Monitor december 2016 In-, door- en uitstroom vrouwenopvang
Inhoudsopgave Inleiding Hoofdstuk 1 - De monitor Waarom een monitor? Wat meet de monitor? Welke cliënten vangt de vrouwenopvang op? Wat ziet een instelling op hun monitor? Voor wie is deze monitor belangrijk? Hoofdstuk 2 - Landelijke cijfers Hoofdstuk 3 - Gebruik van de monitor Landelijke cijfers zijn geen landelijke norm Beheer van de monitor Doorontwikkeling van de monitor Hoe veilig is de monitor? Deelnemers aan de monitor 3 5 10 17 19 2
Inleiding Hoeveel cliënten helpt de vrouwenopvang na geweld in afhankelijkheidsrelaties? Hoe lang duurt de hulpverlening? Is dat nu lang of kort? en Hoeveel cliënten komen uit een andere gemeente? Dit zijn enkele vragen die ketenpartners en media regelmatig stellen als ze met de vrouwenopvang te maken krijgen. Het zijn vragen naar meer inzicht in de bijdrage van de vrouwenopvang aan de aanpak van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Tot nu toe was het niet mogelijk om op al die vragen een samenhangend antwoord te geven. De monitor in- door en uitstroom vrouwenopvang brengt daarin verandering. De deelnemers aan de monitor zien op een eigen website de in- door en uitstroomgegevens van hun instelling. Het gaat in het bijzonder om de cliënten in de residentiële opvang. De Federatie Opvang maakt een landelijke rapportage van een deel van deze gegevens. In deze brochure leest u meer over deze monitor en de eerste landelijke resultaten. 3
Bevindingen 2015 De belangrijkste landelijke bevindingen voor 2015 zijn: a. Ruim 7300 cliënten zijn in de monitor geregistreerd. b. Ongeveer 65% van de aangemelde cliënten krijgt een andere hulp dan residentiële opvang. c. Het lukt de vrouwenopvang om de meeste cliënten binnen 3 dagen tot een week op te nemen. In acute situaties met een hoog veiligheidsrisico wordt direct naar een oplossing gezocht. d. Ongeveer 70% van de opgenomen cliënten komt vanuit het eigen werkgebied van een instelling. e. Rond de 2000 cliënten (inclusief de kinderen) komen vanuit een ander werkgebied van een instelling. Het gaat om circa 900 hoofdaanmelders. f. Belangrijke belemmerende factoren bij de uitstroom zijn het ontbreken van passende huisvesting, het nog niet terug kunnen gaan naar de stad van herkomst en het ontbreken van aansluiting op vervolghulpverlening. g. De vrouwenopvang ontvangt jaarlijks circa 65 miljoen vanuit de (centrum)gemeenten. h. Er zijn circa 400 plaatsen beschikbaar voor crisisopvang. Deze staan open voor zowel cliënten uit de eigen centrumgemeente als vanuit andere gemeenten. 4
Hoofdstuk 1 De monitor
De monitor In dit hoofdstuk worden doel en achtergronden van de monitor toegelicht. Het gaat om vragen als wat de monitor meet, om wie het gaat, het belang ervan voor gemeenten en instellingen en wat je op de monitor ziet. Waarom een monitor? De monitor brengt de druk op de vrouwenopvang in kaart. De monitor meet de instroom, doorstoom en uitstroom van de cliënten. Aanvullend geeft de monitor inzicht in de (landelijke) verhuisbewegingen van de cliënten tussen de centrumgemeenten waar de instellingen voor vrouwenopvang zich bevinden. Residentiële opvang Opvang en ambulante hulpverlening Alle specifieke vormen van hulp voor vrouwen in de opvang Wat meet de monitor? De monitor meet de gegevens van de cliënten in de residentiële opvang op instellingsniveau. Het gaat om hulpverlening aan cliënten vanuit de eigen centrumgemeenten en vanuit andere centrumgemeenten. De monitor