Verschijnt 3-maandelijks Vereniging van oud-leerlingen der Nationale Schildersschool - Nimeto www.ons-schilders.nl
C a p a ro l Uw partner in bouwverven en lakken. Optimale dienstverlening aan de schilder. 2 G ewo o n u n ie k! tel.: 033 247 50 00 e-mail: info@caparol.nl www.caparol.nl
72e JAARGANG NUMMER 3 oktober 2009 Orgaan van de vereniging van gediplomeerde oud-leerlingen der nationale schildersschool Nimeto Verschijnt eens per 3 maanden Redactie, R.J.M. Kortekaas Overkroetenlaan 80, 4823 KA Breda Telefoon: 076-5418561 e-mail: periodiek@olnsmeesterschilders.nl J. Meinsma Burg. Reinenstraat 10, 8331 KD Steenwijk Telefoon: 0521-512609 Advertentie Acquisitie ONS R.J.M. Kortekaas Overkroetenlaan 80, 4823 KA Breda Telefoon: 076-5418561 e-mail: periodiek@olnsmeesterschilders.nl Dagelijks bestuur vereniging Mw. H. (Hanny) Kuin Vesting 71 3961 LN Wijk bij Duurstede Telefoon: 0343-575123 e-mail: info@olnsmeesterschilders.nl Secretaris: Robert Koning Rietzanger 1 2957 ND Nieuw Lekkerland e-mail: secretariaat@olnsmeesterschilders.nl Rekeningen t.n.v. penningmeester: M.A.M. Bartels Betsy Kerkstraat 44 1442 AN Purmerend Telefoon: 0299-425523 Fax: 0299-630640 Oude technieken: oudetechniek@olnsmeesterschilders.nl R.J.M. Kortekaas Overkroetenlaan 80, 4823 KA Breda Telefoon: 076-5418561 Administratie Vereniging ONS Robert Koning Rietzanger 1 2957 ND Nieuw Lekkerland Telefoon: 06-13 631597 e-mail: secretariaat@olnsmeesterschilders.nl www.olnsmeesterschilders.nl Vormgeving en druk Koninklijke Drukkerij C.C. Callenbach B.V. Nijkerk e-mail: prepress@callenbach.com Beste leden, Als u dit leest, zit mijn vakantie er al weer op en staat het nieuwe schooljaar weer op de stoep. Voor ons gezin een spannend jaar. Onze zoon gaat op kamers wonen omdat hij in Antwerpen gaat studeren aan de Academie voor Hoge Kunsten (Artesis). Hij gaat daar de richting renovatie en conservatie doen en zich specialiseren in het restaureren van glas in lood ramen. Hij zal dus op kot moeten. Gelukkig is Antwerpen niet zo n moeilijke stad op het gebied van woonruimtes vinden. Wat zal het stil worden in huis. Gelukkig is het op het werk voorlopig nog druk genoeg. Zoals u waarschijnlijk wel weet werk ik als ambtelijk secretaris bij een bedrijf dat zich bezig houdt met de opvang van Veteranen. We zitten in een afrondende fase van een reorganisatie en zijn nu aan het onderzoeken of we verder gaan met flankerend beleid of dat we een nieuwe reorganisatie gaan starten. Dit alles brengt veel werk met zich mee, met veel vergaderingen en gesprekken met vertegenwoordigers van vakbonden en andere deskundigen. Binnen de vereniging zijn de eerste stappen gezet voor de algemene ledenvergadering. Het is inmiddels een vaste taak geworden van Robert om deze dag samen met zijn vriendin te organiseren. Dat is hun wel toevertrouwd. Verder zijn ook de eerste ideeën voor het komende jubileum de revue gepasseerd. In 2010 bestaat de vereniging 85 jaar en dat willen we niet zomaar voorbij laten gaan. Heeft u een leuk idee hoe we dit kunnen vieren, dan horen we dat uiteraard graag van u. Ook als u ons wilt assisteren bij de organisatie van deze feestelijke gebeurtenis, dan kunt u altijd contact met ons opnemen (zie colofon). Verder zou ik nog een oproep willen doen. Voor het blad Periodiek zijn we op zoek naar een paar vrijwilligers die het leuk vinden om af en toe eens een stukje voor het blad te schrijven. Dit kan gaan over eigen ervaringen, maar ook andere artikelen zijn van harte welkom. Voor meer informatie zie elders de oproep in het blad. Hanny Kuin Voorzitter Inhoudsopgave Nimeto-Nieuws 4 Oud en Nieuw 8 Branche-imagoverbetering 10 Schrijvers gezocht! 11 De H. Nicolaas te Helvoirt gerestaureerd 12 Verenigingsnieuws 18 De Koninklijke Marine krijgt ook schilderlessen 22 www.olnsmeesterschilders.nl 3
