Jaarbericht 2011 Palliatief netwerk Groningen Oost Samenstelling- 31-12 2011 - Zorgbelang Groningen, Lies van Rossum - Thuiszorg Groningen, vacature - Huisartsen, vacature - Stichting St. Maartenhuis, Trijnko Pelgrim, Josephine Plas, - Stichting Oosterlengte, Janneke van de Meulen - Ommelander ziekenhuisgroep locatie st. Lucas, vacature - Zorggroep Meander, Frank Wammes - Stichting Vrijwillige Palliatieve Terminale Zorg Oost Groningen, Elly Wubs - Stichting Blanckenbörg, Henny Snoek, Herma Fridrichts Missie en doelstelling De missie van het netwerk palliatieve zorg Groningen Oost is het verbeteren van de kwaliteit van zorg voor de palliatieve patiënt, zowel op het organisatorische, professionele als relationele vlak door het optimaliseren van de samenwerking met betrekking tot palliatieve zorg in de gemeenten Oldambt, Menterwolde, Bellingwedde en delen van de gemeenten Pekela en Veendam. In het werkgebied wonen 81.432 inwoners ( informatie provincie Groningen) De samenwerking t.a.v. de palliatieve zorg heeft een formele status gekregen door de ondertekening van een convenant op 28 juni 2007 door de bestuurders van de betrokken organisaties. Voortgang van de werkzaamheden De rapportage volgt de indeling van het werkplan 2011: A. Beleid en organisatie ---A1 - beleid ---A2 - bestuurlijk kader ---A3 - organisatie ---A4 - communicatie B. Processen --- B.1- de inhoud, overdracht en continuïteit van zorg, de afstemming, samenhang en coördinatie in het zorgaanbod --- B.2-scholing en deskundigheidsbevordering --- B.3-de consultatie en adviesstructuur --- B.4-afstemming van vraag en aanbod Beleid en organisatie A.1. beleid: Het netwerk heeft het management/bestuurlijk niveau van betrokken partijen geïnformeerd over de resultaten van het netwerk in 2010 (jaarbericht) en de voorgenomen activiteiten in 2011 (werkplan). 1
De Menzis zorgkantoren hebben een bonus malussystematiek ontwikkeld om zo bij hun inkoopbeleid bepaalde accenten te leggen. Het Zorgkantoor heeft de zorgaanbieders en relevante partijen in 2009 opgeroepen in onderlinge samenwerking te werken aan de ontwikkeling van (keten)zorg voor specifieke doelgroepen. De partners van het netwerk palliatieve zorg Groningen Oost hebben aan het zorgkantoor Menzis Groningen laten weten de aanvullende samenwerkingsovereenkomst gesloten t.b.v. de activiteiten die in het kader van het bonusbeleid uitgevoerd gaan worden ook in 2011 te willen continueren. Deze overeenkomst past binnen de kaders van het convenant wat de partners al in 2007 hadden gesloten. Stichting Oosterlengte blijft hierbij als hoofdaannemer op te treden. A.2. Bestuurlijk kader: De bestuurlijke samenstelling van het netwerk was dit jaar niet optimaal. Vaste aanwezige vertegenwoordigers kwamen van Oosterlengte, De Blanckenbörg en Zorgbelang Groningen. De vacatures vanuit de Ommelander Ziekenhuisgroep, locatie st.lucas en de huisartsenvereniging zijn nog steeds niet ingevuld, wel heeft St. Lucas op uitvoeringsniveau meegewerkt aan werkconferenties. Tineke Starke, de vertegenwoordiger van Thuiszorg Groningen kreeg een ander baan en vertrok en ook haar opvolger heeft slechts 1 vergadering bij kunnen wonen omdat ook deze een andere baan kreeg. Vanaf november is er dan ook een vacature van Thuiszorg Groningen. De vertegenwoordiging vanuit Zorggroep Meander liet te wensen over. Daardoor wordt ook de inbreng in de werkgroep scholing gemist en is intern een goede coördinatie van aandachtsvelders onmogelijk. Het netwerk onderhoudt de contacten met de aandachtsvelders via het secretariaat van ZGmeander. De vertegenwoordiging