Nucleaire geneeskunde Behandeling van botmetastasen van prostaatkanker met Radium-223 (Xofigo) Afspraken 1e behandeling 2e behandeling 3e behandeling 4e behandeling 5e behandeling 6e behandeling Waar: Henri Dunantstraat 1 s-hertogenbosch gebouw C, verdieping 0, ontvangst 3 Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis / www.jeroenboschziekenhuis.nl (LNG-086, uitgave december 2016)
U bent door uw behandelend uroloog of oncoloog doorverwezen voor een behandeling met radium. Deze folder geeft u informatie over de behandeling met de radioactieve stof radium-223. Xofigo is de merknaam van radium-223. Leest u deze folder in zijn geheel goed door. Ook voor uw naasten is het goed deze folder te lezen. Uw persoonlijke situatie kan anders zijn dan beschreven in deze folder. Het team van zorgverleners dat u begeleidt, geeft u specifieke informatie over uw eigen situatie. Deze schriftelijke informatie dient als aanvulling op de mondelinge informatie en als naslagwerk. Wij raden u aan om altijd een volwassen persoon mee te nemen naar de gesprekken met een behandelend arts/verpleegkundig specialist. Het wordt niet aangeraden om zwangere begeleiders en jonge kinderen mee te nemen naar de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Doel van de behandeling Deze behandeling vindt plaats bij patiënten met prostaatkanker, als hormonale therapie onvoldoende werkzaam is gebleken. De behandeling is gericht op uitzaaiingen in de botten; deze worden ook wel botmetastasen, botuitzaaiingen of skeletmetastasen genoemd. Een behandeling met radium heeft geen effect op uitzaaiingen die buiten de botten zijn gelegen. Patiënten met uitzaaiingen in lymfeklieren of andere organen komen daarom niet in aanmerking voor deze behandeling. De behandeling duurt 6 maanden en er kunnen bijwerkingen optreden. Daarom kan deze behandeling alleen gegeven worden aan patiënten met een goede conditie. Hoe werkt radioactief radium? Bij de behandeling wordt radioactief radium via een infuus in uw bloedbaan gebracht. Chemisch gezien lijkt radium op calcium. Daarom wordt het, net als calcium, ingebouwd in de botten, en met name op de plekken van de uitzaaiingen. De straling die het radium uitzendt is krachtig, maar kan slechts een zeer korte afstand afleggen. Hierdoor worden vooral deze botmetastasen lokaal bestraald. Het doel van deze bestraling is het vernietigen van tumorcellen. Hierdoor nemen de uitzaaiingen af in grootte en de ziekte wordt geremd. De behandeling met radium leidt niet tot genezing. De belangrijkste reden om te kiezen voor radium is dat patiënten die deze behandeling krijgen gemiddeld 3-4 maanden langer leven dan patiënten die deze behandeling niet krijgen. De behandeling met radium vermindert ook de kans op ernstige schade aan de botten als gevolg van de uitzaaiingen, zoals botbreuken. Veel patiënten geven aan dat hun kwaliteit van leven verbetert door de radiumbehandeling. Bij een deel van de patiënten kan pijn in de botten na enkele dagen tot weken verminderen of zelfs geheel verdwijnen. Maar dit is niet het eerste doel van de behandeling. Voorbereiding Voor de radiumbehandeling is geen speciale voorbereiding nodig. U hoeft niet nuchter te zijn op de dag van de behandeling, u mag normaal eten en drinken. Uw behandelend specialist heeft met u besproken of er medicijnen gestopt moeten worden. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 6
De behandeling wordt poliklinisch uitgevoerd; direct na de toediening van radium mag u weer naar huis. U kunt daarna uw dag normaal voortzetten. De behandeling heeft geen invloed op de rijvaardigheid. Het is belangrijk dat u aan de nucleair geneeskundige meldt of u last heeft van moeizame of vertraagde stoelgang (obstipatie), omdat het radium via de ontlasting het lichaam weer verlaat. De meeste medicijnen kunt u tijdens de radiumbehandeling gewoon blijven gebruiken, maar sommige medicijnen die invloed hebben op de botten mag u tijdelijk niet gebruiken. Daarom is het belangrijk dat u al uw medicijnen of een Actueel Medicatie Overzicht (AMO) meeneemt naar iedere afspraak in het ziekenhuis. Onderstaande geneesmiddelen hebben mogelijk invloed op de botten. Overleg met uw behandelend arts of deze voorafgaand aan een behandeling met radium gestopt moeten worden: Pamidroninezuur (APD) via een infuus Zoledroninezuur (Zometa) via een infuus Didrokit tabletten Fosamax tabletten Denosumab tabletten Vitamine D tabletten Calcium tabletten Fosfaattabletten Wat neemt u mee bij ieder bezoek? Uw legitimatiebewijs (geldig paspoort, rijbewijs, identiteitskaart of vreemdelingenkaart). Uw patiëntenpas