rapporteert niet over bedrijfsgegevens. Deze gegevens worden uit andere bronnen verkregen. Er is ook behoefte om te weten hoe de ontwikkelingen zijn met de cliënten in de ambulante opvang. Deze ontwikkelingen meet de monitor nog niet. De monitor zal vanaf 2017 met die gegevens uitgebreid worden. Welke cliënten vangt de vrouwenopvang op? De vrouwenopvang heeft de opdracht om slachtoffers in acute en structureel onveilige situaties zo snel mogelijk de juiste opvang, bescherming en begeleiding te bieden. De mate waarin de situatie acuut is, bepaalt de snelheid waarin opvang, hulp en begeleiding tot stand komt. 6
Bij een acute en dreigende situatie komt opvang onmiddellijk tot stand. De vrouwenopvang verstaat het volgende onder een onveilige situatie: het slachtoffer ervaart de eigen situatie als onveilig en de risicotaxatie ondersteunt dit. Er is sprake van een code rood (acuut gevaar). Afhankelijk van de casus kan een code oranje (ernstig gevaar) ook reden zijn om het slachtoffer voor de crisisopvang aan te merken. De kleurcode op het moment dat de cliënten binnenkomt, geldt. Cliënten worden zoveel mogelijk binnen de eigen centrumgemeente geholpen, ambulant als het kan. Alleen in acute situaties met een hoog veiligheidsrisico of capaciteitsproblemen in de eigen centrumgemeente, vindt opvang plaats in een andere centrumgemeente. Het doel is opvang elders door capaciteitsproblemen tot een minimum te beperken. Een verbijzondering is de plaatsing van slachtoffers die zijn aangemerkt als een specifieke groep, zoals de slachtoffers eergerelateerd geweld, loverboys, mannenopvang, mensenhandel en situaties op grond van ernstige dreiging in een criminele omgeving. 7
Wat ziet een instelling? De monitor van een instelling bestaat uit een dashboard met 6 vaste grafieken. De vaste grafieken zijn: a. Indicatie van de druk op de instroom van de cliënten per kwartaal. b. Indicatie van de druk van de uitstroom van de cliënten per kwartaal. c. Redenen waarom cliënten niet zijn opgenomen, dan wel zijn verwezen naar een andere vorm van hulpverlening. d. Het aantal cliënten dat is opgenomen van binnen of van buiten het werkgebied van een instelling. e. Wachttijd tussen aanmelding en instroom. f. Redenen voor stagnatie uitstroom. De vaste grafieken geven een globaal overzicht. Daarnaast is een interactief gedeelte ontwikkeld om meer in detail de gegevens te bekijken. Er is een aantal grafieken gemaakt waarin de gebruiker de gegevens kan filteren. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk het aantal cliënten te laten zien dat is ingestroomd met een code rood indicatie afkomstig van één centrumgemeente. Voor wie is deze monitor belangrijk? Voor de instelling De monitor is voor de instelling een belangrijk hulpmiddel om zicht te krijgen op de druk op de instelling. Hij ondersteunt het gesprek met de gemeenten daarover. Daarnaast laat de monitor zien op wat voor manier een instelling invulling geeft aan het landelijk stelsel van opvang. De vrouwenopvang heeft in dat stelsel een bijzondere positie. Wettelijk is in de Wmo vastgelegd dat de (crisis-)opvang landelijk toegankelijk is. Als een vrouw (en de eventuele kinderen) door acuut huiselijk geweld in groot gevaar is en hierdoor verblijf in de eigen stad of regio een te groot risico is, werken alle steden mee aan de bescherming van het slachtoffer. Gemeentegrenzen tellen dan niet meer. 8