van Stichting VPTZ oost Groningen was op papier een feit, maar de vertegenwoordiger was het merendeel niet aanwezig. Het hospice st.maartenhuis heeft in medio 2011 besloten weer deel te gaan nemen aan het netwerkoverleggen. Dit besluit is mede ingegeven door de plannen t.a.v. samenvoeging. Veel aandacht is in het verslagjaar besteed aan de praktische uitwerkingen van de samenvoeging van de netwerken palliatieve zorg Zuid en Oost Groningen. Het besluit tot samenvoeging is medio 2011 genomen. Met een bestuurlijke opschaling kan uiteindelijk meer ondersteunende en coördinerende uren ingezet worden t.b.v. van werkgroepen die het uitgezette beleid uitvoeren ( bv. scholingsactiviteiten.) Ook voor de organisaties die in beide netwerken participeren, kunnen uren dan efficiënter ingezet worden t.b.v. de interne verbeterslagen t.a.v. de palliatieve zorg. De beide voorzitters hebben samen met de netwerkcoördinator de verdere uitwerking opgepakt. De stuurgroep Palliatieve zorg Zuidoost Groningen ( met daarin de vertegenwoordiging van het management van de betrokken organisaties) zullen 3 werkgroepen instellenen ( scholing, pr en publieksvoorlichting en inhoudelijke afstemming en processen) In april 2012 zal een bijeenkomst georganiseerd worden, waarin het nieuwe convenant met huishoudelijk reglement door de managers ondertekend zal worden en de werkgroepen worden geïnstalleerd. Overigens is t.b.v. de scholingen al intensief samengewerkt tussen de beide netwerken. Het netwerk participeerde in persoon van Henny Snoek in het provinciale overleg, waarin de 4 Groningse netwerken, Zorgbelang Groningen, IKNO, UMCG en Zorgkantoor bijeen komen. Doel van dit provinciaal overleg is te komen tot afstemming, uitwisseling van ervaring en verdere samenwerking. De provincie had laten weten mede gezien alle bezuinigingen de betrokkenheid bij het provinciaal overleg te willen beëindigen. Dat betekende dat in februari afscheid genomen werd van Rob Vos, de ambtenaar die 7 jaar, waarvan 5 jaar als voorzitter, betrokken was bij het overleg. Ook moest daarom ook gezocht worden naar een andere vergaderlocatie. Dit werd aangeboden door Zorgbelang Groningen Belangrijke gesprekspunten waren: Organisatie van de netwerken palliatieve zorg. Het platform netwerkcoördinatoren heeft ( n.a.v. het onderzoeksrapport van BCM) criteria geformuleerd waaraan netwerken palliatieve zorg moeten gaan voldoen 2
om voor subsidiering in aanmerking te komen. Dit advies is aan VWS aangeboden. Uiteraard was dit advies, maar ook de benchmarking van netwerken door onderzoeksbureau Obelon belangrijke gespreksstof. In de benchmarking is gekeken naar de bestuurlijke verankering (De mate waarin er een krachtig netwerk bestuur aanwezig is, waarin alle relevante partijen vertegenwoordigd zijn, en wat op basis van onderbouwde analyses, gezamenlijk besluiten neemt over de vormgeving van de palliatieve zorg.) en de verankering in het primaire proces (De mate waarin in het primaire proces de noodzakelijke verbindingen zijn gelegd en ondersteuning is geregeld tussen alle relevante partijen (zorginstellingen, zorgverleners); om zo de optimale randvoorwaarden te creëren om op het juiste moment, op de juiste plaats, door de juiste hulpverlener, de juiste palliatieve zorg te kunnen verlenen).de constatering dat het netwerk Groningen Oost met een gemiddelde van 5.2 net onder het landelijke gemiddelde uitkomt, geeft extra inspiratie tot verdere verbeteringen. Verbeteringen zijn te maken door duidelijke besluitvorming te formuleren, beleid te maken op basis van input en analyses en