Beroepstypering CNC-frezer/kotteraar Algemene informatie datum: 21-08-2002 versie: 2 Onder regie van kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven Ontwikkeld door: Kenniscentrum Beroepsonderwijs Bedrijfsleven Kenteq Kenteq, afdeling kwalificatiestructuur Brondocument(en) Legitimering beroepscompetentieprofiel door: - op format vereisten - op de inhoud Beroepsprofiel CNC-frezer/kotteraar Uit handboek beroepsprofielen metaal Dijk12-Juni 2001 Sociale partners in de metaal en werktuigbouw d.d. juni 2001. Legitimering van de daarvan afgeleide beroepscompetentieprofielen door resonansgroepen samengesteld op aanwijzing van de brancheorganisaties Koninklijke Metaalunie en de FME-CWM: KBB Kenteq d.d. 21-05-2002 Resonansgroep verspanen d.d. 13-06-2002 Mogelijke functiebenamingen Kotteraar Machinaal verspaner Specialist Beroepsbeschrijving Beroepscontext/ werkzaamheden Rol en verantwoordelijkheden Complexiteit De CNC-frezer/kotteraar is vooral werkzaam bij toeleverende bedrijven, op een specifieke afdeling machinaal verspanen. De producten die vervaardigd worden zijn over de algemeen onderdelen en (half)producten van ferro- of nonferromaterialen, op specificatie van de afnemende bedrijven, zoals machine-industrie, metaalproductenindustrie, transportmiddelenindustrie, offshore, weg- en waterbouw, chemie en petrochemie en grafische-, en papierindustrie. De verspanende bewerkingen worden uitgevoerd met CNCkotterbanken en CNC-bewerkingscentra. De CNCfrezer/kotteraar kan zowel met CNC-kotterbanken en CNCbewerkingscentra als met conventionele kotterbanken werken. De CNC-frezer/kotteraar vervaardigt zelfstandig onderdelen op basis van de aan hem verstrekte werkopdrachten en technische informatie. Hij is verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen werk en is zich bewust van het hoge afbreukrisico van zijn werk. Als bijkomende taak houdt hij toezicht op het werk van een aankomend CNCfrezer/kotteraar. De complexiteit van het werk van de CNC-frezer/kotteraar wordt met name bepaald door: de combinatie van verschillende verspaningstechnieken; de complexiteit van het product; de opspantechnieken, vervormingen tijdens de bewerking; de vorm-, en plaatstoleranties; de eisen m.b.t. nauwkeurigheid en oppervlakteruwheid;
de seriegrootte en de afmetingen. Het grote afbreukrisico, er worden vaak kostbare producten bewerkt die zich in een eindfase van productie bevinden.
Typerende beroepshouding De CNC-frezer/kotteraar combineert nauwkeurigheid, zorgvuldigheid, kwaliteitsbewustzijn, signalerend en oplossend vermogen met verbale en sociale vaardigheden in het kader van zijn taak uitoefening. Trends/innovaties Marktontwikkelingen Wetgeving/ overheidsregulering Technologische ontwikkelingen Bedrijfsorganisatorische ontwikkelingen Internationale ontwikkelingen Loopbaanmogelijkheden Door de technologische ontwikkelingen (multifunctionele bewerkingseenheden) zullen de verschillen tussen verspanende bewerkingen (en dus ook beroepen) steeds meer vervagen. In de toekomst zal dus een allround CNCverspaner ontstaan. De markt vraagt steeds complexere en hoogwaardiger producten, terwijl de producten een grotere doorloopsnelheid hebben, kleinere seriegrootte en steeds minder repeterende productie. n.v.t. De CNC-frezer/Kotteraar ziet de nadruk komen te liggen op processturing en procesbeheersing doordat de CNCtechnologie gebruiksvriendelijker wordt met een hogere kwaliteit en productiviteit. Snijgereedschappen worden steeds verder verbeterd en de CNC-frezer/kotteraar moet sneller een nieuw product leren vervaardigen. De CNC-technologie wordt belangrijker. Tegelijkertijd gaan de grenzen tussen verschillende verspanende bewerkingen (en dus beroepen) vervagen. Het belang van werknemers die meerdere technieken beheersen (zoals de CNCfrezer/kotteraar) neemt verder toe. n.v.t. De CNC-frezer/kotteraar kan in principe doorstromen tot meewerkend leidinggevende of werkvoorbereider. Kerntaken van het beroep 1. Interpreteert informatie en bereidt eigen werk voor. 2. Maakt machine productiegereed. 