer perspectief. Het onderzoek is gestart in 2007 en zal na de veldproeven in teeltjaar 2009 afgesloten worden. In de veldproeven worden de rassen geteeld met de voor het ras gewenste plantafstand en stikstofbemesting. In overleg met aardappelpootgoedhuizen en de begeleidingscommissie is een selectie gemaakt van rassen interessant voor dit project. In 2007 zijn op de locaties proefboerderij Vredepeel en proefboerderij Wijnandsrade veldproeven aangelegd met de betreffende rassen. Van oogst 2007 werd naast opbrengst, sortering en onderwatergewicht een schurftbepaling uitgevoerd. Kwaliteitsmonsters werden kort na de oogst en na bewaring tot in maart 08 verwerkt door diverse aardappelpootgoedhuizen. Op 11 en 12 september 2007 werden bij de locaties Vredepeel resp. Wijnandsrade open middagen gehouden, evenals op 16 en 17 september 2008. Uit de resultaten van 2007 is gebleken dat enkele onderzochte rassen voor het gebied niet geschikt zijn. Voor de teler is het opbrengstniveau op zich van groot belang omdat het saldo daar vooral van afhangt. Een ras moet afhankelijk van het verwerkingsdoel voldoen aan criteria betreffende grofte, onderwatergewicht, schurft, blauw en specifieke kwaliteitsparameters. Voor het koelverssegment (zandgronden) werd voor Hansa nog geen geschikte vervanger gevonden omdat of het opbrengstniveau laag is (Edelstein) of het ras niet voldoet aan kwaliteitseisen. Voor friet lijkt voor zandgrond met name Ramos potentie te hebben. Voor chips van zandgrond lijkt Marlen interessant mits het onderwatergewicht verhoogd kan worden. Voor Lössgrond lijkt voor tafelaardappelen Musica interessant bij korte bewaring, voor langere bewaring lijkt Miranda interessant alhoewel het opbrengstniveau laag was. Voor friet lijkt naast Fontane Ramos interessant, mits het onderwatergewicht verhoogd kan worden. Voor chips lijkt Marlen interessant mits het onderwatergewicht verhoogd kan worden. Deze resultaten zullen in het vervolg van het project bevestigd moeten worden voor er harde conclusies getrokken kunnen worden. 3
1 Inleiding en doel 1.1 Achtergronden De aardappelteelt op de zand- en lössgronden van Zuidoost Nederland staat onder druk vanwege diverse problemen met bodemgebonden ziekten en plagen. Op zandgronden gaat het specifiek om problemen met wratziekte en nematoden en op de lössgronden om schurft. De teelt van aardappelen in het gebied is gericht op verwerking tot friet, zetmeelproducten en aardappelproducten. De rassenkeuze per segment wordt sterk door de afnemer bepaald. Informatie over de geschiktheid van een ras voor een bepaald verwerkingsdoel is soms beperkt tot op kleigrond geteelde aardappelen. Deze informatie is dan meestal niet bruikbaar voor zand- of lössgrond. 1.2 Doel Het doel van het project is om voor nieuwe en relatief nieuwe aardappelrassen - die nog niet in een monopolypositie zitten - informatie te verzamelen omtrent enerzijds de potentiële geschiktheid voor de verwerkende industrie bij teelt in het gebied en waarmee anderzijds de teler kan beslissen of een ras geschikt is voor een bepaald perceel. Enerzijds moet een ras dus voldoen aan de kwaliteitscriteria van de afnemer (OWG, bakkleur, stootblauw, onderhuidse beschadigingen, knolvorm, sortering), anderzijds moet van een ras het resistentieniveau tegen wratziekte, schurft en diverse