H2 in het kort V4
For dummies: de economie van een land Consumenten Producenten De markt Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt Overheid 2
De economie: een groot rollenspel Vier algemene rollen die burgers ( jij en ik ) hebben 1 Consumenten 2 Producenten Werknemers 3 en werkgevers De markt Bijvoorbeeld Goederenmarkt Arbeidsmarkt Vermogensmarkt 4 Overheid Politici 3
Kennis is macht Of beter, in het rollenspel: informatie = macht Transactiekosten Asymmetrische informatie De kosten (tijd en geld) die gemaakt moeten worden om een contract tot stand te brengen De ene partij beschikt over meer of betere informatie dan de ander Bijvoorbeeld Tijd nodig voor het zoeken van de goedkoopste aanbieder van een vliegticket Kosten van een sollicitatieprocedure 4
Asymmetrische informatie #1: het sollicitatiegesprek Werknemer vs. werkgever Werknemer vs. Werkgever Ik denk Ik haalde altijd de boodschappen voor de lunch van het hele kantoor Ik zeg In mijn vorige baan heb ik veel ervaring opgedaan met leiding geven aan een groot team Ik zeg Ik bied je een fantastische baan als Junior Account Manager Ik denk Je moet de hele dag rekeningen inscannen en cijfers inkloppen in het systeem 5
Asymmetrische informatie #1: een huis kopen Consument vs. consument Koper vs. Verkoper Ik kan met gemak 350.000,- lenen bij mijn bank Meer dan 280.000,- kan ik mij echt niet veroorloven. Dit is mijn maximale bod. Mijn vraagprijs van 300.000,- staat vast! Ik wil tegen elke redelijke prijs verkopen. Mijn vrouw wil scheiden, ik ben net ontslagen en ik heb al maanden dubbele hypotheeklasten 6
Asymmetrische informatie #1: politiek Politicus vs. consument Politicus vs. Consument Als zij de poort van Kamp Holland uitlopen, komen ze na 100 meter in een zwaar vuurgevecht terecht In Afghanistan zullen de Nederlandse militairen deelnemen aan een opbouwmissie. Jullie krijgen mijn stem bij de volgende verkiezingen! In het stemhokje maak ik mijn keuze 7
Individuele spelers verenigen zich 1. Consumenten om sterker te staan 2. Werknemers 3. Werkgevers 4. Politici 8
Individueel belang vs. groepsbelang Twee voorbeelden Afvalprobleem Europese Unie en Griekenland 9
Vragen en opdrachten 56.2 en 56.3 58.3, 58.4 60.1, 60.3a
Het spel nader bekeken 2x2 opbrengsten schema Wat doe je? TEGENSPELER Tegenspeler Zwart Rood Mogelijkheid #1 Je denkt dat je tegenstander rood gaat spelen Het beste dat je kunt doen, is zwart spelen JI Jij J Zwart 2, 2 10,0 Rood 0,10 8,8 Mogelijkheid #1 Je denkt dat je tegenstander zwart gaat spelen Het beste dat je kunt doen, is zwart spelen Conclusie: het beste dat je kunt doen, is zwart spelen 11
Geen samenwerking, zelfs als dat voor beiden meer oplevert (= prisoner s dilemma) Individueel belang vs. Collectief belang Altijd zwart spelen Allebei rood spelen levert Voor twee individuen levert dit 2 punten op Voor twee individuen levert dit 8 punten op Geen optimale uitkomst: de opbrengst had veel hoger kunnen zijn! 12
Het spel nader bekeken 2x2 opbrengsten schema Belangrijke begrippen TEGENSPELER Tegenspeler Zwart Rood Prisoner s dilemma: een spel dat laat zien waarom twee personen niet samenwerken, zelfs als dat voor beiden meer oplevert Niet-coöperatief spel: er is geen overleg tussen de spelers JI Jij J Zwart 2, 2 10,0 Rood 0,10 8,8 Dominante strategie: de strategie die voor een individuele speler altijd het beste is Nash-evenwicht: een situatie waarbij het voor geen enkele speler voordelig is om van de dominante strategie af te wijken, als de andere speler dat ook niet doet 13
Vele andere voorbeelden van deze dilemma s in het (economisch) leven Wapenwedlopen Kartels Prijzenoorlog Oplossing: vertrouwen! Maatschappelijk verantwoord ondernemen Exportsubsidies / importheffingen 14
Adam Smith: geen botsing tussen individuele en collectieve belangen Adam Smith...... en de theorie van de Invisible Hand Een onzichtbare hand stuurt het economisch leven Consumenten en producenten zullen hun individuele belangen behartigen zonder het belang van anderen te schaden 1723 1790 Grondlegger van de economische wetenschap Individuele belangen en collectieve belangen zijn gelijk 15
In de praktijk hebben we echter regelmatig te maken met een Het klassiek prisoner s dilemma prisoner s dilemma 2x2 opbrengsten schema Twee mensen (A en B) worden gearresteerd voor een misdaad De politie heeft niet veel bewijs en wil de gevangenen laten bekennen De gevangen worden elk in een andere kamer gezet De politie biedt beide arrestanten hetzelfde aan Als A en B beide bekennen, krijgen ze allebei 5 jaar gevangenisstraf Als A en B beide zwijgen, krijgen ze allebei 1 jaar Als A bekent en B niet, gaat A vrijuit en krijgt B 20 jaar cel Als B bekent en A niet, gaat B vrijuit en krijgt A 20 jaar cel JIJ A TEGENSPELER B Zwijgen Bekennen Zwijgen -1, -1-20, 0 Bekennen 0, -20-5, -5 16
Opbrengstentabel: cola markt Reclame Coca cola en Pepsi Pepsi COCA COLA Geen reclame Wel reclame Geen reclame Wel reclame 100, 100 150, 25 25, 150 75, 75 1. Als beiden geen reclame maken, verdienen beiden producenten 100 Als pepsi wel reclame maakt, gaan haar verdiensten omhoog ten koste van die van coca cola en andersom. Als Pepsi en coca cola investeren in reclame kost dat 25. Hierdoor stijgt de opbrengsten met 75 ten koste van de concurrent. 2. Vul in de opbrengstentabel verder in
Speltheorie (Game Theory) 18
Vragen en opdrachten 19