Nimeto-nieuws door Andries Grosman, opleidingsmanager IDEB Restauration exceptionelle Het initiatief komt van collega Maarten Delissen. Hij is gaan zoeken naar een goed leerobject voor onze studenten. Wij zochten een object waar het mogelijk is om onderzoek te doen en waar voldoende uit te voeren werkzaamheden aan verbonden waren om veel van te leren. Dit object is gevonden in het plaatsje Ancemont. Het ligt ongeveer 12 km onder Verdun in de Meuse. De burgemeester is erg enthousiast om het project te starten. In een gesprek met hem is geschat dat het project 5 tot 6 jaar gaat duren. Dit is een mooi uitgangspunt, de decoratie-restauratie studenten hebben de komende jaren een mooi leerproject en Ancemont houdt er, zoals de maire zegt de mooiste kerk van de Meuse aan over. De kerk, l'eglise Saint Jean Baptiste, dateert uit 1855 en is gebouwd in een Neogotische stijl. Het is één van de eerste in middeleeuwse stijl geconstrueerde kerken in het Bisdom van Verdun. Op 21 mei 1856 is de kerk heilig verklaard. In 1955 zijn er nieuwe en gerestaureerde glas in lood ramen geplaatst. Wij vermoeden dat rond deze tijd in de kerk het interieur is overgeschilderd en aangepast. Het project is in samenwerking met het bedrijf van Willem Coolen opgezet en begeleid. (www.decoratie-restauratie.nl) Op deze wijze is het project op professionele wijze aangepakt en begeleid. De docenten die het project dit jaar hebben begeleid zijn naast Maarten Delissen, Jan de Graaf en Ivanka Massink. 4 www.olnsmeesterschilders.nl
Door onderzoeken zijn de kleuren en originele decoratieve schilderingen achterhaald. Tijdens het overschilderen rond 1955 is het werk niet in originele staat en kleuren gebracht. De huidige staat van het pand is slecht, zo slecht dat het deel wat dit jaar is gerealiseerd geheel is overgedaan. Maar er zijn ook delen die gerestaureerd kunnen worden zoals rond het altaar. Dit jaar zijn alle kleuren in kaart gebracht. Hier is Jan de Graaf mee bezig geweest. Hij heeft naast de natte monsters ook het basisrecept omschreven. Deze gegevens worden nog uitgewerkt en met de natte monsters aan firma Remmers doorgegeven. Op de fabriek worden de basisrecepten mede op basis van de natte monsters in recepten vastgelegd. Op deze wijze kan er in de komende jaren gewerkt worden met dezelfde kleuren. bepalen en hoe dit vast te leggen. Daarnaast hebben ze ondermeer ook geleerd hoe er gereinigd wordt en wat het verschil is tussen nat- en droog reinigen in relatie met de ondergrond. Willem Coolen zegt hierover dat het een meerwaarde is dat de theorie en het oefenen op school in de praktijk worden gebracht. Dit is het echte leren. Daarnaast vindt hij het van belang dat de studenten weten waar ze werken en aan werken. Dat ze in Frankrijk zijn in een streek waar de Neogotiek werd gebruikt om terug te grijpen op de Middeleeuwen, de tijd van het Ook de studenten hebben in de praktijk geleerd om kleuren te www.olnsmeesterschilders.nl 5
6 www.olnsmeesterschilders.nl
echte Katholieke geloof. Met andere woorden dat de studenten alles in historisch perspectief kunnen plaatsen en binnen de grenzen van de restauratie-ethiek de werkzaamheden uitvoeren. De foto s hiernaast geven een impressie van de werkzaamheden en het resultaat van dit jaar. Een dergelijk project is alleen met sponsoren te realiseren. De hoogste kosten zijn steigerkosten en het vervoer van onze studenten van en naar Frankrijk. Alle studenten en begeleiders hebben bij inwoners van het dorp overnacht en voor eten en drinken is (in overdaad) gezorgd. Zelf heb ik dit een dag mogen ervaren. Door de sponsoring van dit jaar zijn de kosten voor het dorp beperkt gebleven, maar zijn zeker rond de 8.000 euro. In de toekomst is meer nodig, zo worden de steigerkosten voor het middenschip al op minimaal 20.000 euro geschat. Wij als Nimeto Utrecht zijn blij met de sponsoren van dit project. Mede door hun inzet is het gelukt om dit unieke project te starten. Op de site van het project, http://intranet. nimeto.nl/ancemont/, is nog veel meer te lezen. Bent u geïnteresseerd voor een bijdrage voor volgend jaar, benader ons dan. Het gaat niet altijd om grote bedragen, wij zijn blij met alles. Graag willen wij de sponsoren en partners hartelijk bedanken: Project partners: Nimeto Utrecht www.nimeto.nl Willem Coolen www.decoratie-restauratie.nl Fotograaf: Marloes Miltenburg www.marloesmiltenburg.nl Partners: Remmers www.remmersbouwchemie.nl; www.remmers.fr Van Wijk Vastgoedonderhoud (Utrecht) www.vanwijkvgo.nl Klundert schilderwerken (Stoutenberg) De Jager Totaal www.dejagertotaal.nl Mens-Zeist www.mens-zeist.nl Kloet Onderhoud www.kloetonderhoud.nl Caparol www.caparol.nl Linova www.linova.nl BP Management www.bpmanagement.nl Hansen Verf en Wand www.hansennet.nl Jeurissen Schilderwerken www.jeurissen.net Sikkens www.sikkens.nl Website: Ferry Romijn www.furcifier.nl Vertaling: Eva Wedershoven www.olnsmeesterschilders.nl 7
