Energy Management Solution

Energy Management Solution Hoger rendement, lagere uitstoot.

2 Im Blick

Kansen zien en benutten. Beste lezer, Een zorgvuldige omgang met hulpbronnen en kostenverlaging zijn voor het succes van ondernemingen vandaag de dag belangrijker dan ooit. Stijgende energiekosten en een verhevigde concurrentie dwingen ondernemingen om hun middelen efficiënt in te zetten. Toch wordt er op veel plaatsen nog te slordig omgesprongen met onze natuurlijke hulpbronnen. Als gevolg daarvan lopen veel ondernemingen regelmatig kansen mis om energie en energiekosten te besparen. Aan de ene kant worden besparingsmogelijkheden in bijvoorbeeld de producerende industrie slechts gedeeltelijk benut, omdat energie te weinig als productiviteitsfactor wordt gezien. Aan de andere kant blijven ook in de transportsector en vooral in de gebouwen zelf veel energiebesparingsmogelijkheden onbenut. Toch is er langzaam maar zeker een kentering merkbaar: zo is in Frankrijk de richtlijn RT2012 ingevoerd, die het energieverbruik van nieuwe gebouwen beperkt en in het kader hiervan de installatie van energiemeters verplicht stelt. Ook in Duitsland schrijft de energiebesparingsverordening EnEV een maximaal energieverbruik voor. Green Buildings en certificering van gebouwen worden steeds belangrijker. De nieuwe, wereldwijd gedefinieerde norm ISO 50001:2011 voor energiebeheersystemen toont de noodzaak aan van internationale richtlijnen. Het uitgebreide kader verdient hier aandacht, omdat het niet alleen op gebouwen is gericht maar op de gehele energie-intensieve industrie en gemeenschapsvoorzieningen. Kostenverlaging en duurzaam beleid blijken niet tegenstrijdig met elkaar te zijn, maar kunnen juist naast elkaar bestaan met behulp van een efficiënt en slim energiebeheer. Hier kan SAUTER dankzij haar jarenlange ervaring, uitgebreide expertise op het gebied van gebouwautomatisering en wereldwijde vestigingen integrale ondersteuning bieden aan bedrijven: doordat we het energieverbruik van productie-installaties en gebouwen aan een uitgebreid onderzoek onderwerpen, ontstaat er een compleet beeld van het totale energieverbruik van een onderneming. Op basis hiervan kunnen onze klanten gerichte maatregelen treffen om het energieverbruik en daarmee ook de kosten te verlagen. Ik wens u bij het lezen veel inspiratie toe. Bertram Schmitz, CEO Editorial 3

Meer weten? Overzicht van SAUTER EMS. 6 78 10 Gecreëerd op basis van ervaring Waarom EMS? Als specialist voor energie-efficiënte gebouwen stelt SAUTER het energiebeheer centraal. Wij zijn overtuigd van de toepasbaarheid van EMS. Energie-efficiëntie methoden en certificeringen Regelmatige optimalisaties zijn een essentieel onderdeel van het energiebeheer. Speciale methoden en certificeringen ondersteunen bij het opsporen van besparingsmogelijkheden. EMS voor alle behoeften Bent u CEO, faciliteitsmanager of technisch directeur? EMS biedt informatie en middelen die zijn aangepast aan de specifieke behoeften. Ontdek uw persoonlijke voordeel! Energiebeheer conform ISO 50001 De introductie van een energiebeheersysteem is een van de grootste uitdagingen waar ondernemingen voor staan. EMS ondersteunt alle eisen voor een certificering conform ISO 50001. Zo is een ondernemingscertificering probleemloos mogelijk. Programma met toekomst Werken met systeem. Met SAUTER EMS worden diverse taken van het tienpuntenprogramma ECO10 ingevuld. Daarmee kunt u de bedrijfskosten gecontroleerd verlagen en een duurzame bijdrage leveren aan de bescherming van het klimaat. 4 Overzicht

11 Uitstekend geschikt Waar kunt u EMS toepassen? EMS kan in alle sectoren besparingsmogelijkheden opsporen. Een aantal bedrijfstypen kunnen echter extra profiteren. 12 26 Wereldwijde succesver- SAUTER en SAP Re- halen search doen gezamenlijk Welke cruciale rol speelt de energie? Waar wordt EMS toegepast? EMS registreert de energierelevante gegevens en analyseert de besparingsmogelijkheden in uw bedrijf. Nu al profiteren wereldwijd veel gerenommeerde ondernemingen en instituten van Sauter EMS. Lees hoe bij deze referenties het energieverbruik dankzij EMS kon worden verminderd. onderzoek Op weg naar de toekomst met EMS. Energie is een belangrijke factor in de producerende industrie. SAUTER en SAP Research zijn een succesvolle onderzoekssamenwerking aangegaan om de energieverbruiksgegevens continu te optimaliseren. 28 EMS highlights Kent u de belangrijkste highlights? EMS gestandaardiseerd en flexibel toepassen, opschalen en uitbreiden, energieverbruik visualiseren en ten slotte continu optimaliseren. Hier vindt u een overzicht! Overzicht 5

Gecreëerd op basis van ervaring. Kies voor SAUTER. Al meer dan 100 jaar zorgen wij wereldwijd voor een goed klimaat en welzijn in leefruimtes. Wij verlagen uw kosten en tegelijkertijd de CO 2 -uitstoot. Zo profiteren u én het milieu van onze oplossingen voor uw gebouw. Wij kennen de energiestromen en regelen ze. Hier ligt onze verantwoordelijkheid. Voor een rendabel gebruik gedurende de gehele levenscyclus van het gebouw en de besparing van hulpbronnen voor een beter milieu. Daarbij gaat het niet alleen om de juiste systemen, maar ook om overtuigende service. Vooral bij gesegmenteerde gebouwen zijn transparantie en de visualisatie van het energieverbruik belangrijke basisvoorwaarden voor optimalisatiemaatregelen. Een centraal beheer is daarbij essentieel: Energy Management Solution, kortweg EMS, van SAUTER. Want de transparante weergave van uw energiestromen met EMS zorgt er niet alleen voor dat enorme besparingsmogelijkheden aan het licht komen, maar biedt ook een oplossing voor alle praktische problemen. Waarom? EMS garandeert de continue en actuele bewaking van het energieverbruik en herkent een verhoogd energieverbruik direct. Zo kunt u uw bedrijfskosten blijvend verlagen. EMS is een essentieel onderdeel voor de implementatie, certificering en naleving van richtlijnen volgens internationale en nationale normen als ISO 50001:2011 (vervangt EN16001), LEED, BREEAM, DGNB, HQE, Green Calc+ enz. EMS maakt het energieverbruik inzichtelijk, waardoor u de CO 2 -uitstoot aanzienlijk kunt verminderen ter bescherming van natuur en milieu. EMS biedt u langdurige investeringsbescherming door de ondersteuning van verschillende fabrikanten en gestandaardiseerde protocollen. Daarmee worden uw investerings- en exploitatiekosten verlaagd. Het modulaire concept van EMS biedt u planningszekerheid, omdat het systeem op elk moment kan worden uitgebreid en flexibel toepasbaar is. Het ondersteunt alle gangbare normen en leidt zodoende tot een lager aankoopbedrag. 6 Uit ervaring