informatie en evaluatie en registratiegegevens van de werkvloer te gebruiken als input voor de leer- en beleidscyclus van de netwerken en afzonderlijke organisaties. Aandachtspunten zijn de participatie van huisartsen en ziekenhuizen ( UMCG en Locatie st. Lucas) in de netwerken en de versnipperde consultatie en adviesmogelijkheden. Het participeren in netwerken, betekent dat organisaties twee verschillende belangen moeten gaan afwegen (1) het organisatiebelang (wat heb ik als organisatie aan het netwerk) en (2) het collectief belang (wat kunnen en willen we als netwerk bereiken). De afweging van deze belangen is belangrijk voor het goed functioneren van het netwerk. Het netwerk heeft besloten mee te werken aan een onderzoek wat door de universiteit van Tilburg gedaan wordt naar het functioneren van netwerken in de zorg. Mantelzorgondersteuning. N.a.v. het signaal dat bestaande informatie over palliatieve zorg sluit niet goed genoeg aansluit bij de informatiebehoefte van het algemene publiek, patiënten en mantelzorgers is uitgebreid gesproken over de rol van de lokale steunpunten mantelzorg ( deze richten zich vooral op de praktische ondersteuning en verwijzen naar de lokale/regionale vrijwilligersorganisaties en ook vormen van deze praktische ondersteuning ontwikkelen. De landelijke organisatie MEZZO houdt zich met de beleidsmatige kant bezig en heeft allerlei tips hoe hulpverleners /zorginstellingen en gemeenten aandacht voor mantelzorg kunnen inpassen in het beleid en het werk. De voorgenomen overheveling van de functie begeleiding van de AWBZ naar de WMO. De functie begeleiding zal m.i.v. 1 januari 2013 overgeheveld worden naar de WMO ( beginnen met alle nieuwe aanvragen voor begeleiding ) en in 2014 volgt dan ook de overheveling van ook de al langer lopende begeleidingsrelaties. Gemeenten hebben aangegeven mogelijke meerwaarde te zien in een overheveling van de AWBZ functie begeleiding naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO). Het motief van de gemeenten was daarbij dat de centrale doelstelling van de WMO, maatschappelijke participatie van mensen met beperkingen, zou kunnen worden verbeterd. Door de begeleidingsfunctie in de AWBZ toe te voegen aan alle andere instrumenten die gemeenten al voor participatiebeschikking hebben, wordt de verantwoordelijk voor deze ambitie bijna geheel in één hand gelegd. Echter de invulling van de functie begeleiding in de palliatieve zorg richt zich niet op maatschappelijke participatie, maar is gericht op het ondersteunen van patiënten en hun naasten bij het accepteren en invullen van de laatste levensfase, zodat ook deze laatste periode een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven gerealiseerd kan worden. Bij het ontwikkelen van het beleid en de concrete uitwerking van de functie begeleiding in de WMO is het van belang dat er rekening gehouden wordt met het specifieke en bijzondere van de functie begeleiding in de palliatieve zorg. Ontwikkelingen bij IKNL (Integraal Kanker Centrum Nederland): Na de fusie en reorganisatie kent de landelijke organisatie IKNL nu 3 afdelingen t.w. netwerken, kennis en kwaliteit en registratie en onderzoek. De afdeling netwerken ( omvat zowel de oncologische netwerken/zorg als de palliatieve netwerken). Mirjam Jansen is de 3
