1 De Bijbel Open 2013 27 (13-07) Vandaag gaan we weer verder met de Heidelbergse Catechismus. Zoals u weet denken we in dit jubileumjaar van de catechismus elke maand een keer na over een thema uit dit leerboekje. Tegelijk beseffen we dat het er dan maar niet alleen om gaat dat de catechismus opengaat, maar dat de bijbel open gaat. Dat willen we dan ook vandaag gaan doen. Het thema waarover we nadenken gaat over het volgende. Een kernpunt in ons geloof is dat we niet behouden worden omdat we dat verdienen door onze prestaties, maar alleen maar uit genade. Maar nu lezen we zondag 24 van de catechismus. Daar staat dat God onze goede werken beloont. De vraag is dan: hoe zit dit eigenlijk? Als God onze goede werken beloont, dan houdt dat toch in dat ze verdienstelijke waarde hebben. Dat veronderstelt de gedachte van loon toch. Maar kan dat wel samengaan: loon en genade? Is het niet een van beide. Loon of genade? Nee, zegt de HC. Nee, zegt de bijbel, loon en genade kunnen heel goed samengaan. Dat merken we als we gaan nadenken over een uitspraak van Jezus in de Bergrede in Mattheus 5. In vers 12 zegt Hij tegen zijn discipelen dat ze zich mogen verheugen, want hun loon is groot in de hemelen. Daar hebben we de gedachte van het loon. Dus toch geen genade? Ja, zeker wel, want we zullen zien dat het loon dat God geeft een heel bijzonder loon is. Waar dat bijzondere in zit hopen we in deze uitzending te ontdekken. In Mattheus 5 vinden we de bekende Bergrede, genoemd naar het onderwijs dat Jezus heeft gegeven vanaf een berg in de buurt van de zee van Tiberias. We vinden er de bekende zaligsprekingen in. Je bent zalig, je bent gelukkig, als je treurt, als je rein van hart bent, als je vrede sticht enzovoort. Deze zaligsprekingen lopen uit op de elfde: waarin Jezus zegt: zalig bent u als men u smaadt en vervolgt en door te liegen allerlei kwaad tegen u spreekt, omwille van Mij. Dat is toch wel een wonderlijke zaligspreking. Je bent gelukkig als je lijdt om Mij. Hoe kan dat? Omdat je loon dan groot is in de hemel, zegt Jezus, want zo is het ook gegaan met de profeten van vroeger. Die werden ook vervolgd en ook beloond. God beloont dus de mensen die lijden om de naam van Jezus. Daarom wees niet verdrietig, maar wees blij zegt Jezus en verheug je. In Lukas zegt Hij het nog sterker: spring op van vreugde. Waar het ons nu om gaat is dat Jezus hier duidelijk ervan spreekt dat
2 God ons beloont. In dit geval in het lijden en om het lijden, maar dat niet alleen: God beloont de mensen als zij Hem dienen. Dat bedoelt de HC als hij zegt dat God onze goede werken beloont. Ik ga vanmorgen niet in op de specifieke beloning voor het lijden van Gods kinderen en dat zij daarom blij mogen zijn. Het gaat er nu vooral om dat we zien dat God mensen beloont, die Hem dienen en vrezen. Als we daarop letten, ontdekken we al gauw dat dit maar niet een enkele keer in de Bijbel voorkomt, maar dat het een doorgaande lijn is. Wie God liefheeft en Hem dient krijgt er iets voor terug. Die wordt er voor beloond. Ik geef enkele voorbeelden. Als God met Abraham de vader van het volk Israel een verbond sluit in Genesis 15 dan zegt Hij tegen hem: Ik ben voor u een schild, uw loon zeer groot. Dan een voorbeeld uit de Psalmen. In Psalm19 zegt de dichter: in het houden van Gods geboden ligt groot loon. En ook een voorbeeld uit het Nieuwe Testament. In Hebr. 11 lezen we dat Mozes in Egypte voor het volk Israel kiest, dat wordt verdrukt, want hij had het loon dat God geeft voor ogen. Zo zouden we nog wel veel meer voorbeelden kunnen noemen. Zakelijk komt hiermee overeen dat God mensen heel bijzonder wil zegenen, zoals bijvoorbeeld Jozef. God beloont mensen om hun trouw en liefde. Hij doet dat soms in de vorm van materiële beloning en soms in de vorm van geestelijk loon. Ook beloont God nu eens in dit leven, dan weer na dit leven. In Mattheus 5 zegt Jezus dat het loon dat de discipelen ontvangen in de hemelen is. Daar wordt niet mee bedoeld dat ze het loon pas in de hemel krijgen, maar dat het in de hemel voor hen bewaard wordt als een erfenis. Net zoals Petrus dat zegt in het eerste hoofdstuk van zijn eerste brief. Ook zegt Jezus dat het loon van de discipelen groot zal zijn, we mogen ook lezen: veel en we mogen er onder verstaan: veelsoortig, bestaande uit allerlei soorten zegeningen. Maar nu komen we bij de vraag of deze gedachte van de beloning niet in strijd is met het wonder dat we enkel en alleen uit genade gezegend worden. En als je zegt dat iemand beloond wordt, zeg je dan niet dat hij daar dus recht op heeft en het dus verdient? En dat gaat toch tegen het hart van de bijbelse boodschap in, namelijk dat Gods zegeningen totaal onverdiend zijn. Hoeveel psalmen zingen niet van die genade, bijvoorbeeld Psalm 31: geloofd zij God die zijn genade aan mij heeft groot gemaakt. Het is toch ook het kloppende hart van de boodschap