Voor energiebeheersystemen conform ISO 50001. Ondernemingen zijn verplicht, mede op basis van wetgevingen in verschillende landen, om energiebeheersystemen in te voeren en zich daarnaast ook officieel te laten certificeren dan wel te auditeren. De wetgeving beoogt in de eerste plaats klimaatdoelstellingen te realiseren. De doelen voor de individuele ondernemingen dienen nader te worden ingevuld. Hierbij gaat het om het efficiënte gebruik van de verschillende energievormen, en in het verlengde daarvan om kostenvermindering en uiteindelijk om een versterkte concurrentiepositie van de onderneming. Onmisbaar voor de realisatie van een EMS in ondernemingen zijn de afbakening van het projectteam en de ondersteuning door en eventueel de participatie van het (top)management. Ook het concrete contact met de eindverbruikers en gebruikers van de gebouwen is noodzakelijk voor het welslagen van het project. Het management dient het energiebeleid van de onderneming uit te stippelen en met de projectleiders de betreffende doelen en tijdschema's te definiëren. Analysing Optimising Measuring Display & Monitor EMS zorgt voor de complete meting en analyse van het energieverbruik en de bewaking ervan. Hiermee kunnen volgende optimalisatiemaatregelen worden gedefinieerd, op basis waarvan het energiebeheerteam, de EMS-manager of de directie besluiten kunnen nemen. Continual improvement Management review Energy policy Energy planning Bij de analyse en de uitwerking van de optimalisatievoorstellen ondersteunt SAUTER de ondernemingen met geschoolde experts op het gebied van energieefficiëntiemaatregelen, en gaat volgens het afgebeelde optimalisatieprincipe te werk. Dit wordt in de ISO 50001-norm gebruikt en is gebaseerd op de PDCAmethode (Plan-Do-Check-Act) voor verschillende kwaliteitsbeheerprocessen. Internal audit of the EnMS Analysing Introduction and implementation Optimising Measuring Display & Monitor Uit ervaring 7

Energie-efficiëntie methoden en certificeringen. Bij SAUTER worden ultramoderne methoden gebruikt voor de doorontwikkeling en borging van de energie-efficiëntie van automatiseringssystemen. Ze vormen een aanvulling op de jarenlange ervaring op het gebied van gebouwtechniek en gebouwautomatisering. Onze specialisten zijn lid van diverse standaardiseringsorganen en maken gebruik van modellen als EN15232 evenals de certificeringen voor energie-efficiënte gebouwautomatiseringssystemen. Eerste certificeringen conform eu.bac systems en daarop gebaseerde optimalisatiemaatregelen zijn al uitgevoerd. System A+ A B C D E F Juist in het gebruik van een gebouw schuilen veel optimalisatie- en daarmee ook besparingsmogelijkheden op de lange termijn. Daarom is het des te belangrijker om al in de planningsfase van het gebouw rekening te houden met investeringen in efficiënte installatietechniek. De bedrijfskosten van een gebouw gedurende tien jaar zijn ongeveer zo hoog als de totale aanvankelijke investering in de gebouwtechniek bij nieuwbouw inclusief gebouwautomatisering. Door hogere investeringen in een energie-efficiënte installatietechniek en een omvangrijkere gebouwautomatisering kunnen die bedrijfskosten worden verlaagd. Door een optimale bedrijfsvoering kunnen ze nogmaals aanzienlijk worden gereduceerd. Een optimale bedrijfsvoering houdt in dat alle energierelevante gegevens door een energiebeheersysteem (software) worden geregistreerd en verwerkt. De gegevens kunnen worden gevisualiseerd, zodat alle belangrijke processen en parameters inzichtelijk worden gemaakt. Op die manier heeft de gebouwbeheerder een instrument in handen, waarmee hij het energieverbruik van een gebouw continu kan verbeteren. Zo besparen gebouweigenaren op de lange termijn kosten zonder het milieubelang uit het oog te verliezen. Bedrijfskosten Gebruiksduur Meerinvesteringen voor efficiënte installatietechniek Investering bouw Besparing efficiënte installaties Besparing bedrijfsvoering Prof. dr.-ing. Rainer Hirschberg FH Aachen (Hogeschool Aken), studierichting architectuur: technische ontwikkeling en milieuvriendelijk bouwen 8

Programma met toekomst. In EMS komt onze doelstelling naar voren om het ondersteunt consequent onze strategie voor een open, energieverbruik in gebouwen efficiënt en milieuvriendelijk geïntegreerde en flexibele gebouwautomatisering en de te plannen en te realiseren. Daarbij volgen we ons naadloze onderlinge verbinding van alle segmenten. tienpuntenprogramma ECO10. Daarbij laat SAUTER EMS zien hoe belangrijk het Dankzij SAUTER EMS kunnen wij diverse onderdelen energiebewuste gedrag van de gebruikers in de praktijk van dit innovatieve efficiëntieprogramma direct voor u is. Hier komen de mogelijkheden van ons energiebeheer realiseren. Want met EMS centraliseren en visualiseren wij om de hoek kijken. Daarom brengen wij u punt 10 van ons alle energierelevante informatie en kunnen wij uw verbruik ECO10-programma onder de aandacht: wij garanderen met interne en externe benchmarks kritisch vergelijken. u de verlaging van uw bedrijfskosten. Hierdoor kunnen wij uw uitstoot drastisch terugbrengen en zodoende uw bijdrage aan de bescherming van het klimaat blijvend garanderen. Dit geldt vooral als we de innovatieve, eu.bac-gecertificeerde producten en oplossingen van Sauter kunnen toepassen. EMS SAUTER ECO10: het antwoord op geld- en energieverspilling. EMS maakt het zichtbaar. Wij observeren en meten, wij analyseren en beoordelen, wij PL SAUTER ECO10, het tienpuntenprogramma zo verhoogt SAUTER met uitgebreide systeemcompetentie de energie-efficiëntie: A E NN I NG USAG reageren en optimaliseren, toekomstbestendig wij maken gebouwen 1. CENTRALISEREN en VISUALISEREN van energierelevante gegevens 2. Kritische analyse van het VERBRUIK: benchmark intern en extern 3. Op maat gemaakt ENERGIECONCEPT voor de volledige levenscyclus van het gebouw 4. Evaluatie van HERNIEUWBARE ENERGIEËN 5. Drastische VERMINDERING van de CO2-UITSTOOT 6. Innovatieve en gecertificeerde PRODUCTEN en OPLOSSINGEN 7. Open en geïntegreerde GEBOUWAUTOMATISERING 8. Afstemming van BUITENSCHIL VAN HET GEBOUW, gebouwautomatisering SIA 380/1 Minergie Grenzwert Nichtwohngebäude Ziel Minergie - P en installaties Grenzwert Nichtwohngebäude Neubau Altbau saniert KWh/m²a 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 Ist 500 550 R EA Levenscyclus van het gebouw 9. Energiegerichte GEDRAGSVERANDERING van de GEBRUIKERS L I S AT I O N er ontstaat een nieuw gebouw 10. Duurzame VERLAGING van de BEDRIJFSKOSTEN A B C Maatregelen voor het behoud van de waarde gedurende de levenscyclus Met programma 9

Uw voordeel met EMS? U bent CEO of CFO Topmanagers kiezen voor EMS. Dat garandeert niet alleen een goede CO 2 - balans, maar zorgt ook voor een gunstige kostenbalans. Want kostentransparantie, besparingseffecten en milieubescherming zijn vandaag de dag hoofdzaak geworden. Daarnaast zijn voor het imago van een onderneming een verantwoorde omgang met hulpbronnen en een efficiënt, milieuvriendelijk energieverbruik belangrijke onderdelen van de ondernemingsstrategie en de ondernemingsfilosofie. (Corporate Social Responsibility). faciliteitsmanager of gebouwbeheerder Gebouwbeheerders werken met EMS. Zo kan het energieverbruik centraal worden bewaakt en blijven de kosten onder controle. Want juist bij decentrale gebouwen hebben faciliteitsmanagers tegenwoordig voor een efficiënt gebruik behoefte aan de mogelijkheid voor continue bewaking. vastgoedeigenaar Eigenaren profiteren van EMS. Niet alleen omdat de positieve uitstraling van uitstootvermindering de aantrekkelijkheid van het verhuuraanbod verhoogt. Een modern energiebeheer draagt tegenwoordig bij aan de waardestijging van een gebouw en staat garant voor de kapitaalinvestering. technisch directeur Technisch directeuren hebben baat bij EMS. Dankzij de directe alarmering bij storingen kan immers onmiddellijk worden ingegrepen. Want technici kunnen door de dagelijks actuele weergave van de energiewaarden uw kwaliteiten tegenwoordig veel beter benutten. Hierdoor is een snellere reactie, hogere servicekwaliteit en daarmee grotere klanttevredenheid gegarandeerd. 10 Alle behoeften