van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Heeft u nog geen pas of kloppen de gegevens niet meer? Laat dan een (nieuw) patiëntenpasje maken voordat u naar uw afspraak gaat. Dit kan op alle locaties van het ziekenhuis, behalve in Zaltbommel Gamerschestraat. Uw Actueel Medicatie Overzicht (AMO). Het is voor uw arts belangrijk te weten welke medicijnen u thuis gebruikt. Uw eigen apotheek kan dit overzicht voor u uitprinten. Vraag hierom kort voordat u het ziekenhuis bezoekt. Heeft u een brief gekregen van de specialist? Neemt u deze dan ook mee. Medicatiegegevens delen Het Jeroen Bosch Ziekenhuis kan digitaal uw historisch medicatieoverzicht opvragen, maar alleen als u daar toestemming voor heeft gegeven. Deze toestemming regelt u bij alle apotheken waar u uw medicatie ophaalt, of online via www.ikgeeftoestemming.nl. Toch blijft het ook dan belangrijk om uw papieren AMO mee te nemen naar het ziekenhuis. Aan de hand van uw AMO controleren we welke medicatie u op dit moment gebruikt. Na goedkeuring van de arts vermelden we deze medicijnen in uw Elektronisch Patiënten Dossier. Hoe gaat de behandeling? Het behandeltraject bestaat uit zes injecties, met tussen de behandelingen een periode van vier weken. Dat zijn dus zes injecties met radium, e e n per vier weken volgens een van tevoren vastgesteld schema. Enkele dagen voorafgaand aan de toediening van het radium laat u bloed prikken. Als alle uitslagen goed zijn kan daarna de behandeling volgen. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 6
Op het afgesproken tijdstip voor een injectie wordt u verwacht op de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Voorafgaand aan de injectie moet u eerst naar de wc zijn geweest. U krijgt een infuus in een bloedvat in uw arm. Via dit infuus krijgt u het radium toegediend, dit duurt slechts enkele minuten. Na de behandeling wordt het infuus uit uw arm verwijderd. De afspraak duurt in totaal ongeveer 30 minuten. Bijwerkingen De behandeling met radium heeft meestal weinig bijwerkingen. Er zijn geen allergische reacties op de toediening van radium te verwachten. In sommige gevallen treden na het toedienen van radium wel tijdelijke bijwerkingen op: U kunt zich ziek en misselijk voelen, diarree krijgen, braken, en zwelling krijgen van de benen, enkels en voeten. Deze bijwerkingen trekken meestal snel weg. Er kan een (tijdelijke) afname van het aantal rode bloedcellen, witte bloedcellen en/of bloedplaatjes plaatsvinden. Deze vermindering van de functie van het beenmerg kan gepaard gaan met verhoogde gevoeligheid voor infecties of een neiging tot bloedingen. Wanneer deze bloedwaarden te laag zijn voorafgaande aan een radiumbehandeling, zal de behandeling worden uitgesteld of stopgezet. Als u na een behandeling met radium last krijgt van koorts, infectie of bloedingsneiging, moet u contact opnemen met uw eigen behandelend uroloog of medisch oncoloog. Soms worden uitzaaiingen in het skelet door de behandeling gedurende enkele dagen geprikkeld. Daardoor kan tijdelijk een toename van pijnklachten ontstaan. Deze pijn treedt op in de eerste dagen na toediening en gaat meestal binnen enkele dagen weer over. Ook mensen die eerder geen pijn hadden kunnen tijdelijk toch enige pijn ervaren. Als het nodig is kunt u in deze periode extra pijnstillers gebruiken. Uw eigen uroloog of medisch oncoloog kan u hierbij adviseren. Een zeer zeldzame bijwerking is afgestorven weefsel in het kaakbot (osteonecrose). Dit gaat gepaard met symptomen zoals pijn, zwelling of gevoelloosheid van de kaak, een zwaar gevoel in de kaak of los gaan zitten van tanden/kiezen. Neem bij deze klachten contact op met uw eigen uroloog of medisch oncoloog. Belangrijke bijwerkingen waarvoor u contact moet opnemen met uw behandelend arts: Wanneer u een ongewone bloeduitstorting ziet Als u meer bloedt dan normaal na een verwonding Als u koorts heeft boven de 38 graden Bij ernstge toename van pijn in de botten Pijn, zwelling of gevoelloosheid van de kaak Gevoel van loszitten van tanden Straling en leefregels Een groot deel van het toegediende radium wordt opgenomen in de botmetastasen. Het radium zendt straling uit die wel de uitzaaiingen behandelt in de directe omgeving, maar die niet of nauwelijks buiten uw lichaam treedt. Deze straling bereikt mensen om u heen niet. U hoeft geen afstand te houden, ook niet van jonge kinderen of zwangere vrouwen. Leefregels In de eerste week na toediening van radium bevindt zich wel een deel van de radioactieve stof in uw bloed en ontlasting, en een zeer klein deel in de urine. Andere mensen Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 6
