Actuele verspreiding, trends en broedsucces van Steenuilen in Nederland Chris van Turnhout (Sovon) Ronald van Harxen, Pascal Stroeken en Theo Boudewijn (STONE) foto: Pete Whieldon
Inleiding - Effectieve bescherming begint met goede kennis over voorkomen, aantalstrends en oorzaken - Voor kennis over oorzaken zijn cijfers over broedsucces en sterfte noodzakelijk: geïntegreerde populatiemonitoring en data-analyse - Grote voortgang geboekt door inspanningen van vrijwilligers van STONE, Sovon en VT - Goede samenwerking is de sleutel
Voorkomen historisch
Atlaskaart 2013-2015 (stand half okt)
Verschil met vorige atlas min. 2 klassen verschil
Verdeling: Gelderland Noord-Brabant Overijssel Limburg Zeeland Utrecht Zuid-Holland Noord-Holland Drenthe Groningen
Maar, lastig te inventariseren: - nachtactief - relatief lage en variabele trefkans - interpretatie bij hoge dichtheden lastig -> onderschattingen liggen op de loer, zeker bij atlaswerk (voorbeeld Twente, F. Koop 2013)
Daarom: aanvullingen van RC s zijn nog steeds van harte welkom (tot 15 nov.), want we willen de best beschikbare info boven tafel!
voor 83 atlasblokken (excl. bestanden)
Hoe? - Ga uit van de beschikbare waarnemingen - Bepaal hoeveel geschikt habitat er in het hele atlasblok aanwezig is - Extrapoleer de waarnemingen voor het deel van het atlasblok dat je niet/weinig hebt bezocht - Hou er rekening mee dat je individuen zult hebben gemist, omdat je nooit alle aanwezige vogels waarneemt - Als je weinig extra (avond)uren in een atlasblok hebt doorgebracht is de kans dat je individuen hebt gemist natuurlijk groter - Een substantieel deel broedt niet in nestkasten! http://www.vogelatlas.nl/atlas/index/schattingsrichtlijnen
Populatieschattingen: 1973-77: 6.000-8.000 (Teixeira 1979) veel te laag 1979-85: 10.000-14.000 (Sovon 1988) te hoog 1989-91: 9.000-12.000 (Osieck & Hustings 1994) 1998-2000: 5.500-6.500 (Sovon 2002) 2007-08: 7.000-9.000 (van Harxen & Stroeken 2009*) 2013-15: 7.000-8.000 op basis van eerste vingeroefening
Uitspraken over aantalsveranderingen: monitoring! - BMP sinds 1984 - Steenuil onderbelicht - 2002: Plan van Aanpak
Uitspraken over aantalsveranderingen: monitoring! - BMP sinds 1984 - Steenuil onderbelicht - 2002: Plan van Aanpak - soortgerichte monitoring - vast begrensde telgebieden - 125-5000 ha - (2-)3 avondbezoeken - geluidsnabootsing - 24-36 extra telgebieden
aantal telgebieden aantal territoria Omvang steekproef: 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1990 1995 2000 2005 2010 2015 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1995 2000 2005 2010 2015 aantal pos. plots aantal 'nulplots'
Ligging steekproef:
index Trends: 250 200 150 100 50 0 1990 1995 2000 2005 2010 2015
index Trends: 250 200 150 100 NL HZZ RIV HZO 50 0 1990 1995 2000 2005 2010 2015
Lange termijn:
Uitbreiding steekproef gewenst! - Zolang substantieel deel van populatie buiten nestkasten broedt, kartering van territoria nodig! hoe groot zou dat substantiële deel zijn? - Optie: nestonderzoek uitbreiden met territoriumkartering, evt. in deel studiegebied - Beschikt u over bruikbare telreeksen die nog niet bij Sovon bekend zijn? We ontvangen ze graag! - Nieuwe telgebieden
Waar?
Evaluatie agrarisch landschapsbeheer (ANLb) - Steenuil als één van de doelsoorten
aantal nestkaarten Broedsucces, aantal nestkaarten: 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1971 1976 1981 1986 1991 1996 2001 2006 2011 2016
Broedsucces, verspreiding nestkaarten: 2013-15 2000-15
Broedsucces, verspreiding nestkaarten: >95% uit nestkasten!! 2013-15 2000-15
Legselgrootte: Stroeken et al. 2016; Uilen nr. 6
aantal eieren Legselgrootte: 4,4 4,2 4 3,8 gem. 3,8 ei 3,6 3,4 3,2 3 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 Stroeken et al. 2016; Uilen nr. 6
legstart Start eileg: 30-apr 25-apr gem. 16 april 20-apr 15-apr 10-apr 2,5 week verschil 5-apr 31-mrt 26-mrt 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
% nesten succesvol Mayfield nestsucces: 90 80 70 60 gem. 63% 50 40 30 20 10 0 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 Breng nacontrole en geef ook mislukte nesten door
aantal jongen succesvol Uitgevlogen per succesvol nest: 4 3,5 3 gem. 3,1 jong 2,5 2 1,5 1 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
aantal jongen gestart Uitgevlogen per gestart nest: 2,6 2,4 2,2 2 gem. 2,0 jong 1,8 1,6 1,4 1,2 1 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
Uitgevlogen per gestart nest: aantal jongen gestart 6 5 4 3 2 Torenvalk Kerkuil Steenuil Bosuil Buizerd 1 0 1995 2000 2005 2010 2,6 2015 2,4 2,2 2 1,8 1,6 1,4 1,2 1 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016
conditie nestjongen legselgrootte Meerwaarde combi nest-, ring- en biometrie-onderzoek hoe vroeger de eileg, hoe groter de legsels legdatum hoe groter de legsels, hoe lager het uitvlieggewicht van de jongen legselgrootte Hallmann et al. in prep.
overleving Hallmann et al. in prep. legdatum en hoe lager de conditie, hoe lager de overlevingskansen in eerste twee jaar na uitvliegen conditie bij uitvliegen
Conclusies - De kennis over Steenuilen is de afgelopen 15 jaar enorm toegenomen, dankzij jullie! Vervolgwensen: - Aanvullen nieuwe atlasschattingen (RC s, 15 nov) - Aantalsmonitoring: territoriumkarteringen in vaste telgebieden (o.a. Achterhoek, Brabant, Zeeland) - Invullen nestkaarten (Brabant, natuurlijke nestlocaties) - Pullen ringen, RAS