Beweeglijke prothese cervicaal imelda omringt u met zorg
Inhoud 2 Voorwoord 3 De wervelkolom 4 Discsus of wervelschijf 6 Indicatie voor een beweeglijke prothese 7 Meest voorkomende klachten 7 Hoe wordt de diagnose gesteld? 8 Behandelingen 10 De operatie 11 Mogelijke complicaties 12 Contra-indicaties 13 De ziekenhuisopname 14 Voorbereiding 15 Verloop 14 De eerste dag na de operatie 18 De tweede dag na de operatie 18 Het pijnbeleid 19 Ontslag en nazorg 20 Nota s 22
Voorwoord Een ziekenhuisopname is een aangrijpende gebeurtenis. Ze roept veel vragen op en brengt onzekerheden mee. Met deze brochure willen wij u informeren over de aandoening en de operatie en tegelijk een beeld schetsen van het verloop na de ingreep. Kennismaking met de dienst neurochirurgie de neurochirurgen: Dr. B. Hermans Dr. P. Van Schaeybroeck Dr. C. Smets de verpleegkundigen: hoofdverpleegkundige: Filip Liekens adjunct-hoofdverpleegkundige: Maggie Op de Beeck het team verpleegkundigen sociaal verpleegkundige: Chloë Schuermans 3 de logistieke medewerkers secretariaat neurochirurgie (tel. 015 50 61 93) Bezoekuren: van 15.00 tot 20.00 u. In het belang van de patiënt willen wij u vragen om deze bezoekuren te respecteren. Voor een goed herstel is voldoende rust belangrijk. Uitzonderingen zijn mogelijk, maar kunnen enkel gemaakt worden in overleg met de hoofdverpleegkundige of de verantwoordelijke verpleegkundige.
De wervelkolom Om goed te kunnen begrijpen wat deze ingreep precies inhoudt, geven we eerst wat meer uitleg over de anatomie van de wervelkolom. De wervelkolom bestaat uit:! 7 nekwervels! 12 borstwervels! 5 lendenwervels! 5 vergroeide sacrale wervels! 3 tot 5 vergroeide staartbeentjes 4 Het ruggenmergkanaal (of wervelkanaal) met daarin het ruggenmerg (= dikke streng van zenuwweefsel) vertrekt vanuit de hersenen. Uit het ruggenmerg vertrekken verschillende zenuwen naar de rest van het lichaam. De zenuwen verlaten het ruggenmerg in de ruimte tussen twee opeenvolgende wervels. Daar is er voldoende plaats. Ruggenmerg Doornuitsteeksels Facetgewrichten Zenuw
De wervelkolom De zenuwen die ter hoogte van de nek afsplitsen, lopen naar het bovenlichaam, armen en handen. De zenuwen die de ruggengraat ter hoogte van de borst verlaten, gaan naar de borst en de buik. De zenuwen ter hoogte van de lage rug gaan naar de benen, blaas en darmen. De eerste 2 wervels van de wervelkolom hebben beide een unieke vorm en functie. De bovenste nekwervel wordt de Atlas genoemd, en fungeert als spil. De vormgeving van de atlas maakt voor en achterwaartse beweging van het hoofd mogelijk, zoals ja knikken. Onder de atlas zit een as die draaiing mogelijk maakt. Een benig uitsteeksel, de dens, scharniert met de atlas, zodat het hoofd zijdelings kan draaien, zoals bij nee schudden. De 5 overige wervels zijn dragende delen. De 7 halswervels zijn met behulp van tussenwervelschijven en bandstructuren met elkaar verbonden. 5
De discus of tussenwervelschijf De tussenwervelschijf (of discus) bestaat uit een zachte elastische kern die omgeven is door vezelige ringen. Vezelige ringen elastische kern De discus laat bewegingen toe tussen de wervels onderling en vangt de schokken op als we stappen of springen. 6