Oud en NIEUW In de vakantie heb ik oude ingebonden tijdschriften gelezen. U kent ze vast wel, een mooie verzamelband met tijdschriften van vroeger. Wetenschap & Beschaving was de titel van dit tijdschrift uit de jaren 28,29, 30,en 31 van de vorige eeuw. Wat mij interesseerde is niet alleen de kwaliteit van het drukwerk van toen veel handzetwerk in vergelijking met nu - maar meer de tijdgeest en techniek. De artikelen over de geschiedenis van landen in Europa en Amerika gaven mij veel inzicht in de oorsprong van de conflicten. Landjepik was normaal bij de regeringen. De veelheid aan landen, staten en stadstaten in Europa, vooral in de 19e eeuw, vind ik opmerkelijk. Voor mij verklaart dat hoe oorlogen zijn ontstaan en de aanleiding tot de Grote Oorlog, zoals die toen werd genoemd. In deze 19e eeuw waren de revoluties schering en inslag. Oorzaak was de absolute macht van diverse koningshuizen met hun pracht en praal tegenover de armoede en wreedheid naar de bevolking. Verdragen tussen staten werden net zo makkelijk weer verbroken. Intrige was normale politiek. Kleine staten verbonden zich met elkaar. In die tijd heerste de keuze tussen het absolutisme en het socialisme. Monarchie of republiek. Volksaard, macht en overheersing door andere landen zijn de bronnen geweest voor veel ellende. Verder las ik dat in de jaren 30 door Frankrijk het idee van een Europese Unie werd geopperd. En nog merkwaardiger is de oplossing van de crisis van 1929. In een uitgave van 1931 las ik de gewenste maatregelen om de crisis te bestrijden: exact dezelfde die nu ook wordt gepropageerd! Die bladzijde kan ik eenvoudigweg kopiëren! Geen enkel verschil met die van onze huidige des kundigen. Uiteraard las ik ook de techniek van toen, Wonderen der Techniek heet die rubriek. Draadloze radio, auto s met snufjes, experimenten met televisie, geluidsfilm, overgang naar grotere schepen die gelast werden in plaats van met klinknagels. Ontdekking van vitamines, maar men wist nog niet hoe deze precies werkten. Ja, plastische chirurgie werd ook toegepast om wallen en rimpels weg te nemen. Wist u dat de kartonnen melkpakken in Amerika al gebruikt werden? En verftechnieken, zoals spuiten en metaalbescherming door Schooperen kwamen in opgang. Ondanks de crisis, en waarschijnlijk dankzij die crisis, werden vele technologische ontdekkingen gedaan. Besparen op arbeidstijd was de drijfveer om te mechaniseren. Sport werd steeds meer gewenst om den lichaam gezond te houden vanwege de eentonige werkzaamheden en de verkregen vrije tijd. Want in die dagen, zo schreef men, hadden de mensen veel drukte en stress van alle dag. Ik ben teruggegaan in de tijd en heb met veel verwondering die tijdschriften gelezen. En begrijp nu beter dat vooruitgang gebaseerd is op het verleden. Hoewel er sommige zaken niet zijn veranderd o n s j e 8 www.olnsmeesterschilders.nl
Branche-imagoverbetering De schildersbranche blijkt nog steeds te kampen met een laag imago. Wat daar de oorzaak van is, kan men niet exact aangeven. Het zal wel een optelsom zijn van zaken die zorgen voor deze beeldvorming. Bekend bij het grote publiek is wel de Winterschilder (met dat logo van dat cartoon mannetje) en dat schilderen wél een vak is, maar men laat geen schilder komen omdat deze duur is. En Polen schilderen ook, maar goedkoper. En offertes van schilders zien er vaak ook nog armzalig uit. De invloed van TV-klusprogramma s is ook groot: schilderen kan je makkelijk zelf. Het is eigenlijk meer kleuren. En de verffabrikanten stimuleren dat enorm. Gelijk hebben ze, want je moet reclame maken voor je producten, zorgen voor je omzet en continuïteit. Professionele productie De schildersbranche doet de laatste jaren steeds meer aan het product Onderhoud. Velerlei clubs en marketingtools worden ingezet, zoals Huisschilderplan, Planonderhoud, Uniplan etc. om tegenwicht te bieden naar de steeds meer populaire onderhoudsvrije(?) kunststof kozijnen. Dat betekent een duidelijke en uitgebreide onderbouwing en goede presentatie van je product en offertes. Vaak kunnen de grote bedrijven dat beter dan de kleinere of eenmansbedrijven door de kennis en inzet van specialisten. Ook de verbreding van het product Onderhoud is een ontwikkeling die naar mijn mening juist is. Want wie heeft meer verstand van continu onderhoud dan de schildersbranche? Dat vraagt evenwel om de inzet van specialisten, of in ieder geval mensen die daartoe zijn opgeleid. Daar loert wel het gevaar voor de kleinere ondernemingen, want naast de noodzaak tot bredere kennis, zal het af en toe uitvoeren van een project niet direct rendement 10 www.olnsmeesterschilders.nl