zouden hiermee wel in aanraking kunnen komen. Daarom krijgt u een aantal leefregels mee voor hygiëne en veiligheid. Deze regels zijn erop gericht andere personen (zoals verzorgers of huisgenoten) niet met de radioactiviteit in contact te laten komen. Het is belangrijk gedurende een week na een toediening van radium de in deze folder genoemde leefregels te volgen! Toiletgebruik Het deel van de radioactieve stof dat niet wordt opgenomen in de uitzaaiingen, verlaat het lichaam met name via de ontlasting. Omdat een klein gedeelte het lichaam ook verlaat via de urine, is het belangrijk om zittend te plassen om besmetting van de toiletruimte te voorkomen. Spoel het toilet tweemaal door na elk gebruik en was meteen daarna uw handen grondig. Het opruimen van besmettingen Wanneer u morst met lichaamsvloeistoffen zoals ontlasting, urine, bloed, wondvocht of braaksel moet dit volledig en direct worden opgeruimd. Gebruik hierbij altijd plastic handschoenen. Alle gebruikte materialen dient u in een plastic zak te doen; deze mag u via het reguliere huisvuil weggooien. Daarna moet u, of de persoon die u helpt, heel goed de handen wassen. Als de besmetting op uw kleding terecht is gekomen, dan dient u deze bij voorkeur direct te wassen in een wasmachine. Ook het ondergoed en beddengoed dat u tijdens de eerste week na injectie heeft gebruikt dient u regelmatig in een wasmachine te wassen. Heeft u last van diarree of lichte urine-incontinentie?, Gebruik dan incontinentiemateriaal (luierbroekjes) gedurende de eerste week na elke injectie met radium, om besmetting van uw kleding en huis met radioactiviteit te voorkomen. Dit incontinentiemateriaal ook met handschoenen aan verwisselen en direct in een plastic zak doen, samen met de handschoenen. Was hierna, ondanks het gebruik van handschoenen, de handen goed. Incontinentie en stoma Als u incontinent bent voor urine of ontlasting, wilt u dan van tevoren met ons contact opnemen? Als u al een katheter heeft, wordt u geadviseerd dagelijks uw katheter(zak) te vervangen. Gebruik hierbij wegwerphandschoenen. Direct na iedere vervanging dit materiaal weggooien bij het gewone afval. Als u een stoma heeft, moet u gedurende zeven dagen na de behandeling het stomazakje met handschoenen aan vastpakken. Het stomazakje en alle gebruikte materialen moeten direct weggegooid worden bij het gewone afval. Seksualiteit Gedurende de behandelperiode met radium mag u gewoon seksuele contacten hebben. Vanwege het mogelijke effect van de straling op het sperma dient u in het eerste halfjaar na de behandeling wel te voorkomen dat u een zwangerschap veroorzaakt; het is dus belangrijk om tot minimaal 6 maanden na beëindiging van de behandeling een betrouwbare manier van anticonceptie te gebruiken. Werkhervatting In principe mag u na een behandeling met radium meteen weer werken. Wanneer u weer kunt werken is in de praktijk alleen afhankelijk van het optreden van bijwerkingen en van uw algemene conditie. De bovenstaande voorschriften ten aanzien van Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 6
de toilethygiëne gelden uiteraard ook op het werk. In specifieke situaties (incontinent bijvoorbeeld) kan het zinvol zijn om met uw behandelend arts en met uw bedrijfsarts te overleggen of u uw werk gewoon kunt hervatten. Andere medische zorg In de eerste week na iedere behandeling met radium moeten medewerkers in de zorg weten dat u een behandeling met een radioactieve stof heeft gehad. Meldt u het dus aan de medewerkers als er een andere behandeling, ander onderzoek of een bloedafname plaats gaat vinden. Zij kunnen dan contact opnemen met de afdeling Nucleaire Geneeskunde. Hoe gaat het na de behandeling? Nadat u de zes behandelingen met radium heeft gekregen zal uw behandelend uroloog of medisch oncoloog u verder begeleiden. Kunt u niet naar uw afspraak komen? De radioactieve stof wordt een week voor uw komst speciaal voor u besteld. Deze bestelling kan niet meer worden geannuleerd. Het radium is kostbaar en helaas maar kort bruikbaar. Daarom is het belangrijk dat u op tijd aanwezig bent voor de behandeling. Bent u verhinderd, neemt u dan uiterlijk een week voor de afspraak contact op met de afdeling nucleaire geneeskunde. Heeft u nog vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u telefonisch contact opnemen met de afdeling Nucleaire Geneeskunde, telefoonnummer (073) 553 26 90. Voor meer informatie over de afdeling Nucleaire Geneeskunde en een routebeschrijving naar het ziekenhuis kunt u kijken op www.jbz.nl Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 6 van 6