nematoden (naast AM s, Meloidogyne chitwoodi en fallax, Pratylenchus penetrans, Trichodorus spp (kringerigheid)) bekend zijn en moet de opbrengstpotentie goed zijn. Zodoende kan een weloverwogen beslissing genomen worden door teler en afnemer omtrent de rassenkeuze. De rendabiliteit van de aardappelteelt zal zodoende verbeteren en de aardappelteelt in het gebied krijgt weer meer perspectief. Het onderzoek is gestart in 2007 en zal na de veldproeven in teeltjaar 2009 afgesloten worden. Naast resultaten van veldproeven zal ook informatie uit andere bronnen verzameld worden en verwerkt worden in de ter beschikbaar te stellen informatie. In de veldproeven worden de rassen geteeld met de voor het ras gewenste plantafstand en stikstofbemesting. In het kader van dit project werden open middagen gehouden op 11september 2007 voor het zandgebied en op 12 september 2007 voor het Lössgebied. De op deze middagen uitgereikte informatie is opgenomen als bijlage 1 en 2. 4
2 Materiaal en methode 2.1 Proefopzet Locatie Vredepeel: overzicht rassen, stikstofbemesting, plantafstand. Ras Pootgoedhuis Kg N/ha voor aanaarden Kg N/ha overbemesting 1 Plantafstand (cm) belangrijkste teeltdoel Asterix HZPC 30 3 37 friet Edelstein Agroplant 60 2 32 koelvers Felsina HZPC 60 2 37 friet Fontane Agrico 60 3 32 friet Hansa 30 1 26 koelvers Ikone (FOB1994-105-001) Fobek 30 2 32 koelvers Innovator HZPC 60 2 32 friet Marlen Agrico 60 1 26 chips Miranda Den Hartigh 60 1 37 friet Profit (KM 96-42-02) Stet Holland 60 2 32 friet Ramos Van Rijn 30 3 37 friet Saturna 30 2 32 chips 1 afhankelijk behoefte, richtlijn: 1= 0, 2 = 30 of 3 = 60 kg N/ha; bij uitvoering zijn de overbemestingen gelijk gehouden Locatie Wijnandsrade: overzicht rassen, stikstofbemesting, plantafstand. Ras Pootgoedhuis Kg N/ha voor aanaarden Overbemesting Plantafstand (cm) Belangrijkste teeltdoel Felsina HZPC 150 30 36 friet Fontane Agrico 150 60 32 friet Lady Rosetta C. Meijer 150 60 36 chips Marlen Agrico 108 60 27 chips Miranda Den Hartigh 150 0 36 friet Musica C. Meijer 150 0 27 tafel Nicola van Rijn 108 0 32 tafel Orchestra C. Meijer 150 0 32 tafel Profit (KM 96-42-02) Stet Holland 150 30 32 friet Ramos Van Rijn 150 0 36 friet Saturna 108 0 32 chips Victoria HZPC 108 30 36 friet Miranda werd op beide locaties iets dieper geplant dan de andere rassen. De proefveldschema s zijn opgenomen als bijlagen 3 en 4. 5
2.2 Perceel- en teelt- en proefgegevens Overzicht relevante perceels- teelt- en proefgegevens. proef VP1344 WR1032 Locatie Vredepeel van den Heuvel Vredeweg Wijnandsrade perceel 4 Grondsoort zandgrond Lössgrond % leem 0 - % lutum n.v.t. 14 % o.s. 3,0 2,2 % CaCO 3 0 - Pw getal 73 95 K-HCl - 28 K-getal 16 - ph 5,1 6,6 Voorvrucht 2007 maïs wintertarwe + gele mosterd Plantdatum 16-4-07 17/18-4-07 Aanaarden 16-4-07 1-5-07 Veldjesgrootte - bruto (m) 6 x 12 = 72 m 2 6 x 12,5 = 75 m 2 - netto (m) 1,5 x 12 = 18 m 2 1,5 x 12,5 = 18,75 m 2 Aantal herhalingen 4 3 voor opbrengst 2 voor kwaliteitsmonsters 4 3 voor opbrengst 2 voor kwaliteitsmonsters Rijenafstand (cm) 75 cm 75 cm N-min 0-60 cm - datum 8-2-07 - - kg N/ha 16 - Hoofdgrondbewerking 13-4-07 ploegen met woelers en vorenpakker na RDM Niet kerende grondbewerking Dutzi=4 ganzevoeten+pennenfrees Bemesting organisch 13-4-07 40 m 3 rundveedrijfmest 26-8-06 26 m 3 