Een Praktische Kijk op Mededingingsrecht

Een Praktische Kijk op Mededingingsrecht Europees / Belgisch Frank Wijckmans Herlinde Burez 5 mei 2011 Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 2

1. Bouwstenen Kartelverbod = Art.101/102 VWEU = Art. 2/3 WBEM Concentratiecontrole = Verordening 139/2004 = Art. 6 et seq WBEM Staatssteunverbod = Art. 107/108 VWEU 3

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU = Basisverbod 2 of meer ondernemingen Merkbare beperking mededinging Oogmerk of effect Effect op tussenstaatse handel 4

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU 2 of meer ondernemingen? Intra-groep theorie (Parker pen) Agentuur 5

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU Wat is een onderneming? = Functioneel criterium Voorbeeld: Overheid die economische activiteiten verricht (VDAB) 6

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU Merkbare Beperking? De minimis bekendmaking (marktaandeel) Horizontaal = 10% Verticaal = 15% (zaak Widmer) Maar: Zwarte lijst parallelle netwerken (5%) 7

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU Oogmerk of Effect? Oogmerk Criterium? Effect Meetbaar? 9

1. Bouwstenen Art. 101(1) VWEU Effect Tussenstaatse Handel? Bekendmaking Actueel / potentieel Quid indien binnen eenzelfde lidstaat (vb. architecten) 10

1. Bouwstenen Art. 101(3) VWEU = Vrijstelling Test Individueel Groepsvrijstelling 11

1. Bouwstenen Art. 101(3) VWEU Test Bijdrage tot verbetering productie / verdeling producten / technische of economische vooruitgang Billijk aandeel ten gunste gebruikers Enkel beperkingen onmisbaar bereiken doelstellingen Geen mogelijkheid tot uitschakeling mededinging 12

1. Bouwstenen Art. 101(3) VWEU Art. 101(3) VWEU = Vrijstelling Individueel Vroeger: ex ante Nu: ex post Groepsvrijstelling 13

1. Bouwstenen Art. 101(3) VWEU Groepsvrijstelling Concept? Art. 101 VWEU = Groepsvrijstelling (verordening) = Individuele beoordeling Aanmelding 14

1. Bouwstenen Art. 101(3) VWEU Groepsvrijstelling Welke? R&D overeenkomsten Specialisatieovereenkomsten Technologieoverdracht (octrooi/ know-how licenties) Motorvoertuigendistributie Verticale overeenkomsten Sectorspecifieke groepsvrijstellingen 15

1. Bouwstenen Kartelverbod speelt Civielrechtelijke nietigheid (Art. 101(2) VWEU) (absoluut / openbare orde) Administratieve geldboetes Private vorderingen schadevergoeding Strafsancties 16

1. Bouwstenen Gevolgen Kartelverbod speelt Civielrechtelijke Nietigheid Voorbeeld: Niet-concurrentiebeding Exportverbod Prijsafspraak Onafdwingbaarheid Geen grond tot beëindiging 17

1. Bouwstenen Gevolgen Kartelverbod speelt Geldboetes 2008 Autoglasproducenten 1,383,896,000 EUR 2009 Gas 1,106,000,000 EUR 2007 Liften en roltrappen 992,312,300 EUR 2010 Luchtvrachtvervoer 799,445,000 EUR 2001 Vitaminen 790,505,000 EUR 2007 Gas geïsoleerd schakelmateriaal 750,712,500 EUR 2008 Paraffinewas 676.011.400 EUR 2010 LCD 648,925,000 EUR 2010 Badkameruitrustingen 622,250,782 EUR 2006 Synthetisch rubber 519,050,000 EUR 18

1. Bouwstenen Gevolgen Kartelverbod speelt Schadevergoeding Problemen (zie: Passing-on ) Initiatieven Commissie 19

1. Bouwstenen Gevolgen Kartelverbod speelt Strafsancties In België slechts in geval van openbare aanbesteding (artikel 314 SW) MAAR: OESO Economic Survey 2009 Wel USA, UK, Ierland, Cyprus, Estland, Griekenland 20

