Koninklijke DSM N.V. Life Sciences and Materials Sciences Staying the Course
DSM in vogelvlucht De activiteiten van DSM zijn ondergebracht in businessgroepen die samenhangende product/marktcombinaties vertegenwoordigen. De businessgroepdirecteuren rapporteren rechtstreeks aan de Raad van Bestuur. Voor rapportage doeleinden zijn de activiteiten onderverdeeld in vijf clusters: Nutrition, Pharma, Performance Materials, Polymer Intermediates en Nutrition Pharma 2.710 m Netto-omzet DSM Nutritional Products DSM Nutritional Products is de grootste leverancier ter wereld van voedingsingrediënten zoals vitaminen, carotenoïden (antioxidanten en pigmenten), andere biochemische producten en fijnchemicaliën en premixen. - Human Nutrition and Health Een vooraanstaande ontwikkelaar en producent van functionele voedingsingrediënten voor de voedingsindustrie en ingrediënten voor persoonlijke verzorgingsproducten voor fabrikanten van cosmetica en huidverzorgingsproducten. - Animal Nutrition and Health Wereldmarktleider in vitaminen, carotenoïden, enzymen en premixen voor de diervoederindustrie. Draagt met zijn producten bij aan de prestaties van dieren (bijvoorbeeld door voor een gezondere darmflora of gezondere botten te zorgen) en aan een beter milieu. 863 m Netto-omzet DSM Pharmaceutical Products DSM Pharmaceutical Products is een van s werelds meest vooraanstaande wereldwijde leveranciers van hoogwaardige primaire en secundaire custom manufacturing services aan de farmaceutische industrie, de biotech-industrie en de agrochemische industrie. DSM Anti-Infectives DSM Anti-Infectives heeft een leidende positie op de wereldmarkt voor penicilline G en tussenproducten voor penicilline (6-APA en 7-ADCA), voor API s (active pharma ceutical ingredients oftewel werkzame bestanddelen voor geneesmiddelen) zoals semi-synthetische penicillines en semisynthetische cefalosporines (bèta-lactamen) en voor andere werkzame bestanddelen zoals nystatine. DSM Food Specialties DSM Food Specialties is wereldwijd actief als toon aangevende leverancier van geavanceerde ingrediënten voor de voedingsmiddelenindustrie, bereid met behulp van onder meer fermentatie- en enzymtechnologie, op basis van diepgaande kennis van toepassingen in de gekozen markten. Base Chemicals and Materials 1.733 m Netto-omzet DSM Agro DSM Agro produceert ammoniak en meststoffen met een hoog stikstofgehalte voor de bemesting van grasland en akkerbouw gewassen. Leveringen geschieden aan de agrarische groothandel. DSM Melamine DSM Melamine produceert melamine, een product dat wordt gebruikt in impregneerharsen en lijmharsen voor de houtverwerkende industrie. Melamine wordt ook toegepast in onder meer laminaatvloeren, vlamvertragers, bankbiljetten, autolakken en duurzaam kunststof serviesgoed.
Base Chemicals and Materials, waarin de niet-kernactiviteiten zijn opgenomen. Daarnaast rapporteert DSM over een aantal andere activiteiten die zijn ondergebracht in Other activities. Performance Materials Polymer Intermediates 2.297 m Netto-omzet 1.201 m Netto-omzet DSM Engineering Plastics DSM Engineering Plastics is een wereldspeler op het gebied van polyamiden, polyesters, polycarbonaat en extrudeerbare lijmharsen. Deze materialen vinden vooral hun weg naar technische componenten voor de elektrotechnische en elektronica-industrie, de auto-industrie, de metaalverwerkende industrie en de verpakkingsindustrie. DSM Fibre Intermediates DSM Fibre Intermediates produceert caprolactam en acrylonitril grondstoffen voor synthetische vezels en technische kunststoffen. Caprolactam is de grondstof voor polyamide 6, een veelzijdig materiaal dat wordt gebruikt in onder meer sport- en vrijetijdskleding, tapijten en autobanden en ook steeds meer als hoogwaardig constructiemateriaal. DSM Dyneema DSM Dyneema is de uitvinder en producent van Dyneema, s werelds sterkste vezel. Deze polyethyleenvezel combineert maximale sterkte met een minimaal gewicht. De vezel is op gewichtsbasis 15 keer zo sterk als hoogwaardig staal en tot 40% sterker dan aramidevezel. Dit betekent dat het aantal toepassingen vrijwel onbegrensd is. Toepassingsgebieden zijn de visserij, persoonlijke bescherming en de scheepvaart. DSM Resins DSM Resins produceert en verkoopt hoogwaardige harsen voor een breed scala aan toepassingen zoals verf, wind molens en auto s. Door zich te richten op milieuvriendelijke oplossingen met toegevoegde waarde weet DSM Resins vele groeikansen te benutten via marktgedreven innovatie-inspanningen. DSM Elastomers DSM Elastomers vervaardigt synthetische rubbers (EPDM) en thermoplastische elastomeren (TPE s) die onder meer worden gebruikt in auto s, witgoedapparatuur, diverse industriële producten, bouwmaterialen en als toevoeging voor motorolie. DSM Energy DSM Energy neemt deel aan de opsporing en winning van aardolie en aardgas op het Nederlandse deel van het Continentaal Plat.
Elke dag gebruiken miljoenen mensen producten waarin onze ingrediënten of materialen zijn verwerkt vaak zonder te beseffen dat juist een DSM-ingrediënt zo n product eruit laat springen. Wij leveren talloze innovatieve ingrediënten en toepassingen aan zeer veel verschillende produ centen in allerlei markten over de hele wereld. Verantwoorde innovatie is de sleutel tot ons succes. Voortdurend innoverend geven we onze toekomst vandaag al vorm. Tegelijkertijd dragen we bij aan een betere toekomst voor de wereld door ons te richten op duurzamere producten. Met producten en diensten op het gebied van Life Sciences en Materials Sciences dragen wij bij aan de kwaliteit van het leven van miljoenen mensen overal ter wereld. Wij maken een gezonder, duurzamer en aangenamer leven mogelijk. DSM de Life Sciences en Materials Sciences-onderneming Koninklijke DSM N.V. creëert innovatieve producten en diensten op het gebied van Life Sciences en Materials Sciences die bijdragen aan de kwaliteit van het leven. DSM s producten en diensten worden wereldwijd gebruikt in een breed scala van eindmarkten en toepassingen die het leven gezonder, duurzamer en aangenamer maken. Voorbeelden van eindmarkten zijn voedings- en gezondheidsproducten voor mens en dier, producten voor persoonlijke verzorging, geneesmiddelen, auto s, coatings en verf, elektrotechnische en elektronica-producten, producten voor persoonlijke bescherming en producten voor de bouw. DSM heeft een netto jaaromzet van bijna 9,3 miljard en biedt werk aan zo n 23.500 mensen wereldwijd. Het hoofdkantoor van DSM is gevestigd in Nederland en de onderneming heeft vestigingen op vijf continenten. DSM staat genoteerd aan Euronext Amsterdam. Meer informatie over DSM is te vinden op. Als innovatieve Partner in Sport van het Nederlands Olympisch Comité (NOC*NSF) werkt DSM nauw samen met sportmannen en -vrouwen op weg naar succes, en samen helpen we de sportwereld vooruit.
