Financial Markets Research Bas van Geffen Elwin de Groot Stefan Koopman Philip Marey Teeuwe Mevissen Ook het derde referendum in Europa is een nee De AEX schommelt al een paar maanden tussen de 440 en de 460 en na de stijging tot 458 twee weken terug werd er weer een daling in gezet. De AEX verloor ruim 1,80% op week basis. Eurodollar sterkte iets aan vorige week en houdt nu verrassend sterk na de referendum uitslag van Italië. Aanvankelijk door eurodollar na de uitslag naar 1,05 maar is flink hersteld en noteert nu 1,066. 10 jaars swap rente stijgt ook en noteert 0,715%. De markt lijkt hier het Italiaans referendum redelijk te verwerken. 25-nov 2-dec Verandering AEX Index 457.99 449.60-1.83% S&P500 index 2213.35 2191.95-0.97% 3M Euribor -0.3140-0.3130 0bp 2-j swap rente -0.1530-0.1570 0bp 10-j swap rente 0.6410 0.6760 4bp EUR/USD 1.0589 1.0664 0.71% EUR/GBP 0.8497 0.8390-1.26% Olieprijs (Brent, $) 46.58 53.87 15.65% Bron: Bloomberg OPEC sluit eerste deal in 8 jaar Het ging zeker niet vanzelf maar met de geloofwaardigheid van OPEC op het spel wisten Iran, Irak en Saudi Arabië uiteindelijk het voortouw te nemen in de totstandkoming van een overeenkomst. Sinds 2008 is OPEC geen gecoördineerde productievermindering overeengekomen ondanks enkele onderhandelingsrondes. Ook deze keer bleef het tot op het laatste moment onduidelijk of de hierboven genoemde drie landen (de grootste OPEC producenten) er uit zouden komen. De deal resulteert in het terugschroeven van 1,166 miljoen vaten waarvan Irak er 210.000 en Saudi Arabië er 486.000 voor hun rekening nemen (zie voor de overige details de OPEC - tabel). Indonesië hield aan de bijeenkomst de titel van kortste lid van de OPEC ooit over, aangezien het na 11 maanden kiest voor het opschorten van lidmaatschap van de groep. Indonesië schortte het lidmaatschap eerder op in 2009 en sloot januari dit jaar weer aan om er gister weer uit te stappen. Volgens berekeningen van OPEC zou het terugschroeven van de productie naar 31,9 miljoen vaten per dag tot juni (gegeven dat non-opec landen de productie niet verhogen) er voor zorgen dat de balans tussen vraag en aanbod weer wordt hersteld. Dit zou ook non-opec landen (met name Rusland) er toe bewegen mee te doen aan coördinatie van de productie. Uiteindelijk is de productie tot 32,68 miljoen teruggeschroefd; de deal gaat in vanaf 1 januari 2017. Non-OPEC landen schroeven de productie terug met een aantal van 600.000 vaten, waarvan Rusland de helft voor haar rekening neemt. Tot nu toe komt het aantal aangekondigde vaten dat non-opec landen minder gaan produceren op 500.000 vaten per dag. Na 6 maanden zullen de OPEC-landen opnieuw bijeenkomen om de resultaten van de overeenkomst te evalueren. West Texas Intermediate (WTI) steeg vorige week ruim 10% en Brent olie ruim 13% naar aanleiding van de overeenkomst. Toch duidelijkheid op 8 december? Verschillende betrouwbare bronnen lieten onlangs weten dat de ECB wellicht zou wachten tot komend jaar met het verstrekken van duidelijkheid over het middellange termijn beleid van de ECB. Het opkoopprogramma eindigt in maart komend jaar en de markt wacht op duidelijkheid wat betreft de voorzetting van dit opkoopprogramma. In een eerder verschenen interview met Mario Draghi op de site van de ECB geeft hij aan dat de ECB op 8 december aanstaande wel degelijk helderheid gaat verschaffen voor wat betreft de voortzetting van het opkoopprogramma. Ondanks de aanzwellende geluiden van sommige ECB bestuurders dat het opkoopprogramma zo snel mogelijk moeten worden teruggedraaid is voortzetting nagenoeg zeker. De vraag is wel of de voorwaarden gaan veranderen en of er wellicht een indicatie wordt gegeven over het eventuele (tempo van) afbouwen van dit programma. Op de opmerking dat men zich in de eurozone niet aan de (fiscale) afspraken houdt en de daarop volgende vraag of de regels daarom niet aangepast moeten worden leek Mario Draghi een antwoord te geven dat wijst in de richting van meer Europese integratie. Waar lidstaten nu individueel over het ontwerp en de uitvoering gaan van eventuele hervormingen functioneert de ECB als een Europees instituut waarvan de uitvoering uniform plaatsvindt in alle lidstaten. Gaat dit er in de eurozone ooit van komen? Rentes stijgen mee Met de stijging van de olieprijs namen ook wereldwijd de inflatieverwachtingen toe en rentes reageerden dan ook sterk. De Amerikaanse rente steeg fors met 9bp na positieve economische cijfers en toegenomen inflatie verwachtingen na aanleiding van de OPEC deal. De Atlantic spread, De spread tussen 10 jaars Treasuries uit de VS en de 10 jaars Deutsche Bund steeg naar de hoogste stand sinds eind jaren 80. Ook zijn naar aanleiding van de stijging van de olieprijs, de renteverwachtingen licht toegenomen. De markt prijst nu iets meer dan 3 rentestappen van de Fed in tot en met eind 2018.