1. Bouwstenen Art. 102 VWEU = Verbod Misbruik van Machtspositie 1 onderneming volstaat Machtspositie Onafhankelijk marktgedrag Misbruik Effect op tussenstaatse handel 21

1. Bouwstenen Art. 102 VWEU Machtspositie Meten Relevante markt Product / dienst Geografisch (vb. vrachtwagens) Marktaandeel zeker niet heilig, maar toch nuttig 50% 40% + begeleidende elementen Hoewel: krantenpapier 22

1. Bouwstenen Art. 102 VWEU = Verbod Misbruik van Machtspositie Sanctionering Zware boetes in het kader van artikel 102 VWEU: Telefonica: in 2007 boete van EUR 151 mio Microsoft: in 2004 boete van EUR 497 mio in 2008: dwangsom van EUR 899 mio Wanadoo: in 2003 boete van EUR 10,35 mio Intel: in 2009 boete van EUR 1,06 miljard (4% omzet Intel in 2008) 23

1. Bouwstenen Verhouding Europees - Belgisch Convergentieleer Decentralisatie 24

1. Bouwstenen Concentratiecontrole (Summier) Aanmeldingsplicht drempels Schorsingsplicht (closingvoorwaarde) Significante belemmering daadwerkelijke mededinging 25

1. Bouwstenen Staatssteun (Brandend actueel) Steun = met overheidsmiddelen bekostigd Budgettaire impact Alle niveaus 26

1. Bouwstenen Staatssteun Staatssteun De minimis (principe = 200.000 EUR / 3 jaar) Groepsvrijstelling (Vo. 800/2008) Goedkeuring Commissie Crisis: tijdelijk kader voor staatssteun ( temporary framework for state aid measures ) 27

1. Bouwstenen Staatssteun Staatssteun Goedkeuring Commissie (Art. 108(3) VWEU) Schorsingsplicht Directe werking 28

1. Bouwstenen Afrondend Veel theorie Tijd voor de praktijk 29

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 30

2. Horizontale Afspraken Actuele concurrenten Potentiële concurrenten Productendimensie Geografische dimensie 31

2. Horizontale Afspraken Volstrekt onschuldig Doodzonden ( Black List ; Hardcore ) Te toetsen 32

2. Horizontale Afspraken Volstrekt Onschuldig Geen merkbare impact op concurrentiegedrag = start kaartersclub 33

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Geografische marktverdeling Verdeling klanten Productiebeperking Vervalsing openbare aanbesteding ( Bid rigging ) 34

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Marktspelers spreken af tegen welke prijs verkocht wordt Uitschakeling onderlinge concurrentie 35

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Quid effect op prijsniveau? = Cheaters Oogmerk volstaat 36

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Ik zit plots in kartelmeeting Wat doe ik? = Publiek distantiëren = Stilzitten en zwijgen niet genoeg 37

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Hoe aan het licht? Klacht Ex officio reëel? Clementie Klokkenluider 38

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Prijsafspraken Klokkenluider Boete weg of reductie Volledige medewerking Prijzen aan de meet 39

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Geografische Marktverdeling Grote Europese speler ( GE )/ Grote Aziatische speler ( GA ) GE/GA = JV voor Azië GE = Europa GA wil naar Europa komen GE insisteert op Europese JV met GA 40

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Geografische Marktverdeling = Schakelt concurrentie uit door territoria te verdelen Middel om tot hogere prijzen te komen 41

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Verdeling Klanten GE en GA stellen vast dat Japanse klanten in Europa liever bij GA kopen Afspraak GE/GA GA mag rechtstreeks in Europa verkopen, maar enkel aan Aziatisch cliënteel. 42