Kerngegevens 2008 Netto-omzet (x miljoen) Bedrijfsresultaat uit doorlopende activiteiten (vóór bijzondere posten) (x miljoen) Nettowinst uit doorlopende activiteiten (vóór bijzondere posten) (x miljoen) 9.297 903 608 Nettowinst (x miljoen) Investeringen en acquisities (x miljoen) Nettowinst vóór bijzondere posten per gewoon aandeel 577 739 3,64 Dividend per gewoon aandeel Personeel (ultimo jaar) CFROI 1,20 23.591 8,7% Toekomstgerichte uitspraken Dit document kan toekomstgerichte uitspraken bevatten met betrekking tot de toekomstige (financiële) resultaten en positie van DSM. Dergelijke uitspraken zijn gebaseerd op huidige verwachtingen, inschattingen en prognoses van DSM en de informatie die de onderneming momenteel ter beschikking staat. Voorbeelden van toekomstgerichte uitspraken zijn expliciete of impliciete uitspraken met betrekking tot de strategie van de onderneming, schattingen van omzetgroei, financiële resultaten, kostenbesparingen en toekomstige ontwikkelingen in bestaande activiteiten alsmede de impact van toekomstige acquisities, en de financiële positie van de onderneming. Deze uitspraken kunnen inschattingen zijn die het management heeft gemaakt op basis van informatie afkomstig van gespecialiseerde bureaus of adviseurs. DSM waarschuwt de lezer dat dergelijke uitspraken onderhevig zijn aan bepaalde risico s en onzekerheden die moeilijk zijn in te schatten. Men dient dan ook te beseffen dat de feitelijke resultaten en posities door allerlei factoren materieel kunnen afwijken van de uitspraken. Deze factoren zijn onder meer de volgende (de lijst is niet volledig): trends en omstandigheden in de macro-economie, de markt en de bedrijfswereld, concurrentie (inclusief concurrentie uit lagekostenlanden), juridische claims, het vermogen intellectuele eigendom te beschermen, veranderingen in wetgeving, veranderingen in valutakoersen en rentepercentages, veranderingen in belastingtarieven, pensioenkosten, grondstof- en energieprijzen, personeelskosten, de implementatie van de concernstrategie, het vermogen van de onderneming om acquisitiemogelijkheden te onderkennen en te realiseren en de geacquireerde bedrijven vervolgens met succes te integreren, het vermogen van de onderneming om voorgenomen desinvesteringen, besparingsoperaties, herstructureringen of voordelen te realiseren, het vermogen van de onderneming om nieuwe markten te ontwikkelen of nieuwe producten of technologieën te onderkennen, te ontwikkelen en succesvol op de markt te brengen, economische en/of politieke veranderingen en andere ontwikkelingen in de landen en markten waarin DSM actief is. Hierdoor kunnen DSM s feitelijke toekomstige prestaties, positie en financiële resultaten materieel afwijken van de plannen, doelstellingen en verwachtingen die in dergelijke toekomstgerichte uitspraken zijn verwoord. Afgezien van wettelijke verplichtingen wijst DSM elke verplichting om de in het jaarverslag gedane uitspraken te actualiseren af. De Engelse taalversie van dit jaarverslag prevaleert boven de Nederlandse. 1
Inhoud 3 Belangrijke financiële gegevens 4 Brief van de Voorzitter 8 Investeren in toekomstige winstgevende groei 20 Staying the Course 24 Verslag van de Raad van Bestuur 24 Belangrijkste ontwikkelingen in 2008 25 Voortgang Vision 2010 29 Innovatie en R&D 37 Duurzaamheid 40 Human resources 41 Corporate services 42 Externe erkenning 44 Risicomanagement 46 Macro-economische omgeving 47 Financiële resultaten 103 Jaarrekening 105 Geconsolideerde overzichten 104 Overzicht van de belangrijkste waarderingsgrondslagen 112 Geconsolideerde jaarrekening 119 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening van Koninklijke DSM N.V. 160 Jaarrekening Koninklijke DSM N.V. 161 Toelichting op de jaarrekening van Koninklijke DSM N.V. 168 Overige gegevens 168 Accountantsverklaring 169 Winstbestemming 169 Bijzondere statutaire rechten 172 Vijf jaar DSM 176 Toelichting op enkele financiële begrippen en ratio s 52 Overzicht van de activiteiten 54 Nutrition 60 Pharma 64 Performance Materials 70 Polymer Intermediates 72 Base Chemicals and Materials 76 Other activities 78 Verslag van de Raad van Commissarissen 78 Verslag Raad van Commissarissen 80 Beloningsbeleid Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen 90 Personalia 92 Corporate governance, risicomanagement, financieel beleid en daaraan verwante functies 92 Organisatie 92 Nederlandse corporate governance code 93 Besturingsmodel 94 Risicomanagementsysteem 95 Risico s 95 Financieel beleid 98 Informatie over het aandeel DSM 2
Belangrijke financiële gegevens (geconsolideerd) In dit verslag: zijn bedrijfsresultaat (EBIT) en EBITDA vóór bijzondere posten; wordt nettowinst (vóór bijzondere posten) gedefinieerd als nettowinst beschikbaar voor winstbestemming (vóór bijzondere posten). 2008 2007 Kerncijfers (x miljoen): Netto-omzet, doorlopende activiteiten 9.297 8.757 Bedrijfsresultaat plus afschrijvingen, doorlopende activiteiten (EBITDA) 1.357 1.247 Bedrijfsresultaat, doorlopende activiteiten (EBIT) 903 823 Nettowinst vóór bijzondere posten 608 558 Nettoresultaat bijzondere posten (31) (129) Nettowinst 577 429 Afschrijvingen 451 574 Cashflow (nettowinst plus afschrijvingen) 1.028 1.003 Dividend 204 214 Investeringen (exclusief acquisities) 587 475 Acquisities 152 93 Nettoschuld 1.781 1.338 Eigen vermogen 4.633 5.310 Totaal activa 9.653 9.828 Geïnvesteerd vermogen 6.558 5.982 Per gewoon aandeel in : Nettowinst vóór bijzondere posten 3,64 3,07 Nettowinst 3,45 2,35 Dividend 1,20 1 1,20 Eigen vermogen 27,12 30,42 Ratio s (%): EBIT / netto-omzet 9,7 9,4 EBITDA / netto-omzet 14,6 14,2 Operationeel bedrijfskapitaal / netto-omzet 22,6 21,4 CFROI 8,7 8,3 ROCE 14,4 13,4 Gearing (nettoschuld / vermogen plus nettoschuld) 27,5 19,9 Vermogen / balanstotaal 48,6 54,8 Middelen uit bedrijfsactiviteiten / netto-omzet 9,8 9,4 EBITDA / nettofinancieringslasten 13,3 16,6 Personeel: Gemiddelde personeelsbezetting 23.157 22.433 Personeel ultimo jaar 23.591 23.254 1 Nog goed te keuren door de Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders. 3