Uitstekend geschikt. Energiebeheeroplossingen kunnen in elke branche waardevolle besparingsmogelijkheden blootleggen. Vooral in de volgende sectoren wordt SAUTER EMS met succes toegepast: filiaalbedrijven met veel optimalisatiemogelijkheden door opschaling van de kennis over één filiaal naar het totale filiaalnetwerk datacenters met een constant groeiende rekencapaciteit vastgoedbeheer met een portfolio van meerdere huurobjecten luchthavens met gesegmenteerde gebouwen en docks kantoorgebouwen met diverse, heterogene kantoorunits productiebedrijven kantoorgebouwen met wisselende huurobjecten en een centraal beheer ziekenhuizen, klinieken en medische inrichtingen met wijdvertakte gebouwdelen Branches 11

Energie: een belangrijke factor voor de kosten- en CO 2 -balans. De vermindering van het energieverbruik is voor iedere onderneming een aandachtspunt. Bij veel ondernemingen wordt echter getwijfeld over de juiste aanpak. Met de software SAUTER EMS heeft u een instrument in handen, op basis waarvan u de juiste maatregelen kunt treffen en consequenties voor de toekomst kunt trekken. Hoe hoog zijn de werkelijke verbruikswaarden, hoe wordt het energieverbruik gepresenteerd, verdeeld over energiebronnen, productieonderdelen, gebouwsegmenten, productieinstallaties of complete gebouwen? Deze vragen staan aan de basis van elk energiebeheerproject. De software SAUTER EMS levert de antwoorden op deze vragen. Het energiebeheersysteem EMS biedt drie pluspunten: geringer energieverbruik, verminderde CO 2 -uitstoot en lagere kosten. Dankzij EMS uitgerust voor de toekomst Door het gebruik van EMS kunnen ondernemingen grote besparingen op hun bedrijfskosten realiseren: afhankelijk van de optimalisatiemogelijkheden kunnen de energiekosten met meer dan 40 procent worden verlaagd. Daardoor kunnen ondernemingen hun CO 2 -uitstoot aanzienlijk verminderen. Bovendien bent u dankzij EMS uitstekend uitgerust voor alle bestaande en toekomstige wettelijke voorschriften met betrekking tot energiedoelstellingen en milieubescherming. Want alleen wie exact registreert en goed analyseert, stelt de toekomst van zijn onderneming 12 SAUTER succesverhalen

veilig als het gaat om werkelijke duurzaamheid. Diverse voordelen Bovendien is EMS een zeer flexibel systeem: het kan op elk moment aan de behoefte van de klant worden aangepast. Op basis van de geregistreerde gegevens biedt EMS een eenvoudige en overzichtelijke weergave en functionele analyse van het energieverbruik, waardoor een actief en geoptimaliseerd energiebeheer ontstaat. Zo worden besparingsmogelijkheden bij het energieverbruik in één oogopslag zichtbaar en als gevolg daarvan kunnen productieinstallaties en gebouwen efficiënter worden beheerd. Kort samengevat: dankzij EMS kunnen ondernemingen hun energiedoelstellingen gemakkelijker bereiken. EMS ondersteunt ondernemingen om hun effectiviteit en productiviteit te optimaliseren en zo de concurrentiepositie aanzienlijk te verbeteren. Als specialist voor energie-efficiënte totaaloplossingen en vanwege de jarenlange ervaring op het gebied van energiebeheer is SAUTER de ideale partner voor advies, implementatie en dienstverlening als het gaat om EMS. Intelligente beheersing van complexe taken SAUTER is in de wereld van de gebouwautomatisering al vele jaren brancheoverkoepelend een veelgevraagde aanbieder van systemen. Op basis van onze expertise en 100-jarige kennis ontstaan wereldwijd ultramoderne gebouwen die met duurzame technologieën duidelijke voordelen laten zien ten opzichte van concurrenten wat betreft beschikbaarheid, investeringsbescherming en energieefficiëntie. Drie belangrijke redenen om voor SAUTER EMS te kiezen: visualisatie van het energieverbruik, uitgebreide analysemogelijkheden en ondersteuning bij certificeringen, verminderde CO 2 -uitstoot, geoptimaliseerd energieverbruik en daardoor lagere kosten. SAUTER succesverhalen 13

EMS in life sciences: Boehringer Ingelheim start pilotproject om energiekosten en CO 2 -uitstoot te verminderen. De afdeling Ingenieurtechniek van Boehringer Ingelheim beoogt de energiebehoefte en de CO 2 -uitstoot op de vestiging Ingelheim uiterlijk in 2020 met 20 procent te verlagen. Hierbij kiest de onderneming voor SAUTER EMS. Uit de analyse van 5000 datapunten en tellers van het pilotproject in Ingelheim bleek dat het grootste deel van de energiebehoefte voor de luchtzuivering in de laboratoria nodig is en dat de besparingsmogelijkheden op dit onderdeel het grootst zijn. Daarnaast bleek dat door het gebruikersgedrag veel meer besparingsmogelijkheden realiseerbaar zijn dan werd verwacht. Daarop werd een besparingsproject in het leven geroepen, waardoor de onderneming haar ambitieuze doelen al voor een groot deel heeft kunnen verwezenlijken. Het energieverbruik per ruimte te bepalen, is vandaag de dag geen probleem; de energiebehoefte per getransporteerde kubieke meter lucht weer te geven, is echter een uitdaging die alleen door middel van optimale softwareoplossingen kan worden aangegaan. SAUTER EMS registreert hiervoor eerst de energiehoeveelheden per ventilatiesysteem en berekent de energiekosten per kubieke meter getransporteerde lucht. Dankzij volumestroommetingen bij elk verbruikerspunt is bekend hoeveel lucht per uur in elke afzonderlijke ruimte wordt geblazen. Op basis hiervan kunnen de energiekosten per gebruiker respectievelijk per ruimte worden berekend en volgens het veroorzakersprincipe worden weergegeven. Voor de analyse zijn onder andere de waarden van temperatuur-, druk- en vochtsensoren met de gebouwregeltechniek gevisualiseerd en aan EMS doorgegeven. Daarnaast bleek het een voordeel te zijn dat door de installatie van de gebouw- en laboratoriumautomatisering een hoge automatiseringsdichtheid aan meeten regelinstallaties bestond, zodat ongeveer twee derde van alle nieuw te installeren tellers als virtuele versie kon worden uitgevoerd, wat de investeringskosten aanzienlijk verminderde. Eerste optimalisatieactiviteiten uitgevoerd Uit de EMS-analyse bij Boehringer Ingelheim bleek dat het grootste deel van de energiebehoefte van de RLTinstallatie (ruimteluchttechniek) in de laboratoria nodig is. «Het resultaat kon zelfs nog nauwkeuriger worden Afbeelding: Boehringer Ingelheim 14 SAUTER succesverhalen