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Klantenverdeling Recent = Car Glass Spelers? = Asahi, Pilkington, Saint-Gobain, Soliver Waar? = Hotels en luchthavens te Parijs, Frankfurt en Zaventem Wat? =Overleg om bij aanbestedingen van automobielfabrikanten de autoglasleveringen onder elkaar te verdelen en de marktaandelen van elke individuele autoglasproducent op Europees niveau zo stabiel mogelijk te houden. De kartelleden wezen elkaar o.a. autoglasleveringen voor nieuw te produceren automodellen toe. 43

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Klantenverdeling Boetes zijn niet mals! Clementiekorting (%) Clementiekorting (EUR) Boete (EUR) Saint-Gobain (Frankrijk) 0 896.000.000 Asahi/AGC Flat Glass (Japan) 50 113.500.000 113.500.000 Pilkington (VK) 0 370.000.000 Soliver (België) 0 4.396.000 Totaal 1.383.896.000 44

Verdeling Klanten Extreme Vorm = Bid Rigging 2. Horizontale Afspraken Doodzonden Pro forma meedoen = Schijn van concurrentie Reëel = Klanten verdeeld Dus: Handhaving hoger prijsniveau 45

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Productiebeperking Kampioenen OPEC Aanbodreductie Schaarste-effect Prijsniveau hoger Dus: Productiebeperking = Afgeleide prijsafspraak 46

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Doodzonden Inbreuk Art. 101(1) VWEU Geen vrijstelling (Art. 101(3) VWEU) Geen de minimis geen groepsvrijstelling Enorm hoge boetes 47

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Boeteoverzicht 2008 Saint Gobain Autoglasproducenten EUR 896.000.000 2009 E.ON Gas EUR 553.000.000 2009 GDF Suez Gas EUR 553.000.000 2007 ThyssenKrupp Liften en roltrappen EUR 479.669.850 2001 Hoffmann-La Roche Vitaminen EUR 462.000.000 2007 Siemens AG Gas geïsoleerd schakelmat. EUR 396.562.500 2008 Pilkington Autoglasproducenten EUR 370.000.000 2010 Ideal Standard Badkameruitrustingen EUR 326.091.196 2008 Sasol Paraffinewas EUR 318.200.000 2010 Air France/KLM Luchtvrachtvervoer EUR 310.080.000 48

2. Horizontale Afspraken Doodzonden Belgische praktijk Chemische sector (Bayer e.a.) totale boete: 487 755 EUR Radiatoren-kartel (Radson e.a.) totale boete: 3 539 527 EUR Ferrero ( hub and spoke kartel) onontvankelijk BSE kartel lopend 49

2. Horizontale Afspraken Te Toetsen Types Gemeenschappelijke R&D Gemeenschappelijke productie ook specialisatie Gemeenschappelijke commercialisatie Gemeenschappelijke aankoop 50

2. Horizontale Afspraken Te Toetsen Analysekader Excuus voor doodzonde? = over and out Marktpositie spelers? De minimis (10%) Afweging vrijstellingsvoorwaarden Voorbeeld: Gemeenschappelijke aankoop 51

2. Horizontale Afspraken Te Toetsen Gemeenschappelijke Aankoop Voorbeelden: Supermarkten vormen aankoopgroeperingen Autofabrikanten kopen samen alternatoren aan bij Bosch 52

2. Horizontale Afspraken Te Toetsen Gemeenschappelijke Aankoop Excuus voor doodzonde Spelers hebben samen klein marktaandeel Hoofdvragen Belang inkoop voor totale prijs? Belang inkoop op totale verkopen leverancier? 53

2. Horizontale Afspraken Te Toetsen Gemeenschappelijke Aankoop Geen groepsvrijstelling Wel: Horizontale richtsnoeren Geen bevestiging door kartelautoriteit mogelijk Self-assessment Rechtsonzekerheid 54

2. Horizontale Afspraken Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht Studiedocument OFT (December 2004) Consultatie Zweedse kartelautoriteit Belgisch initiatief Horizontale Richtsnoeren 55

