Terreingebruik en voedselkeus van broedende Steenuilen in de Achterhoek

Transcriptie

1 Terreingebruik en voedselkeus van broedende Steenuilen in de Achterhoek Loes van den Bremer, SOVON Vogelonderzoek Nederland m.m.v. Ronald van Harxen & Pascal Stroeken, STONE Steenuiloverleg Nederland

2 Opbouw presentatie Introductie - Achtergrond - Doelstellingen -Onderzoeksgebied Methode - Apparatuur -Veldwerk Resultaten Discussie Conclusies en aanbevelingen

3 Achtergrond : Plan van Aanpak Steenuil - broedsucces onvoldoende voor stabiele populatie (Willems et al. 2004) - één van de oorzaken: verslechterde voedselomstandigheden : Steenuil onder de pannen - STONE, VBN, LBN & SOVON - maatregelen in voorbeeldgebieden -publiciteit - maatregelencatalogus -onderzoek

4 Doelstellingen Onderzoeken wat het terreingebruik is van volwassen Steenuilen gedurende het broedseizoen. Bepalen van het dieet van verschillende paren Steenuilen gedurende het broedseizoen. Bepalen van het relatieve belang van de verschillende terreinonderdelen ten aanzien van de gevangen prooien.

5 Onderzoeksgebied Achterhoek, omgeving Noordijk en Heelweg

6 Noordijk Heelweg

7 Methode Opzet paar 1 (Noordijk): camera + zenders - paar 2 (Noordijk): zenders - paar 3 (Noordijk): zenders 2 studenten volgen uilen en kijken beelden af Opzet paar 1 (Noordijk): camera + zenders - paar 4 (Heelweg): camera + zenders - paar 5 (Aalten): camera + zenders - paar 1 & 4: ontvangststations (resp. 9 & 10) 3 studenten volgen uilen en analyseren camerabeelden

8 Terreingebruik Zenderen uilen : 2 man, 3 vrouw : 3 man en 3 vrouw Volgen in veld - 3x avond, 1x ochtend p. week

9

10 Terreingebruik Ontvangststations contact zender mannetje -Noordijk: 9 locaties - Heelweg: 10 locaties - unieke plekken in territorium - Bereik handmatig ingesteld

11 Heelweg

12 Voedselkeuze 2 camera s in nestkast : 1 broedpaar : 3 broedparen Continue opname Beelden wekelijks geanalyseerd

13

14 Verloop broedseizoen Noordijk 1 Noordijk 2 Noordijk 3 Noordijk 1 Heelweg Aalten jaar legbegin 26-apr 16-apr 10-apr 23-apr 17-apr 15-apr legselgrootte uitkomstdatum eerste ei 29-mei mei 21-mei 17-mei uitkomstsucces aantal uitgevlogen jongen

15 Resultaten terreingebruik 2007: 248 waarnemingen bij 3 paren 2008: 750 waarnemingen bij 2 paren 75% alle waarnemingen in 2008 bij Noordijk en Heelweg Noordijk 2007 (1) Noordijk 2007 (2) Noordijk 2007 (3) Noordijk 2008 (1) Heelweg 2008 Totaal periode 20 maart - 5 juni 28 maart - 19 juni 22 maart - 21 juni 20 mei - 2 juli 20 mei - 12 juni aantal volguren totaal 45,3 41,8 18,8 78,4 35,5 219,8 aantal volguren avond 36 34,6 18,8 68,9 27,5 185,8 aantal volguren ochtend 9,3 7,2 0 9, aantal waarnemingen

16 Noordijk paar 1 n=502

17 Noordijk maïs grasland paardenweide maïs gazon boomgaard boomgaard gerst paardenweide n=502

18 Terreingebruik Noordijk waarnemingen 374 foerageren 331 prooivangsten - belang gazon op erf en paardenweide - laatste weken jongenperiode: veel gefoerageerd op gazon habitattype Totaal 20 mei - 4 juni 5-18 juni 19 juni - 2 juli Eiken rond erf 29 (7.8) 2 (2.7) 18 (12.8) 9 (5.7) Gazon 182 (48.7) 10 (13.5) 71 (50.4) 101 (63.5) Paardewei 110 (29.4) 46 (62.2) 26 (18.4) 38 (23.9) Maisakker 21 (5.6) 12 (16.2) 9 (6.4) 0 (0) Gazon met fruitbomen 22 (5.9) 0 (0) 13 (9.2) 9 (5.7) Houtstapel 2 (0.5) 0 (0) 2 (1.4) 0 (0) Houtwal 1 (0.3) 1 (1.4) 0 (0) 0 (0) Opgaande begroeiing 7 (1.8) 3 (4.1) 2 (1.4) 2 (1.3) Totaal 374 (100) 74 (100) 141 (100) 159 (100)

19 Terreingebruik Noordijk 2008, Jacobs index gerst houtwal maïsakker intensief grasland paardenweide gazon boomgaard opgaande begroeiing gerst houtwal maïsakker intensief grasland paardenweide gazon boomgaard opgaande begroeiing Vanglocaties, 20 mei - 9 juni (n=61) Vanglocaties, 10 juni - 2 juli (n=270)

20 Heelweg n=356 n=356

21 Heelweg grasland weiland (koeien) weiland (koeien) grasland maïs n=356

22 Heelweg 356 waarnemingen waarvan 164 foerageerwaarnemingen aantal percentage kuilbult 8 5 gazon met fruitbomen 0 0 gazon 0 0 maisakker 1 1 solitaire boom 4 2 houtwal 4 2 mestopslag weiland grasland overig kuilbult gazon met fruitbomen gazon maïsakker solitaire boom houtwal mestopslag weiland intensief grasland mei - 13 juni (n=164)

23 Home-range & foerageerafstanden Activiteitengebied broedpaar Noordijk 7,2 ha (n=394), broedpaar Heelweg 14,6 ha (n=356) van broedpaar Heelweg (Minimum Convex Polygon, White and Garrott 1990) Mediane foerageerafstand Noordijk 50,1 m tegenover Heelweg 90,9 m.