varkensdrijfmest N 176 kg/ha (120 kg werkzaam) 158 kg/ha P 2 O 5 76 kg/ha 114 kg/ha K 2 O 260 kg/ha - Bemesting kunstmest 12-3-07 300 K60/180 K 2 O kg/ha 14-6-07 150 KAS / 41 N kg/ha 23-4-07 afh ras 400 of 555 KAS / 108 of 150 N kg/ha 10-7-07 100 KAS 27 N kg/ha 13-6-07 afh ras 0, 111 of 222 KAS / 0, 30 of 60 N kg/ha Opkomstdatum 8-5-07 Onkruidbestrijding Ziektebestrijding Insectenbestrijding 9 en 21-5-07: 0,2 l/ha Basagran + 0,15 l/ha Sencor 15-5-07: 0,4 l/ha Gallant tegen grassen 22 x tegen Phyt. met Shirlan/CurzateM/Infinito 7 en 31-7-07: tegen Alternaria met 0,2 l/ha Signum tegen luis en Coloradokever: 6 en 27-6-07 Decis 3 en 31-7-07 Calypso 5-5-07 2,5 l/ha Challenge + 1 l/ha linuron 6-6-07 35 g/ha Titus + 0,25 l/ha uitvloeier 21-5-07 t/m 11-9-07 20 x tegen Phytophthora 15-6-08 0,38 l/ha Decis Doodspuiten 17-9-07 11-9-07 Oogstdatum 2-10-07 2-10-07 6
2.3 Waarnemingen 2.3.1 Schurft Bij de beoordeling op aantasting door schurft werd onderscheid gemaakt tussen ondiepe en diepe aantasting. De diepe aantasting is ernstiger omdat het uiterlijk meer is aangetast en vooral omdat dit leidt tot grotere schilverliezen. Bij de waarneming werden de knollen ingedeeld in 8 klassen met globaal een percentage aangetast oppervlakte: 1) 0%, 2) ½%, 3) 5%, 4) 12½%, 5) 33%, 6) 46%, 7) 53%, 8) 80%. De schurftindex is berekend door het aantal knollen per klasse te vermenigvuldigen met dit percentage en vervolgens te delen door het totaal aantal knollen. 2.3.2 Kwaliteit Bij het afwegen en sorteren van de geoogste aardappelen zijn monsters genomen voor kwaliteitsbepaling. De monsters voor bepaling kwaliteit kort na de oogst zijn medio december verwerkt door diverse aardappelpootgoedhuizen. De monsters voor bepaling kwaliteit na opslag zijn op 1 locatie opgeslagen tot 20maart 2008. Afhankelijk van het doel lagen de monsters bij 7 of bij 4 C opgeslagen. De bewaring was niet optimaal (hoog CO 2 - gehalte) waardoor er snellere veroudering optrad en zodoende een lagere bak- en kookkwaliteit en meer grauw. 7
3 Resultaten 3.1 Zandgrond 3.1.1 Groeiverloop De opkomstdatum van de aardappelen lag rond 10 mei. Er waren behoorlijke verschillen tussen de rassen in regelmaat van opkomst. Dit komt tot uiting in het standcijfer in tabel 1. Voor de meest onregelmatige rassen is het weergegeven bij opmerkingen. De onregelmatigheid kan vermoedelijk verklaard worden door verschillen in pootgoed. Een aantal poters kwam duidelijk later of geheel niet op. Op 14 juni en 13 juli is gekeken naar knolzetting, knolaantal en knolmassa. Dit is weergegeven in tabel 2. Het knolaantal was gemiddeld hoog te noemen, bij de 2 e waarneming (gemiddeld meer dan 18) nog hoger als de 1 e keer (16). In tabel 1 zijn de visuele gewaswaarnemingen ruim na opkomst (23 mei) weergegeven. Er is een beoordeling gedaan van stand (regelmaat gewas) en grondbedekking (als maat voor de vroegheid). Tabel 1. Gewaswaarnemingen 23-05-2008.: stand (1 = regelmatig, 5 = zeer onregelmatig) en % grondbedekking als maat voor de vroegheid van ontwikkeling. Stand % grondbedekking Opmerkingen Asterix 2 65 Goede plekken tot 80% Edelstein 1,5 65 Felsina 4 30-90 Onregelmatige opkomst, verschillen per veldje Ikone 4 40-80 Onregelmatig, meerdere sterk achterblijvende planten Fontane 1 95 Snel ontwikkelend, egaal groeiend gewas Hansa 1 85 Vlot