Brief van de Voorzitter Beste lezer, Het jaar dat achter ons ligt was in veel opzichten een opmerkelijk en interessant jaar. Wij behaalden niet alleen een record-omzet en -bedrijfsresultaat, maar maakten ook significante vorderingen met onze strategische focus op Life Sciences en Materials Sciences. Tegen het einde van het jaar leidde de grote onrust op de financiële markten tot sterke economische tegenwind, die de opmaat vormde tot moeilijker omstandigheden, waarop wij voortvarend reageerden. Deze moeilijker omstandigheden zijn voor ons geen reden om de koers die we voor de komende jaren hadden uitgezet te veranderen. In tegendeel, wij halen de zeilen strakker aan om scherp aan de wind onze reis voort te zetten. Wij houden vast aan onze koers. Onze focus op Life Sciences en Materials Sciences wordt gevoed door een aantal maatschappelijke trends op de lange termijn. De klimaatverandering en de wereldwijde afhankelijkheid van fossiele brandstoffen bijvoorbeeld onderstrepen de noodzaak om te zoeken naar nieuwe manieren om energie en materialen te produceren. De wereldbevolking groeit en wordt gemiddeld steeds ouder, waardoor de belangstelling voor gezondheid en welzijn toeneemt. Verder vraagt de samenleving om nieuwe functionaliteiten die te maken hebben met de toegenomen behoefte aan connectiviteit en persoonlijke bescherming. De opkomende economieën blijven in hoog tempo groeien, waardoor de economische welvaart gelijkmatiger wordt verdeeld over de wereld. Deze trends bieden DSM talloze kansen om bij te dragen aan de vervulling van tot nu toe onvervulde behoeften, vooral op het raakvlak van Life Sciences en Materials Sciences, bijvoorbeeld op het gebied van (bio)medische materialen, biomaterialen en biobrandstoffen. Onze unieke combinatie van activiteiten biedt ons een interessant platform voor groei. Wij raken er steeds meer van overtuigd (zoals we ook bewijzen met onze innovaties) dat er talloze mogelijkheden zijn voor kruisbestuiving tussen de twee gebieden. Met onze strategie Vision 2010 bouwen we voort op keuzes die we in het verleden hebben gemaakt. Met de acquisitie van Gist-brocades in 1998 verkregen we bijvoorbeeld onze kennis en expertise op het gebied van de biotechnologie, en de acquisitie van Roche Vitamins and Fine Chemicals in 2003 gaf ons een nog prominentere positie op het gebied van Life Sciences en Nutrition. Gedurende deze hele periode hebben we binnen het gebied van de Materials Sciences onze focus op hoogwaardige materialen steeds verder vergroot. Dat gebeurde door middel van innovatie denk aan Stanyl en Dyneema en door selectieve acquisities zoals die van NeoResins in 2005. Onze ambitie om de activiteiten in het cluster Base Chemicals and Materials te desinvesteren zal onze (aanbodgedreven) cycliciteit nog verder verminderen en het specialty-profiel van onze portfolio nog sterker tot zijn recht laten komen. In 2008 hebben we verscheidene stappen genomen om verdere invulling te geven aan onze versnelde strategie, die inhoudt dat wij ons focussen op Life Sciences en Materials Sciences en de mogelijkheden voor kruisbestuiving tussen die twee gebieden verder onderzoeken. Door de acquisitie van The Polymer Technology Group verkregen we bijvoorbeeld een leidende positie op het gebied van biomedische polymeren, een van onze belangrijkste groeigebieden voor de toekomst en een goed voorbeeld van hoe de combinatie van Life Sciences en Materials Sciences kan leiden tot verbetering van de kwaliteit van leven. Dat laatste geldt ook voor een aantal andere acquisities en voor deelnemingen in de venturingsfeer die we gedurende het jaar bekendmaakten. Verder kondigden we diverse nieuwe investeringen aan die gericht zijn op toekomstige winstgevende groei, met name bij DSM Dyneema, dat bezig is aan het omvangrijkste investerings programma ooit. De aankondiging van de bouw van de eerste productielijn speciaal voor Dyneema Purity bewijst dat de markt voor dit innovatieve product voor de medische industrie snel groeit. De ontvlechting van de activiteiten die niet bij onze strategie passen is voltooid en er is een begin gemaakt met het desinvesterings proces van deze activiteiten. Hoewel wij het proces hebben vertraagd vanwege de huidige financieeleconomische omstandigheden, hebben we nog steeds de ambitie om de desinvesteringen af te ronden binnen de Vision 2010-periode zoals gepland. Ik blijf bewondering hebben voor de professionele wijze waarop de bij deze activiteiten betrokken medewerkers zich richten op hun nieuwe toekomst. 4
Brief van de Voorzitter De Raad van Bestuur van DSM. Van links naar rechts: Rolf-Dieter Schwalb, Nico Gerardu, Feike Sijbesma (voorzitter), Jan Zuidam (vice-voorzitter) en Stephan Tanda. Veiligheid blijft vanzelfsprekend een prioriteit voor ons. Wij waren geschokt en bedroefd toen wij het nieuws vernamen van het dodelijke ongeval bij DSM Pharmaceutical Products in Venlo. Ons medeleven gaat uit naar familie en nabestaanden van onze medewerker die bij dit tragische ongeval het leven verloor. Wij blijven vasthouden aan onze ambities op het gebied van innovatie en duurzaamheid. De innovatiegerelateerde omzet steeg tot circa 600 miljoen in 2008 en daarmee liggen we volledig op koers om de beoogde 1 miljard aan innovatiegerelateerde omzet in het jaar 2010 te behalen. Hetzelfde geldt voor de beoogde omzet van USD 1,5 miljard in China in 2010. Onze omzet in China steeg in 2008 met circa 20% tot USD 1.151 miljoen. In andere opkomende economieën zoals Brazilië, Rusland en India zetten we onze groei voort. Op het gebied van duurzaamheid hebben wij goede vorderingen gemaakt. Doordat DSM Agro zijn N 2 O-emissies sterk wist te reduceren, daalde DSM s wereldwijde uitstoot van broeikasgassen met meer dan 20%, in lijn met de doelstelling voor 2010. De reductie komt overeen met twee miljoen ton CO 2 en heeft hetzelfde effect als een vermindering van het aantal auto s op de weg met een miljoen. Door continu te innoveren helpen we onze klanten bij het reduceren van de koolstofvoetafdruk van hun producten. In de loop van het jaar, met name in het vierde kwartaal, werd de economische tegenwind sterker. Vooral de resultaten van de meeste van onze Materials Sciences-activiteiten hadden hieronder te lijden. Als gevolg van grote onrust op de financiële markten kregen sommige van onze klanten veel minder gemakkelijk toegang tot krediet, terwijl de consumentenbestedingen afnamen. 5