2. Horizontale Afspraken Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht Ontmoetingsplaats concurrenten Vals gevoel veiligheid Eerste Belgische horizontale zaken 56

2. Horizontale Afspraken Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht Wat concurrenten niet rechtstreeks kunnen, kan ook niet via de omweg van de federatie 57

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 58

3. Verticale Afspraken Basiskenmerk Participanten staan op andere trede van de productie/distributieladder Dus: Leveringscontracten Distributiecontracten Licentiecontracten 59

3. Verticale Afspraken Basiskenmerk Bij voldoende interbrand (horizontale) concurrentie wegen beperkingen van de intraband concurrentie al snel minder zwaar door 60

3. Verticale Afspraken Distributie Juridisch Kader Verordening 330/2010 Verticale afspraken Verordening 461/2010 Motorvoertuigen Sinds 1 juni 2010 61

3. Verticale Afspraken Distributie Juridisch Kader Geen grote veranderingen tegenover Verordening 2790/99 Autodistributie aligneert zich meer en meer op het algemene regime 62

3. Verticale Afspraken Distributie Basisoverzicht Niet-exclusieve distributie Exclusieve distributie Kwalitatieve selectieve distributie Kwantitatieve selectieve distributie Franchising Agentuur 63

3. Verticale Afspraken Distributie Case Study (Honda) Zware motorfietsen bijna auto s = Technisch hoogwaardig kwalitatieve voorstelling dienst na verkoop etc. Lichte motorfietsen bijna fietsen = Technische minder complex lagere prijs minder kwaliteitseisen verdeelpunt 64

3. Verticale Afspraken Distributie Case Study (Honda) Zware motorfietsen = hoge marges Parasitaire concurrentie Parallelhandel (containers) = Demotiverend Lichte motorfietsen = beperkte marge Weinig ruimte voor parasitaire concurrentie Hoe meer hoe liever 65

3. Verticale Afspraken Distributie Case Study (Honda) Zware Motorfietsen Keuze voor selectieve distributie Objectieve kwaliteitseisen Non-discriminatie Geen doorverkoop buiten netwerk (vb. aan freeriders) Keuze voor kwantitatief systeem Verschil met louter kwalitatief Bescherming netwerkleden 66

3. Verticale Afspraken Distributie Case Study (Honda) Lichte Motorfietsen Keuze voor niet-selectieve distributie Redenen Keuze tussen exclusief/ niet-exclusief Overwegingen 67

3. Verticale Afspraken Distributie Basisoverzicht Invloed op prijs wederverkoper Territoriale beperking actieradius Territoriale bescherming Klantenbeperking Klantenbescherming Beperkingen inzake leveringsbron Niet-concurrentieverplichting 68

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Verticale Prijsbinding Vaste prijs OK Opgelegde minimumprijs OK Opgelegde maximumprijs = OK Aanbevolen prijs = OK 69

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Verticale Prijsbinding US Supreme Court Leegin Creative Leather Product Inc. v/ PSKS Inc, 27 maart 2007 Economische logica Volkswagen AG (2001) Boete? 30.960.000 EUR Wat? VW verplichtte haar Duitse distributeurs om de richtprijs voor de nieuwe Passat aan te houden 70

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Beperkingen Import/Export Basisonderscheid: Intracommunautair Naar derde landen Intracommunautair verbod Introductie nieuw product/aanboren nieuwe markt Daarbuiten = doodzonde 71

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Beperkingen Import/Export Selectieve systemen = Onoplosbaar Exclusieve systemen = Onderscheid actieve/ passieve verkoop 72

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Beperkingen Import/Export Opel Nederland BV (2000) Boete? 43.000.000 EUR Wat? Maatregelen om dealers ervan te weerhouden auto s aan buitenlandse klanten te verkopen (rechtstreekse instructies + quota verkoop binnen Nederland + bonussen) 73