De vrouwenopvang zorgt ervoor dat een slachtoffer veilige opvang krijgt binnen of buiten haar werkgebied. De vrouwenopvang helpt dus niet alleen slachtoffers uit de eigen stad of regio, maar ook die uit andere gemeenten. De vrouwenopvang werkt daartoe als een landelijk netwerk. eigen regio het om een uitzonderingssituatie hoort te gaan. Het heeft de voorkeur om de slachtoffers in de eigen regio te helpen en waar het kan ambulant. De realiteit is, dat dit niet altijd lukt. Deze monitor geeft inzicht in verschuivingen tussen instellingen in de centrumgemeenten waarin zij zijn gesitueerd. Voor de gemeente De monitor is voor gemeenten een belangrijk hulpmiddel om zicht te krijgen op de druk op de instelling en op de omvang van de vraag naar veilige opvang vanuit het eigen centrumgemeentelijk gebied en van daarbuiten. Slachtoffers van geweld in afhankelijkheidsrelatie zijn inwoners van een gemeente en elke gemeente heeft een wettelijke opdracht om ervoor te zorgen dat deze slachtoffers beschermd worden. Dan is het wel belangrijk te weten om hoeveel slachtoffers het gaat, wat er aan de hand is en hoe er weer gezorgd kan worden voor herstel van veiligheid. Zowel de gemeenten als de vrouwenopvang vinden dat bij opvang buiten de 9
Hoofdstuk 2 Landelijke cijfers
Landelijke cijfers Er doen twintig instellingen mee aan de monitor. De registratie is gestart in 2015. Hiernaast presenteren we de eerste landelijke gegevens van deze registratie. Het is belangrijk aan te geven dat in dat jaar nog niet alle instellingen in staat waren om alle gegevens aan te leveren. Het gaat om absolute aantallen. Er is sprake van een groeimodel. Met de jaren zullen de gegevens steeds vollediger worden. Aantal cliënten 2015 Een overzicht van het aantal cliënten dat in 2015 in de monitor IDU is geregistreerd. Leeftijden Aantal geregistreerde cliënten binnen de monitor IDU 0-17 2.569 18-22 541 23-30 1.465 31-40 1.464 41-50 739 51-64 228 65-100 38 onbekend 294 Eindtotaal 7.339 11
1 Indicatie druk opvang 2 Aanmelding en instroom van cliënten buiten de regio 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Aanmelding Instroom Deze grafiek laat de verhouding zien tussen aanmelding van de cliënten voor opvang (blauw) en de instroom in de residentiële opvang (rood). Niet alle cliënten die zich aanmelden worden opgenomen. De verhouding tussen aanmelding en opname was in 2015 constant. 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Aanmelding Instroom Deze grafiek laat zien dat de vrouwenopvang zich inspant om opvang van cliënten in de eigen regio te bevorderen. Vragen om hulp van buiten het eigen werkgebied worden zoveel mogelijk terugverwezen als de veiligheid dit toelaat. In de grafiek wordt duidelijk dat de vraag naar opvang van buiten de centrumgemeente (blauw) veel hoger is dan dat daadwerkelijk wordt opgenomen (oranje). 12
3 Redenen geen opvang in residentiële opvang 4 Wachttijd tussen aanmelding en opname 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Gezinssamenstelling Capaciteit Veiligheid Andere hulp 600 500 400 300 200 100 Onbekend >2 jaar 1-2 jaar 6-12 maanden 4-6 maanden 2-4 maanden >2 weken tot 2 maanden 1-2 weken 3 dagen tot 1 week 2 dagen 1dag geen Ongeveer 65% van de aangemelde cliënten krijgt een andere hulp dan residentiële opvang. De redenen kunnen zijn dat er een andere vorm van hulpverlening is aangeboden, zoals ambulante hulpverlening. Ook blijkt uit deze tabel dat er een aantal cliënten naar een andere instelling is doorverwezen vanwege een veiligheidsprobleem (rood). In een enkel geval was het niet mogelijk een gezin opvang te bieden. Bijvoorbeeld omdat de voorziening niet voldoende kamers had voor het gezin. 0 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Deze grafiek laat zien hoelang cliënten op opvang moeten wachten na aanmelding. Het lukt de vrouwenopvang om de meeste cliënten binnen 3 dagen tot een week op te nemen. Bij levensbedreigende situaties wordt direct opvang geboden op een noodplaats of crisisplaats. Er zijn landelijk ongeveer 400 crisisplaatsen beschikbaar. 13
