Hoe snel werkt jouw maag? Maagontledingstest met 13C- octanoaat Wilhelmina Kinderziekenhuis
Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Hoe snel werkt jouw maag: de maagontledigingstest 6 Tips 9 Wil je meer weten? 10 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding 11 Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie doorgeven per E-mail: patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl 1
Inleiding voor ouders Een onderzoek in een ziekenhuis kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Uw kind voelt zich misschien niet goed of heeft zelfs pijn. Het krijgt te maken met verschillende behandelaars en hoort allerlei medische termen. Wij vinden het belangrijk u en uw kind hierbij goed te begeleiden. Lees de folder eerst zelf. U kunt de tekst daarna voorlezen of in uw eigen woorden navertellen. Of uw kind leest de tekst zelfstandig. Bespreek daarna samen of alles duidelijk is. Als u korte vragen stelt over de tekst, kunt u nagaan of uw kind de informatie begrepen heeft. Achterin deze folder staat hoe u uw kind kunt voorbereiden en begeleiden bij het onderzoek. Deze folder is bedoeld om uw kind voor te bereiden op het onderzoek. Maar ook om ú te informeren over wat er gaat gebeuren. Begrijpelijke informatie is nodig. Het geeft vaak meer zekerheid en vertrouwen. Een deel van de voorlichting gebeurt in het ziekenhuis. De arts vertelt: Waarom uw kind dit onderzoek krijgt Hoe we dit onderzoek doen Thuis stellen kinderen meestal meer vragen dan in het ziekenhuis. Uw kind vertrouwt u. Daarom kunt u het beste uitleggen wat er gaat gebeuren. U weet welke informatie uw kind begrijpt en kan verwerken. Deze folder helpt u bij de voorbereiding. 2 3
Belangrijke informatie voor jongeren vanaf 12 jaar Tips Een onderzoek in het ziekenhuis kan vervelend zijn. Je krijgt te maken met verschillende artsen, assistenten en verpleegkundigen. Je hoort ook allerlei medische termen. Wij willen je zo goed mogelijk voorbereiden op het onderzoek. Lees daarom deze folder goed door. Als je weet wat er gaat gebeuren, ben je meestal minder zenuwachtig. Je ouders lezen deze folder ook. Vraag of ze kunnen uitleggen wat je niet snapt. Neem iemand mee naar het ziekenhuis. Je vader, moeder of iemand anders die je vertrouwt. Praat met je ouders, broers, zussen, vrienden en vriendinnen over wat er gaat gebeuren in het ziekenhuis. Schrijf je vragen op, dan vergeet je ze niet. Bij je volgende bezoek aan het ziekenhuis kun je ze stellen. Wie beslist: jij, je ouders of samen? Wat is het beste voor je als je ziek bent? Wie beslist dat eigenlijk? Moet er rekening gehouden worden met jouw mening? Dat staat in een speciale wet: de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO). Wil je meer weten? www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.opeigenbenen.nu www.ikvoelpijn.nl Ben je ouder dan 12 jaar Dan moet de dokter ook aan jou vragen of je het goed vindt wat hij gaat doen. Jij en je ouders moeten allebei toestemming geven. Maar wat gebeurt er als jij het niet eens bent met je ouders? Hoe gaat het dan? Ook dat staat in deze wet. Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl Ben je ouder dan 16 jaar Dan beslis je zelf. Dan is alleen jouw toestemming nodig. Maar moet de arts dan wel informatie over de behandeling geven aan je ouders? Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl 4 5