Vanwege de situatie op de wereldwijde kredietmarkt besloten wij in april om de derde en laatste tranche ( 250 miljoen) van het programma voor inkoop van eigen aandelen ter waarde van in totaal 750 miljoen uit te stellen en hebben we nu besloten af te zien van de resterende tranche. DSM is en blijft conservatief gefi nancierd, met adequate fi nanciering voor de korte termijn en een gezonde langetermijnfi nanciering. Om het hoofd te bieden aan de moeilijker markt omstandigheden hebben wij verscheidene maatregelen aangekondigd om de kasstroom te verbeteren, kosten te verminderen en onze winstgevendheid en ons concurrentievermogen voor de toekomst te versterken. Een van onze topprioriteiten is dat wij onze volle aandacht geven aan klanten om tegemoet te komen aan hun behoeften en prioriteiten. Wij zullen tevens alert blijven op nieuwe groeikansen binnen de huidige marktomstandigheden. De omvorming tot een Life Sciences en Materials Sciencesonderneming behelst niet alleen een verandering van onze portfolio maar ook een verandering in onze manier van werken, inclusief onze systemen en onze cultuur. DSM wordt een nog markt- en klantgerichtere onderneming die nog alerter inspeelt op innovatiekansen. Onze aandeelhouders kozen Louise Gunning-Schepers als nieuw lid van de Raad van Commissarissen. Zij volgde Henk Bodt op, die tijdens de Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders aftrad omdat hij de maximale termijn van 12 jaar in functie was geweest als lid van de Raad van Commissarissen. Ik wil hier mijn dank uitspreken aan Henk Bodt voor zijn betrokkenheid en de waardevolle bijdrage die hij tijdens zijn lidmaatschap van de Raad van Commissarissen heeft geleverd. Wij doen onze aandeelhouders het voorstel om het dividend over het jaar 2008 vast te stellen op 1,20 per gewoon aandeel. DSM streeft ernaar zijn aandeelhouders een stabiel en bij voorkeur stijgend dividend te bieden. De vooruitgang die we in 2008 hebben geboekt zou niet mogelijk zijn geweest zonder de inspanningen van al onze 23.500 medewerkers wereldwijd en de niet afl atende steun van onze klanten en aandeelhouders. Ik ben er vast van overtuigd dat we ons doel, signifi cante waarde creëren voor iedereen die bij onze onderneming is betrokken, de komende jaren zullen bereiken door onze focus op Life Sciences en Materials Sciences verder te versterken. Samenwerking en het benutten van creativiteit zijn voor ons zeer belangrijk. Daarbij moeten wij ons steeds blijven richten op het behalen van duurzame resultaten voor DSM. Wij blijven ons inspannen om de diversiteit binnen DSM verder te vergroten en stimuleren onze senior executives om nog inspirerender leiderschap te tonen zodat wij onze strategie met succes kunnen uitvoeren. Dit wordt ondersteund door een nieuwe leerarchitectuur voor onze executives e n managers. Het aantal niet-nederlanders onder de executives is gestegen; circa 70% van ons personeel heeft een andere nationaliteit dan de Nederlandse. Feike Sijbesma Voorzitter van de Raad van Bestuur feike.sijbesma@dsm.com 6
Brief van de Voorzitter 7
Investeren in toekomstige winstgevende groei In 2008 investeerde DSM in verscheidene projecten om duurzame winstgevende groei in de toekomst veilig te stellen. Investeringen vormen een integraal en belangrijk onderdeel van de Vision 2010-strategie. Met het oog op de huidige, moeilijker marktomstandigheden onderwerpt de onderneming geplande projecten aan een nieuwe evaluatie en stelt zij enkele investeringen uit, zonder te tornen aan de strategie. In de huidige, moeilijker omgeving onderkent DSM ook nieuwe groeikansen, zoals kleinschalige acquisities op technologiegebied die een aanvulling vormen op DSM s kennis en kunde op het gebied van Life Sciences, Materials Sciences of beide. DSM blijft nadrukkelijk investeren in innovatie en zal ook blijven investeren in groei-activiteiten. Venturing blijft een belangrijke activiteit voor het verkennen van nieuwe technologieën en activiteitengebieden. In 2008 investeerde DSM 587 miljoen in immateriële en materiële vaste activa (exclusief acquisities), tegenover 475 miljoen in 2007. Het niveau van de investeringen lag boven het niveau van de afschrijvingen. DSM verwacht dat de investeringen in 2009 lager zullen zijn dan in 2008 als gevolg van de focus op liquiditeit. DSM nam in 2008 zeven bedrijven over en DSM Venturing investeerde in vijf ondernemingen. Voor de periode 2005-2012 is een bedrag van 200 miljoen uitgetrokken voor venturing-activiteiten. DSM verwacht tot 2010 jaarlijks ruim 75 miljoen uit te geven aan kleine acquisities in de new business-sfeer. De volgende lijst geeft een overzicht van de bekendmakingen van DSM in 2008, met name belangrijke investeringen en acquisities. 9 januari DSM maakt bekend dat de onderneming bijna 15 miljoen investeert in de bouw van een nieuwe fabriek in Meppen (Duitsland) voor de productie van vloeibare polyesters en andere speciale harsen. De nieuwe productielijn wordt gebouwd op de bestaande locatie van DSM NeoResins+ in Meppen. De fabriek komt in de eerste helft van 2009 gereed en biedt ruimte voor verdere uitbreidingen in de toekomst. 16 januari DSM neemt Soluol over, een Amerikaanse onderneming met een jaaromzet van USD 20 miljoen die zich richt op de ontwikkeling en productie van hoogwaardige polyurethaanharsen voor een breed scala aan toepassingen. Met de acquisitie van Soluol versterkt DSM zijn aanwezigheid in Noord-Amerika op het gebied van speciale harsen en verkrijgt de onderneming nieuwe technologie en een geavanceerde fabriek in East Providence, Rhode Island (Verenigde Staten). 18 januari DSM en de Franse onderneming Roquette, producent van zetmeel en afgeleide producten, maken bekend dat zij hun krachten hebben gebundeld om gezamenlijk te werken aan de implementatie en commercialisatie van de productie van barnsteenzuur op basis van biologische en dus hernieuwbare grondstoffen met behulp van fermentatie. Dit biedt naast andere toepassingen mogelijkheden voor de productie van hoogwaardige materialen op biologische basis. Eind 2009 zal in Lestrem (Frankrijk) een demonstratiefabriek operationeel zijn. 14 februari DSM Food Specialties neemt CMT Srl over, een Italiaanse onderneming die zich toelegt op de productie van de Copan Milk Test, een microbiologische test om antibioticaresiduen in melk op te sporen. 