5 Risicoscreening opgenomen cliënten naar herkomst 800 600 400 200 0 Binnen Buiten Acuut gevaar Ernstig gevaar Geringe dreiging Deze tabel laat de resultaten zien van de risicoscreening. Er is een onderscheid tussen code rood (acuut gevaar) oranje (ernstig gevaar) en groen (geringe dreiging). Het gaat om cliënten die zijn opgenomen vanuit de eigen centrumgemeente (= binnen) en vanuit andere centrumgemeenten (= buiten). De redenen dat cliënten met een geringe dreiging (groen) opgevangen zijn, kunnen divers zijn. Het kan bijvoorbeeld een time-out zijn om escalatie te voorkomen. Deze duiding dient plaatselijk gedaan te worden. 6 Regioverhoudingen opgenomen clienten 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Buiten Binnen Deze tabel laat de herkomst zien van de geregistreerde cliënten. Het gaat om herkomst vanuit de eigen centrumgemeente (= binnen) of vanuit een andere centrumgemeente (= buiten). Gemiddeld komt circa 70% van de geregistreerde cliënten vanuit de eigen centrumgemeente. 14
Herkomst cliënten Leeuwarden Groningen Den Helder Assen Lelystad Zwolle Haarlem Leiden Amsterdam Apeldoorn Enschede Den Haag Utrecht Amersfoort Arnhem Deze landkaart geeft bij een aantal centrumgemeenten aan hoeveel cliënten vanuit de eigen centrumgemeente door de instelling binnen dat werkgebied worden geholpen. Blauw: cliënten afkomstig vanuit de eigen centrumgemeente. Rood: cliënten die niet binnen de eigen centrumgemeente geholpen konden worden en die zijn doorverwezen naar een andere instelling in het land. De conclusie is dat de meeste cliënten door een instelling binnen het eigen werkgebied worden geholpen. Rotterdam Dordrecht Nijmegen Middelburg Breda s Hertogenbosch Tilburg Maastricht 15
7 Indicatie druk uitstroom 8 Redenen verlengd verblijf 1200 1000 Schulden Anders Belemmerende factoren in de client zelf 800 Anders 600 400 200 0 2015 kwartaal 1 2015 kwartaal 2 2015 kwartaal 3 2015 kwartaal 4 Klaar In opvang Deze grafiek laat zien dat er in 2015 een constante wachtlijst was van rond de 130 geregistreerde cliënten per kwartaal die klaar waren om uit te stromen uit de residentiële opvang, maar waarvoor nog geen vervolghulp beschikbaar was. Niet mogelijk om naar de eigen regio terug te gaan In afwachting van verblijfstatus (BB) Geen mogelijkheden om intern/extern (ambulant) vervolgtraject op te starten Geen beschikbaarheid van een woning Belemmerende factoren in de client zelf Geen beschikbaarheid van een woning Geen mogelijkheden om intern/extern (ambulant) vervolgtraject op te starten In afwachting van verblijfstatus (BB) Niet mogelijk om naar de eigen regio terug te gaan Schulden Deze grafiek laat zien waarom cliënten langer in de opvang zijn gebleven dan noodzakelijk. Belangrijke belemmerende factoren zijn het ontbreken van passende huisvesting, het nog niet terug kunnen gaan naar de stad van herkomst en het ontbreken van aansluiting op vervolghulpverlening. 16
Hoofdstuk 3 Gebruik van de monitor