Maagontledingstest met 13C-octanoaat Binnenkort kom je naar ons ziekenhuis voor een onderzoek: een maagontledigingstest. De dokter onderzoekt dan hoelang het duurt voordat het eten uit jouw maag weg is. We weten dan hoe snel jouw maag het eten overbrengt naar de twaalfvingerige darm. Met een maagontledigingsonderzoek kan de dokter dus meten of jouw maag lui is of juist hard werkt. Dit onderzoek noemen we ook wel een octanoaat-ademtest. We doen dit onderzoek namelijk met een ademtest. Dat klinkt misschien gek. Een maagontledigingsonderzoek en dan je adem testen! Toch kan dat. Hieronder leggen we uit hoe we dat doen. Voor het onderzoek gebruiken we een speciaal stofje. Dat heet 13C-octanoaat. Tijdens het onderzoek volgen we het stofje 13C-octanoaat op zijn reis door jouw lichaam. We doen het stofje in het eten of drinken dat je tijdens de test krijgt. Het is een onschadelijke stof en je proeft er niet zoveel van. Zodra het 13C-octanoaat vanuit je maag uiteindelijk in de darm komt, wordt het verteerd. Het stofje gaat dan vastzitten aan koolstofdioxide (CO2). Het CO2 (met het stofje) adem je weer uit. Via je adem zien we dan of jouw lichaam de maaltijd met 13C-octanoaat goed verwerkt. Het onderzoek duurt ruim vier uur. Een maagontledigingtest doet geen pijn. Voor het onderzoek kom je naar afdeling Kameleon (WKZ - 1 e verdieping). Dat is de afdeling waar we onderzoek doen naar je maag, darmen en lever. Je spijsvertering Spijsvertering bestaat uit twee woorden: Spijs = eten Verteren = verbruiken, omzetten naar voedingsstoffen Bij de spijsvertering zet je lichaam alles wat je eet en drinkt om in hele kleine deeltjes. Die deeltjes heten voedingsstoffen. Je lichaam kan deze voedingsstoffen opnemen en gebruiken. Je krijgt er energie van. Daardoor kun je actief zijn. In je lichaam maken de organen van het spijsverteringskanaal het voedsel klein. Al deze organen werken samen. Zo maakt het eten een reis door je lichaam. Het begint als je eten in je mond stopt. Het eindigt als je gepoept hebt. Van boven naar beneden dus! Mond: Je tanden en kiezen in je mond maken het eten klein. Er komt speeksel bij het eten. In speeksel zitten bepaalde stoffen die inwerken op het eten. De spijsvertering begint dus meteen. Je vader of moeder mogen bij je blijven tijdens het onderzoek. 6 7
Slokdarm: Als je je eten doorslikt, komt het in de slokdarm. De slokdarm drukt het eten naar je maag toe. Sommige stoffen uit je eten verteren hier al. Maag: Je maag maakt een soort knijpende beweging. Het eten wordt dan nog fijner gemalen. Er komt ook maagzuur bij het eten. Het maagzuur maakt een groot deel van bacteriën in je eten dood. Dat is goed, anders zou je snel ziek worden. Twaalfvingerige darm: Dit is het gedeelte tussen je maag en de dunne darm. Je alvleesklier, je lever en gal sluiten hier aan op het spijsverteringskanaal. Er komen vloeistoffen uit je alvleesklier en je gal bij je eten. Je eten is daarna helemaal omgezet in kleine voedingsstoffen. Dunne darm: Vanuit de dunne darm komen al veel voedingsstoffen in het bloed. Het bloed brengt het naar de rest van je lichaam. Dikke darm: Vanuit de dikke darm komen de laatste voedingsstoffen en water in het bloed. Endeldarm: Wat er nu nog overblijft, heb je niet nodig. Dat noemen we ontlasting (of poep). De endeldarm is een soort verzamelplaats voor de ontlasting. Anus (je poepgaatje): Via je anus verlaat de ontlasting je lichaam. Vóór het maagontledigingsonderzoek met 13C-octanoaat Wat moet je van tevoren weten? Je moet voor het onderzoek nuchter zijn. Dat betekent dat je vanaf 24.00 uur de avond van tevoren niets meer mag eten of drinken. Je moet drie dagen voor het onderzoek stoppen met alle medicijnen die je maagfunctie kunnen beïnvloeden. Voorbeelden van medicijnen die je maagfunctie beïnvloeden zijn: Motilium, Prepulsid en Erythromycine. 8 9
