INHOUDSOPGAVE Uitgebreide inhoudsopgave Enige afkortingen Lijst van verkort aangehaalde werken XV XXI XXIII Hoofdstuk 1 - Inleidende beschouwingen 1 1 Wettelijke regeling van de pacht 1 2 Van Pachtwet naar titel 7.5 BW 4 3 Pachtkamers en grondkamers 10 Hoofdstuk 2 - De pachtovereenkomst 21 1 Inleiding 21 2 In gebruik verstrekken 24 3 Ter uitoefening van de landbouw 31 4 Een hoeve of los zand 37 5 Tegen voldoening van een tegenprestatie 41 6 Pachtprijs en tegenprestatie nader beschouwd 47 7 Wijziging van pachtprijs of tegenprestatie 56 8 Voor een bepaalde tijd 65 Hoofdstuk 3 - De toetsing van de pachtovereenkomst, de wijzigingsovereenkomst 75 en de beëindigingsovereenkomst 1 Inleiding 75 2 Vormvereiste: schriftelijke vastlegging 75 3 Goedkeuring door de grondkamer 79 Hoofdstuk 4 - Rechten en plichten van pachter en verpachter 99 1 Inleiding 99 2 Verplichtingen van de verpachter 99 3 Verplichtingen van de pachter 108 4 Overige bepalingen 130 Hoofdstuk 5 - Indeplaatsstelling en medepacht 135 1 Indeplaatsstelling 135 2 Medepacht 145 XI
Inhoudsopgave Hoofdstuk 6 - Het eindigen van de pachtovereenkomst 151 1 Inleiding 151 2 De dood van pachter of verpachter 152 3 Opzegging 155 4 De toetsing van de vordering tot het vaststellen van het tijdstip waarop de overeenkomst zal eindigen 165 I Inleiding 165 II Art. 7:370 lid 1 onder a BW: slechte bedrijfsvoering of 166 anderszins ernstig tekortschieten pachter III Art. 7.370 lid 1 onder b BW; dringend nodig voor eigen 166 gebruik IV Art. 7:370 lid 1 onder c BW: redelijke afweging van belangen 172 V Art. 7:370 lid 1 onder d BW: redelijk aanbod tot aangaan 174 nieuwe pachtovereenkomst VI Art. 7:730 lid 1 onder e BW: andere dan agrarische 175 bestemming VII Overige bepalingen 178 5 Ontbinding 183 Hoofdstuk 7 - Het voorkeursrecht van de pachter 197 1 Inleiding 197 2 De stappen van art. 7:378 en 7:379 BW 201 3 Uitzonderingen op het bestaan van het voorkeursrecht 206 4 Overige bepalingen 215 Hoofdstuk 8 - Bijzondere pachtvormen 225 1 Inleiding 225 2 Verpachting door openbare lichamen 225 3 Verpachting binnen reservaten 229 4 Hectarepacht 232 5 Teelpacht 235 6 Geliberaliseerde pacht 240 Hoofdstuk 9 - Pacht en productierechten 249 1 Inleiding 249 2 De bevoegde rechter 250 3 Melk 251 4 Mest 277 5 Suiker 279 6 Toeslagrechten 281 XII
Inhoudsopgave Zakenregister 285 Wetsartikelenregister 291 Jurisprudentieregister 297 XIII
UITGEBREIDE INHOUDSOPGAVE 1 Inleidende beschouwingen 1 1 Wettelijke regeling van de pacht 1 1 Historie Pachtwet 2 Financieringsinstrument en bescherming pachter 2 Van Pachtwet naar titel 7.5 BW 4 3 Bijzondere overeenkomst in BW 4 Streven naar liberaliseren 5 Kabinetsstandpunt 2001 6 Voorontwerp 2004 7 Voorontwerp afgekeurd 8 Wetsvoorstel titel 7.5 BW 9 Algemeen verbintenissenrecht en pacht 3 Pachtkamers en grondkamers 10 10 Pachtkamers 15 Hoger beroep bij Pachthof 16 Alternatieve geschilsbeslechting 20 Grondkamers 21 Hoger beroep bij Centrale Grondkamer 2 De pachtovereenkomst 21 1 Inleiding 21 23 Wettelijke definitie 24 Pachtkamer en grondkamer ( voorvraag ) 2 In gebruik verstrekken 24 25 Pachter volledig gebruik 30 Andere rechtsverhouding dan pacht? 31 Maatschap en pacht 32 Verpachting door niet-eigenaar 33 Voldoende bepaald en verbruik 3 Ter uitoefening van de landbouw 31 34 Elke tak van bodemcultuur 35 Vruchttrekking 36 Bedrijfsmatig 37 Overeengekomen gebruik is bepalend 4 Een hoeve of los zand 37 38 Typen onroerende zaken 39 Nadere uitwerking 40 Splitsing van objecten doorgeprikt 41 Ook hier: overeengekomen gebruik is bepalend 5 Tegen voldoening van een tegenprestatie 41 42 Tegenprestatie en pachtprijs XV