Gebruik van de monitor In dit hoofdstuk enkele opmerkingen over het gebruik, beheer, doorontwikkeling en de veiligheid van de monitor. We sluiten af met een overzicht van de deelnemers aan de monitor. Landelijke cijfers zijn geen landelijke norm De Federatie Opvang verzamelt de gegevens van de monitoren van de instellingen en maakt daarvan een landelijke rapportage. Deze landelijke rapportage geeft een landelijk beeld. Instellingen zullen altijd op onderdelen afwijken van het landelijk beeld. Als een instelling op een aantal items afwijkt, kan daar een zeer goede reden voor zijn. Bijvoorbeeld als een instelling slachtoffers helpt met complexe problematiek waarvoor een langere verblijfsduur noodzakelijk is dan bij andere instellingen met een minder complexe problematiek. Het landelijk beeld is dus geen landelijke norm waarop instellingen zich zouden moeten richten. In de lokale situatie is de landelijke rapportage bruikbaar voor het gesprek tussen een gemeente en de instelling om de eigen situatie te spiegelen aan het landelijk beeld. Beheer van de monitor Het uitgangspunt is dat iedere instelling voor vrouwenopvang de monitor zelf beheert. Elke instelling heeft een website waarop de gegevens staan. De Federatie Opvang faciliteert. De instellingen kunnen onderling gegevens vergelijken. De instelling bepaalt zelf met wie. Met de VNG is afgesproken dat de centrumgemeente vrouwenopvang toegang krijgt tot de monitor van de instelling waarmee zij een relatie heeft. In onderling overleg wordt bepaald welke gegevens met de centrumgemeente gedeeld worden. De Federatie Opvang zorgt voor een brancherapport op landelijk niveau. 18
Deelnemers aan de monitor Doorontwikkeling van de monitor De monitor geeft op dit moment alleen inzicht in verschuivingen tussen instellingen en brengt nog niet alle verschuivingen tussen de centrumgemeenten in beeld. De registraties moeten hiervoor bij enkele instellingen nog worden aangepast. In 2017 breiden we de monitor uit met informatie over het hele dienstverleningsaanbod. Hoe veilig is de monitor? De Federatie Opvang maakt gebruik van SharePoint online, een onderdeel van Microsoft Office 365. De authenticatie wordt door Microsoft afgehandeld. Door gebruik te maken van (sub)websites staan de gegevens van de instelling alleen daar waar de instelling het beheer over heeft. Instellingen kunnen onderling niet bij elkaar kijken, tenzij men elkaar daar expliciet toegang voor heeft gegeven. Microsoft voldoet aan alle eisen als het gaat om privacy. Microsoft staat op de U.S.-EU Safe Harbor list en is ISO 27001 gecertificeerd. Naam instelling Blijf Groep Kadera Vrouwenopvang Rosa Manus Stichting Arosa Moviera Blijf van mijn Lijf Parkstad Kompaan en de Bocht Fier Stichting Het Kopland Mutsaersstichting Stichting Elkerlyc Neos Kwintes PerspeKtief Stichting Wende SMO Helmond Stichting Xonar Safegroup (Juzt) Blijf van mijn Lijf Emergis Werkgebied Noord-Holland en Flevoland Zwolle en Enschede Leiden Rotterdam e.o. Gelderland en Utrecht Heerlen Tilburg Leeuwarden Groningen en Emmen Venlo Vlaardingen Eindhoven e.o. Amersfoort en Gouda Delft Den Haag e.o. Helmond Maastricht Breda Den Helder Zeeland 19
Colofon Dit is een uitgave van het Programma RegioAanpak Veilig Thuis, een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Federatie Opvang (FO) en het ministerie van VWS. Meer informatie over het programma is te vinden op www.regioaanpakveiligthuis.nl Opdrachtgever: Federatie opvang Creatie: O2 Communicatie, Maarssen December 2016