Réduire l impact de vos bâtiments sur l environnement en améliorant leur performance énergétique De impact van uw gebouw op het milieu verminderen door een hogere energieprestatie Een energetisch voorbeeldige renovatie Telex kantoorgebouw Brussel Dirk Slabbinck Managing Director VK ENGINEERING AGENDA-SOMMAIRE-INHOUD Algemene voorstelling van het project Doelstellingen Duurzaam ontwerp Economische analyse Besluit Brussel, 20 november 2008 VK ENGINEERING 2 VK ENGINEERING Projectvoorstelling Telexgebouw Brussel (arch. Leon Stynen) kantoorgebouw met een bovengrondse oppervlakte van 14.550 m² - gebouwd eind jaren 60 Tot voor kort gebruikt door Belgacom (vroeger RTT) eigenaar: Befimmo architect: Crepain Binst Architecture Speciale Technieken en Duurzaam bouwen: VK Engineering Studie: 2007-2008 Renovatie: eind 2008-mei 2010 In 2007 door het BIM genomineerd als laureaat voor een duurzaam voorbeeldgebouw Type verdieping 3 VK ENGINEERING 4 VK ENGINEERING 1
Bld. de l Impératrice Doorsnede Telexgebouw Markies-gebouw Ligging 5 VK ENGINEERING 6 VK ENGINEERING Doelstellingen Een duurzaam gebouw minimaliseert de negatieve impact op het milieu gedurende zijn hele levensduur. Methode = TRIAS ENERGETICAS Het Telex gebouw wil een voorbeeld zijn voor een duurzame renovatie. Trias Energeticas een duurzaam gebouw minimaliseert zijn energiegebruik een duurzaam gebouw is comfortabel een duurzaam gebouw is zuinig met water gebruik van efficiënte technologieën een duurzaam gebouw is aanpasbaar gebruik van hernieuwbare bronnen een duurzaam gebouw gaat rationeel om met materialen een duurzaam gebouw recycleert materialen van andere gebouwen verminderen van de energievraag een duurzaam gebouw heeft een afvalbeheerplan een duurzaam gebouw beschermt de lokale site 7 VK ENGINEERING 8 VK ENGINEERING 2
Verminderen van de energievraag: uitstekende isolatie Verminderen van de energievraag: hogere isolatiediktes: warmterecuperatie op de ventilatielucht dak: 14 cm MW Niveau verhoogde vloer gebruik van een roterend warmtewiel gevels: 8 10 cm MW Koudebrugisolatie thermische recuperatie: 70% Uglas = 1.1 w/m²k Vloerplaat beton vochtrecuperatie: 65 % vermijden koudebruggen dubbele gevels resultaat: Koudebrugisolatie Niveau verlaagd plafond Betonnen gevel kolom luchtdicht bouwen aandacht voor aansluiting ramen Figuur: principe roterend warmtewiel. bestaand gebouw: >K100 luchtdichtheid n50 < 1.5 1/h standaard renovatie: K70 blowerdoormeting ter verificatie duurzame renovatie: K38 9 VK ENGINEERING 10 VK ENGINEERING Verminderen van de energievraag: Zonwering + zonwerend glas Behoud van de zonwering op de westgevel herstellen vaste stand hoek geoptimaliseerd lagere investeringskost onderhoudsvriendelijker Installeren van zonwerend glas op de overige gevels standaard renovatie: g = 35 % duurzame renovatie: g = 27 %, LTA > 50 % 11 VK ENGINEERING 12 VK ENGINEERING 3