Vooruitblik De uitslagen uit Italië en Oostenrijk zijn bekend; nadat er afgelopen zondag werd gestemd. Met de uitslag is het anti establishment in Italië, in ieder geval weer goed verwend. Hoe moet het nu verder met Europa dacht de Sint; is het zo ook Le Pen die de verkiezingen wint? De Sint houdt het vanuit Spanje allemaal in de gaten en denkt voorlopig dat Frankrijk de EU niet zal verlaten. De Sint deelt in Europa dan wel geen cadeautjes uit maar er stromen toch af en toe wat cadeautjes van Noord naar Zuid. De Sint is dus niet de enige die cadeautjes geeft en vol verwachting is de markt naar wat Mario donderdag voor de markten in petto heeft. Mario heeft jute zakken vol met geld die hij graag aan de banken en overheden beschikbaar stelt. Ook al is er in enkele landen voorheen veel gefeest, Draghi is net als de Sint weer mild geweest. De payrolls uit de VS waren met 178.000 nieuwe banen min of meer wat werd verwacht en de arbeidsmarkt draait dus nog op volle kracht. De Sint hoopt dat u in elk geval een goed Sinterklaasfeest heeft en u nog een mooi en succesvol einde van het jaar beleeft. Een overzicht van de macro-economische data deze week: Het rentebesluit van de ECB staat deze week centraal in de eurozone; dat wil zeggen, in het bijzonder de uiteenzetting van de toekomst van het opkoopprogramma. Het opkoopprogramma, waarbij de ECB elke week 80 miljard aan met name staatsobligaties opkoopt, loopt af in maart. De ECB zal naar alle waarschijnlijkheid een verlenging aankondigen waarbij het eerder de vraag is over er meer wordt gekocht dan dat er afgebouwd wordt. Het is wel de vraag of de ECB nog steeds overweegt om de ondergrens van de depositorente van -0,40% los te laten als aankoopcriterium. Nu de rentes op staatsobligaties sinds de verkiezingsoverwinning van Trump zijn gestegen komen weer meer eurozone obligaties in aanmerking voor dit programma. Voor wat betreft de cijferkalender voor deze week is het redelijk rustig. De verwachte kwartaal op kwartaalgroei is nog steeds een magere 0,30% maar de voor seizoen effecten gecorrigeerde detailhandelsverkopen wordt wel een mooie stijging verwacht naar 1,70%. Na het vorige maand verschenen (en veel beter dan verwachte) cijfer voor orders van duurzame goederen van 4,80% wordt nu een flink lager groeicijfer verwacht van 0,70%. Ook komen er cijfers uit de Verenigde Staten met betrekking tot de handelsbalans. De verwachting is dat het tekort op de lopende rekening toeneemt naar ruim 41 miljard. Aangezien dit het cijfer van oktober betreft zit hier nog niet het effect in van de, sinds de Amerikaanse verkiezingen, sterkere dollar. Tot slot is het de vraag hoeveel ruimte er nog is voor een verder versterking van arbeidsmarkt met een werkloosheidspercentage van slechts 4.6%. De ontwikkeling van de bestaande werkloosheidsaanvragen zal hier enig licht op kunnen schijnen. Er wordt een daling verwacht met betrekking tot het handelstekort van het Verenigd Koninkrijk waarbij het vooralsnog de vraag is of dit komt door een toename van de export door het goedkopere pond, een vermindering van de import door hogere import prijzen of een combinatie van beiden. Wanneer we kijken naar de verwachting voor de industriële productie lijkt er in elk geval een deel te kunnen worden teruggevoerd aan meer export aangezien er een stijging wordt verwacht. De inkoopmanagersindex laat waarschijnlijk een lichte