Alleen als je Erythromycine als antibioticakuur gebruikt, moet je daar niet mee stoppen. Stel dan liever de test uit! Overleg altijd eerst even met je dokter. Overleg ook altijd even als je s ochtends nog andere medicijnen gebruikt. Voor ouders: Voor baby s jonger dan 6 maanden geldt: nuchter houden tussen twee voedingen in. Volg daarvoor het gewone voedingsschema. Dus als uw kind om de vier uur gevoed wordt, moet u vier uur voor het onderzoek geen voeding meer geven. Krijgt uw kind om de drie uur voeding, geef het dan drie uur van tevoren geen voeding meer. Voor de flesvoeding of sondevoeding is het belangrijk dat u een eigen fles en poedermelk of sondevoeding meeneemt. We voegen het 13C-octanoaat dan in de functiekamer toe. Hoe doen we de maagontledigingstest met 13C-octanoaat Voor een maagontledigingstest meten we je adem. Je blaast via een rietje je adem uit in een buisje. Als je het moeilijk vindt om lang uit te ademen door een rietje dan helpen we je. We halen dan adem uit je neus met behulp van een dun slangetje. Dat gaat ongeveer twee centimeter in je neus. Het kriebelt een beetje en het voelt even vervelend. Je raakt er gelukkig snel aan gewend. Het slangetje plakken we met een pleister vast op je wang. Dan blijft het goed zitten. Dit gebeurt er tijdens het onderzoek: We doen een startmeting als je nog nuchter bent. Je maag is dan nog helemaal leeg. Daarna krijg je 150 milliliter (ml.) melk, sondevoeding of een pannekoek waarin we 13C-octanoaat hebben gedaan. We overleggen van tevoren wat jij krijgt. Dat kan bijvoorbeeld volle melk zijn of soyamelk. Baby s krijgen gewoon borst- of flesvoeding. Na het eten of drinken met 13C-octanoaat, krijg je vier uur lang niets meer. Dat is best lastig, zeker als je honger of dorst hebt! In die vier uur, nemen we elke vijftien minuten een beetje adem af. Dat is dus in totaal wel zestien keer! Tussendoor mag je spelen, spelletjes doen of dvd kijken. Dat kan allemaal in de functiekamer. Je moet tijdens het onderzoek namelijk in deze kamer blijven. Anders moeten we je voor elke meting gaan zoeken! 10 11
Na het onderzoek Als het onderzoek is afgelopen, mag je naar huis of ga je terug naar de afdeling. Je mag dan weer gewoon eten en drinken. Samenvatting Je moet nuchter zijn voor het onderzoek. We meten je adem via een klein slangetje in je neus of je blaast via een rietje. Je krijgt een beker (soya)melk te drinken met daarin 13C-octanoaat of je krijgt een pannekoek met 13C-octanoaat. Bijwerkingen Bij een maagontledingstest met 13C-octanoaat heb je geen last van bijwerkingen. Door het onderzoek krijg je er dus geen nieuwe klachten bij. Complicaties Zelfs als een onderzoek helemaal goed is gedaan ("volgens het boekje"), kunnen er problemen ontstaan. Zulke problemen noemen we complicaties. Bij een maagontledigingsonderzoek is er geen kans op complicaties. Het onderzoek is veilig. Je wordt er niet ziek van. Je klachten worden er ook niet erger door. Het onderzoek duurt ruim vier uur en we meten elke vijftien minuten je adem. Na het onderzoek mag je weer gewoon eten en drinken. De uitslag De uitslag krijg je van de dokter die het onderzoek aanvraagt. Dat duurt ongeveer twee weken. 12 13
Tips Wil je meer weten? Neem iemand mee naar het onderzoek. Hij of zij kan je helpen als je bang bent. Hieronder staan meer tips. Bespreek van tevoren wat jij graag wilt. Heb je ergens last van? Heb je pijn? Of zit je bijvoorbeeld niet goed? Vertel dit dan altijd. Dan kijken we wat we daar aan kunnen doen. Als je iets wilt weten of iets niet snapt, mag je het altijd vragen. Kijk dan op: De website van de Maag Lever Darm Stichting: www.mlds.nl/onderzoeken/32/maagontledigingsonderzoek/ of: www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.kindenziekenhuis.nl www.jadokterneedokter.nl Heb je nog vragen? Schrijf ze op, dan kun je ze niet vergeten. Je kunt ze stellen als je in het ziekenhuis bent. Voor vragen over een maagontledigingsonderzoek met 13C- octanoaat kun je bellen met afdeling Kameleon: het liefst tussen 14.45 en 16.30 uur telefoonnummer 088 75 544 40 Voor andere vragen of advies kun je bellen met een pedagogisch medewerker via het secretariaat Pedagogische Zorg: op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur telefoonnummer 088 75 542 24 Natuurlijk mogen je ouders deze nummers ook bellen. 14 15