3. Bewaakt bewerkingsproces. 4. Meet en controleert eigen werk. 5. Verricht productiestop. 6. Verricht eenvoudig preventief onderhoud. Kerntaak 1 Interpreteert informatie en bereidt eigen werk voor Proces Ter voorbereiding op de verspanende bewerkingen leest en interpreteert de CNC-frezer/kotteraar de aangeleverde opdrachten, werktekeningen en schetsen. Als hij dat nodig vindt, overlegt hij over de uit te voeren werkzaamheden, planning en werkwijze. Binnen de aangegeven kaders bepaalt hij zijn eigen werkvolgorde en werkwijze. Hij kiest de te gebruiken materialen en controleert de materialen of het aangeleverde werkstuk op beschadigingen, maatvoering, materiaalsoort en -eigenschappen. Op basis van tabellen en handboeken maakt hij berekeningen om de verspaningscondities en
Rol/verantwoordelijkheden Complexiteit Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit Keuzes en dilemma s parameters te bepalen. Hij kiest en controleert het te gebruiken meet- en freesgereedschap en bevestigt het freesgereedschap op de CNC-gestuurde freesmachine, kotterbank of bewerkingscentrum. De CNCfrezer/kotteraar spant het werkstuk in de CNC-machine op, stelt het en lijnt het uit. Het interpreteren van de informatie en het voorbereiden van het eigen werk vindt binnen het bedrijf plaats. De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. De complexiteit van het interpreteren van informatie en voorbereiden van het werk wordt met name bepaald door de volgende factoren: de kennis en vaardigheden ten aanzien van tekeninglezen; het berekenen van de verspaningscondities; opspantechnieken; uitlijn- en stelmethoden; het gebruik van freesgereedschap, koel- en smeermiddelen en meetinstrumenten; verschillende materiaaleigenschappen. De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling en buiten de afdeling met de werkvoorbereiding met betrekking tot de uit te voeren werkzaamheden, planning en werkwijze. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. De kwaliteit van het bewerkingsproces en het product is in grote mate afhankelijk van de voorbereiding op het werk. Dat vraagt van de CNC-frezer/kotteraar een nauwgezette en nauwkeurige werkwijze ten aanzien van de aangeleverde informatie, het bepalen van de werkwijze en het kiezen, controleren en bevestigen van gereedschappen en materialen. De bewerking kan mislukken, het werkstuk kan verloren gaan en als het werkstuk opnieuw moet worden opgespannen en bewerkt kost dat veel tijd en geld. Met name het opspannen van het werkstuk in de CNC-freesmachine, - kotterbank of -bewerkingscentrum vergt relatief veel tijd en aandacht bij de voorbereiding op het eigen werk. De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave informatie te interpreteren en het eigen werk voor te bereiden. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: ontbrekende, onduidelijke of naar zijn mening onjuiste informatie; de constatering dat de eisen die aan het product worden gesteld niet kunnen worden gerealiseerd binnen de technische randvoorwaarden van de apparatuur of de beschikbare tijd; de constatering dat een alternatieve werkwijze of werkvolgorde kan leiden tot een efficiënter werkproces en/of een kwalitatief beter resultaat; beschadigingen aan het te bewerken materiaal of werkstuk of aan het te gebruiken gereedschap;
vervorming en/of afwijking van materiaal/werkstuk bij het opspannen van het werkstuk; de constatering dat hij de veiligheids- en/of arbovoorschriften niet kan navolgen. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn communicatieve en sociale vaardigheden, signalerend en oplossend vermogen, kwaliteitsbewustzijn, initiatiefrijkheid, technisch en wiskundig inzicht en zijn kennis van arbo- en veiligheidsvoorschriften aanwenden aanwenden.