bepaald», aldus Klaus Roos van de afdeling Ingenieurtechniek Boehringer Ingelheim. «We hebben ontdekt dat de meeste energie vooral voor de luchtbevochtiging wordt verbruikt.» Vervolgens zijn er concrete maatregelen genomen om de installatietechniek verder te optimaliseren. Aangezien de ventilatie van de ruimtes via een centraal klimaatapparaat plaatsvindt, worden hier volumestroomregelaars met een actief positiemeldings-signaal gebruikt. «Om het installatiegebruik te optimaliseren, moesten we erachter komen welke volumestroomregelaars het ongunstigst werken, waar dus de meeste druk wordt vernietigd», vertelt Sven Pohlmann, eveneens medewerker van de afdeling Ingenieurtechniek Ingelheim. Aan de centrale installatie werd dan een lagere druk ingesteld, wat het energieverbruik aanzienlijk vermindert. Geïntegreerde rapportagefunctie conform EnEV Aangezien volgens de energiebesparingsverordening (EnEV 2009) om de tien jaar een energetische inspectie moet worden uitgevoerd, komt de in SAUTER EMS geïntegreerde rapportagefunctie de exploitant goed van pas. De energiebesparingsverordening EnEV bepaalt dat bij nieuwe gebouwen en bij energetische saneringen van openbare gebouwen de energiekengetallen moeten worden gedocumenteerd. Wie hiervoor geen cijfers kan aantonen, riskeert hoge geldboetes. Daarom worden voor dergelijke dataonderzoeken vaak externe firma's ingehuurd, wat echter extra kosten met zich meebrengt. «Daarom hebben wij samen met de medewerkers van de afdeling Ingenieurtechniek Ingelheim een applicatie ontwikkeld die de vereiste documentatie automatisch uitvoert», vertelt Alfred Streit, projectleider bij SAUTER. Daarmee is een soort inspectietool gecreëerd. Andere projecten gepland Op grond van de ervaringen uit het pilotproject op de vestiging Ingelheim, is de afdeling Ingenieurtechniek van plan om SAUTER EMS ook voor andere gebouwen te installeren. Als volgende project moet het zogenaamde comfortveld met de proceskengetallen en energetische optimalisaties in overeenstemming worden gebracht: doel is om in de droge, koude winter een aangename warmte bij een luchtvochtigheid van ten minste 30 procent statische vochtigheid te garanderen. In de warme en vochtige zomermaanden daarentegen worden een aangename koelte en een iets lagere luchtvochtigheid gerealiseerd. Boehringer Ingelheim De geneesmiddelenproducent Boehringer Ingelheim werd in 1885 in Ingelheim, in de Duitse deelstaat Rijnland-Palts, opgericht. Vandaag de dag zijn in de internationaal opererende onderzoeksonderneming 41.300 medewerkers werkzaam op alle continenten. Op de onderzoekscampus in Biberach an der Riß bevindt zich sinds 1985 een van de modernste en grootste productie-installaties voor celcultuur in Europa: het Biotechnicum. Internationaal is de vestiging vooral bekend om haar biotechnisch geproduceerde farmaceutica. SAUTER succesverhalen 15

EMS op EuroAirport: één systeem voor uiteenlopende gebouwen. Steeds het overzicht bewaren over de vliegbewegingen, is cruciaal voor een vliegveld als de binationale EuroAirport Basel-Mulhouse-Freiburg. Bijna even belangrijk is het om continu op de hoogte te zijn van het actuele energieverbruik van de talloze gebouwen op het luchthaventerrein. De softwareoplossing EMS van SAUTER levert alle energiegegevens in één oogopslag en helpt de EuroAirport om energiebronnen efficiënt en duurzaam te gebruiken. 96.023 megawattuur energie, gro- Bij een dergelijke diversiteit aan ener- Een totaalsysteem tendeels in de vorm van elektriciteit en giegebruikers is het niet eenvoudig om De aan het nieuwe bewakings- en aardgas, verbruikte de EuroAirport in het overzicht te bewaren. energiebeheersysteem gestelde eisen waren hoog. Het moest niet alleen 2009. Dan is het de moeite waard om de werkelijke verbruikswaarden De EuroAirport heeft daarom in 2010 compatibel zijn met het bestaande nader te bekijken om vast te stel- besloten om het energieverbruik te gebouwbeheersysteem len waar besparingsmogelijkheden optimaliseren. Allereerst werden er lende externe systemen en informatie- liggen. richtlijnen voor het energieverbruik bronnen toelaten, zoals het overzicht opgesteld. Vervolgens is er voor alle van leveranciers, maar ook flexibel, gebouwen een diagnose van de gebruikersvriendelijk en eenvoudig te Op het terrein van de EuroAirport energieprestaties Hier- bedienen zijn. De softwareoplossing Basel-Mulhouse-Freiburg een door werd weliswaar duidelijk waar SAUTER EMS voor een actief energie- groot aantal gebouwen en installaties de verbeterpunten lagen, maar het beheer wist te overtuigen, omdat aan met een zeer divers gebruikspatroon: was alle eisen werd voldaan. van Grote diversiteit in gebruik staat slechts een uitgevoerd. momentopname. en vliegtuig- Daarna moest er een systeem worden hangar en magazijngebouw tot en met gevonden waarmee het complexe Energiegegevens in één de verkeerstoren. Ieder gebouw stelt energieverbruik van de EuroAirport in oogopslag eigen eisen aan het binnenklimaat. real-time kon worden gecontroleerd. SAUTER Foto: Juri Weiss passagiersterminal, 16 SAUTER succesverhalen Energy verschil- Management

Solution (EMS) integreert, visualiseert en vergelijkt het verbruik over elke gewenste periode en toont alle relevante energiegegevens in één oogopslag. Schommelingen in het energieverbruik bijvoorbeeld in de loop van de dag kunnen gemakkelijk opgespoord en gecorrigeerd worden. De gegevens worden in real-time gecontroleerd en in een continue, dynamische weergave getoond. Zodra een ingestelde grenswaarde wordt overschreden, verstuurt het systeem een alarm per e-mail of sms. Philippe Gauthier, hoofd van de technische dienst van de EuroAirport, spreekt zijn waardering uit over de softwareoplossing EMS van Sauter: Het bijzondere voordeel van deze oplossing zit hem in het gemak waarmee data en analyses kunnen worden geïntegreerd. Alleen zo vinden we aansluiting bij de gewenste stand van de milieutechniek en kunnen we een optimale bedrijfsvoering van de technische installaties garanderen. Dankzij het projectmanagement en de betrouwbaarheid van SAUTER EMS hebben we dit integratieproject met succes kunnen afronden. Over het geheel genomen, hebben onze energietechnische verbetermaatregelen tot aanzienlijke besparingen geleid. Voor ons plan om het energieverbruik onder controle te krijgen en daarmee ook de gewenste besparingen te realiseren en onze ecologische voetafdruk te verkleinen, hadden we behoefte aan een geïntegreerd en betrouwbaar meet- en afleessysteem dat voor de gebruiker eenvoudig te bedienen is. Tegelijkertijd moesten we rekening houden met het grote aantal bestaande technische voorzieningen. Daarom is het vooral de flexibiliteit van de oplossing SAUTER EMS geweest die ons heeft overtuigd en die ons nu in staat stelt om onze doelstellingen te realiseren, aldus Vincent Devauchelle, adjunct-directeur van de EuroAirport. EuroAirport Basel-Mulhouse-Freiburg De eerste infrastructuren van de EuroAirport zijn in 1946 in gebruik genomen. Het succes van de luchthaven is te danken aan zijn buitengewoon gunstige ligging in het hart van West-Europa en drie economisch sterke regio's (de Elzas, Noord-Zwitserland en Baden-Württemberg). Dankzij zijn infrastructuur kan de EuroAirport alle verkeersstromen verwerken. In 2011 werd voor het eerst een passagiersaanbod van meer dan 5 miljoen geregistreerd. Het luchtnet bestrijkt in het lijnverkeer tussen de 60 en 80 luchthavens in circa 30 landen, die dagelijks of meerdere keren per week direct worden aangevlogen. Meer dan 20 verschillende luchtvaartmaatschappijen verzorgen het dagelijkse lijnenaanbod van circa 80 tot 100 vluchten op de EuroAirport. SAUTER succesverhalen 17