Voor ouders: voorbereiding en begeleiding Hieronder staan algemene adviezen. U kunt zelf inschatten wat bij Hoe kunt u uw kind voorbereiden uw kind past. Kies een rustig moment voor de voorbereiding. Bij voorbeeld niet vlak voor het slapen gaan. Zorg dat er tijd is voor uw kind om vragen te stellen. Begin bij jonge kinderen niet te vroeg met voorbereiden. Ze hebben een ander tijdsbesef dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het hier en nu. Een paar dagen van tevoren is meestal vroeg genoeg. Zorg wel dat er voldoende tijd is om er nog eens op terug te komen. Herhaling is belangrijk. Bij oudere kinderen kunt u wat eerder beginnen. Laat uw kind de informatie navertellen aan uzelf of aan anderen. Zo merkt u of alles begrepen is. Vraag hoe uw kind tegen het onderzoek aan kijkt en hoe het zich voelt. Uw kind kan bang zijn of pijn hebben. Bespreek thuis alvast wat uw kind kan helpen. Bijvoorbeeld een hand vasthouden, een MP3-speler met muziek meenemen. Betrek de andere kinderen van het gezin bij de voorbereiding. Dan weten zij ook wat er met hun broertje of zusje gaat gebeuren. Kies woorden die uw kind begrijpt, vertel zo eenvoudig mogelijk. Wat vertelt u en hoe Sluit aan bij zijn/haar belevingswereld. Vraag wat uw kind al weet over het onderzoek. Let erop dat uw kind de informatie goed begrijpt en verwerkt. Vooral jonge kinderen kunnen gaan fantaseren over het ziekenhuis. Geef vooral bij jonge kinderen niet alle informatie tegelijk. Leg geen nadruk op nare dingen, maar vertel er wel eerlijk over. Vertel alleen over wat uw kind bewust meemaakt tijdens het onderzoek. Dus over alles wat het ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft. Laat dingen zien als u over het ziekenhuis vertelt. Doktersspulletjes bijvoorbeeld. Of gebruik boeken en internet. Via www.hetwkz.nl kan uw kind alvast een kijkje nemen in het ziekenhuis. Ga met uw kind mee naar het onderzoek. Of vraag een ander Hoe kunt u uw kind begeleiden vertrouwd persoon dit te doen. Uw aanwezigheid geeft steun en veiligheid. U kunt voor afleiding zorgen bespreek thuis al hoe u dat het beste kunt doen. Neem lievelingsspeelgoed, een knuffel en/ of een (voorlees)boek mee. U mag verwachten dat tijdens het onderzoek duidelijk wordt 16 17
Hoe kunt u uw kind voorbereiden verteld wat er gebeurt. Stel gerust vragen als u of uw kind iets niet begrijpt. Hebt u extra advies nodig voor de voorbereiding of begeleiding van uw kind? Dan kunt u contact opnemen met een pedagogisch medewerker van het WKZ, via het Secretariaat Pedagogische Zorg: op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur telefoonnummer 088 75 542 24 Blijf tijdens het onderzoek zo rustig mogelijk. Dat maakt uw kind Tips voor uzelf ook rustiger. Richt uw aandacht op uw kind. Zorg dat uw kind er ook bij betrokken blijft als u met de arts of verpleegkundige praat. Zo geeft u uw kind de aandacht die het nodig heeft. Een goede voorbereiding zorgt voor minder spanning en onverwachte situaties. Toch kan uw kind zich anders gedragen dan u verwacht of gewend bent. Uw kind kan stil worden, of juist druk, of huilerig. Thuis of tijdens het onderzoek. Geef hier aandacht aan en maak het bespreekbaar. Uw kind voelt zich daardoor gesteund en begrepen. Schrijf hier je aantekeningen 18 19
Colofon Divisie Kinderen Afdeling Kameleon, locatie WKZ oktober 2013, UMC Utrecht KITE.03.013 20
UMC Utrecht Locatie WKZ Lundlaan 6 3584 EA Utrecht Tel 088 75 555 55 www.umcutrecht.nl www.hetwkz.nl