opleveren. Kleinere ondernemingen kunnen zich beter gaan specialiseren in bepaalde be- en afwerkingen, zoals houtsanering, wand- en vloerafwerkingssystemen. En kunnen daarmee ook de grotere bedrijven bedienen in onderaanneming. Voor beide categorieën van ondernemingen staat vast dat gefocust moet worden op een goede organisatie, inzet van moderne technologieën en producten, en - zeker niet als laatste - de continue bijscholing van het personeel. Daarmee wordt ook de opleiding middle management vastgoedonderhoud bedoeld via de vakscholen en vakopleiding. Elke succesvolle onderneming staat en valt immers met een goede bedrijfsleiding. ringssystemen worden een onderdeel van de opleiding. Programmatuur voor het behandelen van projecten, de bedrijfsorganisatie en voor professionele en duidelijke presentaties en offertes naar de klant/opdrachtgever toe, zodat die wéét wat er wordt aangeboden. Knap Werk De opleiding is een onderdeel van het door KV Fosag geïnitieerde bedrijfstakproject Knap Werk. Hierbij staat het professionaliseren van het begrip onderhoud centraal. Het neveneffect daarvan vormt weer de gewenste branche-imago verbetering. Want onze branche is geen kluswerk, maar bestaat uit hoogwaardige technologie. Afgestemd op de vraag Naast de diverse items die zijn ontwikkeld, zoals communicatie en organisatie, wordt ook van de inzet van gereedschap gebruik gemaakt. Technische middelen en automatise- Schrijvers gezocht! Voor het blad Periodiek zijn we op zoek naar vrijwilligers die het leuk vinden om af en toe eens een artikel te schrijven. Dit kan gaan over eigen ervaringen maar kan ook een vertaling van een ander stuk zijn, een samenvatting van een reeds eerder gepubliceerd artikel of een interview met iemand die werkzaam is voor de schildersbranche. Heeft u belangstelling en wilt u meer informatie, neem dan gerust eens contact op met Ruud Kortekaas (zie colofon). Hij kan u meer vertellen. www.olnsmeesterschilders.nl 11
De H. Nicolaas te Helvoirt gerestaureerd door: Gert van Zetten Medio 2008 is de restauratie van het interieur van de H. Nicolaaskerk afgerond. De voltooiing van de restauratie werd afgesloten met de pontificale Eucharistieviering. Van alle kanten stond de restauratie in de belangstelling. De Volkskrant, het Brabants Dagblad, Monumenten en de Schildersvakkrant hebben artikelen aan de H. Nicolaas gewijd. Ook Radio 1 stond op onze steigers. De KRO/RKK heeft verschillende opnames gemaakt, voor de programma s Helvoirt de Serie en Urbi@Orbi. De restauratie kon met recht een monsterproductie genoemd worden: 30.000 kilo steigermateriaal, 11960 manuren, 2250 liter demi water, 2000 pakken watten en 2817 foto s. De H. Nicolaaskerk werd gebouwd in 1905 door de architect Frans Groenendael. Ze is voorzien van een fraaie polychromie, aangebracht in 1917-18 door Emmanuel Perey. De schilders Albin en Paul Windhausen hebben de kruiswegstaties (1914) en twee grote tableaus (1919) geschilderd. Van de schilder Jos Lommen zijn de motieven tussen de staties en de engelfiguren in het priesterkoor en de abscis. De restauratie betrof alle polychrome schilderingen en de kruiswegstaties. Handelen was dringend nodig, daar er door scheurvorming in de gewelven plaatselijk gevaarlijke situaties waren ontstaan. Zo kon het gebeuren dat stukken sluitsteen "spontaan" naar beneden kwamen. Deze situatie is door het kerkbestuur aangegrepen om PZ Schilders te verzoeken een restauratieplan te maken. De opdracht was om oplossingen voor de constructieve gebreken aan te dragen, een werkbare 12 www.olnsmeesterschilders.nl