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Beperkingen Import/Export Peugeot (2005) Boete? 49.500.000 EUR Wat? Beperking van uitvoer door Nederlandse Peugeot dealers (deel van vergoeding NL Peugeot dealers afhankelijk van bestemming + rechtstreekse druk, vb. dreiging om minder voertuigen te leveren) 74

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Niet-concurrentiebeding Principe Verordening 330/2010 Bepaalde duur 5 jaar (max.) Niet automatisch hernieuwbaar 75

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Toepasselijkheid groepsvrijstelling Marktaandeellimiet = 30% Wat boven 30%? Logica limiet? 76

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Wat als je door rood licht rijdt? Zwarte lijst Grote schade Voorwaarden Beperkte schade 77

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Grote Schade Beperking Afdwingbaar Groepsvrijstelling buiten spel Kans op individuele ontheffing? Evolutie! Geen de minimis 78

3. Verticale Afspraken Distributie Rode Stoplichten Grote Schade Case Study: De chique hemden van Doorverkoop Spaanse zaak aan Makro Façonnable Verbod doorverkoop = selectief systeem Export naar Makro Is er een selectief systeem? 79

3. Verticale Afspraken Afrondend Specialistenwerk Parallel Europees/Belgisch mededingingsrecht Op papier Marktrealiteit 80

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 81

4. Misbruik van Machtspositie 4. Misbruik van Machtspositie Art. 102 VWEU = Verbod op misbruik van machtspositie Ingrediënten: machtspositie + misbruik Machtspositie op zich niet verboden! Verantwoordelijkheid (Michelin) 82

4. Misbruik van Machtspositie Dominantie United Brands: Dat de in dit artikel bedoelde machtspositie betrekking heeft op een economische machtspositie van een onderneming, die deze in staat stelt de instandhouding van een daadwerkelijke mededinging in de relevante markt te verhinderen doordat zij sterk genoeg is zich in belangrijke mate onafhankelijk van haar concurrenten, afnemers en uiteindelijk de consumenten te gedragen. 83

4. Misbruik van Machtspositie Indicatie machtspositie Marktaandeel Belemmering van de markttoegang Structuur van de onderneming Deep pockets Schaalvoordelen Gedrag Performantie 84

4. Misbruik van Machtspositie Machtsmisbruik Michelin: Het verbod van artikel 86 om misbruik te maken van een machtspositie op de markt, voor zover de handel tussen lidstaten daardoor ongunstig kan worden beïnvloed, ziet op gedragingen die de structuur kunnen beïnvloeden van een markt waar juist door de aanwezigheid van de bedoelde onderneming, de mededinging is verzwakt, en die met andere middelen dan bij een normale, op ondernemingsprestaties berustende competitie van goederen of diensten gebruikelijk zijn, het behoud of de ontwikkeling van het nog op die markt aanwezige concurrentieniveau kunnen verhinderen. 85

4. Misbruik van Machtspositie 3 Categorieën Misbruik Uitbuiting (excessieve prijzen) Uitsluiting (leveringsweigering, tying, roofprijzen) Discriminatie (geografisch + prijs) 86

4. Misbruik van Machtspositie Case Study (Akzo) Product? Benzoyl peroxide Slachtoffer? ECS (kleine benzoyl peroxide leverancier) Akzo = Dominante speler op de benzoyl peroxide markt Product gebruikt in bloem en plastiek Dreiging ECS uit de bloem markt te drijven als deze niet stopt toe te leveren aan de plastiek industrie (predatory pricing + prijsdiscriminatie klanten ECS) 87

4. Misbruik van Machtspositie Case Study (Akzo) Hof van Justitie Misbruik = objectief te benaderen Dus: kosten + strategie evalueren Prijs < gemiddelde variabele kost = misbruik GVK < prijs < GTK = misbruik indien strategie om concurrent te verdrijven 88