groeiend, regelmatig gewas Innovator 1 80 Regelmatig gewas Profit 4 30-80 Missers en achterblijvende planten Marlen 1 75 Miranda 2 75 Grote verschillen tussen veldjes (1-3) Ramos 3 65 Enkele achterblijvende planten Saturna 1 90 Zeer vlot en regelmatig groeiend gewas In tabel 2 is een indicatie van vroegheid van knolzetting en knolgroei gegeven, van waarnemingen op 14 juni en 13 juli. In de proefopzet was een variatie aangegeven tussen de rassen voor de stikstofbasis- en overbemesting. De overbemesting (14 juni en 10 juli) is op alle rassen gelijk gehouden om alle rassen verder goed uit te laten groeien. In tabel 3 zijn de visuele gewaswaarnemingen tijdens afsterving van het gewas op 21 augustus weergegeven. Er waren duidelijke verschillen tussen de rassen. Ikone bleef zeer lang groen. 8
Tabel 2. Gewaswaarnemingen 14-6-07: vroegheid knolzetting (1 = vroeg, 5 = laat) en knolmassa 13-07-07 (1 = veel, 5 = weinig). Mate van vroegheid 14-juni Knolmassa 13 juli Opmerkingen Asterix 4 1 Edelstein 4 2 Felsina 1 1 Ikone 2,5 2 Egale sortering Fontane 1 1 Egaal grof Hansa 3 4 Fijne sortering Innovator 4 2 Grof, laag tal Profit 5 1 Zeer grof Marlen 4,5 4 Miranda 1 1 Ramos 3 3 Saturna 5 3 Veel tal, fijne sortering Tabel 3. Gewaswaarnemingen 21-8-07: gewaskleur (8 = mooi groen, 5 = geel, 1 = volledig afgestorven), % grondbedekking met groen loof en uit deze waarnemingen afgeleid cijfer als maat voor vroegheid (1 = vroeg, 4 = laat). gewaskleur % grondbedekking maat voor vroegheid Asterix 8 83 3 Edelstein 7 71 2 Felsina 6,5 53 2 Ikone 8,5 91 4 Fontane 7,5 75 3 Hansa 7 68 2 Innovator 6 68 2 Profit 7 63 2 Marlen 8 88 3 Miranda 6 58 2 Ramos 7,5 69 2 Saturna 7 76 2 Een laat (Ikone) en vroeg (Miranda) afstervend ras (21 augustus 2007). 9
3.1.2 Foto s loof en knol 11 september 2007, zandgrond. Asterix Edelstein Felsina Fontane Hansa Ikone Innovator Marlen Miranda Profit Ramos Saturna 10
3.1.3 Opbrengstparameters In tabel 4 zijn de opbrengstparameters weergegeven. De opbrengstverschillen waren groot. Van de laag opbrengende rassen valt veelal een hoger niveau te verwachten. Toevallige invloeden kunnen een rol gespeeld hebben. Bij Felsina, Innovator, Miranda en Ramos was het onderwatergewicht te laag voor de verwerking tot friet. Bij Asterix, Fontane en Profit was het onderwatergewicht aan de lage kant voor verwerking tot friet en bij Edelstein en Marlen was het onderwatergewicht aan de lage kant voor koelvers resp. chips. Alleen bij Ikone (koelvers), Hansa (koelvers) en Saturna (chips) vodeed het onderwatergewicht duidelijk aan het criterium. De sorteringgegevens zijn weergegeven in tabel 5. Tabel 4. Opbrengst, tarra en OWG. Bruto (ton/ha) Groen (ton/ha) groeischeuren (ton/ha) Rot (ton/ha) netto > 40 (ton/ha) OWG Asterix 81 0 4 1 69 378 Edelstein 74 4 1 0 59 342 Felsina 70 2 1 0 63 355 Ikone 85 0 0 1 80 458 Fontane 100 0 0 1 94 380 Hansa 89 0 1 0 70 379 Innovator 79 3 2 1 67 329 Profit 65 2 2 1 54 365 Marlen 86 0 0 0 80 391 Miranda 81 1 0 0 76 351 Ramos 91 1 1 1 84 340 Saturna 82 0 1 0 69 448 F-prob. <0,001 <0,001 <0,001 0,082 <0,001 <0,001 LSD 6 1 1 1 7 22 11