Indicatie voor een beweeglijke prothese Een cervicale prothese wordt geplaatst bij een discus hernia. Dit is een uitstulping van de tussenwervelschijf die ontstaat door een scheur van de vezelige ring (annulus) waardoor de zachte kern (nucleus) gaat uitpuilen, die vervolgens een druk veroorzaakt op de nabij liggende zenuw. 7 Meest voorkomende klachten - Pijn in de nek, uitstralend naar arm - Voosheid, tintelingen in arm - Krachtsverlies arm
Hoe wordt de diagnose gesteld? Klinisch onderzoek Kracht, gevoel en reflexen van de bovenste ledematen worden getest. Via specifieke bewegingen van het hoofd en nek, kan men evt. het pijnprobleem uitlokken wat een bewijs is van een lokale zenuwknelling. 8 Klassieke RX-opname Vaak aangevuld met dynamische opnames waarbij het hoofd voorover en achterover gebogen wordt, geeft een idee van de graad van slijtage van de tussenwervelschijven en de kleine gewrichtjes in de nek. Ze beoordelen ook de graad van beweeglijkheid. Zenuwwortels en tussenwervelschijven kunnen op dit onderzoek echter niet gevisualiseerd worden. CT-scan Kan de tussenwervelschijf wel in het licht stellen en kan de diagnose van een discus hernia bevestigen. Een CT-scan kan ook een lokale artrose t.h.v. de specifieke kleine gewrichtjes in de nek in het licht stellen. (Artrose is een graad van slijtage waarbij gewrichtjes in volume toenemen en waarbij de extra botaangroei de zenuwwortel plat drukt.) NMR Dit is een magnetische scanner die een beter overzicht geeft van de totale cervicale wervelkolom met inbegrip van de kleine hersenen en de overgang tussen het hoofd en de nek. Dit is een nog meer gedetailleerd onderzoek voornamelijk voor wat betreft de zenuwstructuren en waarbij ook aandoeningen van het ruggenmerg zelf kunnen vastgesteld worden.
Hoe wordt de diagnose gesteld? EMG Voor hals en armklachten kan door middel van naalddetectie-onderzoek van verschillende spiergroepen nagekeken worden waar deze klachten vandaan komen. De onderzochte spier correspondeert immers met een bepaalde zenuwwortel in de nek of arm. Tevens worden stroomstootjes gegeven om de geleidingssnelheid over de zenuw te meten. Myelografie Met dit onderzoek kunnen hernia s of beschadigde ruggenmergzenuwen worden opgespoord. Een speciale kleurstof wordt in het wervelkanaal gespoten waarna röntgenopnamen gemaakt worden. Aan de hand van deze opnamen kan de arts de locatie en de aard van het ruggengraatletsel bepalen, zodat een juiste behandeling kan ingezet worden. 9
Behandelingen Niet-chirurgisch Tenzij er een belangrijke uitval van de zenuwfunctie is, voornamelijk onder de vorm van krachtsverlies, staat een chirurgische behandeling bijna nooit op de eerste plaats voor de behandeling van een geknelde zenuw. 10 - Toedienen adequate pijnstilling en ontstekingsremmende middelen: deze kunnen in eerste instantie bijkomende spierspanning en blokkade van de hals voorkomen. - Massage en lokale warmte. - Lokale en epidurale infiltraties: epidurale infiltraties brengen rondom de geknelde zenuwwortel cortisone, om op die manier de geïrriteerde en geknelde zenuw tot rust te brengen. Chirurgisch Het belangrijkste doel is het vrijleggen van de geknelde zenuw door de tussenwervelschijf weg te nemen.