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 89

5. Concentratiecontrole 1. Basisteksten (Europees en Belgisch) 2. Toepassingsvoorwaarden (Europees en Belgisch) 3. Gevolgen van toepasselijkheid concentratiecontrole 4. Test 5. Procedure 90

5. Concentratiecontrole 1. Basisteksten Europees: Verordening (EG) nr. 139/2004 van 20 januari 2004 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen ( concentratiecontroleverordening ) + Uitvoeringsverordening en diverse mededelingen Meer info: http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/legislation/legislation.html Belgisch: Wet tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd op 15 september 2006 ( WBEM ) Meer info: http://www.mineco.fgov.be/organization_market/competition/home_nl.htm 91

5. Concentratiecontrole 2. Toepassingsvoorwaarden (Europees en Belgisch) 1. Bestaan van een concentratie (duurzame wijziging van zeggenschap controle ) 2. Overschrijden omzetdrempels (exclusieve werkterreinen one stop shop ) 92

5. Concentratiecontrole Verplichte Aanmelding EU 1. Totale wereldwijde omzet > EUR 5 miljard en 2. Minstens 2 ondernemingen EU-omzet elk > EUR 250 miljoen OF 1. Totale wereldwijde omzet > EUR 2,5 miljard en 2. Totale omzet in minstens 3 lidstaten > EUR 100 miljoen en 3. In elk van die 3 lidstaten, minstens 2 ondernemingen omzet > EUR 25 miljoen en 4. Minstens 2 ondernemingen elk EU-omzet > EUR 100 miljoen IN BEIDE GEVALLEN TENZIJ Elke betrokken onderneming > 2/3 totale EU-omzet in 1 lidstaat 93

5. Concentratiecontrole Verplichte Aanmelding België 1. Totale Belgische omzet betrokken ondernemingen > EUR 100 miljoen en 2. Tenminste twee betrokken ondernemingen elk een Belgische omzet > EUR 40 miljoen 94

5. Concentratiecontrole 3. Gevolgen van Toepasselijkheid Concentratiecontrole Voorafgaande aanmelding van de concentratie bij de Europese Commissie of de Belgische Raad voor de Mededinging (ook andere bevoegde nationale mededingingsautoriteiten) Opschorting van totstandbrenging van de concentratie: m.a.w. goedkeuring van concentratie is een noodzakelijke vereiste voor closing 95

5. Concentratiecontrole 4. Test Materiële toetsing Heeft de concentratie tot gevolg dat een daadwerkelijke mededinging op de Europese / Belgische markt of een wezenlijk deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd (m.n. door het in leven roepen of versterken van een machtspositie)? 96

5. Concentratiecontrole 5. Procedures Normale procedure De initiële fase Fase I Het onderzoek ten gronde Fase II België + politieke fase Vereenvoudigde procedure 97

5. Concentratiecontrole Europees Belgisch Initiële Termijn Verlengingen Initiële Termijn Verlengingen 1ste Fase 25 wd + 10 wd bij verbintenissen + 10 wd bij verzoek tot verwijzing naar LS 40 wd + 15 wd bij verbintenissen + evt. verlenging door partijen verzocht 2de Fase 90 wd + 15 bij verbintenissen na 55 wd na inleiding 2 de fase 60 wd + 20 wd bij verbintenissen + evt. verlenging door partijen verzocht 98

Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun 99

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Artikel 107(1) VWEU II. Methodologie voor de staatssteun analyse III. Aanmeldingsprocedure 100

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Artikel 107(1) VWEU Staatssteun is onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt (Artikel 107(1) VWEU) Behoudens de afwijkingen waarin dit Verdrag voorziet, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt maar is niet per se verboden 101

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU Bouwstenen Steunmaatregelen 1. Overdracht staatsmiddelen 2. Economische begunstiging 3. Bepaalde ondernemingen of bepaalde producties (selectiviteit) 4. Vervalsing van de mededinging 5. Beïnvloeding handelsverkeer 102