Tabel 5. Sortering in ton/ha en in percentage per klasse. < 40 40 50 50 70 > 70 ton/ha Asterix 7 12 45 12 Edelstein 11 19 36 4 Felsina 4 9 42 12 Ikone 4 18 58 4 Fontane 4 13 68 13 Hansa 17 42 28 1 Innovator 6 7 37 23 Profit 7 10 34 9 Marlen 5 10 62 8 Miranda 4 12 55 9 Ramos 5 11 56 17 Saturna 12 28 40 1 % F-prob. <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 LSD 1 5 5 4 Asterix 9 16 59 16 Edelstein 15 27 51 6 Felsina 6 13 63 18 Ikone 5 22 69 5 Fontane 4 13 69 14 Hansa 19 48 32 1 Innovator 8 10 51 31 Profit 11 17 57 15 Marlen 6 12 73 10 Miranda 5 15 68 11 Ramos 5 12 63 19 Saturna 15 34 50 1 F-prob. <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 LSD 2 5 4 4 12
3.1.4 Schurft De resultaten van de schurftwaarneming zijn weergegeven in tabel 6. Het aantastingniveau was vrij laag. De verschillen tussen de rassen waren niet statistisch betrouwbaar. Bij Ikone en Saturna was de mate van aantasting lager dan bij de andere rassen. Bij Asterix, Felsina en Hansa werd relatief veel diepe schurft gevonden. Tabel 6. Normale schurftindex en gesplits over ondiepe en diepe schurft. Schurftindex ondiep diep Asterix 6 3 3 Edelstein 5 5 0 Felsina 7 4 3 Ikone 1 1 0 Fontane 5 4 0 Hansa 7 3 4 Innovator 4 4 0 Profit 4 3 1 Marlen 7 6 1 Miranda 6 6 0 Ramos 6 5 1 Saturna 2 2 0 F-prob 0,137 0,109 0,309 LSD 4 3 4 13
3.1.5 Kwaliteit De mate van blauw na schudden van monsters is weergegeven in tabel 7. Het ras Ikone bleek zeer blauwgevoelig te zijn. Door deze hoge score werd een hoge LSD verkregen. Een statistische analyse zonder Ikone leverde een aanzienlijk lagere LSD. Vanwege een ontbrekende waarde bij Miranda veranderde hierbij de blauwindex voor dit ras. Asterix en Hansa hadden een duidelijk hogere index dan alle rassen uitgezonderd Ikone en Saturna. Edelstein, Profit en Ramos scoorden geen blauw. In figuur 1 is de relatie tussen het onderwatergewicht en de blauwindex weergegeven. Tabel 7. Mate van blauw kort na de oogst (Agrico volgens CKA). Blauwindex Blauwindex Asterix 14 14 Edelstein 0 0 Felsina 2 2 Ikone 40 - Fontane 2 2 Hansa 12 12 Innovator 1 1 Profit 0 0 Marlen 3 3 Miranda 6 4 Ramos 0 0 Saturna 9 9 F-prob. 0,026 0,033 LSD 19 8 40 35 blauwindex 30 25 20 15 10 5 R 2 = 0,5707 0 300 350 400 450 500 OWG Figuur 1. Relatie tussen het onderwatergewicht en de blauwindex; proef zandgrond. 14
In de tabellen 8 t/m 12 is de kwaliteit van de aardappelen kort na oogst en na bewaring weergegeven. In tabel 13 zijn de resultaten overzichtelijk samengevat. Tabel 8. Kwaliteit tafel en koelvers kort na de oogst (Agrico). Geur smaak afwijking Kook afwijkin g Verkleu ring Asterix 7 7 6,5 6,5 7 B/BC 7 5,5 7 Profit 5,5 6,5 7 7,5 4 AB 6 6 4 Miranda 5 6 7 7,5 4 BC 6 7,5 5,5 Edelstein 6,5 7 6,5 8 5,5 AB/B 6 7,5 6 Ikone 6 5 8 6 4 AB 8 7,5 6,5 Hansa 7 6 7,5 6 6,5 B 7 7,5 7 Tabel 9. Kwaliteit tafel en koelvers na bewaring (Agrico). Geur smaak afwijking Kook afwijkin g Verkleu ring Edelstein 6,5 8 8 8 4,5 AB/B 4 5 4 Ikone 6 7 6,5 6,5 5 BC 5 7 4 Hansa 6,5 8 7 8 6 B 4,5 8 4 Tabel 10. Kwaliteit friet kort na de oogst (van Rijn). Voorbak grauw nabak textuur algemeen Asterix 5,5 6 5 6 5,3 Felsina 5,5 7 5 6 5,8 Fontane 7,5 8 7 6 7,4 Innovator 6 5,5 5,5 6 5,8 Profit 8 6 7,5 6 7 Miranda 7,5 8 7 6 7,3 Ramos 8 7,5 8 5 7,3 Tabel 11. Kwaliteit friet na bewaring (Den Hartigh). Voorbak grauw nabak Opmerking Asterix 4 6 2 Felsina 5 7 3 Fontane 6,5 6 5,5 Innovator 6,5 7 5,5 Kringerigheid Profit 5 7 3,5 Miranda 5 6 3,5 Ramos 7,5 7 6,5 Tabel 12. Kwaliteit chips kort na de oogst en na bewaring (Fobek). Na de oogst chips Helderheid Structuur Kooktype Bakkleur Homogeniteit Grauwverkleuring Helderheid Structuur Kooktype Bakkleur Homogeniteit Grauwverkleuring kooktype warm koud kookindex chips Na bewaring Opmerking Marlen 5,5 BC/C 7,5 7 7,5 6,5 Bruine spikkels in vlees Saturna 5 B/BC 6 5 5,3 6 15