3 van Paulus: uit genade zijt gij zalig geworden en dat niet uit u, het is Gods gave. Kweek je met de gedachte van beloning niet een farizeeërshouding, zoals we daarover lezen in de gelijkenis van de farizeeër en de tollenaar. Toch is het niet zo dat loon en genade elkaar uitsluiten. Want het gaat er maar om van welke aard die beloning is. Je hebt inderdaad een beloning die plaats vindt naar verdiensten, naar je werken, maar je hebt net zo goed een beloning die je niet verdient. Als het in de bijbel erom gaat wat we verdienen, dan is dat sinds Genesis 3 al gauw duidelijk. Dat is de straf van God. De beloning voor de zonde is zelfs de dood, zegt Paulus. Dus laten we het er maar niet over hebben wat wij verdienen. Zo bedoelt de HC het ook als hij heel eenvoudig zegt: Gods beloning geschiedt niet uit verdienste, maar uit genade. Dat is het kenmerkende van de beloning die God aan mensen geeft. Je hebt er niets van verdiend en toch krijg je loon. Een goed voorbeeld hiervan is de gelijkenis van werkers in de wijngaard. Mensen die een uur gewerkt hebben krijgen evenveel loon als anderen die de hele dag gewerkt hebben. Nou als dat dan geen genade is. Je kunt dus bij God nooit zeggen: ik heb U gediend en nu heb ik loon verdiend. Je doet wel goede werken, uit dankbaarheid, maar die werken zijn in Gods ogen ook nooit zoals ze zouden moeten zijn. Daarom kunnen we ons behoud er ook nooit op bouwen. Als het daarom gaat worden we echt alleen maar behouden uit genade. Onze goede werken zijn alleen maar goed, omdat God ze goed rekent en alleen daarom beloont Hij ons. Ik las daar twee eenvoudige voorbeelden van die ons kunnen helpen. Stel je voor: een kind in groep vier van de basisschool. Het kind kan niet zo goed leren. Maar het doet wel zijn best. Op een gegeven moment krijgt het van de juffrouw een stempel in zijn schrift: Goed gedaan. Als je het werk in het schrift gaat bekijken is het helemaal niet zo goed. Er zitten heel wat fouten in. Toch dat stempel? Ja, want de juffrouw doet dat om het kind aan te moedigen. Een tweede voorbeeld: Een kind helpt moeder met het schoonmaken van de kamer. Het mag de tafel stoffen. Het doet haar best. Klaar, roept ze. Moeder pakt dan de snoeptrommel en geeft haar kind een beloning. Hier, zegt ze, dat heb je wel verdiend. Dan pakt moeder zelf de stofdoek en gaat de tafel over doen. Die moeder beloont haar kind niet naar verdienste, maar om het kind te stimuleren. Zo
4 moeten we de zegeningen zien waarmee God onze goede werken beloont. Daar hebben we ook geen recht op. Als God ons niet beloonde dan deed Hij ons geen onrecht. Die beloning is uiteindelijk pure genade. Zo staan beloning en genade niet tegenover elkaar, maar ze leggen elkaar uit. Wonderlijk hoe die twee kunnen samengaan. Dat kan maar op één manier mogelijk zijn. Als een Derde het loon verdient wat wij krijgen. En dat is precies wat de Bijbel ons leert over het genadeloon. Er is er maar Een die de beloning van zijn werk verdient en dat is onze Here Jezus Christus. Hij heeft God gediend zoals God het bedoelt. Hij heeft al het goede werk volbracht dat nodig is om ons te verlossen. En al verwijzen mensen Hem naar het kruis als zijn verdiende loon, God doet dat oordeel van mensen te niet en wekt zijn Zoon op uit de dood en gaat Hem belonen zoals nog nooit iemand beloond is. Namelijk met het eeuwige leven. En Hij is de enige die kan zeggen: dat heb Ik verdiend. Daarom ontving Hij die beloning volstrekt rechtvaardig. Maar let er dan wel op waarom Hij dat deed. Om die beloning te delen met mensen die die beloning niet verdienen. Die krijgen ook Gods zegeningen en de climax daarvan, het eeuwige leven, maar alleen maar omdat Christus het voor hen verdiende. In de NGB staan die mooie woorden, dat God als hij mensen beloont, Hij zijn eigen gaven kroont. Dat is het precies als God ons de beloning van Christus uit pure genade toerekent. Daarom is de beloning altijd weer een complete verrassing. Zoals de dienaar uit de gelijkenis, die zo verwonderd staat te kijken bij zijn beloning en zegt: maar wij zijn toch gewoon onnutte dienaren geweest. God beloont dus onze goede werken en Hij doet het graag en rechtvaardig. Goede werken die gedaan worden vanuit een oprecht geloof en volgens zijn wet, eren Hem ook. Dat is het mooie van de goede werken. God wil ons daardoor aanmoedigen. Maar Hij wil ons ook bemoedigen. Soms kan het zwaar zijn om het goede te doen, vooral als het lijden met zich mee brengt, zoals voor de discipelen uit Mattheus 5. Maar als je dan bedenkt dat God er zoveel loon tegenoverstelt, dat door Jezus is verdiend, tot het eeuwige leven toe. Ja, dan ga je er naar verlangen om nog meer God te dienen. Hoe meer goede werken, hoe meer loon, en hoe meer loon, hoe meer genade. Niet om te verdienen, maar om te dienen. En zo is de cirkel van loon en genade rond.
5