methode te vinden om de zware roetaanslag op de gewelven en wanden te verwijderen en als laatste inzichtelijk maken hoeveel retoucheerwerk er te verwachten was. De restauratie moest terughoudend zijn: zoveel mogelijk de originele schilderingen bewaren. Na het onderzoek is de opdracht uitgevoerd in een samenwerking van PZ Schilders met Leo Scholten Onderzoek Na onderzoek bleek dat de constructieve gebreken als normaal beschouwd konden worden, voor een gebouw van die leeftijd. Na overleg met verschillende partijen is besloten de scheurvorming in de gewelven van twee kanten te benaderen: van onderen de scheur vullen met een restauratiemortel, van boven de scheur ingieten met een dunne, snel stollende gietmortel. Voor het verwijderen van de roetaanslag zijn verschillende proefnemingen gedaan. Snel bleek dat de gewelven en de wanden verschillend behandeld moesten worden. De gewelven waren destijds met een poreuze minerale verf geschilderd, de wanden met een gesloten lijnolieverf. De roetaanslag op de minerale verf moest met een droge methode verwijderd worden. Door het open karakter van het verfsysteem kon niet met vloeistoffen gewerkt worden: het roet zou in de verf gepoetst worden. In vroeger tijden werd het roet met wit brood verwijderd. Door het brood over de ondergrond te bewegen kwam met de kruimels het roet mee. Pas onlangs is deze behandeling gemoderniseerd met een soort gum. Weer later zijn de gumblokjes verpoederd waardoor het poeder met behulp van een soort straalapparaat, onder lage druk, tegen de gewelven gespoten kan worden. De lijnolieverf werd met gedemineraliseerd water en Elynol schoongemaakt. Door middel van spuitjes werd de vloeistof aangebracht en het vuil met een zachte borstel losgeweekt en het vuil met sponzen en watten afgenomen. Pas na het schoonmaken de restauratieterm: oppervlaktevuil verwijderen kwamen we aan het schilder- en retoucheerwerk toe. Symbolisch programma De kerk is versierd met 90 verschillende plantenmotieven en 50 verschillende dieren. Deze zijn niet zomaar lukraak geplaatst maar volgens een symbolisch progamma geschreven door de toenmalig kapelaan Alphons van Dijk. De kerk is een kruisbasiliek oost-west geplaatst Oost: hemels West: aards Noord: heidens of vrouwenzijde Zuid: Joods of mannenzijde www.olnsmeesterschilders.nl 13
Ook in de vijf traveeën van het schip was er onderscheid 1ste travee: jeugd 2e travee: werkenden en nederigen stand 3e travee lichamelijk en geestelijk ellendigen 4e travee gehuwden 5e travee ouderen Een paar voorbeelden: Dwarsschip noordzijde (heidens): Aap: symb. heidendom Iris: symb. lichtzinnigheid Bok: symb. zonde Centaurus: symb. wilde hartstocht Of: Schip 1ste travee noordzijde (jeugd vrouwenzijde) Waterlelie: symb. zuiverheid des harten Duif: symb onschuld en eenvoud Lam: symb. zachtzinnigheid Camelia: symb. schoonheid Madeliefje: symb. jeugd Het zal u duidelijk zijn: de symboliek van de kerkschilderingen zoals ze beschreven zijn door Alphons van Dijk moesten leerrend onderrichtend en stichttend zijn De schilders Emmanuel Perey kerkenschilder Gezien de hoge kwaliteit van de polychromie is het opmerkelijk dat er zo weinig bekend is van Emmanuel Perey uit Venlo. Geboorte en sterfdatum onbekend, geen vermelding in het kunstenaarslexicon van Scheen, geen vermelding in de koninklijke bibliotheek, onbekend bij het Museum voor Religieuze Kunst te Uden. Alleen in de database van de Stichting Kerkelijk Kunstbezit in Nederland wordt een dozijn kerken vermeld waar hij gewerkt heeft, waaronder: Beuningen 1907 Mortel 1911-1913 Geffen 1912-1913 Lierop 1916 Helvoirt 1917-1918 Lambertuskerk Helmond 1924-1925 Na veel zoeken is er familie opgespoord in Maasbracht en Venlo. De kleindochter mevrouw Spreuwenberg-Perey uit Venlo kan zich nog het een en ander herinneren. Onze Emmanuel is geboren te Roermond in 1864. Zijn grootvader Arnoldus(1798-1873) was schilder in Roermond. De firma Perey had 20 à 30 personeelsleden. Later kwamen ook de twee zonen Johannes en Lambertus in de zaak. Een van de personeelsleden, de kunstschilder Marcel Sijbe de Maroije heeft Emmanuel en zijn vrouw op doek 14 www.olnsmeesterschilders.nl