Kerntaak 2 Maakt machine productiegereed Proces Rol/verantwoordelijkheden Complexiteit Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit De CNC-frezer/kotteraar maakt de CNC-gestuurde freesmachine, kotterbank of bewerkingscentrum gereed voor productie. Hiertoe kan hij een bestaand CNCprogramma oproepen en op de CNC-machine installeren, zo nodig daar wijzigingen in aanbrengen, dan wel een nieuw CNC-programma schrijven. De CNCfrezer/kotteraar stelt de CNC-machine in en af. Hij test de werking van het CNC-programma door een proefbewerking of simulatie uit te voeren. Als de proefbewerking of simulatie daartoe aanleiding geven, wijzigt de CNC-frezer/kotteraar het CNC-programma. Vervolgens voert hij opnieuw een proefbewerking of simulatie uit. De CNC-machine is pas productiegereed als de proefbewerking of simulatie aangeeft dat een optimaal resultaat kan worden gerealiseerd. Als tijdens het bewerkingsproces (zie kerntaak 3) wordt geconstateerd dat het optimale resultaat niet kan worden gerealiseerd, dan wel dat afwijkingen en storingen zijn opgetreden, maakt de CNCfrezer/kotteraar de CNC-machine opnieuw productiegereed. Het productiegereed maken van de machine vindt binnen het bedrijf plaats. De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. De complexiteit van het productiegereed maken van de machine wordt met name bepaald door de volgende factoren: het programmeren van de CNC-machine (oproepen, wijzigen, installeren, schrijven); verschillende besturingssystemen; uiteenlopende verspanende bewerkingen; vereiste programmering en in-/afstelling van de CNC-machine; het beslissen of het CNC-programma optimaal is; vereiste nauwkeurigheid; vereiste technische kennis en abstractievermogen. De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. Het productiegereed maken van de CNC-machine is van doorslaggevend belang voor de kwaliteit van de draaien freesbewerkingen. Om die reden is het uitvoeren van een proefbewerking of simulatie van groot belang. Arbeidsomstandigheden en veiligheid zijn met name in deze fase aan de orde: als het CNC-programma of de in- en afstelling van de CNC-machine niet optimaal is, kan gevaar optreden of kan de CNC-machine, het gereedschap of het werkstuk worden beschadigd. De CNC-frezer/kotteraar moet bij het productiegereed maken van de CNC-machine dan ook zorgvuldig, nauwgezet en nauwkeurig te werk gaan.
Keuzes en dilemma s De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave de machine productiegereed te maken. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om volgende situaties: de constatering dat de vereiste kwaliteit niet binnen de tijd kan worden bereikt; de constatering dat de vereiste nauwkeurigheid niet kan worden gehaald; de constatering dat de bewerking efficiënter kan worden uitgevoerd. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteitsbewustzijn, initiatiefrijkheid, technisch inzicht, abstract en anticiperend denkvermogen en communicatieve vaardigheden aanwenden.