Duurzaamheidsfactor geeft bij de Rabobank de doorslag voor SAUTER EMS. Het nieuwe hoofdkantoor van Rabobank Nederland in Utrecht staat volledig in het teken van duurzaamheid. Bij de bouw van de twee 105 meter hoge torens met glazen voorgevels stonden duurzaamheid en energieverbruik centraal, met name als het gaat om de gebruikte materialen en installaties. Daarom heeft de Rabobank gekozen voor SAUTER EMS. Milieu- en duurzaamheidsaspecten spelen bij de Rabobank een belangrijke rol. Dat bleek niet alleen bij de nieuwbouw van de bank in het centrum van Utrecht, maar kwam eerder al naar voren bij de sloop van het oude Rabobank-gebouw, dat voorheen op dezelfde plaats had gestaan: 98 procent van het sloopmateriaal werd gerecycled. Honderd ton glas werd gesmolten en hergebruikt, systeemwanden en veiligheidssluizen werden in een ander gebouw van de bank gebruikt en de grote waterpomp werd geschonken aan een schoolgebouw in Malawi. Ook bij de nieuwbouw stonden duurzaamheidsfactoren centraal. Zo valt het gebouw op door een zeer lage energie-efficiëntie coëfficiënt: dankzij het efficiënte energieverbruik is die 35 procent lager dan de Nederlandse regering voorschrijft. Bovendien was het feit dat SAUTER al haar producten volgens de RoHS-richtlijn (Restriction of Hazardous Substances) produceert één van de doorslaggevende factoren voor Rabobank Nederland om voor SAUTER te kiezen. De duurzaamheid van gebouwen wordt in Nederland op basis van de GreenCalc-certificering beoordeeld, die onder meer is gebaseerd op het verbruik van energie, water en bouwmaterialen. Met meer dan 300 punten is de Rabobank in Utrecht één van de duurzaamste gebouwen van Nederland. In het algemeen streeft de Rabobank 18 SAUTER succesverhalen

ernaar om in al haar gebouwen zo weinig mogelijk bouwmateriaal, energie en water te verbruiken. Daarom worden er zo veel mogelijk gerecyclede materialen en duurzame energieën gebruikt. En aangezien transparantie en duurzaamheid voor de Rabobank kernwaarden zijn, viel de keus op SAUTER als leverancier van het energiebeheersysteem voor het gebouw in Utrecht. Aan de basis van de EMS-oplossing voor de Rabobank staat een slim meetconcept. Tijdens de implementatiefase kwamen de flexibiliteit en de kwaliteit van SAUTER EMS duidelijk naar voren, want wij konden het systeem eenvoudig aan onze behoeften en wensen aanpassen, aldus Nardi Kemp, projectmanager bij de Rabobank. Al met al ondersteunt SAUTER EMS de Rabobank in haar streven naar duurzaamheid. De Rabobank Groep vat het principe als volgt samen: Duurzaamheid moet geaccepteerd zijn en alles wat geaccepteerd wordt, moet duurzaam zijn. Het Rabobank-gebouw in Utrecht Met een hoogte van 105 meter en een oppervlakte van 56.000 m 2 is het nieuwe hoofdkantoor het paradepaardje van de Rabobank, vanwege zijn openheid en flexibele kantoorinrichting. Het gebouw biedt ruimte aan 6.500 werknemers, die dankzij het werken met laptops afhankelijk van de uit te voeren taak de meest geschikte werkplek flexibel kunnen kiezen en gebruiken. EMS bij de Rabobank Het Rabobank-project werd gekenmerkt door de nauwe samenwerking tussen de klant en SAU- TER. Hierdoor kon de Rabobank het project van begin af aan in goede banen leiden. De structuur van SAUTER EMS is zo gekozen dat het verbruik van duurzame energiebronnen op elk moment inzichtelijk is. Gelukkig is het verbruik efficiënter dan in de planningsfase was voorspeld. Het verbruik zal in de toekomst verder worden geoptimaliseerd opnieuw in nauwe samenwerking tussen de Rabobank en SAUTER. SAUTER succesverhalen 19

De luchthaven van Parijs voldoet aan de milieurichtlijnen dankzij SAUTER EMS. Satelliet 3 van terminal 2E van de internationale Franse luchthaven Paris-Charles de Gaulle beschikt op een over zeven niveaus verdeeld oppervlak van 225.000 m2 over een verwerkingscapaciteit van 8,5 miljoen passagiers. In 2011 is de S3 uitgerust met SAUTER EMS. Deze investering leverde alleen al wat betreft het verbruik voor de verwarming besparingen op van 38 procent. Om een constant hoog niveau van lers heeft berekend, wordt deze naar maliseerd om de vastgelegde doelstel- ruimtecomfort en een permanente de hulpinstallaties gedistribueerd. Alle lingen te realiseren zonder het comfort energiebewaking te kunnen garande- installatienetwerken zijn uitgerust met van de passagiers te beperken. ren, was de luchthaven Paris-Charles tellers, die op hun beurt op het EMS de Gaulle op zoek naar een een- zijn aangesloten. Hierdoor kan het Vergeleken met 2010 kon in 2011 voudig te bedienen meetsysteem met verbruik bijgehouden en bewaakt en zodoende het warmwaterverbruik veelzijdige dagelijks actueel geanalyseerd en voor de verwarming van de S3 verwerkt worden. met 38 procent worden verlaagd. analysemogelijkheden dat gedetailleerde diagrammen en Daaraan hebben weliswaar ook de uitgebreide rapporten levert en Bovendien zijn de energiebeheersoft- milde buitentemperaturen in dit jaar kan controleren of de opgewekte ware EMS en de bewaking van de bijgedragen, maar de dagelijkse energie overeenkomt met de verbruik- technische installaties permanent met bewaking van het energieverbruik te energie. Nadat de opwekeenheid elkaar verbonden, zodat de instelling heeft ervoor gezorgd dat de regelin- de energie door middel van totaaltel- van de installaties kan worden geopti- stallaties vraaggestuurd konden wor- Aéroports de Paris Didier Boy de la Tour koos voor SAUTER EMS. Het systeem 20 SAUTER succesverhalen

den ingesteld. Zo kon de energie optimaal worden gebruikt. Ook het verbruik van koud water, koud tapwater en stroom kon, vergeleken met de doelstellingen en het verbruik in het jaar ervoor, aanzienlijk worden verminderd. Zo werd het koudwaterverbruik ten opzichte van de doelstellingen met 3 procent en ten opzichte van 2010 met 6 procent teruggebracht. Het stroomverbruik nam, ten opzichte van de doelstelling voor 2011, zelfs met 8 procent af. Het verbruik van koud tapwater daalde tot slot vergeleken met het jaar ervoor met bijna 4 procent. Sinds juli 2012 is ook satelliet 4 van terminal 2E (S4), met een verwerkingscapaciteit van 7,8 miljoen passagiers per jaar, uitgerust met tellers voor de warmwater-, koudwater- en leidingwaternetten, die op hun beurt allemaal zijn aangesloten op EMS. Hiermee voldoet satelliet 4 aan de nieuwe Franse richtlijnen, die erop zijn gericht om een hoge milieukwaliteitsnorm (HQE Haute Qualité Environnementale) te garanderen. Alain Stephan, adjunct-hoofd van de technische dienst en installatie van S3/S4 op de luchthaven Paris-Charles-de-Gaulle, vertelt: Milieuaspecten spelen in ons dagelijks werk een steeds belangrijkere rol. Daarom moet de energie goed gemanaged worden. EMS biedt een eenvoudige energiebewaking en een uitgebreid overzicht over onze energiekosten. Aéroports de Paris en Paris-Charles de Gaulle Aéroports de Paris is de op één na grootste luchthavenexploitant in Europa voor passagiersvluchten en voor vracht en post. Het concern runt drie grote luchthavens in de regio Parijs: Paris- Charles de Gaulle, Paris-Orly en Paris-Le Bourget. Paris-Charles de Gaulle International Airport is de grootste Franse en op één na grootste Europese luchthaven met een jaarlijks verkeersaanbod van 61 miljoen passagiers (2011). Paris-Charles de Gaulle is het wereldwijde knooppunt van Air France-KLM en het belangrijkste Europese knooppunt van SkyTeam alliantie. Met meer dan 700 bedrijven en circa 90.000 werknemers is het één van de belangrijkste economische motoren van het Ile de France. EMS bij Aéroports de Paris De toepassing van het systeem SAUTER EMS bij Aéroports de Paris wordt geleidelijk uitgebreid naar alle installaties, om extra besparingsmogelijkheden aan te boren en het beheer te kunnen centraliseren. Zo vinden sinds december 2011 tijdrovende handmatige processen als telleraflezingen geautomatiseerd plaats. Ook heeft de introductie van de gegevensregistratie op afstand de rapportering aanzienlijk vereenvoudigd. In de tweede fase moet de registratie van het energieverbruik worden gepreciseerd om het verbruik optimaal te kunnen aanpassen. De EMS-software van Sauter is een onmisbaar instrument voor de realisatie van de door milieunormen als HQE (Haute Qualité Environnementale) opgelegde doelstellingen. SAUTER succesverhalen 21