Tabel 13. Samenvatting resultaten zandgrond (meer ++ = beter). Ras Opbrengst OWG Sortering* schurft Kwaliteit Blauw Kort na de oogst Na bewarin g Koelvers Asterix ++ 378 +++ + +++ ++ Edelstein + 342 + +++ +++ ++ ++++ Ikone +++ 458 ++ ++++ ++ + Hansa +++ 379 + + +++ +++ ++ Profit + 365 +++ +++ + ++++ Miranda ++ 351 +++ ++ ++ +++ Friet Asterix ++ 378 +++ + + ± ++ Felsina + 355 +++ + ++ ++ +++ Fontane ++++ 380 +++ +++ ++++ +++ +++ Innovator ++ 329 ++++ +++ ++ +++ ++++ Profit + 365 +++ +++ +++ ++ ++++ Miranda ++ 351 +++ ++ ++++ ++ +++ Ramos +++ 340 ++++ ++ ++++ ++++ ++++ Chips Marlen +++ 391 +++ ++ + ++ +++ Saturna ++ 448 + ++++ ± + ++ * +++ = grof 16
3.2 Lössgrond 3.2.1 Groeiverloop Het gewas ontwikkelde zich voorspoedig. Op 23 mei is de loofontwikkeling beoordeeld. Daarnaast is de opkomstdatum vastgesteld. Gegevens met betrekking tot deze waarnemingen zijn weergegeven in tabel 14. Tabel 14. Gewaswaarnemingen 23-5-07: loofontwikkeling (6 = 12 cm, 7 = 15 cm, 8 = 20 cm, 9 = 25 cm) en datum knolzetting. loofontwikkeling Datum knolzetting Felsina 7 26/5 Fontane 9 31/5 Profit 7 28/5 Lady Rosetta 7 26/5 Marlen 8 30/5 Miranda 6 28/5 Musica 7 30/5 Nicola 7 2/6 Orchestra 6 30/5 Ramos 7 26/5 Saturna 8 28/5 Victoria 7 26/5 Op 22 juni 2007 zijn de gevormde knollen in het veld bekeken op het voorkomen van schurft. Opvallend was dat op dat moment alleen het ras Nicola vrij was van schurft. Op alle andere rassen werd in meer of mindere mate schurft aangetroffen. In tabel 15 zijn de visuele gewaswaarnemingen tijdens afsterving van het gewas op 21 augustus weergegeven. Er waren duidelijke verschillen tussen de rassen. Vooral Miranda was vroeg weg en in mindere mate Orchestra. Fontane, Profit en Ramos bleven lang groen. Tabel 15. Gewaswaarnemingen 21-8-07: gewaskleur (8 = mooi groen, 5 = geel, 1 = volledig afgestorven), % grondbedekking met groen loof en uit deze waarnemingen afgeleid cijfer als maat voor vroegheid (1 = vroeg, 4 = laat). gewaskleur grondbedekking % maat voor vroegheid Felsina 6,6 58 3 Fontane 7,8 68 4 Profit 7,5 58 4 Lady Rosetta 6,3 63 3 Marlen 6,5 49 3 Miranda 2,0 5 1 Musica 5,9 44 3 Nicola 6,0 54 3 Orchestra 5,5 15 2 Ramos 7,6 64 4 Saturna 6,1 45 3 Victoria 5,9 53 3 17
3.2.2 Foto s loof 12 september 2007, Lössgrond. Felsina Fontane Lady Rosetta Marlen Miranda Musica Nicola Orchestra Profit Ramos Saturna Victoria 18
3.2.3 Foto s knollen 12 september 2007, Lössgrond. Felsina Fontane Lady Rosetta Marlen Miranda Musica Nicola Profit Ramos Saturna Victoria 19
3.2.4 Opbrengstparameters In tabel 16 zijn de opbrengstparameters weergegeven. De opbrengstverschillen waren groot. Orchestra en Felsina hadden veel groene knollen. Bij Marlen en Nicola werden veel knollen met groeischeuren gevonden. De hoeveelheid rot was bij alle rassen laag. Bij Marlen (chips), Orchestra (tafel) en Ramos (friet) was het onderwatergewicht te laag voor het betreffende teeltdoel. Bij Miranda (friet), Musica (tafel), Nicola (tafel) en Victoria (friet) was het onderwatergewicht aan de lage kant voor het betreffende