adviseur van deze afdeling die de contacten met St. Lucas van de Ommelanderziekenhuisgroep dus ook het netwerk Groningen oost zal onderhouden. Demografische en andere ontwikkelingen In de netwerken wordt nadrukkelijker gekeken naar demografische ontwikkelingen ( bv rapport over de toename van het aantal kankerpatiënten, maar ook de rapporten over de krimp en vergrijzing. De discussies over spreiding en concentratie van zorg) Daarbij de vraag stellend wat betekent dit voor het zorgaanbod van de te onderscheiden zorgaanbieders en als afgeleide daarvan, wat betekent dit voor het netwerk palliatieve zorg. Publieksvoorlichting: De 4 Groningse netwerken hebben in 2011 gezamenlijk de organisatie van de cafés Doodgewoon opgepakt. De avonden bleken een succes. De resultaten waren zo positief dat na een tussen evaluatie besloten is deze activiteit ook in 2012 te continueren. De publiciteit, flyers en persberichten zijn gezamenlijk opgepakt, A.3. Organisatie: Het netwerk is 5 maal bijeen gekomen om de voortgang van activiteiten te bespreken en de benodigde besluiten te nemen zodat de werkgroepen scholing de concretisering van de voorgenomen activiteiten uit konden voeren. Vergaderfaciliteiten werden aangeboden door st. Oosterlengte. De voorzitter en de netwerkcoördinator waren verantwoordelijk voor het voorbereiden en afhandelen van vergaderingen, bewaken en stimuleren van de voortgang van de werkzaamheden. Het werkplan van het netwerk voor 2011 werd hierbij als leidraad gebruikt. Verder werden de voornemens voor 2012 vastgelegd in een nieuw werkplan wat met begroting bij VWS is ingediend Via de subsidieregeling van VWS was het mogelijk uren t.b.v. de netwerkcoördinatie en ondersteuning in te zetten. Deze uren werden ingevuld door Wil Hoek. Daarmee was ondermeer de voorbereiding en verslaglegging van de netwerkvergaderingen, werkgroepen en scholingen gewaarborgd. Daarnaast voorzag de subsidieregeling van VWS ook in de vergoeding van organisatiekosten van Netwerkactiviteiten (t.b.v. pr, scholingsactiviteiten en de kosten voor het café Doodgewoon) A.4. Communicatie: De werkzaamheden van het netwerk zijn alleen dan effectief als er een goede terugkoppeling plaats kan vinden binnen de aangesloten organisaties alleen dan kunnen afgesproken werkwijzen daadwerkelijk ingevoerd worden. Het aspect borging is dan ook speerpunt geworden.afgesproken is dat elke organisatie gaat werken met aandachtsvelders palliatieve zorg. Dit zijn medewerkers binnen de organisatie die als taak krijgen als vraagbaak te dienen voor hun collega s op de werkvloer en kennis over de palliatieve zorg ook actief uit te dragen. Belangrijk daarbij is dat management en leidinggevenden deze inspanningen actief ondersteunen en stimuleren. Het netwerk heeft een eigen website www.netwerkpalliatievezorg.nl/groningenoost Naast het zorgaanbod wordt via deze site relevante informatie over palliatieve zorg in de regio opgenomen. Afgesproken, maar nog niet uitgevoerd is dat de participerende zorgaanbieders op de eigen website een link maken met de website van het netwerk palliatieve zorg Groningen Oost. De website heeft in het verslagjaar 352 bezoekers gehad Het netwerk heeft in het verslagjaar 7 publieksavonden georganiseerd onder de naam Café Doodgewoon. Met de organisatie van het Café Doodgewoon is er periodiek een informele ontmoetingsplek, waar onderling ervaringen uitgewisseld kunnen worden, maar ook aandacht is voor informatieverstrekking en verder verdieping in thema s rond het levens einde. De activiteiten van de Cafés Doodgewoon zijn bedoeld voor een breed publiek geïnteresseerde burgers, mantelzorgers, vrijwilligers, patiënten, maar ook mensen die zelf werkzaam zijn in de zorg. Op de avonden werd aandacht besteed aan de onderwerpen Uitvaart, Palliatieve Sedatie en Euthanasie, Complementaire zorg, Emoties, Het Levensverhaal. De eerste caféavond werd een film 4