Uitgebreide inhoudsopgave 43 Pacht en bruikleen 44 Gemengde overeenkomsten 45 Tweede overeenkomst blijkt deel pachtovereenkomst 46 Tegenprestatie of slechts vergoeding van kosten en lasten? 6 Pachtprijs en tegenprestatie nader beschouwd 47 47 Pachtnormen 50 Pachtprijs bij nieuwe pachtovereenkomst los land 51 Pachtprijs bij oude pachtovereenkomst los land 52 Boomgaard 53 Bedrijfsgebouw 56 Woningen 57 Doorberekenen van aan verpachter opgelegde lasten 7 Wijziging van pachtprijs of tegenprestatie 56 58 Wijziging voor de toekomst 65 Afwijkende oppervlakte 66 Wijziging voor beperkte periode wegens buitengewone omstandigheden 69 Wegens onverwacht hoge publieke lasten 70 Wegens uitvoering buitengewone werken 71 Procedure en vervaltermijn 8 Voor een bepaalde tijd 65 72 Wettelijke duur 74 Langere dan wettelijke duur 75 Kortere dan wettelijke duur 80 Pacht van jaar tot jaar 81 Afwijkende regels voor bijzondere pachtvormen 3 De toetsing van de pachtovereenkomst, de wijzigingsovereenkomst en de beëindigingsovereenkomst 75 1 Inleiding 75 82 Overzicht van voorschriften 2 Vormvereiste: schriftelijke vastlegging 75 83 Schriftelijk aangaan 84 Schriftelijke vastlegging door de pachtkamer 3 Goedkeuring door de grondkamer 79 88 Hoofdregel en uitzondering 89 Verplichting van beide partijen 90 Sancties op niet tijdige inzending bij grondkamer; pachtprijs niet opeisbaar 91 Andere sancties voor verpachter; onbepaalde tijd en ingangsdatum schuift op 93 Consequenties voor opzegging 94 Eerdere ingangsdatum 95 Sanctie pachter: geen voorkeursrecht 96 Sancties bij wijzigings- en beëindigingsovereenkomst 97 Toetsingscriteria grondkamer 98 Verplichtingen pachter 99 Getoetst wordt de tegenprestatie 104 Landbouwkundige toetsing 105 Gering belang landbouwkundige toetsing voor de praktijk 106 Strijd met deze titel 107 Kortere duur, vernietiging en schrapping 108 Wijziging of vernietiging overeenkomst door grondkamer 112 Toetsing ontwerpovereenkomst vooraf XVI
Uitgebreide inhoudsopgave 4 Rechten en plichten van pachter en verpachter 99 1 Inleiding 99 116 Overzicht voorschriften 2 Verplichtingen van de verpachter 99 117 Ter beschikking stellen en laten 118 Verhelpen van gebreken 129 Vergoeding van schade 130 Ontbinding van de pachtovereenkomst 131 Wederopbouw 3 Verplichtingen van de pachter 108 132 Tegenprestatie 133 Goed pachter 134 Persoonlijk gebruik 136 Bedrijfsvoering 137 Wijziging van bestemming, inrichting of gedaante 143 Ongedaan maken van veranderingen en toevoegingen 144 Melioratierecht 152 Kleine herstellingen 153 Aansprakelijkheid voor schade aan het gepachte 154 Dringende werkzaamheden aan het gepachte 155 Verbeteringen op of aan het gepachte 156 Onderpacht 157 Informatieplicht 158 Verplichtingen bij voorgenomen verkoop aan of gebruik door derde 159 Oplevering in goede staat 160 Vergoeding voortgezet gebruik; afgaande en opkomende pachters 4 Overige bepalingen 130 161 Koop breekt geen pacht 166 Beperkte rechten 167 Herziening