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU 1. Overdracht Staatsmiddelen = Direct of indirect gebruik makend van staatsmiddelen en toewijsbaar aan de Staat Geen overdracht noodzakelijk, maar een financiële impact op het Staatsbudget is vereist (HvJ C-379/98, Preussen Elektra, 13 maart 2001) 103

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU 2. Economische Begunstiging = Een economisch voordeel die de onderneming onder normale marktvoorwaarden niet had ontvangen. Voorbeelden: Subsidies, belastingsvrijstelling, zekerheden, Test: Private Investeerder 104

6. Staatssteun I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU 3. Selectiviteit = Steun ten voordele van bepaalde ondernemingen of producties (dus geen sectoren) 4. Vervalsing mededinging 5. Beïnvloeding mededinging de minimis Verordening 105

6. Staatssteun II. Methodologie voor de Staatssteun Analyse 1. De minimis Verordening 1998/2006 2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening 800/2008 3. Individuele Analyse: richtsnoeren, kaderregeling, 106

6. Staatssteun II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse 1. De minimis Verordening Plafond: 200.000 EUR aan een onderneming in 3 fiscale jaren Vermoeden geen beïnvloeding van interstatelijke handel en vervalsing mededinging Geen staatsteunmaatregel 107

2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening 6. Staatssteun II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse Plafonds + voorwaarden voor iedere categorie Geen aanmelding voor staatsteun onder de GVV (wel monitoring) 108

6. Staatssteun II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse 2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening Categorieën Steun voor KMO s Steun voor O&O Regionale ontwikkeling Opleiding Tewerkstelling Durfkapitaal Milieumaatregelen Ondersteuning starters 109

6. Staatssteun II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse 3. Individuele Analyse Als de minimis verordening en GVV niet van toepassing zijn: Richtlijnen, Kaderregelingen, Mededelingen Aanmelding bij de Commissie Standaard analyse of Gedetailleerde analyse 110

6. Staatssteun II. Methodologie 3. Individuele Analyse Regionale Ontwikkeling Richtlijnen Nationale Regionale Ontwikkeling 2007-2013 (Pb C 45, 04.03.2006, blz. 13) Horizontale Maatregelen Communautaire Kaderregeling voor Onderzoek en Ontwikkeling en Innovatie (Pb C 323, 30.12.2006, blz. 1) Communautaire Richtsnoeren voor Milieubescherming (Pb C 82, 01.04.2008, blz. 1) Communautaire Richtsnoeren Risico Kapitaal voor KMO s (Pb. C 194, 18.08.2006, blz. 2) 111

6. Staatssteun II. Methodologie 3. Individuele Analyse Economische Crisis 2009-2011: Tijdelijke communautaire kaderregeling inzake staatssteun ter stimulering van de toegang tot financiering in de huidige financiële en economische crisis (Pb C 83, 07.04.2009, blz. 1) verlengd tot 31.12.2011 2008: Mededeling van de Commissie betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag op staatssteun in de vorm van garanties (Pb C 155, 20.06.2008, blz. 10) 112

6. Staatssteun III. Aanmeldingsplicht Basis Ex ante aanmelding: Staatsteun die niet onder de minimis verordening of GVV valt, moet aangemeld worden bij de Commissie. Stand still verplichting: Steun mag niet toegekend worden vooraleer de Commissie deze goedgekeurd heeft (Artikel 108(3) VWEU). 113

6. Staatssteun III. Aanmeldingsplicht Procedurele Verordening 659/1999 Preliminair onderzoek Formeel onderzoek 114

6. Staatssteun Afrondend Vrij technische materie Verhoogde aandacht binnen het bedrijfsleven Shift van Europese afdwinging naar nationale afdwinging 115

Minervastraat 5 1930 ZAVENTEM T +32 (0)2 275 00 75 F +32 (0)2 275 00 70 www.contrast -law.be