vertoond. Gemiddeld waren er op de avonden 20 bezoekers. De avonden werden op verschillende locaties (verpleeghuis Oldwolde in Winschoten en Verpleeghuis Zorggroep meander in Veendam) georganiseerd en de ontvangende organisatie had ook de taak van gastheer/vrouw op zich genomen. De avonden werden publicitair ondersteund door posters, jaarkalenders en maandelijkse persberichten. In het verslagjaar is landelijke de brochure Pal voor U uitgegeven. Het netwerk heeft hier een eigen invulling aan gegeven door een regionaal katern toe te voegen. In dit regionale katern staan alle contactgegevens van de bij het netwerk aangesloten organisaties, met een korte omschrijving over de inhoud van palliatieve zorg waar de betreffende organisatie voor staat. De Pal voor U brochure, met het regionale katern is wijd verspreid bij tal van publieksacties.0.a. in het kader van de IDPZ in oktober. B.1- de inhoud, overdracht en continuïteit van zorg, de afstemming, samenhang en coördinatie in het zorgaanbod De zorgmogelijkheden m.b.t. palliatieve zorg zijn geplaatst op de website van het netwerk. Dit zorgaanbod is tevens gelinkt aan het programma kies beter. Het zorgaanbod is weer herijkt en veranderingen zijn verwerkt. Interne verbeterpunten: Afgesproken was dat alle betrokken organisaties ook intern de verbeterpunten t.a.v. de coördinatie en kwaliteit van palliatieve zorg in kaart zou brengen en zouden aanpakken. Elke organisatie had als speerpunt de rol en taken van aandachtsvelders te borgen binnen de organisatie. Duidelijk is dat de scholing van aandachtsvelders de start is gebleken van een complex proces van borging van de rol en taken van aandachtsvelders. Ervaringen leren dat voor daadwerkelijke borging dus dat de kennis van de aandachtsvelders op de werkvloer echt gebruikt, ingezet uitgedragen kan worden niet vanzelfsprekend gaat. Dit vraag om een duidelijke visie vanuit het management, structurele aandacht, coördinatie, sturing en zorgvuldige communicatie met alle geledingen in de organisatie. Daarnaast zijn de benodigde randvoorwaarden ( tijd en ondersteuning van de directe leidinggevende) essentieel. In de Blanckenbörg hebben de aandachtsvelders hun plaats en positie op de afdelingen gevonden en hebben duidelijke taken en aansturing borging is goede geregeld. In de Blanckenbörg wordt gewerkt met het zorgpad en een van de vragen voor 2012 is hoe dit ZS op te nemen in het elektronisch dossier. OZG st. Lucas werkt niet met aandachtsvelders, dit i.t.t. de locatie Delfzicht. Wel is er nu een overleg om het beleid en aanpak t.a.v. palliatieve zorg in beide locaties te harmoniseren. Thuiszorg Groningen. De aandachtsvelders worden inhoudelijke ondersteund door de 3 palliatieve verpleegkundigen. Hoe de borging en ondersteuning vanuit de lijn in de toekomst plaats zal vinden is nog onduidelijk nu Thuiszorg Groningen overgenomen is door TSN. St. Oosterlengte. De managers van verpleeghuis, thuiszorg en zorgcentra ( 3 personen) stemmen de borgingsafspraken met elkaar af. De thuiszorg en zorgcentra moeten nog een inhaalslag maken. De praktische aansturing en ondersteuning wordt ingevuld door de kwaliteitsmedewerker. In september is een bijeenkomst met evv-ers, leidinggevenden, de 3 managers en de aandachtsvelders georganiseerd om nogmaals alle afgesproken werkprocessen door te nemen en te borgen. Zgmeander. Er is geen interne sturingsgroep. Er is wel een bijeenkomst geweest, maar hoe e.e.a nu precies gaat intern is onduidelijk. De borging is pas gerealiseerd als er een coördinatiepunt is in de organisatie die de aandachtsvelders