27 februari Het Amerikaanse Ministerie van Energie kent DSM stimuleringsgelden toe voor een innovatieve biotechnologische benadering van bioproducten en biobrandstoffen. Het geld zal worden gebruikt bij het opzetten van een uitgebreid programma voor de ontwikkeling van enzymen waarmee in bioraffinaderijen biogebaseerde producten (inclusief biobrandstoffen) kunnen worden vervaardigd uit cellulose. Het onderzoek zal worden uitgevoerd door een technisch consortium waarin DSM de lead partner zal zijn. 3 maart DSM maakt bekend dat de onderneming een principeovereenkomst over de verkoop van DSM Special Products B.V. heeft gesloten met Arsenal Capital Partners (Verenigde Staten). In februari 2009 maakte DSM bekend dat de transactie niet zou worden afgerond. 5 maart DSM Venturing maakt de deelname bekend in een financieringsronde van USD 20 miljoen in Tianjin Green Bio-Science Co. Ltd. in China. De opbrengst van deze financieringsronde zal worden gebruikt voor de bouw van China s grootste fabriek voor polyhydroxyalkanoaten in de Tianjin Economic Development Area. Dit is de eerste venturing-investering van DSM in China. 8
Investeren in toekomstige winstgevende groei 6 maart DSM Venturing investeert in IQ Therapeutics B.V., een Nederlands bedrijf dat op antistoffen gebaseerde producten ontwikkelt voor bescherming tegen biologische dreigingen en voor de preventie en behandeling van infectieziekten. 18 maart De acquisitie van de activa van Polymeric Processes, Inc. in de Verenigde Staten betekent een versnelling van de ontwikkeling van DSM Desotech s UVention -groep, die op basis van klantenspecificaties innovatieve UV-uithardbare materialen ontwikkelt voor geselecteerde markten in de Verenigde Staten en Europa. 25 april DSM opent de fabriek voor marktontwikkelingsdoeleinden voor Stanyl ForTii, het nieuwe polymeer met toepassingen in de elektronica en andere sectoren. De fabriek bevindt zich in Sittard-Geleen. Met de opening van de fabriek voor marktontwikkeling zullen meer klanten toegang krijgen tot Stanyl ForTii. 28 april DSM maakt bekend dat overeenstemming is bereikt over de acquisitie van The Polymer Technology Group, Inc. (PTG), gevestigd in Berkeley, Californië (Verenigde Staten). Door deze acquisitie verkrijgt DSM een leidende positie op het gebied van biomedische polymeren, een van de belangrijke groeigebieden van DSM voor de toekomst. PTG verwacht in de komende 3-5 jaar een omzetgroei van ruim 20% per jaar op basis van de huidige activiteiten en de pijplijn met nieuwe producten. DSM Dyneema in Greenville, North Carolina (Verenigde Staten) 17 april DSM maakt plannen bekend voor een substantieel investeringsprogramma waarmee naar verwachting tot USD 450 miljoen gemoeid zal zijn. Daarmee wordt de productiecapaciteit van de Dyneema -activiteiten vergroot, zodat de onderneming maximaal zal kunnen profiteren van de verwachte verdere groei van de vraag in de Verenigde Staten naar s werelds sterkste vezel. DSM Desotech in Xinghou (China) 12 juni DSM opent de onlangs uitgebreide inktfabriek in China van DSM Desotech Specialty Chemicals (Shanghai) Ltd. De inktproductie is verplaatst van Gonglu naar een nieuwe fabriek in Xinghou (China) waarvan de capaciteit verdubbeld is en die op de groei is gebouwd. 12 juni DSM NeoResins+ voltooit de bouw van een nieuwe fabriek voor de productie van watergedragen acrylharsen in Shunde (China). Hiermee is een investering van bijna 20 miljoen gemoeid. DSM Engineering Plastics in Sittard-Geleen 9
Investeren in toekomstige winstgevende groei 13 juni DSM maakt bekend dat de onderneming een omvangrijke engineeringstudie gaat uitvoeren die zou kunnen leiden tot een forse uitbreiding van de productiefaciliteiten van DSM Composite Resins in Compiègne (Frankrijk). Als de studie het licht op groen zet voor de fabrieksuitbreiding, zal de capaciteit worden uitgebreid met wellicht 20.000 ton per jaar, met name voor specialty-producten. 16 juni DSM Biologics en Crucell N.V. melden een nieuwe doorbraak in de productie van IgG antistoffen met behulp van de PER.C6 -technologie. Door gebruik te maken van de PER.C6 humane cellijn en de door DSM ontwikkelde XD -technologie is een recordopbrengst van ruim 27 gram per liter verkregen. 11 juli DSM maakt de acquisitie bekend van de activiteiten en nagenoeg alle activa van Valley Research, Inc. in South Bend, Indiana (Verenigde Staten). Deze acquisitie betekent een verdere versterking van DSM s wereldwijd leidende positie op het gebied van voedingsenzymen. 20 augustus DSM Engineering Plastics neemt de polymerisatiefabrieken van Diolen Industrial Fibers B.V. over, met inbegrip van de fabriek voor de productie van polyester polymeer in Emmen. Deze fabriek zal worden geïntegreerd met de polyestercompounderingsfabriek van DSM. 27 augustus DSM Venturing neemt een belang van 29,3% in Provexis plc, een beursgenoteerde onderneming in het Verenigd Koninkrijk die ingrediënten ontwikkelt voor de markten voor functionele voeding, medische voeding en voedingssupplementen en deze vervolgens licentieert. Door deze investering wordt DSM de grootste aandeelhouder van Provexis. 27 augustus DSM maakt bekend dat de citroenzuurfabriek in Wuxi (China) uiterlijk in het eerste kwartaal van 2009 zal worden gesloten. De sluiting volgt op een verzoek van de lokale overheid om de fabriek te verplaatsen aangezien de huidige locatie nodig is voor toekomstige stadsuitbreidingen. DSM heeft besloten de fabriek niet elders weer op te bouwen maar de citroenzuurproductie te concentreren op de locatie in Tienen (België). DSM Engineering Plastics in Jiangyin (China) 3 september DSM neemt zijn nieuwe polymeerfabriek in Jiangyin (China) in gebruik. Deze fabriek produceert hoogvisceuze typen Akulon polyamide 6 (PA6) voor de snel groeiende Aziatische markt voor hoogwaardige voedselverpakkingen. De bouw van de fabriek, die in september 2006 werd aangekondigd, vergde een investering van enkele tientallen miljoenen USD. 17 september DSM Biomedical en het in Boston, Massachusetts (Verenigde Staten) gevestigde Caliber Therapeutics, Inc. gaan samen werken aan de ontwikkeling van een nieuwe ballonkatheter voor medicijnafgifte die kan worden ingezet bij de behandeling van vaatziekten zoals atherosclerose. Met deze samenwerking zet DSM een nieuwe stap in het benutten van competenties op het gebied van Materials Sciences voor Life Sciences-toepassingen. 17 september DSM kondigt een belangrijke capaciteitsuitbreiding aan voor zijn innovatieve inlijstglas claryl. Binnen een jaar na de introductie van dit innovatieve product is de marktvraag zo snel gestegen dat DSM heeft besloten een extra oven te bouwen in de fabriek in Sittard-Geleen, waardoor de productiecapaciteit met 50% wordt verhoogd. 10