De operatie Om gemakkelijk bij de nekwervels te komen, wordt een insnede gemaakt aan de voorzijde van de hals. De halsstructuren (luchtpijp, slokdarm en bloedvaten) worden opzij gelegd, zodat de voorzijde van de wervel zichtbaar wordt. De tussenwervelschijf (of meerdere tussenwervelschijven) wordt verwijderd, zodat de zenuwwortels opnieuw vrij komen te liggen en de oorzaak van de klachten wordt weggenomen. Als de tussenwervelschijf is weggenomen, wordt deze vervangen door een prothese. Er bestaan verschillende type prothesen. Deze bestaan hetzij uit alleen metaal (metal on metal), ofwel uit metaal en polyethyleen. Vb.: de Prestige Het grote voordeel van deze operatie is dat de ruimte tussen de wervels behouden blijft zonder dat de beweeglijkheid beperkt wordt. 11
Mogelijke complicaties Elke operatie houdt een aantal mogelijke risico s en verwikkelingen in. Door het gebruik van de modernste technieken en materialen probeert de chirurg deze risico s tot een minimum te beperken. Infectie Zoals na elke operatie kan ook hier een microbe in de wonde terecht komen en een infectie veroorzaken. Deze infecties zijn goed te behandelen met antibiotica. Om dit risico te beperken, wordt al tijdens de operatie preventief, een dosis antibiotica gegeven. 12 Tijdelijke zenuwuitval Tijdens de operatie dient de chirurg de zenuwen en het ruggenmerg te manipuleren. Dit kan leiden tot een tijdelijke zenuwuitval met als gevolg verminderde kracht en gevoel in de arm. Dit kan enkele weken tot maanden duren. Nabloeding Er kan zich bloed in de wonde opstapelen waardoor een druk ontstaat op de luchtpijp of het ruggenmerg. Het is dan noodzakelijk de wonde terug open te maken. Beschadiging van de stembandzenuw Met (al dan niet voorbijgaande) heesheid is een zeldzame complicatie. Nog veel zeldzamer, maar wel ernstig, is beschadiging van ruggenmerg of slokdarm.
Mogelijke complicaties Flebitis / trombose Dit is de vorming van een klonter (trombus) in de aders van de benen (= flebitis). De vorming van deze klonter wordt bevorderd door o.a. verminderde circulatie van het bloed. Een chirurgische ingreep en immobilisatie verhogen dit risico. Om dit te voorkomen, krijgt u bij opname anti-trombosekousen aangemeten, die u best een tweetal weken draagt. Allergische reactie Op het materiaal van de prothese. Breken, buigen, losraken of bewegen van de prothese. 13 Contra-indicaties! Er mag geen artrose van de facetgewrichtjes aanwezig zijn.! Geen vernauwing van het ruggenmergkanaal.! Geen infectie of tumor.! Patiënten die niet onder narcose mogen omwille van ernstige hart- of longaandoeningen.
De ziekenhuisopname U meldt zich op de afgesproken dag aan op de opnamedienst. Daar wordt u administratief ingeschreven. Het personeel van de opnamedienst brengt u naar de wachtzaal van de afdeling, waar u zo vlug het kan, opgevangen wordt door een verpleegkundige. Na het opnamegesprek, waarbij uw voorgeschiedenis genoteerd wordt, en nog bijkomende informatie gegeven wordt, begeleidt men u naar de kamer. Indien u thuis medicatie neemt, moet dit ook vermeld worden. 14 De meeste medicatie mag doorgenomen worden tot de dag van de ingreep. Uitzonderingen hierop zijn geneesmiddelen die een bloedverdunnende werking hebben. Deze medicatie moet gestopt worden omdat ze neveneffecten geven tijdens en na de ingreep. Contacteer in dit geval de huisarts of de neurochirurg op voorhand.