andere bedingen dan die inzake tegenprestatie 168 Pachtobject aan water 5 Indeplaatsstelling en medepacht 135 1 Indeplaatsstelling 135 169 Hoofdregel 170 Eiser en gedaagde 171 Positie voorgestelde pachter 172 Voorkeur voor een andere pachter 173 Toetsingscriteria 174 Indeplaatsstelling impliceert contractsoverneming 175 Toewijzing onder voorwaarden 176 Vordering kan ook in reconventie 2 Medepacht 145 179 Hoofdregel 180 Overeenkomstige toepassing 181 Geen voorkeur voor andere medepachter 182 Ontslag op vordering van niet langer betrokken medepachter 183 Ontslag op vordering van verpachter 184 Ontslag op vordering van andere medepachter XVII
Uitgebreide inhoudsopgave 6 Het eindigen van de pachtovereenkomst 151 1 Inleiding 151 185 Overzicht voorschriften 2 De dood van pachter of verpachter 152 186 Uitgangspunt: erven zetten voort 3 Opzegging 155 192 Hoofdregel: zonder opzegging verlenging van rechtswege 193 Uitzondering: kortere dan wettelijke duur 194 Meer dan één verpachter 195 Meer dan één pachter 196 Vermelding van opzeggingsgrond(en) 197 Verzet door de pachter 4 De toetsing van de vordering tot het vaststellen van het tijdstip waarop de overeenkomst zal 165 eindigen I Inleiding 165 198 Opzeggingsgronden limitatief opgesomd II Art. 7:370 lid 1 onder a BW: slechte bedrijfsvoering of anderszins ernstig tekortschieten pachter 166 200 Bedrijfsvoering pachter III Art. 7.370 lid 1 onder b BW; dringend nodig voor eigen gebruik 166 201 Voorgenomen eigen gebruik 204 Rechtspraak onder Pachtwet nog altijd van belang IV Art. 7:370 lid 1 onder c BW: redelijke afweging van belangen 172 210 Belangenafweging V Art. 7:370 lid 1 onder d BW: redelijk aanbod tot aangaan nieuwe pachtovereenkomst 174 212 Geen instemming met redelijk aanbod nieuwe overeenkomst VI Art. 7:730 lid 1 onder e BW: andere dan agrarische bestemming 175 216 Bestemmingswijziging 218 Ontbinding in geval van bestemmingswijziging 219 Misslag wetgever VII Overige bepalingen 178 220 Tijdstip ontruiming 221 Wil verpachter heeft in werkelijkheid ontbroken 228 Toewijzing voor slechts gedeelte van het pachtobject 5 Ontbinding 183 229 Ontbinding in geval van tekortkoming 230 Bedrijfsmatigheid en beheersverplichtingen 233 Terme de grâce 235 Onderzoek naar toestand onderhoud 238 Nogmaals: ontbinding bij bestemmingswijziging 239 Vermindering tegenprestatie 240 Schadeloosstelling 242 Uitzondering: na goedkeuring bestemmingsplan 249 Voortzetting of liquidatie 250 Rekening houden met mogelijkheid verlenging 251 Verplaatsing 253 Liquidatie 257 Schadeloosstelling en onbepaalde tijd 262 Feitelijke handelingen met kennelijk doel schadeloosstelling te verhogen 263 Ook hier: wil verpachter heeft in werkelijkheid ontbroken 264 Vordering na afloop pacht XVIII
Uitgebreide inhoudsopgave 7 Het voorkeursrecht van de pachter 197 1 Inleiding 197 266 Hoofdregel 267 Uitzondering 270 Vervreemding 2 De stappen van art. 7:378 en 7:379 BW 201 272 Kennisgevingen over en weer 273 Geen overeenstemming over de prijs 277 Nogmaals kennisgevingen over en weer 3 Uitzonderingen op het bestaan van het voorkeursrecht 206 278 Wetsbepaling, rechterlijk bevel en executoriale verkoop 279 Vervreemding aan naaste 280 Verdeling gemeenschap 281 Ernstige reden vastgesteld door pachtkamer; opnieuw misslag wetgever 282 Veilige