teeltdoel. Bij Felsina (friet), Fontane (friet), Profit (friet), Lady Rosetta (chips) en Saturna (chips) voldeed het onderwatergewicht duidelijk aan het criterium voor het teeltdoel. De sorteringgegevens zijn weergegeven in tabel 17. Tabel 16. Opbrengst, tarra en OWG Bruto (ton/ha) Groen (ton/ha) groeischeuren (ton/ha) Rot (kg/ha) netto > 40 (ton/ha) OWG Felsina 69 4,1 1,8 0 61 402 Fontane 82 0,3 0,0 64 81 402 Profit 66 2,4 1,5 0 60 391 Lady Rosetta 65 0,2 0,1 0 64 442 Marlen 83 0,1 3,6 21 78 397 Miranda 68 1,8 0,1 0 65 381 Musica 93 1,8 0,4 0 87 329 Nicola 88 1,2 4,4 43 76 357 Orchestra 85 5,4 0,7 107 78 286 Ramos 94 1,4 0,5 14 89 336 Saturna 65 0,4 1,4 0 60 467 Victoria 74 1,8 2,2 50 69 353 F-prob. <0,001 0,003 0,006 0,6 <0,001 <0,001 LSD 7 2,4 2,2 107 7 15 20
Tabel 17. Sortering in ton/ha en in percentage per klasse. < 40 40-50 50-70 > 70 ton/ha Felsina 1 7 39 16 Fontane 1 5 52 24 Profit 2 7 34 19 Lady Rosetta 1 6 40 18 Marlen 2 7 52 20 Miranda 1 7 48 10 Musica 3 13 65 10 Nicola 7 24 48 4 Orchestra 1 5 38 34 Ramos 3 8 48 33 Saturna 4 17 40 3 Victoria 2 5 39 24 F-prob. <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 LSD 1 2 7 5 % Felsina 2 11 62 25 Fontane 1 7 63 29 Profit 4 11 55 31 Lady Rosetta 2 9 61 27 Marlen 2 8 65 24 Miranda 2 11 73 14 Musica 3 14 71 11 Nicola 8 29 58 5 Orchestra 2 6 48 44 Ramos 3 8 52 36 Saturna 6 27 62 4 Victoria 2 8 56 34 F-prob. <0,001 <0,001 <0,001 <0,001 LSD 1 2 8 7 21
3.2.5 Schurft De resultaten van de schurftwaarneming zijn weergegeven in tabel 18. Het aantastingniveau was hoog. Vooral Marlen, Lady Rosetta en Profit werden zeer zwaar resp. zwaar aangetast en het betrof hierbij volledig of bijna volledig diepe schurft. Nicola, Orchestra en Ramos waren het minst aangetast. Tabel 18. Normale schurftindex en gesplits over ondiepe en diepe schurft. schurftindex Ondiep Diep Felsina 14 0 14 Fontane 12 5 7 Lady Rosetta 27 0 27 Marlen 50 0 50 Miranda 16 4 12 Musica 13 2 10 Nicola 4 4 0 Orchestra 8 1 8 Profit 21 3 18 Ramos 9 6 4 Saturna 11 6 5 Victoria 11 1 10 F-prob. <0,001 0,12 <0,001 LSD 9 5 11 22
3.2.6 Kwaliteit De mate van blauw na schudden van monsters is weergegeven in tabel 19. Door HZPC werd ook het onderwatergewicht bepaald. Het is niet duidelijk waarom dit op een ander niveau ligt dan in tabel 16 (bepaling direct na het sorteren van de aardappelen). De verschillen tussen de rassen zijn echter wel ongeveer hetzelfde. Lady Rosetta had de hoogste blauwindex. Ook Saturna scoorde hoger dan de meeste andere rassen. Profit, Miranda, Musica, Nicola en Ramos hadden het laagste onderwatergewicht. In figuur 2 is de relatie tussen het onderwatergewicht en de blauwindex weergegeven. Tabel 19. Mate van blauw en owg kort na de oogst (HZPC). blauwindex OW Felsina 12 443 Fontane 12 440 Profit 7 398 Lady Rosetta 33 475 Marlen 14 444 Miranda 9 410 Musica 6 354 Nicola 6 392 Orchestra 10 324 Ramos 8 394 Saturna 21 503 Victoria 15 368 F-prob. <0,001 <0,001 LSD 6 35 35 30 blauwindex 25 20 15 10 5 R 2 = 0,443 0 300 350 400 450 500 550 OWG Figuur 2. Relatie tussen het onderwatergewicht en de blauwindex; proef Lössgrond. 23