Voorbereiding Afhankelijk van de leeftijd, moeten nog bijkomende onderzoeken gebeuren zoals een bloedafname, RX-foto van de longen of een onderzoek van het hart (elektrocardiogram). Deze onderzoeken verschaffen nuttige informatie voor de verdoving (narcose). Soms laat de arts deze onderzoeken al op voorhand doorgaan, bij de huisarts of in het ziekenhuis. Er wordt nog wat praktische informatie gegeven i.v.m. de operatie. Indien u vragen hebt, kan u die ook stellen. Nadat u zich geïnstalleerd hebt op de kamer, kan men u voorbereiden voor de operatie. Dit houdt het volgende in: 15 - Scheren van de operatiestreek - Aanmeten van anti-trombosekousen - Aanmeten halskraag Indien u de avond vóór de ingreep opgenomen wordt, brengt de arts die voor de verdoving zorgt (de anesthesist) u nog een bezoek. Bij een volledige narcose, wat altijd het geval is bij deze ingreep, mag u vanaf middernacht niet meer eten of drinken.
Verloop Vóór het vertrek naar de operatiezaal: U mag het operatieschortje aantrekken. Alle kledij, ook ondergoed, net zoals juwelen, ooglenzen, bril, kunstgebit of andere prothesen moeten uitgedaan worden. U krijgt het kalmerend middel, dat door de anesthesist werd voorgeschreven(en eventuele thuismedicatie), toegediend. Vertrek naar de operatiezaal Het tijdstip van de operatie wordt door het operatiekwartier vastgelegd. Het is moeilijk om dit op voorhand mee te delen. Het is afhankelijk van veel factoren o.a. mogelijke spoedgevallen. 16 U blijft gemiddeld een 3 à 4 u. op het operatiekwartier en de ontwaakkamer. Dit hangt af van de tijd die u nodig heeft om te ontwaken uit de narcose. Terug op de kamer U wordt in de ontwaakkamer afgehaald door de verpleegkundigen. Uw bloeddruk en polsslag worden de eerste 24 u. extra gecontroleerd. Ook de beweeglijkheid van de armenl wordt nauwkeurig opgevolgd. U mag drinken 6 u. na het wakker worden. Doordat uw luchtpijp en slokdarm opzij gelegd worden voor een goede bereikbaarheid van de wervels, zal uw keel schor aanvoelen, waardoor het slikken wat moeilijker gaat. Hiervoor worden ijsblokjes gegeven die een verzachtende werking hebben. Eten wordt pas de volgende dag voorzien.
Verloop U mag, onder begeleiding, opstaan van zodra u goed wakker bent. In de meeste gevallen wordt een drainage aangebracht in de wonde, die ervoor zorgt dat het overtollige bloed nog afgevoerd kan worden. De wonde wordt regelmatig nagekeken, om eventuele nabloeding tijdig te detecteren. Ook de pijn wordt goed opgevolgd. Pijnmedicatie wordt via het infuus gegeven. De houding in bed is ook belangrijk. Bij voorkeur geen hoofdkussen gebruiken bij rugligging, wel bij zijligging. 17 15
De eerste dag na de operatie! U mag zichzelf grotendeels zelf wassen aan de lavabo. Moeilijk te bereiken plaatsen (benen, rug) worden door de verpleegkundige gewassen.! De wonde wordt verzorgd, de drainage verwijderd (evt. om 16 u. indien de operatie later is doorgegaan).! U mag opstaan en rondwandelen zoveel u wil.! Voor de sliklast, die enkele dagen kan duren, kunnen koude dranken en ijsblokjes verzachtend werken.! De halskraag moet overdag niet gedragen worden. Alleen s nachts om te slapen, dit gedurende 3 weken (tot de volgende consultatie). 18 De tweede dag na de operatie! U mag douchen indien u dit wenst. Er wordt dan wel een vochtbestendig verband aangebracht.! Als alles goed is mag u, in overleg met de arts, vandaag naar huis.