Kerntaak 3 Bewaakt bewerkingsproces Proces Rol/verantwoordelijkheden Complexiteit Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit Keuzes en dilemma s De CNC-frezer/kotteraar vervaardigt producten van ferro- en non-ferromaterialen. Hij bedient CNCgestuurde freesmachines, kotterbanken of bewerkingscentra en voert daarmee alle voorkomende frees- en kotterbewerkingen uit. Gedurende het bewerkingsproces meet en controleert de CNCfrezer/kotteraar het werk op voortgang en maatvoering e.d. Wanneer hij afwijkingen of storingen constateert, zet de hij de CNC-machine stil. Na afronding van het bewerkingsproces haalt hij het werkstuk van de CNCmachine en bewerkt het indien nodig na. Het bewaken van het bewerkingsproces vindt binnen het bedrijf plaats. De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. De complexiteit van het bewaken van het bewerkingsproces wordt met name bepaald door de volgende factoren: de procesgang, waarbij interactie plaatsvindt tussen de CNC-machine en het materiaal/werkstuk; gebruik van koel- en smeermiddelen; toleranties en gestelde eisen. De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. De CNC-frezer/kotteraar moet alert zijn op afwijkingen en fouten in het bewerkingsproces en werkstuk, om te voorkomen dat er afwijkingen en fouten optreden die onherstelbaar zijn. In de taakuitoefening van de CNCfrezer/kotteraar staan nauwkeurigheid en zorgvuldigheid centraal. Er worden hoge eisen gesteld aan de maatvoering en kwaliteit. De CNCfrezer/kotteraar moet zijn werk en de voortgang van het bewerkingsproces op verschillende momenten meten en controleren. Kwaliteitszorg vergt voortdurende aandacht. Kwaliteitsbewustzijn is dus voortdurend van belang: hij is volledig verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn eigen werk. In deze fase zijn voorschriften en regelgeving met betrekking tot arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu van belang. De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave het bewerkingsproces te bewaken. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: onregelmatigheden en afwijkingen in het bewerkingsproces; een afwijking of fout in de CNC-machine; een afwijking of fout in het product. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt een
afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn signalerend en oplossend vermogen, kwaliteitsbewustzijn, technisch inzicht en communicatieve vaardigheden aanwenden.
Kerntaak 4 Meet en controleert eigen werk Proces Rol/verantwoordelijkheden Complexiteit Betrokkenen (Hulp-) middelen Kwaliteit Keuzes en dilemma s De CNC-frezer/kotteraar meet en controleert het werkstuk op nauwkeurigheid ten aanzien van maatvoering en oppervlakteruwheid. Hierbij maakt hij gebruik van verschillende meetinstrumenten. Hij bepaalt zelf welke meetinstrumenten en -methoden hij toepast. Hij vult de meetresultaten in meetrapporten en -statussen in. Het meten en controleren van het eigen werk vindt binnen het bedrijf plaats. De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. Daarnaast houdt hij toezicht op het werk van anderen. De complexiteit van het meten en controleren van het eigen werk wordt met name bepaald door de volgende factoren: de kwaliteitseisen aan het product; de vereiste zorgvuldigheid en structuur waarmee metingen en controles moeten worden uitgevoerd; de vereiste nauwkeurigheid waarmee de resultaten moeten worden genoteerd. De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. Alle gangbare relevante gereedschappen en beschermingsmiddelen. Aan het product worden hoge eisen gesteld aan nauwkeurigheid ten aanzien van maatvoering en oppervlakteruwheid. De controles en metingen moeten systematisch, nauwkeurig en kritisch worden uitgevoerd. Het vastleggen van de meetgegevens in meetrapporten en -statussen vereist schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid van de CNC-frezer/kotteraar. De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave het eigen werk te meten en te controleren. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: beschadigingen aan het werkstuk; afwijkingen in de maatvoering of oppervlakteruwheid. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteitsbewustzijn, signalerend en oplossend vermogen en technisch inzicht aanwenden.