Investeren in toekomstige winstgevende groei 13 oktober DSM Venturing investeert in Accelerated Technologies II L.P. in Hackensack, New Jersey (Verenigde Staten), de nieuwe business incubator op het gebied van medische apparatuur, waardoor DSM s positie in de markt voor biomedische materialen verder wordt versterkt. DSM Engineering Plastics in Sittard-Geleen 19 november DSM Anti-Infectives maakt bekend dat overeenstemming is bereikt met het management van DSM Deretil over een management buy-out. Door deze verkoop kan DSM Anti- Infectives zich volledig concentreren op zijn toekomstige kernactiviteit als vooraanstaande speler in generieke werkzame bestanddelen voor geneesmiddelen. 17 september DSM neemt de tweede polymerisatiefabriek voor Stanyl polyamide 46 op de locatie Chemelot in Sittard-Geleen in bedrijf. De nieuwe fabriek betekent een verdubbeling van DSM s wereldwijde productiecapaciteit voor deze hoogwaardige kunststof. Daarmee speelt DSM in op de aanhoudend sterke groei die de komende jaren wordt verwacht op basis van de leidende positie van Stanyl in de elektronicasector en het toenemend gebruik van het materiaal in autotoepassingen als gevolg van de gestegen vraag naar materialen die metalen kunnen vervangen. DSM heeft enkele tientallen miljoenen euro s geïnvesteerd in de nieuwe fabriek. 26 september DSM Venturing investeert in The Compliers Group International B.V., een Nederlandse onderneming die zich richt op de ontwikkeling van slimme medicijnverpakkingen met microchips waarmee kan worden nagegaan of een patiënt zich aan de therapie houdt. 26 september DSM NeoResins+ maakt bekend dat de capaciteit voor watergedragen polyurethaanharsen in Parets (Spanje) voor een bedrag van 10 miljoen zal worden uitgebreid vanwege de voortdurende groei van deze producten als gevolg van nieuwe wetgeving in Europa. 2 oktober DSM Anti-Infectives kondigt aan dat de productielocatie in Strängnäs (Zweden) zal worden gesloten. De locatie, die voornamelijk clavulaanzuur produceert, zal tegen het einde van 2009 uit bedrijf worden genomen. DSM Nutritional Products in Hengyang (China) 28 november DSM Nutritional Products opent zijn derde premixfabriek in China. Hiermee kan DSM een groter geografisch gebied in China bedienen, zodat de onderneming kan inspelen op de kansen die ontstaan als gevolg van de snelle groei van de animal nutrition and health-industrie in een van de belangrijkste landen voor DSM. 2 december DSM maakt de verkoop bekend van de activiteiten van Solutech aan Lydall, Inc., de Amerikaanse fabrikant van speciale technische materialen. DSM Solutech produceert Solupor, speciale microporeuze membranen voor lucht- en vloeistoffiltratie. 11
Efficiencyverhogend Klimaat en Energie 12
In het Functional Coatings-programma van DSM wordt een innovatieve coating ontwikkeld die zonnepanelen efficiënter maakt. De coating laat meer licht door en zorgt daardoor voor een hogere energie-opbrengst. De coatingtechnologie achter deze toepassing wordt al commercieel toegepast in claryl inlijstglas. 13
Levensverbeterend Gezondheid en Welzijn 14
Met Resvida heeft DSM een zuivere vorm van resveratrol op de markt gebracht voor toepassing in voedingssupplementen en als voedingsingrediënt. Resveratrol is een krachtige antioxidant die in rode druiven voorkomt en sterk in verband wordt gebracht met de Franse paradox : het feit dat Fransen ondanks hun vetrijke voeding veel minder vaak aan hart- en vaatziekten lijden dan andere Westerse bevolkingsgroepen, dankzij hun regelmatige consumptie van rode wijn. 15
Meer en meer verbonden Functionaliteit en Performance 16
In veel MP3-spelers, mobiele telefoons, autoonderdelen en andere geavanceerde producten zijn DSM-materialen verwerkt. DSM s nieuwe polymeer Stanyl ForTii vindt toepassing in connectoren voor geheugenkaarten en in LED s en maakt de elektronische gadgets van morgen mogelijk. 17
Veranderende levensstijlen Opkomende economieën 18
DSM opende in 1993 zijn eerste kantoor in China. Sindsdien is DSM s omzet in China gegroeid van USD 20 miljoen in het eerste jaar tot USD 1.151 miljoen in 2008. DSM was al eerder in China actief: vanaf 1963 met licentiëringsactiviteiten en vanaf 1986 met zijn eerste joint venture. DSM is nu een toonaangevende producent in China en richt zich steeds meer op de binnenlandse markt van China met veel van zijn producten. 19
Staying the Course Maatregelen ter versterking concurrentiepositie leiden niet tot andere strategische koers Nu de onrust op de financiële markten zich heeft uitgebreid tot de reële economie leidt de wereldwijde economische teruggang tot moeilijker marktomstandigheden voor sommige activiteiten van DSM, waardoor de financiële resultaten van de onderneming onder druk komen te staan. Tot nu toe hebben DSM s Life Sciences-activiteiten slechts in zeer beperkte mate de gevolgen van het huidige moeilijke economische klimaat ondervonden, en hetzelfde geldt voor DSM Dyneema. In het vierde kwartaal van 2008 deden de effecten van de economische teruggang zich vooral gelden bij de Materials Sciences-onderdelen van DSM die de automobiel industrie, de elektrotechnische en elektronicasector en de bouwsector bedienen. Tegen deze achtergrond heeft DSM een aantal acties en maatregelen genomen om op korte termijn de kasstroom te ver beteren en de kosten te verlagen. Deze acties behelzen onder meer een vermindering van het werkkapitaal en een her overweging van investeringen en projecten. Tevens worden verschillende initiatieven genomen op het gebied van kostenbeperking, bijvoorbeeld een scherpere focus op inkoop, een vermindering van tijdelijk