actief ondersteunt en aanstuurt, maar ook opdrachten geeft met daarbij een tijdspad. Daarmee is ook de structuur gerealiseerd om bv instellingsbreed een protocol zoals het zorgpad in te voeren. Elke organisatie heeft aangegeven de zorgdoelen uit het ZS in te willen voeren in het eigen werkproces en Zorgcentrum De Blanckenbörg is hier al mee gestart, Thuiszorg Groningen heeft een aantal pilots uitgevoerd alvorens over te gaan tot organisatiebrede invoering. De andere organisaties bezien nog op welke wijze de Zorgdoelen uit het ZS ingepast kunnen worden in de nu gebruikte zorgplannen. 5
B.2-scholing en deskundigheidsbevordering De werkgroep scholing/deskundigheidsbevordering heeft op 10 maart de eerste terugkomst bijeenkomst in 2011 georganiseerd voor de aandachtsvelders uit de netwerken Oost en Zuid. Deelnemers konden kiezen uit de deelprogramma s t.w. Kwaliteit van Sterven: heeft het ZS hierbij ene meerwaarde. Het begeleiden van patiënten die een chemokuur volgen. Hoe markeer je de terminale fase bij ouderen met geen gediagnosticeerd ziektebeeld. De terugkombijeenkomst werd door de 37 aanwezigen gewaardeerd met een 7.2. Op 3 november vond de tweede terugkombijeenkomst plaats met een plenaire introductie met een korte film. Ook nu 2 deelprogramma s t.w. Voeding en kanker, en het thema gespreken met terminale patiënten. Naast deze inhoudelijke thema s was er ruimte voor de uitwisseling van ervaringen over het aandachtsvelder zijn. In het verslag jaar zijn 4 cursussen voor aandachtsvelders georganiseerd. Aan deze cursussen hebben 16 medewerkers uit de netwerken Oost en Zuid Groningen mee gedaan. Er waren 82 deelnemers en de waardering over de cursussen was 8.9, 8.8, 8.4 en 7,6. De 4 netwerken palliatieve zorg in Groningen hebben 4 maal een nieuwsbrief uitgebracht, speciaal voor de aandachtsvelders uit de aangesloten organisatie (oplage 250) In het verslagjaar heeft het netwerk 3 gesprekscyclussen in samenspraak met de andere Groningse netwerken ( 3 x 6 bijeenkomsten over aspecten van spiritualiteit) georganiseerd. Aan de drie gesprekgroepen hebben 27 medewerkers meegedaan. Deelnemers waardeerden de bijeenkomsten met een 7.5, 8.5 en 8.9 B.3-de consultatie en adviesstructuur Consultatie- en adviesstructuur. Het voornemen om de consultatie- en adviesstructuur weer op poten te zetten is niet gerealiseerd. IKNL heeft in het verslagjaar slechts 5 consultvragen uit deze regio ontvangen. In het netwerk is besloten af te wachten naar de acties van het IKNL t.a.v. dit aspect. Mogelijk kan er een Groningse consultatie- en adviesstructuur opgezet worden. B.4-afstemming van vraag en aanbod Er is in 2011 geconcludeerd dat het aanbod van palliatieve zorgplekken aansluit bij de vraag aan zorg van terminale patiënten en hun naasten. Er moet opgelet worden dat er geen onderbezetting ontstaat. En heel terughoudend naar nieuwe initiatieven gekeken worden. Het hospice st. Maartenhuis ( 2 kamers) heeft in 2011 16 cliënten opgenomen. Het gaat om een totaal van 362 ligdagen en een gemiddelde lig duur van 17.8 dagen. Dit alles leidt tot een bezetting van 49.5 %. In verpleeghuis Old Wolde ( 2 kamers) zijn in 2011 tien. cliënten opgenomen. Het gaat om een totaal van 700 ligdagen en een gemiddelde lig duur van 70 dagen. Dit alles leidt tot een bezetting van 95%. De stichting VPTZ Oost Groningen (Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg ) is werkzaam binnen netwerk Oost en Zuid en heeft nu 48 geschoolde vrijwilligers. In het verslagjaar is 36 maal een beroep gedaan op deze vrijwilligers. W/H vastgesteld 15 februari. 2012 6