Eindrapportage Simplastic Hoe komen tot vermindering van plastic verpakkingsafval in de zorg?
Inhoud 1 Simplastic 2 Circle Scan 3 Conclusies Circle Scan 4 Sorteerproef 5 Conclusies sorteerproef 6 Aanbevelingen 2
Simplastic Simplastic is een pilot binnen het transitietraject Zorgeloos Afval. Binnen het transitietraject is onderzocht hoe kunststof verpakkingen meer circulair ingezet kunnen worden binnen zorginstellingen, d.w.z. dat afval voorkomen, gerecycled of hergebruikt wordt. In de Simplastic pilot is onderzocht op welke wijze kunststof verpakkingen meer circulair kunnen worden. Er is een Circle Scan gedaan naar ingekochte verpakkingen en er zijn sorteerproeven gedaan met diverse afvalstromen uit diverse ziekenhuizen. Op basis daarvan kan geconcludeerd worden dat circulair herontwerpen van verpakkingen op lange termijn tot het beste resultaat leidt. Om na gebruik het kunststof verpakkingsafval weer recyclebaar te krijgen, zijn diverse combinaties van bron- en nascheiding mogelijk. Bron- en nascheiding van kunststoffen is op dit moment kostbaarder dan gebruik van zgn. virgin materiaal. Deze financiële kant van de problematiek is niet meegenomen in het onderzoek. In deze notitie worden de gedane activiteiten kort toegelicht en worden aanbevelingen gedaan om te komen tot meer circulaire inzet van kunststof verpakkingen in de zorg. 3
Circle Scan Met behulp van de Circle Scan methodologie zijn de plastic stromen van het UMC Utrecht geanalyseerd. Er is specifiek gekeken naar plastic omverpakkingen in verpleegafdelingen en laboratoria. Uit de analyse blijkt dat ruim 70% van de wegwerpartikelen op verpleegafdelingen verpakt is in laminaat-papier dat zeer slecht kan worden gerecycled. In laboratoria bestaat een groot deel van de verpakkingen uit Piepschuimen trays (voor buisjes), die op dit moment vooral in het buitenland (China) kunnen worden verwerkt tot laagwaardige producten. Het onderzoek naar plastic soorten laat verder zien dat PET de beste eigenschappen heeft, voor zowel gebruik als verwerking, maar ook duur is. 4
Circle Scan Tevens is gekeken naar de omgang met wet- en regelgeving. Daaruit blijkt dat verpakkingsafval uit ziekenhuizen voornamelijk wordt geclassificeerd als niet specifiek ziekenhuisafval, wat er voor zorgt dat afvalverwerkers het niet willen recyclen. Plastic wordt echter gereinigd wanneer het wordt gerecycled, dus het recyclen van plastic ziekenhuisafval zou geen probleem moeten zijn. In de weten regelgeving zijn geen belemmeringen voor recycling van (kunststoffen binnen) niet specifiek ziekenhuisafval. Specifiek voor verpakkingsafval geldt dat dit per definitie schoon afval is. 5
Conclusies Circle Scan Conclusie uit de Circle Scan was dat het niet voor de hand ligt om een pilot project op te zetten die zich richt op één plastic monostroom i.v.m. logistiek en beperkte impact. In plaats daarvan ligt het voor de hand te kijken naar oplossingen om de gehele plastic afvalstroom zo hoogwaardig mogelijk te verwerken. Voor de lange termijn is het van belang leveranciers aan te sporen om hun verpakkingen circulair te herontwerpen, zodat meer monostromen verpakkingsmateriaal ontstaan. 6
Sorteerproef Sorteerproeven zijn gedaan met de volgende afvalstromen. 1 Verpakkingsafval Radboudumc 2 Kunststof afval OLVG Deze proeven zijn gedaan op de sorteerinstallatie van Shanks te Nieuwegein. Deze installatie herkent de verschillende soorten kunststof. 7
Sorteerproef 1 Verpakkingsafval Radboudumc Door verpakkingsafval gescheiden in te zamelen, neemt de stroom niet specifiek ziekenhuisafval in het Radboudumc 2% af, gemeten in kilo s. Uit de sorteerproef bleek het volgende: Verpakkingsafval is schoon afval. Er was weinig vervuiling te zien, enkel geringe vervuiling van organische stoffen. Het afval omvatte weinig gelamineerde verpakkingen. Het is aan de bron dus goed mogelijk deze verpakkingen uit het kunststof afval te houden. Meer dan de helft van het afval betreft LDPE. Visueel ziet de kwaliteit hiervan er goed uit. Vervuiling is minimaal en het betreft veel transparante folie. Dat geeft goede mogelijkheden voor recycling. Een relatief groot deel van het afval is gekleurd, wat het minder goed recyclebaar maakt. Inkoop van transparante verpakkingen zou het verpakkingsafval beter recyclebaar maken. 8