MERIAN ISELIN KLINIK voldoet aan de hoogste kwaliteitsnormen ook dankzij SAUTER EMS. Luchtzuivering neemt in tijden van hogere hygiënische normen een belangrijke plaats in in de moderne gebouwautomatisering. Gebouwspecifieke eisen, strenge normen voor luchthygiëne en de hoge automatiseringsgraad vragen meer dan ooit om gebruikersgerichte installaties. De software SAUTER EMS is in staat om het ventilatiesysteem optimaal aan te passen aan individuele eisen. Moderne gebouwen kunnen meestal luchtkwaliteit in de ruimte en de ener- ziekenhuizen extra aandacht. De niet zonder volledig geklimatiseerde gieoptimalisatie. De warmteterugwin- MERIAN ISELIN KLINIK in Basel kiest ruimtes. Van vergaderruimtes, bib- ning vormt een belangrijk onderdeel hierbij voor SAUTER EMS. Zo kan liotheken en collegezalen tot en met van moderne ventilatiesystemen in de kliniek aan de ene kant een hoge ziekenhuizen en klinieken: bij de gebouwen, aangezien het gebruik kwaliteitsstandaard garanderen en keuze voor de installatie staat altijd van de afvalwarmte het verbruik van aan de andere kant een belangrijke het gebruiksprofiel van de ruimte cen- primaire energie vermindert. Deze impuls geven aan het economische traal. Daarbij is het van belang om aanpak vereist echter zonespecifieke succes op de lange termijn. met het oog op de optimalisatie van oplossingen. Hier blijkt het nut van de energiebalans de luchtvoorbehan- SAUTER EMS. SAUTER EMS is erop gericht om aanwezige deling nauwkeurig af te stemmen op optimalisatiemogelijkheden de nabehandeling. Even zo belangri- In het licht van de kostenontwikke- op het gebied van de energiebewa- jk voor vraaggestuurde ventilatiesyste- ling in de gezondheidssector verdi- king te kunnen benutten. Dankzij de men is een sterke koppeling van de ent het efficiënte energiebeheer in berekening van energiekengetallen 22 SAUTER succesverhalen

konden de managers van de MERI- kostenbesparing en efficiëntie. AN ISELIN KLINIK de verbeteringsmo- aangetoond vanaf het moment van de eerste optimalisatieactie. Hiermee is gelijkheden eenvoudig identificeren, Aan de hand van ventilatiesystemen de totale kosten optimaliseren en kan ook de gebruikersvriendelijkheid omslaan naar afzonderlijke kosten- van SAUTER EMS duidelijk worden Stephan Begert, hoofd Techniek plaatsen. Eventuele storingen kun- gemaakt: zo kan bijvoorbeeld de en Veiligheid bij de MERIAN nen nu direct worden opgespoord. werking van een ventilatiesysteem ge- ISELIN KLINIK: Dankzij gestandaardiseerde analyses durende een heel jaar in één diagram De MERIAN ISELIN KLINIK heeft zijn prestatiecontroles op elk moment worden vastgelegd en beoordeeld. SAUTER EMS tussen 2010 en 2011 mogelijk. Zo heeft de MERIAN ISELIN Met de in SAUTER EMS geïnte- stapsgewijs een directe prestatiecontrole mogelijk. geïntroduceerd. Daar- KLINIK altijd volledig inzicht in het greerde formule-editor kan worden door konden in deelgebieden al ener- energieverbruik. Kort samengevat: omgerekend giebesparingen worden gerealiseerd SAUTER EMS levert de managers ing de beoogde energiebesparing van de kliniek uitgebreide informa- oplevert. Dankzij deze manier van tie over de installaties, gericht op weergeven kan de besparing worden welke kostenbespar- van wel 30 procent. MERIAN ISELIN KLINIK MERIAN ISELIN KLINIK, de kliniek voor de MERIAN ISELIN KLINIK werken circa 100 orthopedie en chirurgie in Basel, is het geaccrediteerde artsen; er zijn 120 bedden vooraanstaande gezondheidscentrum beschikbaar en zes ultramoderne operatiezalen, gespecialiseerd in orthopedie in Noordwest- waarin jaarlijks ongeveer 7.000 operatieve Zwitserland en trekt ook patiënten aan uit ingrepen worden uitgevoerd. Als lid van Swiss de regio's Zuid-Baden en de Elzas. Dankzij Leading Hospitals werkt de kliniek continu aan de permanente technische en infrastructurele de optimalisatie van haar kwaliteitsstandaards. ontwikkeling wordt de MERIAN ISELIN KLINIK tot Want dit is tenslotte de belangrijkste factor bij de modernste klinieken in Zwitserland gerekend. de keuze voor een kliniek door patiënten en Op alle afdelingen wordt hard gewerkt om daarmee voor haar blijvende succes. de patiënten chirurgische ingrepen van het allerhoogste niveau te kunnen garanderen. In SAUTER succesverhalen 23

SAUTER EMS als onderdeel van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. In 2010 is bij de chocoladefabrikant Lindt & Sprüngli op de vestiging Aken de software SAUTER EMS toegepast om het rendement en de besparingsmogelijkheden van een nieuwe compressorinstallatie te bewaken. Dankzij de gedetailleerde monitoring van SAUTER EMS konden besparingsmogelijkheden worden gedefinieerd, die continu worden geregistreerd en gedocumenteerd. Uit analyses van de EMS-gegevens bleek een optimalisatiebehoefte van het rendement van de compressorinstallatie, die een besparingspotentieel van circa acht procent van de energiekosten liet zien. Daarop besloot Lindt & Sprüngli het EMS uit te breiden, en met succes. Vanaf 2013 kunnen in Duitsland alleen die ondernemingen een teruggave van de energiebelasting aanvragen die kunnen aantonen over een gecertificeerd energiebeheersysteem conform ISO 50001:2011 te beschikken. Deze vervangt de certificering conform EN 16001. Behalve de vele door SAUTER berekende energiebesparingsmogelijkheden was dit een extra reden voor Lindt & Sprüngli om de nadruk nog meer op EMS te leggen. Daarom wordt SAUTER EMS op de vestiging in Aken nu uitgebreid toegepast: voor de centrale warmte-, koude- en persluchtproductie, het stroomverbruik evenals voor het distributienet van de media. Tegenwoordig registreert het EMS bij Lindt & Sprüngli het energieverbruik continu. Deze gegevens kunnen als bewijs worden gebruikt voor de teruggave van de energiebelasting. Zodoende is SAUTER EMS een vast onderdeel van de certificering conform DIN ISO 50001, die Lindt & Sprüngli in Aken in december 2011 met succes behaalde. Verder draagt SAUTER EMS er in belangrijke mate aan bij dat de productie bij Lindt & Sprüngli met het oog op het energieverbruik continu wordt geoptimaliseerd en bewaakt. Door het fijnmazige meetconcept via 24 SAUTER succesverhalen

tellers en de transparante weergave van het energieverbruik naar productieonderdelen kunnen in de toekomst de daadwerkelijke energiekosten op elk moment correct aan de afzonderlijke onderdelen worden toegewezen. Zo zal het energiebeheersysteem tegelijkertijd ook de gegevens leveren voor de kostenverdelingen in de productie van Lindt & Sprüngli. Bovendien functioneert het SAUTER EMS ook als centrale bewakings- en optimalisatietool voor het energieverbruik. In een extra uitbreidingsfase worden het detailniveau en de functieomvang aangevuld met directe alarmering bij afwijkingen van de meetresultaten van setpoints. Zo worden «onaangename verrassingen» bij het energieverbruik vermeden. Het detailniveau reikt daarbij tot het niveau van de machines, om daar eventuele «stroomvreters» op te sporen. Lindt & Sprüngli Lindt & Sprüngli is een van de wereldwijd toonaangevende ondernemingen op het gebied van premium chocolade. De onderneming is vandaag de dag in meer dan honderd landen vertegenwoordigd en beschikt over zes productievestigingen in Europa, twee andere in de VS en verkoopmaatschappijen op vier continenten. SAUTER succesverhalen 25