vereeuwigd. Ook zijn broer Edmond zou voor Perey gewerkt hebben Tijdens werken bleef de hele ploeg inclusief Emmanuel in pension. In het weekeinde kwam hij naar zijn gezin. Emmanuel kon goed met de pastoors overweg. s Avonds werd er op de pastorie een glaasje (mis)wijn gedronken. Mallen en tekeningen werden op de werkplaats vervaardigd. Sjablonen mallen op een soort perkamentpapier. Waarschijnlijk is dit papier met rauwe lijnolie behandeld geweest. De zonen hebben later in de zaak meegewerkt tot in de 30er jaren van de vorige eeuw er onvoldoende werk als kerkenschilder was. Er was ook samenwerking met Gerard Jacobs uit Vierlingsbeek: de H. Pancratius te Hoogeloon is in 1933 door de fa. Perey en Jacobs gepolychromeerd. Emmanuel hield op met werken en overleed in 1937. Toen hij de zaak opdoekte kocht hij voor Lambertus een drogisterij waar hij ook verf maakte en verkocht. In 1937 is Lambertus voor de verffabriek Wagemakers in Breda gaan werken. De fa. Perey zou later overgenomen zijn door Gerard Jacobs. Albin & Paul Windhausen Kerkenschilders De familie Windhausen was en is een kunstenaarsfamilie. De stamvader van de familie, de Duitse schilder Peter Heinrich Windhausen (1832-1903) had zich in 1873 vanuit Waldniel in Roermond gevestigd. Reden was de een minder aantrekkelijke markt voor een kerkelijke schilder, als gevolg van de door Bismarck begonnen Kulturkampf, de strijd tegen de macht van de katholieke kerk. Heinrich liet zich door Stoltenberg overhalen, toe te treden tot de ateliers voor de kerkelijke kunst van Cuypers-Stoltenberg. Heinrich Sr leert zijn zoons Heinrich jr., Albin en Paul het vak van schilder. Albin was een religieuze schilder. Vanaf 1901 had hij de leiding van een atelier gespecialiseerd in kerkelijke kunst dat hij samen met zijn broer Paul dreef. Tot 1925 werkten ze nauw samen: Albin nam de opdrachten aan, de afrekening verzorgde Paul. De broers maakten altaarstukken, vele kruiswegstaties, portretten van heiligen en kerk versieringen. De kruiswegen werden samengesteld volgens een programma dat per kerk, per locatie werd aangepast en op maat werd voltooid. Om de zoveel tijd pasten de schilders hun model aan. Hoewel een zekere mate van routine en productie natuurlijk niet te ontkennen is, blijven de schilders toch bovenal kunstschilders. Hun werk valt op door vakmanschap in techniek, compositie, expressie en inhoudelijke kenmerken. Beknopt overzicht van werken A&P Windhausen Roermond H. Christoffelkathedraal 1890 Albin Amsterdam OLV altijd durende bijstand 1893 Albin Breda OLV Hemelvaart 1900 Albin Enighausen OLV ten Hemelopneming 1908 Albin en Paul Utrecht OLV ten Hemelopneming 1912 Albin en Paul Helvoirt H. Nicolaas 1913-1914 Albin en Paul Venlo OLV Onbevlekt Ontvangen 1918 Albin en Paul Maarheze H. Getrudis 1920 Albin en Paul Gulpen H. Petrus 1925 Paul Heerlen 1928 Albin en Paul Tot 1912 hadden de Windhausens geen opdrachten in de directe omgeving van Helvoirt. Wel hadden ze een kruisweg gemaakt in Berghem (bij Oss) en Nuenen (bij Eindhoven). Dat ze ondertussen een gewaardeerde reputatie hadden www.olnsmeesterschilders.nl 15
opgebouwd blijkt uit de aantekeningen van pastoor Van Onzenoort over de voltooide kruisweg van de Windhausens: De schilders hebben hun al gevestigde naam gehandhaafd en een kunstwerk geleverd dat niet alleen tot stichting dient der parochianen, maar ook een waar sieraad der kerk mag genoemd worden. De kruiswegstaties van de H. Nicolaas zijn geschilderd op rood koper, een zeer geschikte drager voor een kerk. Na het aanbrengen van de polychromie in de kerk door Emmanuel Perey, kregen de gebroeders Windhausen een vervolgopdracht voor twee tableaus. Deze opdracht paste in het door kapelaan Alphons van Dijk uitgedachte symbolisch programma. Het tableau H. Johannes voor de Joden is gesitueerd in het zuidtransept, waar het in de polychromie van Perey vergezeld wordt door de Twaalf kleine profeten en planten als braam afgunst-, moerbezie ijdelheid- en dieren als uil onwetendheid, vleermuis synagoge. Haar pendant aan de noord- of heidense zijde is St. Paulus preekt te Epheze tot de heidenen. Opvallend is een aantal details op het tableau aan de heidense zijde: in het midden vindt een verbranding van heidense- boeken en geschriften plaats. Op een van de geschiften staat: Bolgewiski alles niksqui. Het doek is in 1919 tijdens de russische burgeroorlog geschilderd. Ook is er een verwijzing naar de Spaanschen Griep die na de 1ste wereldoorlog uitbrak en