Sorteerproef 2 Kunststof afval OLVG Door kunststof afval gescheiden in te zamelen, neemt de stroom niet specifiek ziekenhuisafval in OLVG 5% af, gemeten in kilo s. Uit de sorteerproef bleek het volgende: Het betreft een relatief schone stroom, tijdens het sorteren was weinig vervuiling te zien. Wel zijn typische ziekenhuisartikelen als spuiten en slangen onderdeel van het afval. Naalden, discretia e.d. zijn visueel niet waargenomen, laminaatverpakkingen ook niet, enkel een geringe hoeveelheid organische stoffen. Scheiding aan de bron gaat dus goed. Meer dan de helft van het afval betreft LDPE. Visueel ziet de kwaliteit hiervan er goed uit. Vervuiling is minimaal en het betreft veel transparante folie, nog meer dan bij het Radboudumc. Dat geeft goede mogelijkheden voor recycling. Het harde plastic is een mix van flesjes, spuiten, drankflesjes, verpakkingen, slangetjes, jerrycans, etc. Deze zijn allemaal duidelijk afkomstig uit diverse processen/afdelingen als schoonmaak, laboratoria, verpleegafdelingen, openbare ruimtes. De mate van vervuiling is groter dan bij zachte plastics. 9
Conclusies sorteerproef Op basis van de sorteerproeven, kan het volgende worden geconcludeerd: 1. Het gescheiden inzamelen van kunststoffen, leidt in gewicht tot een beperkte verhoging van het recyclingpercentage niet specifiek ziekenhuisafval. 2. Bij beide proeven zijn visueel geen risico s geconstateerd. Wel was er enige vervuiling van organische stoffen. 3. Het gescheiden inzamelen van alle kunststoffen, leidt tot meer mogelijkheden voor recycling dan het enkel inzamelen van kunststof verpakkingen. Dat komt doordat de samenstelling van het afval niet heel afwijkend is van enkel verpakkingsafval, terwijl door inzameling van alle kunststoffen wel meer volume wordt ingezameld. Dat geldt o.a. voor inzameling van het goed recyclebare LDPE. 10
Conclusies sorteerproef 4. De vervuiling met organische stoffen neemt niet toe als alle kunststoffen i.p.v. uitsluitend verpakkingsmaterialen worden ingezameld. Wel komen hierdoor typisch zorg gerelateerde artikelen als spuiten in het afval. 5. Een zeer goede nascheiding van de aan de bron ingezamelde kunststoffen is nodig om daadwerkelijk tot hoogwaardig hergebruik te komen. Na scheiding op de tijdens de proef gebruikte scheidingsinstallatie, is alleen zeer laagwaardig hergebruik mogelijk. Gescheiden inzameling van kunststoffen is daarom alleen zinnig als ook goede nascheiding van de aan de bron gescheiden kunststoffen mogelijk is. Dat is wel mogelijk op andere dan tijdens de proef gebruikte sorteerinstallaties, met als kanttekening dat de capaciteit daarvan momenteel beperkt is. 11
Aanbevelingen Op basis van de Circle Scan en de sorteerproeven, kan het volgende worden aanbevolen: 1. Voor de lange termijn is het van belang leveranciers aan te sporen om hun verpakkingen circulair te herontwerpen, zodat meer monostromen verpakkingsmateriaal ontstaan. 2. Het aan de bron gescheiden inzamelen van alle kunststoffen is goed mogelijk en leidt tot meer inzameling van te recyclen stoffen dan het enkel gescheiden inzamelen van kunststof verpakkingen. Het verdient daarom de aanbeveling om de totale stroom kunststoffen zo veel als mogelijk gescheiden van andere stromen in te zamelen en apart te verwerken. 3. Na inzameling van kunststoffen aan de bron, is ook nog nascheiding nodig. De kwaliteit van beide processen is bepalend voor het succes. 4. Het resultaat voor zachte kunststoffen is beter dan voor harde kunststoffen. Exacte omgang met dat verschil verdient vervolgonderzoek. 5. De problematiek met recycling van kunststoffen heeft ook een financiële component. Deze is niet meegenomen in dit onderzoek, maar een goede business case is wel essentieel voor recycling. Het lijkt goed om ook deze component mee te nemen in vervolgonderzoek. 12
Simplastic Aan de pilot Simplastic is meegewerkt door: Lars Backx, Radboudumc Christiaan Bolck, WUR Jorrian Dorlandt, Shanks Marloes Gerritsen, MVO Nederland Ailin Haijer, MVO Nederland Jos Hallebeek, Medline Ben Kubbininga, Circle Economy Susan Kroesen, BrabantZorg Ellen Parma, OLVG Reinier de Nooij, Optimal Planet Freekje Savenije, Spaarne Gasthuis Job Spijker, RIVM Edwin van Stralen, UMC Utrecht Alwin Wagenaar, Spaarne Gasthuis Voor vragen kan contact worden opgenomen met Ailin Haijer MVO Nederland, A.Haijer@MVONederland.nl. 13