Kerntaak 5 Verricht productiestop Proces De CNC-frezer/kotteraar zorgt voor de afronding van het bewerkingsproces, door de CNC-machine buiten bedrijf te stellen, van gereedschappen te ontdoen en gereed te maken voor een volgende bewerking. De CNC-frezer/kotteraar maakt de CNC-machine schoon. Hij archiveert de gebruikte CNC-programmatuur, werktekeningen en schetsen en zorgt voor de procesen/of productadministratie. Het verrichten van de productiestop vindt binnen het bedrijf plaats. Rol/verantwoordelijkheden De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. Complexiteit De complexiteit van het verrichten van een productiestop wordt met name bepaald door de volgende factoren: vereiste de nauwkeurigheid en zorgvuldigheid het in optima forma brengen van de CNC-machine voor een volgende bewerking. Betrokkenen De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact binnen de afdeling. (Hulp-) middelen Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. Kwaliteit De CNC-frezer/kotteraar moet de CNC-programmatuur correct archiveren, zodat zij eenvoudig is terug te vinden. De CNC-machine en gebruikte gereedschappen moeten weer volledig gebruiksklaar worden opgeleverd voor een volgende bewerking. Hierbij moet hij rekening houden met de geldende arbo-wetgeving. Keuzes en dilemma s De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave een productiestop te verrichten. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situaties: verschillende opties voor wat betreft de archivering van CNC-programmatuur; schade of bovenmatige slijtage die is opgetreden aan het gebruikte gereedschap; onderhoudsnoodzaak voor de CNC-machine; onveilige CNC-machines of gereedschappen; door te voeren wijzigingen in de tekeningen of met beschadigde en/of onleesbaar geworden tekeningen. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt een afwijkende situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn signalerend en oplossend vermogen, kwaliteitsbewustzijn, initiatiefrijkheid, communicatieve vaardigheden en kennis, schriftelijke en mondelinge uitdrukkingsvaardigheid en zijn kennis van arbo- en veiligheidsvoorschriften aanwenden.
Kerntaak 6 Verricht eenvoudig preventief onderhoud Proces De CNC-frezer/kotteraar stelt de CNC-freesmachine, - kotterbank of -bewerkingscentrum buiten bedrijf ten behoeve van eenvoudig preventief onderhoud. Hij reinigt en smeert de CNC-machine en voert controles en metingen uit om onregelmatigheden te kunnen constateren en verhelpen. Hij vult meetrapporten in en houdt de onderhoudsstaat van de machine bij. Rol/verantwoordelijkheden De CNC-frezer/kotteraar werkt zelfstandig. Complexiteit De complexiteit van het uitvoeren van eenvoudig preventief onderhoud wordt met name bepaald door de volgende factor: het alert zijn op afwijkingen in de machine, die bij volgende bewerkingen tot onnauwkeurigheid, storingen of gevaarlijke situaties kunnen leiden. Betrokkenen De CNC-frezer/kotteraar werkt alleen. Hij heeft contact buiten de afdeling met de technische dienst met betrekking tot onderhoud. (Hulp-) middelen Alle gangbare relevante machines, gereedschappen en beschermingsmiddelen. Kwaliteit De conditie van de CNC-gestuurde freesmachine, - kotterbank of -bewerkingscentrum is mede van invloed op het bewerkingsproces en het beoogde product. Preventief onderhoud levert een daartoe een belangrijke bijdrage. Tijdens het verrichten van eenvoudig preventief onderhoud aan de CNC-machine kan inzicht worden verkregen in de conditie van de productiemiddelen. De machine moet worden gereinigd, gesmeerd, gecontroleerd en opnieuw gebruiksklaar worden gemaakt. Bij het reinigen van de machine moeten milieunormen in acht worden genomen. Keuzes en dilemma s De CNC-frezer/kotteraar staat voor de opgave eenvoudig preventief onderhoud te verrichten. Hierbij kan hij worden geconfronteerd met een situatie waardoor het werk niet meer optimaal kan worden uitgevoerd. Daarbij kan het gaan om de volgende situatie: schade, afwijkingen of slijtage aan de CNCmachine, die mogelijk tot afwijkingen of onveilige situaties kunnen leiden. Daarbij is de CNC-frezer/kotteraar genoodzaakt deze situatie tijdig te signaleren en adequate maatregelen te nemen om deze situatie op te lossen. Daarvoor moet hij zijn kwaliteitsbewustzijn, technisch inzicht en communicatieve vaardigheden inschakelen.