verzwakking zien maar wijst nog steeds op groei. In Japan wordt er een kwartaal op kwartaal groei verwacht wat neerkomt op een jaarlijkse groei van bijna 2,5% wat geen slecht groei cijfer is. Tot slot zien we hoe het gesteld is met het consumenten vertrouwen. Vooralsnog moeten we terug naar 2007 voor een waarde van boven de 50 dat wijst op een optimistische blik op de toekomst. Land Datum Tijd Cijfer Periode Verwacht Vorig VS 5 dec 15:45 Markit inkoopmanagersindex dienstensector Nov F 54,9 54,7 VS 5 dec 16:00 ISM inkoopmanagersindex dienstensector Nov 55,2 54,8 VS 6 dec 14:30 Handelsbalans Oct -$41,6b -$36,4b VS 6 dec 14:30 Nonfarm Productivity Q3 F 3,20% 3,10% VS 6 dec 16:00 Orders duurzame goederen Oct F 0,70% 4,80% VS 8 dec 14:30 Nieuwe werkloosheidsaanvragen Dec 268k VS 8 dec 14:30 Bestaande werkloosheidsaanvragen Nov 2081k VS 9 dec 16:00 Consumentenvertrouwen U. Michigan Dec P 94,1 93,8 VK 5 dec 10:30 Inkoopmanagersindex dienstensector Nov 54,3 54,5 VK 7 dec 10:30 Industriele productie MoM Oct 0,20% -0,40% VK 7 dec 10:30 Industriële productie (JoJ) Oct 0,40% 0,30% VK 9 dec 10:30 Handelsbalans Oct - 4363-5221 EZ 5 dec 10:00 Inkoopmanagersindex dienstensector Nov F 54,1 54,1 EZ 5 dec 11:00 Detailhandelsverkopen (JoJ) Oct 1,70% 1,10%
Land Datum Tijd Cijfer Periode Verwacht Vorig EZ 6 dec 11:00 Economische groei (KoK) Q3 F 0,30% 0,30% EZ 8 dec 13:45 Rentebesluit ECB Dec 0,00% 0,00% DU 5 dec 09:55 Inkoopmanagersindex dienstensector Nov F 55 55 DU 7 dec 08:00 Industriële productie (JoJ) Oct 1,60% 1,20% DU 9 dec 08:00 Handelsbalans Oct 21,9b 24,4b DU 9 dec 08:00 Lopende rekening Oct 24,2b FR 5 dec 09:50 Inkoopmanagersindex dienstensector Nov F 52,6 52,6 FR 7 dec 08:45 Handelsbalans Oct -4769m FR 7 dec 08:45 Lopende rekening Oct -3,4b FR 9 dec 08:45 Industriele productie MoM Oct 0,50% -1,10% FR 9 dec 08:45 Industriële productie (JoJ) Oct -0,70% -1,10% JN 5 dec 06:00 Consumentenvertrouwen Nov 42,3 JN 8 dec 00:50 Economische groei (KoK) Q3 F 0,60% 0,50%
Rente- en valutaverwachtingen In de renteverwachtingstabel worden drie verschillende en opgenomen: de huidige, onze eigen verwachting en de markt van een op termijn ingaande transactie (termijn). In de tweede kolom staat de huidige van de 1, 3, 6 en 12- maands geldmarktrente (ofwel de Euribor-rente die bepaald wordt door middel van een dagelijkse enquête onder de deelnemende banken in het panel) en van de 2, 5, 10, en 30-jaars swaptarieven waartegen 6-maands Euribor geruild wordt. In de daaropvolgende kolommen staan vervolgens onze verwachtingen voor al deze tarieven over 1, 3, 6, en 12 maanden. Deze verwachtingen kunnen worden vergeleken met de markt van een op termijn ingaande transactie, die we afleiden uit de termijnen. De valutaverwachtingstabel kent een zelfde opzet. In de tweede kolom staan de huidige wisselen, gevolgd door onze () verwachtingen. Deze kunnen op hun beurt weer vergeleken worden met de huidige termijnen, die bepaald worden door de huidige wisselen, gecorrigeerd door het renteverschil binnen het valutapaar. N.B. de 1- tot 12-maands tarieven zijn afkomstig van de meest recente Euribor fixing van 11.00 de vorige werkdag. Huidig +1M +3M +6M +12M Rentes 28 november 2016 ECB beleidsrente 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1-maands Euribor -0.37-0.37-0.38-0.37-0.37-0.33-0.36-0.32-0.36 3-maands Euribor -0.31-0.32-0.30-0.34-0.29-0.29-0.28-0.25-0.27 6-maands