24 Ontvangststations Noordijk Periode 19 mei t/m 29 mei (laatste 5 dagen eifase, eerste 5 dagen jongenfase) verblijfsduur aantal bezoeken open rommelschuur ruige berm houtstapel gazon met fruitbomen schuur gazon paardenweide

25 Ontvangststations Heelweg Periode 21 mei t/m 3 juni (eerste 13 dagen jongenperiode) verblijfsduur aantal bezoeken schuur met nestkast kuilbult dicht bij erf solitaire boom mestopslag houtwal langs weg ruige hoek bij kuilbult houtwal in weiland gazon met fruitbomen

26 Voedselaanvoer Noordijk 2007 Noordijk 2008 Heelweg 2008 Aalten 2008 totale periode opnamen 26-4 t/m t/m t/m t/m 22-5 opnamen legperiode 100% 100% 100% 100% opnamen broedperiode 100% 100% 79% 80% opnamen jongenperiode 3% 100% 100% 12% aantal geobserveerde prooiaanvoeren

27 Voedselaanvoer leg- en broedperiode 14% 13% 5% 2% 6% 20% 17% 28% 37% 18% Noordijk 2007 (n=195) 5% 17% 16% 22% 37% Heelweg 2008 (n=138) 5% 32% Noordijk 2008 (n=383) 7% 1% 35% 57% Aalten 2008 (n=88) insect meikever larve/rups woelmuis ware muis muis spec. regenworm vlinder kikker vogel vleermuis

28 Voedselaanvoer jongenperiode Noordijk Heelweg soort aantal percentage gewicht percentage aantal percentage gewicht percentage insect meikever larve rups regenworm vlinder woelmuis ware muis muis spec vogel spitsmuis kikker vleermuis overig onduidelijk totaal

29 Voedselaanvoer jongenperiode Noordijk Heelweg 13% 3% 13% 6% 4% 2% 7% insect meikever larve 3% 10% 23% rups regenworm vlinder woelmuis ware muis 24% muis spec. 6% vogel spitsmuis 41% 40% kikker vleermuis

30 Voedselaanvoer jongenperiode 40% biomassa regenwormen 250 Heelweg Noordijk

31 Wat wordt waar gevangen? Noordijk: 201 prooien aan habitattype gekoppeld Paardenweide Gazon Eiken rond erf Maisakker meikever rups regenworm vlinder 1 5 larve woelmuis 1 langpootmug 1 vogel 1 insect 1 totaal

32 Wat wordt waar gevangen? Noordijk: 201 prooien aan habitattype gekoppeld Gazon Paardenweide Eiken rond erf 1% 8% 11% 2% 5% 27% 2% 30% 24% Meikever Rups 13% Regenworm Vlinder 6% 35% 5% Larve Woelmuis Langpootmug Vogel 66% 23% 42%

33 Wat wordt waar gevangen? Heelweg: slecht 23 prooien kunnen koppelen aan terreingebruik - opvallende plek mestopslag: rattenstaartlarven - regenwormen uit weiland

34 Discussie (1) Terreingebruik op 2 manieren vastgelegd: - handmatig volgen voordeel: grote actieradius nadeel: (on)zichtbaarheid uilen, verplaatsingssnelheid - ontvangststations voordeel: constante registratie nadeel: beperkte actieradius Combinatie beide methoden: goed beeld van belangrijke habitattypen/landschapselementen. Resultaten betrekking op broedperiode, terrein moet jaarrond voldoende voedsel kunnen leveren.

35 Discussie (2) Voedselkeus goed in beeld gebracht: - voordeel: alle aangevoerde prooien geregistreerd, grootste deel ook op naam gebracht - nadeel: zeer arbeidsintensief, kleine steekproef Jagen op muizen in 2008 onderbelicht gebleven, mogelijk dan ander terreingebruik.

36 Conclusies Afwisseling verschillende type vegetaties (beweid, gemaaid) op korte afstand van nest van belang, zoals paardenweide en korte gazons. 95% van alle foerageerwaarnemingen binnen 300 meter van nestkast. Beschutte plaatsen als houtwallen, boomgaarden en solitaire bomen van belang om te rusten. Belang uitkijkposten om foerageerplekken te benutten.

37 Aanbevelingen Onderzoek naar voedselaanbod. Onderzoek naar habitatgebruik en voedselkeus: steekproef uitbreiden! Volgen van gebieden waar maatregelen ter verbetering van Steenuilhabitat hebben plaatsgevonden.

38 Dankwoord Vincent de Lenne (Larenstein), Suzanne Sijstermans & Niels van den Hooff (CAH Dronthe), Bas Otemans & Martijn Versluis (Helicon) Ronald van Harxen & Pascal Stroeken (STONE) Hans & Sonja Grooters, Anton Meenink (VWG Neede) Families Dassen, Ordelman, Borghijink & Johan Meinen Trees Dik Nico van den Brink (Alterra) Foto s: Peter Eekelder, Harvey van Diek, Jasja Dekker, Vincent de Lenne, Niels van den Hooff