SAUTER en SAP Research innovatieve optimalisatie van energieverbruiksgegevens. Energiekosten nemen een steeds groter aandeel in van de totale kosten van industriële productie. Weliswaar zijn de meeste Enterprise-Resource-Planning-systemen (ERP) en productieplannings- en besturingssystemen (PPS) uitgerust met functies om het grondstofverbruik, machinegebruik en transportroutes te bewaken en te optimaliseren. Wat er echter aan ontbreekt, zijn functies voor een geïntegreerde registratie, analyse en optimalisatie van het energieverbruik en de daarmee gepaard gaande kosten. De koppeling van SAUTER EMS met PPS vult deze lacune op. Om het energieverbruik te kunnen de branche levert dit verschillende kan aan het energieaanbod worden optimaliseren, moet het verbruik eerst profielen op, waarbij dankzij de aangepast, waardoor de planning worden vastgesteld. Daarbij moet volledige registratie van het energiev- van het energieverbruik kan worden rekening worden gehouden met het erbruik de voor de vervaardiging van verbeterd. verbruik een product werkelijk benodigde en- In het kader hiervan heeft SAUTER transportmid- ergie kan worden becijferd. Daarna in samenwerking met SAP Research, delen en dat van de IT-infrastructuur. kan de geregistreerde informatie zelfs de Bij de analyse wordt ook de gepro- in een product-co2-balans worden AG, een EMS-PPS-prototype ontwik- duceerde hoeveelheid energie van omgerekend. keld. van productiemachines, productiegebouwen, zonne-energie-, windenergie- en onderzoeksafdeling Hiermee wordt van SAP onderzocht hoe het energieverbruik van een van Op basis hiervan kunnen in een productiesysteem dus van productie- reservoirs meegenomen. Eveneens volgende fase alternatieve productie- installaties en gebouwen kan worden relevant is de weersafhankelijkheid, methoden of werkschema's met het aangepast aan een variabel aanbod zoals zonne-uren, temperatuur, neer- oog op hun energieverbruik worden van hernieuwbare energieën. Daarbij slag en windkracht. Afhankelijk van geanalyseerd. Het energieverbruik worden alle voor het energieverbruik waterkrachtcentrales 26 en die SAUTER succesverhalen

relevante praktisch aanpassingen bekeken. Er wordt ook rekening processen doorgevoerd. kunnen worden worden de betreffende gegevens vervolgens naar een Middleware for gehouden met het aanbod van her- Device Integration (MDI) gestuurd. nieuwbare energiebronnen en over- Op het dynamische aanbod van Daarbij gaat het om een onderzoek- ige factoren, zoals het voorspellen energie als gevolg van wisselende sprototype van SAP Research voor de van het energieaanbod. Het doel beschikbaarheid of schommelende integratie van alle gegevensbronnen is om een energie-geoptimaliseerde prijzen sluit een optimale verbruik- als opnemers, systemen en degelijke. productiebesturing te realiseren. Hi- scurve aan, die in het ideale geval Via de MDI worden ook de productie- ervoor wordt de productieplanning overeenkomt met het aanbod. Het schema's uit het ERP-systeem gelezen. met de verschillende productiestap- prototype van SAUTER en SAP Re- Deze vormt dus de koppeling tussen pen weergegeven. Met behulp van search is erop gericht de energiebe- EMS en ERP. smart meters kan zo de benodigde hoefte van de verbruiker met behulp hoeveelheid energie per producti- van estap nauwkeurig worden geïdenti- productie zo aan het aanbod aan ficeerd. Ook worden het energiever- te passen, dat de twee curves bruik en de energiebeschikbaarheid zo veel mogelijk congruent zijn. voor een bepaalde periode weerge- SAUTER EMS berekent daarna op geven. Het tegen elkaar afzetten basis van de ruwe data verbruiksprof- van verbruik en beschikbaarheid ielen en voorspellingen over het ener- is bedoeld als ondersteuning bij gieaanbod, en maakt eerste analyses Energy Management Dashboard van de besluitvorming, zodat eventueel en correlaties. In cycli van een minuut het ontwikkelde prototype een energie-geoptimaliseerde Future Factory Initiative van SAP de meer dan 20 partners van het SAP Research Het Future Factory Initiative is door de vestiging Future Factory Initiative. Dresden van SAP Research, de onderzoeksafdeling van SAP, in het leven geroepen. Daarbij SAUTER en SAP Research gaat het om onderzoeksprojecten van SAP SAUTER is één van de partners van het Future Research en industriële partners met het doel Factory Initiative van SAP. Het tijdens het project onderzoek en co-innovatie voor de productie- en ontwikkelde prototype is één van de eerste procesindustrie te promoten. In de Future Factory praktische resultaten van de samenwerking kan de combinatie van nieuwe software- en tussen SAUTER en de SAP- onderzoeksafdeling hardwareoplossingen in een reële testomgeving SAP Research. Dit prototype kan in de industrie en in verschillende scenario's worden getest. Een worden gebruikt als eenvoudig en effectief typische productieomgeving is bedoeld om het middel voor de meting, registratie, analyse en gebruik van SAP-producten en SAP-Research- prognose van energieverbruiksgegevens. prototypes te presenteren. SAUTER is één van SAUTER succesverhalen 27

Sauter EMS highlights. Transparantie en visualisatie van het energieverbruik SAUTER EMS registreert uw energiegegevens en visualiseert uw verbruik met behulp van duidelijke diagrammen. Zo wordt het energieverbruik van verwarming, ventilatie, koeling, verlichting en dergelijke in één oogopslag zichtbaar. De weergaven worden in perspectief geplaatst door referentieafbeeldingen met historische gegevens (afgelopen jaar, maand, week). Kritieke prestatie-indicatoren (KPI) evenals referentiëring voor setpoints zijn via webtechnologieën beschikbaar. Voor het gebruik van SAUTER EMS is een eenvoudige webbrowser voldoende. Toegang en weergaven zijn hiermee plaatsonafhankelijk mogelijk centraal of decentraal, globaal of gebruikersafhankelijk gefilterd. Zo vindt u in het centrale gebouwbeheer een overzicht over alle gebouwen. U kunt echter ook voor afzonderlijke gebruikers lokaal en gericht bepaalde portaalweergaven beschikbaar stellen. Flexibel en gestandaardiseerd Sauter EMS biedt u alle voordelen van een moderne cloud-oplossing. Zo kunt u de informatie over uw energiebeheer op elk moment online oproepen of uw rapporten in verschillende formats geautomatiseerd laten toesturen. De volledige IT-infrastructuur en de supervisie van het systeem zijn al in de hostingoplossing van SAUTER EMS geïntegreerd. Daardoor heeft u absolute planningszekerheid en kunt u uw kosten tot een minimum beperken. Wilt u een eigen licentie-oplossing om uw energiegegevens op te slaan? Wij implementeren SAUTER EMS alternatief ook graag in uw eigen IT-infrastructuur. Door verschillende verbindingsmogelijkheden en het gebruik van gestandaardiseerde protocollen als BACnet kan Sauter EMS onafhankelijk van de fabrikant worden toegepast. Daarom kunnen ook gebouwsegmenten en gebouwen met externe systemen zonder problemen op Sauter EMS worden aangesloten. Continue optimalisatie voor de vermindering van het energieverbruik EMS vormt de basis voor het continue optimalisatieproces gedurende de gehele levenscyclus van een gebouw. Door de uitgebreide statistische analyses en vergelijkingsmogelijkheden aan de hand van benchmarks, directe vergelijkingen en langetermijnanalyses zijn enorme kostenreducties mogelijk. Zo legt SAUTER EMS continu besparingsmogelijkheden bloot, die afhankelijk van de optimalisatiegraad besparingen kunnen opleveren van meer dan 40 procent. Energiebewijzen aangepast aan diverse lokaal vastgelegde normen Verbruiksoverzicht ten behoeve van de servicekostenafrekening Portaalpagina waar direct andere portaalpagina's kunnen worden opgeroepen voor gedetailleerde informatie 28 Highlights