personeel en tijde lijke fabrieksstops. Daarnaast worden alle stafactiviteiten op concern- en regionaal niveau onder de loep genomen. Tegelijkertijd blijft DSM volledig gefocust op klanten om aan hun behoeften en prioriteiten tegemoet te komen. Dienstreizen worden sterk beperkt om kosten te besparen, maar dergelijke maatregelen gelden niet voor reizen naar klanten. Een aantal DSM-medewerkers is speciaal belast met de taak om de relaties met bestaande en nieuwe klanten te verdiepen. DSM blijft tevens volledig gefocust op innovatie en duurzaamheid. De onderneming onderkent nieuwe groeikansen die geboden worden door de huidige marktomstandigheden, zoals kleinschalige acquisities op technologiegebied. DSM blijft onverkort vasthouden aan zijn eigen waarden. Bovendien worden er een aantal structurele kostenbesparende maatregelen genomen om de winstgevendheid en het concur rentievermogen voor de toekomst te versterken. Deze maatregelen zullen leiden tot een vermindering van het totale aantal arbeidsplaatsen met ongeveer 5% oftewel 1000 en zullen naar verwachting resulteren in besparingen oplopend tot 100 miljoen per jaar, die in 2010 volledig zullen worden gerealiseerd. Er is een concernteam geformeerd om alle genomen maatregelen te coördineren. Nauwkeurig navigeren bij ongewijzigde strategie Met de bovenbeschreven acties en maatregelen blijft DSM onverkort vasthouden aan de strategische richting en cultuurveranderingsagenda die eerder zijn vastgesteld en aan de koers die in Vision 2010 is uitgezet. Dit betekent dat DSM doorgaat met zijn versnelde transformatie tot een Life Sciences en Materials Sciences-onderneming met een hoger winstniveau en een betere winstkwaliteit. Economische cycli komen en gaan, maar de belangrijkste maatschappelijke trends zoals door DSM gesignaleerd in de Vision 2010-strategie zijn hetzelfde gebleven en zullen ook in het komende decennium van toepassing blijven. 20
Staying the Course Energie en klimaatverandering Met betrekking tot klimaatverandering en energie ontstaan er bijvoorbeeld voortdurend allerlei nieuwe businesskansen, ondanks de significante daling van de olieprijzen in de tweede helft van 2008. De uitputting van de natuurlijke hulpbronnen vormt een krachtige stimulans voor ondernemingen om alternatieve routes en strategieën te ontwikkelen voor het gebruik van zowel materialen als energie. Ook al hebben veel autofabrikanten momenteel te kampen met dramatische marktomstandigheden, toch zal de behoefte aan hoogwaardige kunststoffen ter vervanging van metaal in auto s verder toenemen door de invoering van strengere emissieregelgeving. Verwacht wordt dat het toenemende bewustzijn van en de toenemende aandacht voor klimaatverandering ook in de Verenigde Staten samen met de wens van sommige landen om hun afhankelijkheid van geïmporteerde olie te verminderen, de vraag naar alternatieve energiebronnen zoals windmolens en zonnecellen (en dus ook naar de materialen daarvoor) zal stimuleren. Inspelen op bio -kansen De ontwikkeling van tweede-generatie biobrandstoffen op basis van biomassa in plaats van eetbare gewassen is een voorbeeld van een ontwikkeling waarbij DSM s unieke kennis en technologieën op de gebieden van Life Sciences en Materials Sciences samen komen. DSM produceert al meer dan een eeuw ingrediënten voor de voedings- en de farmaceutische industrie onder toepassing van biotechnologische methoden. Biotechnologie biedt cruciale mogelijkheden voor de ontwikkeling van niet alleen deze tweede-generatie biobrandstoffen, maar ook chemische producten en kunststoffen op biologische basis. Momenteel is zo n 20% van DSM s omzet aan biotechnologie gerelateerd. De combinatie van technologische kennis, decennia lange ervaring en diepgaand inzicht in de materiaalmarkt geeft DSM een sterk concurrentievoordeel bij de ontwikkeling van materialen op basis van hernieuwbare grond stoffen, maar ook bij de verdere ontwikkeling van biomedische materialen. Ook op het gebied van gezondheid en welzijn leveren DSM s unieke en complementaire expertises in Life Sciences en Materials Sciences talrijke mogelijkheden op, bijvoorbeeld in de vorm van biomedische materialen. Er worden steeds meer materialen ontwikkeld die onderdelen van het menselijke lichaam kunnen vervangen en de noodzaak van invasieve chirurgie kunnen verkleinen. Tegelijkertijd leidt de stijging van de kosten van de gezondheids zorg in de westerse wereld tot de ontwikkeling van nieuwe medicijnen. DSM is actief betrokken bij de ontwikkeling van biofarmaceutica en heeft significante vorderingen gemaakt in de klinische ontwikkelingsfase van deze producten. Hierbij speelt DSM s samenwerking met Crucell op het gebied van PER.C6 een belangrijke rol. Veranderende levensstijlen Een flink aantal ziekten in de westerse wereld heeft te maken met levensstijl en voedingspatronen. DSM ontwikkelt functionele voedselingrediënten waarmee deze ziekten kunnen worden bestreden. Met name in de westerse wereld zijn er diverse ontwikkelingen op het gebied van levensstijl die consumenten stimuleren over te stappen op gezondere voedingspatronen. Tegelijkertijd neemt de wereldwijde vleesconsumptie toe, vooral in de op komende economieën als gevolg van de stijgende koopkracht. De veestapel die nodig is voor de productie van dit vlees belast het milieu in aanzienlijke mate. Diverse door DSM ontwikkelde producten dragen bij aan vermindering van deze milieubelasting. In de opkomende economieën is de groeiende middenklasse met zijn grotere bestedingsruimte steeds meer geïnteresseerd in de nieuwste producten, bijvoorbeeld op het gebied van communicatie en auto s. Meer en meer verbonden Momenteel wordt ruim tweederde van alle nieuwe mobiele telefoons verkocht buiten West-Europa, Japan en Noord- Amerika. De fabrikanten hebben dan ook steeds meer behoefte aan betrouwbare en betaalbare materialen om mobieltjes te produceren die de consumenten in de opkomende economieën zich kunnen veroorloven. 21