verpachter 283 Ernstige reden vastgesteld door grondkamer 285 Bestemmingswijziging 4 Overige bepalingen 215 289 Kennisgeving bij openbare verkoop 290 Schending voorkeursrecht heeft gevolgen bij opzegging 291 Schadevergoeding bij schending voorkeursrecht 292 Schending door verpachter en onrechtmatige daad door verkrijger 293 Plicht tot afrekening 294 Bij verkoop aan pachter niet over voorkeursrecht gesproken 295 Zelfde begrip vervreemding 296 Hoogte vergoeding 298 Uitbreiding begrip vervreemding 299 Uitzondering op plicht tot afrekening 8 Bijzondere pachtvormen 225 1 Inleiding 225 300 Bijzondere pachtvormen versus reguliere pacht 2 Verpachting door openbare lichamen 225 301 Niet tot de landbouw betrekkelijke doeleinden van openbaar nut 308 Beperkte toetsing 309 Schadeloosstelling 3 Verpachting binnen reservaten 229 310 Algemeen 311 Overzicht voorschriften 315 Gevoelige gebieden 316 Bedongen vergoeding 4 Hectarepacht 232 317 Beperking dwingend recht 318 Verdeling via meerdere pachtovereenkomsten doorgeprikt 319 Ook hier: splitsing van objecten doorgeprikt 320 Overgangsrecht 5 Teelpacht 235 321 Beperking mogelijkheden 323 Uitwerking 326 Inzending ter registratie 327 Verruiming bevoegdheid tot onderpacht XIX
Uitgebreide inhoudsopgave 6 Geliberaliseerde pacht 240 331 Voorloper: eenmalige pacht 332 Splitsing van objecten mogelijk? 333 Zes jaren of korter 336 Langer dan zes jaren 337 Inzending ter goedkeuring 338 Dood van verpachter of pachter 9 Pacht en productierechten 249 1 Inleiding 249 340 Overzicht problematiek 2 De bevoegde rechter 250 341 Rechtsgevolgen pachtovereenkomst 3 Melk 251 342 Inleiding 343 Ter beschikking stellen bij einde pacht 344 Europese rechtsgrondslag 345 Nederlands pachtrecht versus Europees recht 346 Samenhang met pachtobject 347 Eigendomsoverdracht, nieuwe pachtovereenkomst en indeplaatsstelling 348 Uitbreiding van het bedrijfsareaal na 1984 350 Einde pacht conform Regeling Superheffing 2008 351 Fifty-fiftyverdeling 354 Uitzonderlijke gevallen van eigen inspanningen pachter 355 Einde pacht door uitoefening voorkeursrecht 356 Tussentijdse vervreemding melkquotum door pachter 360 Vervreemding melkquotum en opzegging 361 Tijdelijke overdracht 362 Afzonderlijke vergoeding voor het gebruik 363 Onteigening 4 Mest 277 364 Inleiding 365 Parallel aan melkquotum 5 Suiker 279 366 Inleiding 367 Parallel aan melkquotum 368 Tussentijdse vervreemding 6 Toeslagrechten 281 369 Inleiding 370 Niet parallel aan melkquotum XX
ENIGE AFKORTINGEN Agr.r. Agrarisch recht (ts) BW Burgerlijk Wetboek ha hectare LNV Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit LTB Land- en Tuinbouw Bulletin (ts) MvA Memorie van Antwoord MvT Memorie van Toelichting NEV Nota naar aanleiding van het eindverslag NJ Nederlandse Jurisprudentie (ts) P. De Pacht (vanaf 1982 Agrarisch recht) (ts) Pk Pachtkamer Pnb Pachtnormenbesluit Ppb 2007 Pachtprijzenbesluit 2007 Pr Pachtrechtspraak in het kort Prg. De Praktijkgids (ts) Pw Pachtwet Rv Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering Stb. Staatsblad Stcrt. Staatscourant Urp Uitvoeringsregeling pacht VV Voorlopig Verslag Wet Arob Wet administratieve rechtspraak overheidsbeschikkingen Wet RO Wet op de rechterlijke organisatie Wilg Wet inrichting landelijk gebied Wvg Wet voorkeursrecht gemeenten XXI