Het pijnbeleid Bij een heelkundige ingreep maken de meeste mensen zich zorgen over de pijn na de operatie. Een goede pijnbestrijding ligt mee aan de basis van een sneller en beter herstel. De artsen en de verpleegkundigen vinden het dan ook noodzakelijk dat u zo weinig mogelijk pijn hebt. U krijgt pijnmedicatie volgens een vast schema, opgesteld door de artsen. Na de operatie wordt de pijn opgevolgd aan de hand van een pijnschaal. Deze pijnschaal loopt van 0 tot 10, waarbij 0 geen pijn is, en 10 onhoudbare pijn. We zullen u regelmatig vragen een getal te geven dat overeenstemt met de pijn die u ervaart. Bij een hogere score (> 4) wordt, in overleg met de arts, medicatie bijgegeven. Aan de hand van deze score kan het pijnbeleid dus beoordeeld en aangepast worden. 19 Het is perfect mogelijk dat u na de operatie nog enige tijd tintelingen, voosheid of pijn voelt. Dit heeft te maken met het herstel van de geknelde, beschadigde zenuw. Als het gevoel en/of de kracht in uw ledematen minder is dan voor de operatie of afneemt na de operatie meldt u dit aan de verpleegkundige of arts.
Ontslag en nazorg U mag naar huis de tweede dag na de operatie, in overleg met de arts (dit is afhankelijk van de evolutie). Wondzorg Er wordt een waterbestendig verband aangebracht, dat ter plaatse mag blijven. Dit moet alleen vervangen worden als het loskomt of sterk bevuild is. Indien de wonde echter pijnlijk aanvoelt of er roodheid is, dient u contact op te nemen met de huisarts voor controle. 20 Indien er uitwendige hechtingen zijn, mogen deze 12 dagen na de operatie verwijderd worden door de huisarts. Vaak wordt de wonde onderhuids gehecht en mag deze draad blijven zitten. Wondcontrole door huisarts is wel altijd noodzakelijk. Medicatie Er wordt een medicatieschema mee naar huis gegeven. Het is de bedoeling de pijnmedicatie systematisch af te bouwen en zo snel mogelijk te stoppen. Kinesitherapie Is niet nodig Vervoer U mag de eerste 3 weken niet zelf met de auto rijden (niet verzekerd!). Ook het meerijden beperken omwille van schokken op de weg en risico op ongeval. De anti-trombosekousen Deze draagt u best nog een tiental dagen. Het risico op flebitis blijft. Indien u nog Fraxiparine spuitjes moet krijgen, wordt dit meegedeeld. Dit is afhankelijk van eventuele vorige antecedenten.
Ontslag en nazorg Wanneer terug gaan werken? Deze vraag wordt beantwoord door de arts. Na de eerste consultatie kan hij de toestand evalueren. Het is normaal dat u na de ingreep nog tintelingen of voosheid voelt in de arm. Dit komt doordat de zenuw een tijdje gekneld heeft gezeten, die moet nu langzaam herstellen. Wanneer op consultatie? U wordt op consultatie bij de neurochirurg verwacht na 3 weken. Deze afspraak wordt door de verpleegkundigen gemaakt. U krijgt meteen aan aanvraag mee voor een RX-controle, die net vóór de consultatie moet genomen worden. Zo kan de arts meteen zien of alles in orde is. 21 Aandachtspunten en observaties Contacteer uw huisarts: - Indien er een probleem is met de wonde: roodheid, hevige pijn, etter. - Bij plotse verlammingsverschijnselen of abnormaal toenemende pijn. Zo u nog vragen heeft? De dokters en verpleegkundigen zullen u graag verder helpen. Zo u opmerkingen of klachten heeft? Meld ze tijdig aan de hoofdverpleegkundige of de verantwoordelijke verpleegkundige. Zo kunnen we u al tijdens uw opname verder helpen. Wij wensen u alvast een aangenaam verblijf en een goed herstel toe. Het verpleegkundig team van heelkunde 2.
Nota s
Nota s
Nuttige telefoonnummers Receptie Imeldaziekenhuis: 015 50 50 11 Z I E K E N H U I S Imeldaziekenhuis Imeldalaan 9 2820 Bonheiden www.imelda.be WZC Den Olm Schoolstraat 55 2820 Bonheiden www.denolm.be 97600287R00