In de tabellen 20 t/m 24 is de kwaliteit van de aardappelen kort na de oogst en na bewaring weergegeven. In tabel 25 zijn de resultaten overzichtelijk samengevat. Tabel 20. Kookkwaliteit tafelaardappelen kort na de oogst (Agrico). Geur smaak afwijking Kook afwijking Bakkleur Homoge niteit Profit 5 6,5 6,5 6,5 4,5 AB-B 6,5 7 6,5 Miranda 7 6,5 8 7,5 7 B 8 8 8 Musica 8 6,5 8 7,5 6,5 AB 4 4 4 Nicola 7 7,5 8 7,5 6 AB 4 4 4 Orchestra 5,5 5,5 7,5 5 5 AB 4 4 4 Victoria 6,5 6,5 6 6,5 5 B 8 8 8 Tabel 21. Kookkwaliteit tafelaardappelen na bewaring (Agrico). Geur smaak afwijking Kook afwijking Bakkleur Homoge niteit Helderheid Structuur Verkleuring Kooktype Grauwverkleuring Helderheid Structuur Verkleuring Kooktype Grauwverkleuring Profit 8 6 6 7 5 BC 7 6 6 Miranda 7 7 7 7 6 BC 6 6 5 Musica 8 6 8 5 6 AB 4 5 4 Nicola 6 8 8 8 4 ABB 4 6 4 Orchestra 7 5 8 5 5 A/AB 4 6 4 Victoria 6 7 7 8 5 B 7 7 6 Tabel 22. Kwaliteit friet kort na de oogst (van Rijn). voorbak grauw nabak textuur algemeen Felsina 4,5 6 4 6 5 Fontane 7,5 8 7,5 6 7,3 Profit 7 7,5 7 6 6,8 Miranda 7,5 8 7 6 7,3 Ramos 8 8 8 5 7 Victoria 7,5 7,5 7,5 5,5 7 Tabel 23. Kwaliteit friet na bewaring (Den Hartigh). voorbak grauw nabak Opmerking Felsina 4 7 2,5 Fontane 7,5 8 6,5 Profit 7 6 6 Miranda 6,5 6 5,5 Ramos 8 7 8 Victoria 6 7 5 doorwas 24
Tabel 24. Kwaliteit chips kort na de oogst en na bewaring (Fobek). Na de oogst Na bewaring Chips Lady Rosetta 5,5 B/C 6,5 6 6,5 5 Marlen 7 B/BC 6 5,5 6 7,5 Saturna 5,5 C 6,5 6 6,5 6,5 Tabel 25. Samenvatting resultaten Lössgrond (meer ++ = beter). chips kooktype warm koud Kookindex Opmerking Vleesgebreken Opbrengst OWG Sortering* schurft Kwaliteit Blauw Kort na de oogst Na bewaring Tafel Profit + 391 +++ ++ ++ ++ ++++ Miranda + 381 ++ +++ ++++ ++ +++(+) Musica ++++ 329 ++ +++ ++ + ++++ Nicola +++ 357 + ++++ ++ ++ ++++ Orchestra +++ 286 ++++ +++ + + +++ Victoria ++ 353 +++ +++ +++ ++ +++ Friet Felsina + 402 +++ +++ + + +++ Fontane +++ 402 +++ +++ ++++ ++++ +++ Profit + 391 +++ ++ +++ +++ ++++ Miranda + 381 ++ +++ ++++ ++ +++(+) Ramos ++++ 336 ++++ ++++ +++ ++++ ++++ Victoria ++ 353 +++ +++ +++ ++ +++ Chips LadyRosetta + 442 +++ ++ + + + Marlen +++ 397 +++ + +++ +++ +++ Saturna + 467 + +++ + ++ ++ * +++ = grof 25
Bijlage 1. Demomiddag zandgrond 26
27
Bijlage 2. Demomiddag Lössgrond 28
29
Bijlage 3. Proefveldschema zandgrond VP1344 Aardappel rassen Zuidoost zand; DLV 2007 48 Profit 24 Innovator 47 Ramos 23 Fontane 46 Innovator 22 Marlen 45 Felsina 21 Ramos 44 Asterix 20 Saturna 43 Ikone 19 Profit 42 Miranda 18 Edelstein 41 Edelstein 17 Miranda 40 Saturna 16 Asterix 39 Marlen 15 Hansa 38 Hansa 14 Ikone 37 Fontane 13 Felsina 36 Ramos 12 Edelstein 35 Innovator 11 Asterix 34 Asterix 10 Ikone 33 Felsina 9 Felsina 32 Profit 8 Ramos 31 Saturna 7 Profit 30 Marlen 6 Hansa 29 Hansa 5 Fontane 28 Miranda 4 Innovator 27 Edelstein 3 Saturna 26 Fontane 2 Miranda 25 Ikone 1 Marlen 6 m 12 m 30
Bijlage 4. Proefveldschema Lössgrond WR 1032. Rassenonderzoek aardappelen Lössgrond DLV 2007 12 Victoria 24 Ramos 36 Profit 48 Marlen 11 Miranda 23 Felsina 35 Ramos 47 Miranda 10 Marlen 22 Orchestra 34 Nicola 46 Fontane 9 Musica 21 Miranda 33 Victoria 45 Nicola 8 Profit 20 Victoria 32 Felsina 44 Saturna 7 Felsina 19 Profit 31 Miranda 43 Lady Rosetta 6 Ramos 18 Fontane 30 Orchestra 42 Ramos 5 Fontane 17 Nicola 29 Lady Rosetta 41 Orchestra 4 Orchestra 16 Marlen 28 Musica 40 Victoria 3 Nicola 15 Lady Rosetta 27 Saturna 39 Profit 2 Saturna 14 Saturna 26 Marlen 38 Musica 1 Lady Rosetta 13 Musica 25 Fontane 37 Felsina 31