Schaalbaar en modulair SAUTER EMS kan de gegevens van afzonderlijke gebouwen, meerdere huurobjecten of zelfs wijdvertakte filiaalbedrijven en gebouwen registreren lokaal, in heel Europa en wereldwijd. Het systeem kan daarbij op elk moment met verschillende prestatiemodules of met extra gebouwen of filiaalbedrijven worden uitgebreid. Zo groeit SAUTER EMS mee met uw behoeften. Modules Software Data Connector (SDC): module voor de registratie van energiegegevens uit een gebouwbeheersysteem. In configureerbare tijdsintervallen worden de gegevens naar de EMS-server gestuurd en automatisch verwerkt voor de visualisatie. De SDC's zijn voor e-mail, SNMP, SQL en voor verschillende GBS-applicaties beschikbaar. Twee verschillende Data Loggers (EDL) registreren onafhankelijk van GBS-applicaties de betreffende energiewaarden op basis van de protocollen BACnet, MODbus, MBus en KNX/IP. De Energy Data Logger EDL 1000 is geschikt voor een capaciteit van maximaal 10.000 datapunten en stuurt de geregistreerde en gebufferde datapuntwaarden in vrij definieerbare intervallen naar de EMSserver. De EDL 50 is geschikt voor maximaal 50 datapunten en kan zowel kabelgebonden via ethernet als draadloos (GSM/GPR/Edge) de gegevens naar de EMS-server verzenden. Bovendien bevat de EDL 50 een MBus-signaalconvertor voor de aansluiting van maximaal 25 eindapparaten, zoals tellers. Overzicht van het jaarlijkse energieverbruik van verschillende gebouwen exclusief de verwarmingsgraaddagen (HGT) Direct overzicht over flexibel definieerbare portaalpagina's Carpet plot voor het overzicht van dagwaarden als energie of temperatuur gedurende een definieerbare periode Dagelijkse CO 2 -uitstootwaarden vergeleken met de buitentemperatuur Highlights 29

EMS Mobile EMS Mobile biedt de mogelijkheid voor geoptimaliseerde toegang tot portalen, alarmen en toetsenbordinvoer voor smartphones en tablets, op basis van Apple ios of Android platforms. Door de directe invoer van tellerwaarden in de smartphone worden handmatige telleraflezingen verregaand geoptimaliseerd en mogelijke foutbronnen en tijdvertragingen uitgesloten, aangezien de waarden direct en automatisch van de smartphone naar het EMS worden overgedragen. Indien bij aflezingen de smartphone of tablet geen bereik heeft, worden de gegevens dankzij de offline-functionaliteit van EMS Mobile gebufferd en automatisch naar het EMS verzonden, zodra er weer bereik is. Directe, voor mobiele apparatuur geoptimaliseerde portaaltoegang is bedoeld ter informatie van de gebruikers en energiebeheerders op elk moment en vanaf elke locatie. De toegangsautorisaties kunnen via EMS aan afzonderlijke portalen en daarmee aan individuele beheerders van energieonderdelen worden toegewezen. De derde functie binnen EMS Mobile is de toegang tot ALARMEN. EMS-alarmen en hun diverse toestanden zijn op elk moment online beschikbaar en kunnen via EMS Mobile worden bevestigd. Dankzij het grote aantal invoermogelijkheden is SAUTER EMS een in hoge mate flexibel en veelzijdig inzetbare oplossing voor energiebeheer. De verschillende verbindingsmogelijkheden via softwareconnectors voor diverse GBS-systemen, voor op SQL gebaseerde systemen en de directe verbinding van tellers zonder GBS positioneren EMS als een volledig onafhankelijk product, dat zowel in het gebouw als in verschillende industriële branches en productiebedrijven kan worden gebruikt. Gebruik als tool EMS biedt naast de veelzijdige weergave van het energieverbruik ook analyse- en monitoringfuncties om bijvoorbeeld de effectiviteit van een warmteterugwinningsinstallatie (WRG) tot in detail te analyseren. Zo zijn carpet plot en energiesignatuur-weergaven afhankelijk van toevoer- en afvoerluchttemperaturen evenals afsluiterposities belangrijke analysetools. Ze bieden naast de continulijn en verschillende KPI's onder andere tools die voor iedere energiebeheerder en energieadviseur noodzakelijk zijn. Analyse van de warmteterugwinning en bewaking van de regelsequentie afhankelijk van de buitentemperatuur Weergave van de energiesignatuur via scatterplots 30 Highlights

De belangrijkste voordelen van EMS op een rij: Meting, validatie en automatische samenvoeging op dag-, week-, maand- en jaarbasis Gestandaardiseerde rapporten, zowel geautomatiseerd als met een druk op de knop beschikbaar, bieden regelmatige informatie. Specifieke rapporten op basis van de wensen van de klant kunnen aanvullend worden opgesteld. Dat kunnen bijvoorbeeld energiestroomdiagrammen met de betreffende verbruikswaarden zijn, energiebewijzen of indelingen van het energieverbruik binnen een KPIschaal. Gegevensregistratie en bewaking van vestigingen en huurgebieden Verschillende grafische weergaven, kritieke prestatie-indicatoren (KPI), carpet plot, continulijn Kengetallen als stroom- en warmteverbruik per oppervlak, CO 2 -uitstoot per oppervlak en dergelijke Alarm- en storingsbeheer Handmatige invoer van tellerwaarden Plausibiliteitscontroles en correctie Centraal gebruikersbeheer Talen: Duits, Engels, Frans, Italiaans en Tsjechisch Standaardrapporten op basis van portalen en optioneel klantspecifieke rapporten via BIRT Report Engine Weergave van grafieken op externe applicaties, zoals websites van de klant, entrees van gebouwen (Green Building Monitor) Logboekfunctie voor de documentatie en annotatie van gebeurtenissen Actief energiebeheer door het direct doorsturen van gedefinieerde alarmen naar het gebouwbeheersysteem Efficiëntieanalyse met warmteterugwinningspercentage en benuttingsfactor Onlinetoegang tot portalen en alarmen met voor de browser geoptimaliseerde weergave via smartphone of tablet Directe invoer en overdracht van tellerwaarden via EMS Mobile naar EMS voor de optimalisatie van telleraflezingen; daarnaast offline-functionaliteit en automatische gegevensoverdracht wanneer er weer netwerkverbinding is, dat wil zeggen dat de handmatige invoer van tellerwaarden offline mogelijk is. Energiestroomdiagram Ondersteuning van de eisen conform ISO 50001 voor de introductie van energiebeheersystemen en van diverse Green Building-gebouwcertificeringen als LEED, BREEAM, DGNB, HQE, Minergie enz. Highlights 31