Euribor -0.22-0.22-0.21-0.26-0.17-0.21-0.16-0.14-0.15 2-jaars swap -0.16-0.14-0.15-0.15-0.14-0.15-0.11-0.20-0.05 5-jaars swap 0.08 0.12 0.10 0.20 0.12 0.10 0.17-0.05 0.27 10-jaars swap 0.63 0.69 0.65 0.80 0.68 0.60 0.73 0.20 0.82 30-jaars swap 1.18 1.21 1.18 1.30 1.19 1.10 1.20 0.70 1.23 Valuta's Huidig 28 november 2016 +1M +3M +6M +12M EUR/USD 1.0658 1.06 1.0671 1.08 1.0707 1.08 1.0756 1.10 1.0863 EUR/JPY 119.34 119 119.35 119 119.33 119 119.32 118 119.29 EUR/GBP 0.8528 0.86 0.8533 0.87 0.8547 0.87 0.8568 0.88 0.8613 EUR/CHF 1.0749 1.07 1.0745 1.07 1.0735 1.08 1.0721 1.09 1.0692 EUR/SEK 9.8010 9.80 9.8000 9.70 9.7961 9.60 9.7929 9.30 9.7903 EUR/NOK 9.0910 9.10 9.1011 9.00 9.1288 8.90 9.1658 8.80 9.2377 EUR/DKK 7.4390 7.45 7.4384 7.45 7.4377 7.45 7.4352 7.45 7.4500 EUR/PLN 4.4191 4.30 4.4269 4.30 4.4449 4.35 4.4690 4.35 4.5169 USD/JPY 111.98 112 111.85 110 111.46 110 110.94 107 109.83 USD/CNY 6.9029 6.95 6.95 7.10 6.99 7.25 7.04 7.60 7.12 GBP/USD 1.2498 1.23 1.2505 1.24 1.2528 1.24 1.2555 1.24 1.2615
Disclaimer De op/via deze publicatie door Coöperatieve bank U.A. (hierna:"bank") verstrekte informatie is uitsluitend aan Nederlandse afnemers gericht en is geen beleggingsadvies of enige andere beleggingsdienst in de zin van artikel 1: 1 van de Wet op het financieel toezicht. De inhoud van deze publicatie is gebaseerd op betrouwbaar geachte openbare informatiebronnen. Er wordt echter geen garantie of verklaring gegeven omtrent de juistheid en volledigheid van de informatie, noch uitdrukkelijk, noch stilzwijgend. U dient zelf na te gaan of eventueel in deze publicatie opgenomen beleggingsadviezen in overeenstemming zijn met het voor u vastgestelde doelrisicoprofiel. U kunt daarover ook contact opnemen met uw adviseur van de bank. De in deze publicatie opgenomen informatie/adviezen zijn geen expliciete of impliciete beleggingsaanbeveling en kunnen op ieder moment zonder verdere aankondiging worden gewijzigd. De verstrekte informatie is uitsluitend indicatief en kan zonder voorafgaande waarschuwing worden gewijzigd. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De waarde van beleggingen kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. bank alsook (eventuele) overige leveranciers van informatie aan deze publicatie(s) aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van deze publicatie en de daarop/daardoor verstrekte informatie. bank aanvaardt ook geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van publicaties die niet door bank worden onderhouden en waarnaar wordt verwezen of die verwijzen naar de publicaties van bank. Afnemer van de informatie is verantwoordelijk voor de keuze en het gebruik van de informatie. De informatie mag uitsluitend door de afnemer zelf worden gebruikt. Afnemer mag de informatie niet overdragen, verveelvoudigen, bewerken of verspreiden. Afnemer is verplicht aanwijzingen van bank omtrent het gebruik van de informatie op te volgen. Ten aanzien van de inhoud van de informatie bestaat geen overnemingvrijheid; alle auteursrechten, ook die bedoeld in art.15 Auteurswet worden voorbehouden. Nederlands recht is van toepassing. Iedere lokale bank en de andere onderdelen van de bank Groep die als een beleggingsonderneming zijn aan te merken, zijn als zodanig geregistreerd bij de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Coöperatieve bank U.A., Croeselaan 18, 3521 CB Utrecht, The Netherlands