meer doden kostte dan de oorlog zelf. Jos Lommen kerkenschilder Jos. Lommen studeerde tot 1877 aan Koninklijke Academie te Antwerpen en begon rond 1879 een bedrijf te Roermond. Hij profileerde zich aanvankelijk als kerkschilder en dreef handel in gepolychromeerde terracotta en gipsen beelden en kruiswegen. Hij wordt in 1928 in een eregalerij van gewaardeerde Roermondse kunstenaars geplaatst. Hij breidde zijn bedrijf uit toen zijn zonen inzetbaar werden en adverteerde voortaan als Jos. Lommen & Zn. Het is nog niet exact bekend hoelang hij zijn bedrijf heeft voortgezet; ook is mij niet bekend of Jos. Jr. het bedrijf na de dood van zijn vader nog heeft voortgezet. Verdere informatie en veel foto s zijn te vinden op: www.pzschilders.nl De tv programma s zijn te zien op: www.uitzendinggemist.nl Urbi@Orbi 30/04/2008 Helvoirt 15/10/2008 PZ Schilders is een restauratieschildersbedrijf van Gert en Marco van Zetten PZ schilders heeft diverse werken uitgevoerd. Oa: H. Martelaren van Gorkum te Amsterdam, Vredespaleis te Den Haag en het Kantongerecht Nijmegen 16
Het bestuur van de Vereniging Oud Leerlingen der Nationale Schildersschool Nimeto nodigt u uit voor de premiere van de film: Deze film zal worden vertoont aansluitend aan de ALV www.olnsmeesterschilders.nl Ambachtelijke Verfproducten Bestel nu gemakkelijk via onze site: www.linova.nl Bladgoud dubbel torengoud Die Sphinx hoge kwaliteit, garantie, scherpe prijs en een degelijk advies Herfst & Helder / Evert Koning de beste verf voor de beste schilders Goudhaantje handgemaakte kwasten Verder in ons assortiment: Leonard penselen, Materialen voor hout & marmerimitatie, Grondstoffen, Schildersgereedschap, Verguldmateriaal, Behangerslinnen www.linova.nl Linova, Zutphen T 0575-542300 F 0575-542311 E info@linova.nl www.olnsmeesterschilders.nl 17
Verenigings nieuws Nieuwe leden: Na het afstuderen van de leerlingen hebben we 2 nieuwe leden mogen verwelkomen: T.M.L. Heldens uit Ottersum I. van den Dool uit Houten Nieuwe adressen J.J. van Hunnik Plantagelaan 6 Veenendaal Rectificatie: In een voorgaande periodiek is per ongeluk een verkeerde adreswijziging aangegeven, het juiste adres is: J.W.H.L. Zweers "Church-End Cottage" 99 Littleham Road Exmouth -Devon- Groot Brittannie Onze excuses voor de foutieve vermelding Verenigingsdag en ALV Als bestuur zijn we druk doende met de organisatie van de verenigingsdag en de alv. Op 17 oktober bezoeken we het Aviodrome in Lelystad. Deze dag staat in het teken van de premiere van de film Uit de hand van de meesterschilder Het beloofd net als voorgaande jaren een gezellige en goed verzorgde dag te worden. U als lid bent samen met uw partner van harte uitgenodigd voor deze dag. Mail uw aanmelding naar: secretariaat@olnsmeesterschilders.nl Ingekomen stukken Van de studieclub schilders dit bericht ontvangen: 3 Oktober tijdens de jaardag in Rijssen zal er de nieuwe opgave voor deelname aan de vakwedstrijd uigegeven worden. De opgaven van afgelopen jaar kunt u vinden op www.savantis.nl Als ook op: www.studieclubschilders-nederland.nl/landelijke_dag. Geïnteresseerde kunnen zich melden via de studieclub of op de website. 18 www.olnsmeesterschilders.nl
WAAROM WACHTEN TOT 2010? NIeUW 2006 2007 VOC 2010 2008 2009 klaar Voor de toekomst! Compleet VoC 2010 Verfsysteem Kijk voor méér informatie op: www.waaromwachtentot2010.nl Teamwork met Sikkens
GRUNO BREDA B.V. Groothandel in kwasten -penselen en schildersbenodigdheden Druivenstraat 57 4816 KB Breda Tel. 076-5218864 Fax.076-5200424 E-mail: gruno@xs4all.nl www.grunobreda.nl T & S Ook leverancier van T&S kwasten SCHILDERSKWASTEN Adverteren in periodiek? Neem contact op met: R.J.M. Kortekaas Overkroetenlaan 80, 4823 KA Breda Telefoon: 076-5418561 e-mail: periodiek@olnsmeesterschilders.nl A-Level Hoogwerksystemen B.V. Meulenbroek 18 2971 XD bleskensgraaf Tel.: 0184-694022 Fax: 0184-694047 Hangbrug installaties Aluminium Rolsteigers Stalen Steigers Winterafscherming Ladders en Trappen Veilig en sterk in Hoogwerk De Beer Service De Huufkes 10 Logtenburg 8 5674 TM Nuenen 4841 PA Prinsenbeek Tel. 040 2845573 Tel. 076 5414202 Fax 040 2845722 Fax 076 5412092 A-Level Hoogwerksystemen Uw adres voor verkoop en verhuur van: * ladders, trappen * rolsteigers, kamersteigers, loopbruggen ed. * gevelsteigers, hekwerken ed. * hangbruginstallaties * veiligheidsmateriaal * hoogwerkers Tevens kunnen wij voor u verzorgen: * Cursus Veilig werken met de Hoogwerker * Jaarlijkse Keuring en Inspectie van uw klimmaterialen Bel ons voor een onafhankelijk, deskundig en vrij blijvend advies op de werkplek. Wij zijn u graag van dienst! www.alevel.nl info@alevel.nl 20 www.olnsmeesterschilders.nl