Staying the Course In West-Europa, Japan en Noord-Amerika maken consumenten en ondernemingen steeds vaker gebruik van moderne communicatie technieken zoals mobiel internet en breedbandverbindingen met hoge capaciteit. Nu de vervangings aankopen teruglopen, moeten fabrikanten nieuwe functionaliteiten en een betere performance bieden om consumenten over te halen een nieuw mobieltje te kopen. Dankzij de continue innovaties in de halfgeleiderindustrie passen er steeds meer computerchips op een vierkante centimeter, waardoor nieuwe, snellere toepassingen en kleinere apparaten mogelijk worden. DSM s nieuwe polymeer Stanyl ForTii kan bijvoorbeeld worden toegepast in connectoren voor geheugenkaarten en LED s en helpt zo de elektronische gadgets van morgen mogelijk te maken. De introductie van de volgende generatie breedbandtechnologie in de Verenigde Staten, Europa en andere delen van de wereld zal de connectiviteit verder verhogen en meer mogelijkheden bieden voor samenwerking, zowel thuis als op het werk. Nu al zijn miljoenen kilometers glasvezelkabel voorzien van een coating bestaande uit materialen die door DSM zijn ontwikkeld en geproduceerd. DSM is betrokken bij diverse projecten (onder meer in samenwerking met het Wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties) om de levensstandaard van de extreem armen te verhogen, bijvoorbeeld door middel van het verstrekken van vitaminesachets ter verrijking van koolhydraten om ondervoeding tegen te gaan. Ook nu de wereldeconomie een teruggang vertoont, blijft DSM zich volledig inzetten voor deze projecten, die levens verbeteren door middel van verbeterde voeding. Sterker na de storm Zoals veel ondernemingen merkt ook DSM bij bepaalde bedrijfsonderdelen de gevolgen van de huidige economische teruggang. De onderneming heeft voortvarend actie ondernomen, is conservatief gefinancierd en beschikt over een sterke activiteitenmix. DSM zal deze periode doorstaan en er uiteindelijk sterker uit tevoorschijn komen. De onderneming blijft vasthouden aan de strategische verschuiving naar een Life Sciences en Materials Sciences-onderneming die bijdraagt aan oplossingen voor de belangrijkste thema s van deze tijd: energie, klimaat, voeding en gezondheid. Levens verbeteren Ondanks de voortgaande economische groei in opkomende economieën zijn naar schatting drie tot vier miljard mensen nog steeds arm of extreem arm. Zij bevinden zich onderaan de bevolkingspiramide en in veel gevallen ontbreken basisvitamines en -mineralen in hun dagelijkse voedsel. 22
Staying the Course 23
Verslag van de Raad van Bestuur Belangrijkste ontwikkelingen in 2008 Algemeen Het jaar 2008 was een jaar van grote contrasten, waarbij de sterke resultaten van alle DSM-activiteiten in de eerste negen maanden van het jaar gedeeltelijk werden tenietgedaan door de gevolgen van de wereldwijde economische teruggang sinds het begin van het vierde kwartaal. DSM s Life Sciencesactiviteiten lieten ook in het vierde kwartaal goede resultaten zien, maar de meeste Materials Sciences-activiteiten hadden sterk te lijden van de scherpe vraagdaling. DSM heeft maatregelen genomen om prioriteit te geven aan het genereren van cashflow en heeft voortvarend de nodige stappen gezet om de kosten bij de getroffen activiteiten te verlagen. Waar nodig zal DSM verdere maatregelen nemen, waarbij de onderneming zich bewust is van de noodzaak om de kennis en kunde op peil te houden voor de toekomst, wanneer de marktomstandigheden weer beter worden. DSM houdt vast aan zijn klantenfocus en zijn op innovatie en duurzaamheid gerichte strategie. DSM s unieke combinatie van activiteiten en zijn gezonde financiële situatie geven de onderneming een uitstekende uitgangspositie om gebruik te maken van kansen die het huidige economische klimaat biedt. Hoewel de moeilijke omstandigheden hun stempel drukken op de resultaten van sommige DSM-activiteiten, is de strategische richting van de onderneming, die gebaseerd is op langetermijntrends in de samenleving, de juiste: DSM houdt vast aan zijn koers. Ondanks de ontwikkelingen in het laatste kwartaal heeft DSM over het gehele jaar 2008 een record-bedrijfsresultaat behaald dankzij uitstekende resultaten gedurende het gehele jaar van DSM Nutritional Products, DSM Dyneema en DSM Agro. De autonome groei over het gehele jaar lag met 8% duidelijk boven DSM s strategische doelstelling (5%). De relatief zwakke volumeontwikkeling was het gevolg van de economische problemen die zich in het laatste deel van het jaar manifesteerden. Ondanks de economische onrust in het vierde kwartaal wist DSM over het gehele jaar een record-bedrijfsresultaat te boeken. De belangrijkste bijdrage werd geleverd door Nutrition, waar DSM s focus op innovatie en differentiatie in combinatie met structurele veranderingen in de vitamine-industrie tot een significant hogere winstgevendheid heeft geleid. Daarnaast wist DSM Dyneema zijn solide groei vast te houden en liet DSM Agro sterke verkoopprijzen zien waardoor hogere winsten werden behaald. Nutrition De autonome omzet over het gehele jaar was 21% hoger. Nutrition profiteerde duidelijk van zijn succesvolle innovatieen differentiatiestrategie, waarvan de effecten nog werden versterkt door de veranderende dynamiek in de industrie. DSM Nutritional Products wist de omzet en de winst aanzienlijk te verhogen ondanks negatieve valutakoerseffecten. De omzet en het bedrijfsresultaat van DSM Food Specialties waren lager, vooral vanwege de valutakoersen. Pharma De autonome omzet over het gehele jaar in het cluster Pharma was stabiel. Bij DSM Pharmaceutical Products werd het omzet- en winstniveau in 2008 beïnvloed door het aflopen van de aan de Roche Vitamins-acquisitie gerelateerde contracten, insourcing door grote farmahuizen die geconfronteerd worden met kostendruk en vertragingen bij de commerciële ontwikkeling van nieuwe producten. Bij DSM Anti-Infectives lagen de prijzen duidelijk onder de piek die in 2007 werd bereikt, maar het niveau bleef goed. Het bedrijfsresultaat bleef op een gezond niveau. Netto-omzet x miljoen 2008 2007 Bedrijfsresultaat plus afschrijvingen (EBITDA) x miljoen 2008 2007 Nutrition 2.710 2.302 Pharma 863 903 Performance Materials 2.297 2.390 Polymer Intermediates 1.201 1.232 Base Chemicals and Materials 1.733 1.529 Other activities 493 401 Nutrition 585 403 Pharma 150 168 Performance Materials 266 371 Polymer Intermediates 43 133 Base Chemicals and Materials 342 209 Other activities (29) (37) Totaal DSM 9.297 8.757 Totaal DSM 1.357 1.247 24