kent de eisen van vandaag en geeft zekerheid voor morgen. De Vos Verf is sinds 1905 een begrip op het gebied van kwaliteitsverven voor onderhoud van vastgoed. De Vos Verf biedt u volledige service met: een breed pakket producten klantgerichte technische adviezen doelmatige distributie plamuur lakken vernissen muurverven vloerverven Verffabriek H. de Vos & Zn b.v. Saturnusstraat 15-17 2516 AD Den Haag Telefoon: (070) 347 36 31 Fax: (070) 381 95 35 E-mail: info@devosverf.nl www.olnsmeesterschilders.nl 21
De Koninklijke Marine krijgt ook schilderlessen door: Willem Rep. Bij de opkomst van nieuwe marinemensen hoort een opleiding. Buiten het defensie militaire gedoe komen ook de functie gerichte opleidingen aan de beurt. Onder de nautische werken behoort ook het schilderonderhoud. Daar krijgt de matroos in het theorielokaal te horen waar het gereedschap voor dient en welk materiaal er voor nodig is om metalen en kunststoffen te beschermen. Misschien nog belangrijker, waarom het schip onderhouden moet worden. Wanneer de matroos een paar jaar verder is, en hij of zij de plaats aan boord van de schepen gevonden heeft, zie ik ze terug voor de voortgezette opleiding (V. V. O.) Uiteraard zijn er aan militair defensiepersoneel rangen verbonden. Van matroos 1 tot de korporaal. De laatste noemen we in de nautische vakken Kwartiermeesters. In de theorielessen van de Kwartiermeesters ligt de nadruk op de wetge- ving Vluchtige Organische Stoffen, de Maximale Aanvaartbare Concentratie, de handhaving en de uitvoering van deze wet. Het tot stand komen van verfstoffen en samenstelling. En de vraag: wat is het verschil tussen watergedragen wateroplosbare waterverdunbare verven. Voor de rest is het voor de kwartiermeester belangrijk te weten waar hij of zij op let tijdens de uitvoering van de schilderwerken. Schildert de marine zelf het schip? Waneer een marineschip ver van huis is en daar het werk uitvoert waar ze voor bedoeld is gaat dat nooit zonder beschadiging. Waar gehakt wordt vallen spanen. Het schip staat onder de meest vreemde weersinvloeden bloot. Er wordt varende bevoorraad en er wordt met vuurwapens gewerkt. Dit alles beschadigt de beschermlaag van de schepen. Binnen leven vele mensen samen, werken eten slapen afgewisseld met schaarse vrije tijd. Ook dat gaat niet zonder onderhoud. Vooral met het oog op de hygiëne. 22 www.olnsmeesterschilders.nl
Het groot onderhoud is voor het onderhoudsbedrijf. Maar de schade blijft beperkt wanneer de bemanning zelf de vinger aan de pols houdt. Is schilderles dan nodig? Uiteraard is les in schilderen nodig, wanneer er lukraak met verf geknoeid wordt, wordt de situatie alleen maar erger. Voor de praktijk is een lokaal beschikbaar waar de matroos, de kwartiermeester, maar ook de overige bemanning (indien nodig) ervaring op kan doen met het correct schilderen. Het is regelmatig nodig de nieuwe verven te introduceren. Dat alles gebeurt dan op het schiereiland van de Koninklijke Marine (Harssens), Praktijk Schilderen Nederland Belgisch Operationele school (PR. SCH. NL-BE OPS) Het zijn de basishandelingen voor het schilderen die de matroos moet begrijpen. Schuren en schoonmaken. Gronden en afschilderen. Met watergedragen verf en synthetische verf. Voor de matroos een oefenpaneel van 1 m 2 in staal en hout. Voor de kwartiermeesters is er een uitgebreider programma. Niet alleen het werken met Wapex hechtprimer watergedragen verf synthetische verf - vernis stopmiddel en plamuur. Ook de werkobjecten zijn verschillend. Deur en kozijn met opliggende en inliggende panelen. Het vraagt meer eigen inzet en inzicht op het werk. Tenslotte moeten zij straks leiding geven. Men kan ze vergelijken met de voorman. Schilderles voor de Koninklijke marine is het behoud van de vloot. Ja, het is nodig: schilderles voor de Koninklijke Marine. www.olnsmeesterschilders.nl 23