dubbele gevels en installatieconcept kantoren Gebruik van hernieuwbare energiebronnen BIPV (building integrated photovoltaics) integratie in zuid-georiënteerde dubbele beglazing pulsie 56 ramen in buitenvlak installatie van 14 kwp jaaropbrengst 6200 kwh doet eveneens dienst als buitenzonwering 13 VK ENGINEERING 14 VK ENGINEERING Gebruik van efficiënte technologieën dankzij de lage energievraag kunnen efficiënte technieken worden aangewend: lage temperatuurverwarming regime 70/50 C Weersafhankelijke regeling condenserende ketel (rendement 106 %) warmterecuperatie op de koelplafonds om lucht op te warmen (tussenseizoenen) hoge temperatuurkoeling regime 15/17 C voor de koelplafonds regime 6/12 C voor de koelbatterijen Free cooling koelplafonds met de droogkoelers Warmterecuperatie via de koelplafonds watergekoelde machines met scrollcompressie (R134a) (EER 3.5) free cooling met droogkoelers (brengt de ESEER op 5.0) 15 VK ENGINEERING 16 VK ENGINEERING 4
Gebruik van efficiënte technologieën hulpenergie van de klimaatinstallatie wordt geminimaliseerd hydraulische circuits met variabel debiet gedurende 85 % van de tijd is het gevraagde warmtevermogen lager dan 50 % gedurende 72 % van de tijd is het gevraagde koelvermogen lager dan 50 % frequentiegestuurde pompen drukverschilregelaars voor dynamische drukregeling energiezuinige ventilatoren kantoren: hygiënische ventilatie 50 m³/h.persoon (1 persoon per 10m² netto) vergaderzalen: vraaggestuurde ventilatie op basis van CO2 concentratie en temperatuur: 50 m³/h.persoon (1 persoon per 3.5 m²) min 30% pulsieventilatoren: 1250 W/(m³/s) (ipv standaard 2000 W/(m³/s) SFP 3 extractieventilatoren: 1250 W/(m³/s) SFP 3 frequentiegestuurde ventilatoren Gebruik van efficiënte technologieën energie-efficiënte verlichting geoptimaliseerde lichtarmaturen en energiezuinige TL5 lampen geïnstalleerd vermogen 2 à 2.5 W/m²/100 lux (bestaand gebouw : 4 à 5 W/m²/100 lux ) daglichtsturing in gevelzone aanwezigheidsdetectie in vergaderzalen tijdschakeling via GBS energiezuinige liftinstallaties de oorspronkelijke liftinstallatie met elektrische tractiemotor wordt vervangen. standaard renovatie: enkel vervanging van de motor duurzame renovatie: synchrone axiale motor in de liftschacht 40 % lager energieverbruik minder onderhoud en plaatswinst 17 VK ENGINEERING 18 VK ENGINEERING Primair energieverbruik 160 140 120 Duurzaam Standaard 143 K-peil / E-peil 100 80 60 70 80 De duurzame renovatie zal 49% minder primaire energie verbruiken dan een standaard renovatie 40 38 20 0 K-peil E-peil 19 VK ENGINEERING 20 VK ENGINEERING 5
energiegebruik per energievector (MWh/jaar) 2500 2000 1500 1000 500 0 1032 2088 426 Duurzaam Standaard 821-31.700,00-47.400,00 Aardgas (0,03 /kwh) Elektriciteit (0,12 /kwh) -42.240-0,04 /kwh) CO2-uitstoot De CO2-uitstoot voor de duurzame renovatie zal 49% lager zijn dan in een standaard renovatie 21 VK ENGINEERING 22 VK ENGINEERING Duurzaam gebruik van water jaarlijkse CO2-uitstoot (kg) 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 Verlichting PV Hulpenergie Koeling Verwarming 491.059 964.077 In kantoren kan het waterverbruik in de sanitaire installaties tot 60% gereduceerd worden door toepassing van enkele eenvoudige maatregelen: Jachtbakken toiletten met beperkt spoelvolume (6 liter in plaats van 9 liter). Dubbele spoeltoets op de jachtbakken toiletten (3 liter / 6 liter). Reduceren waterdebiet kraanwerk door toepassing van luchtschuimbekken. Door het water in de uitstroombek te mengen met lucht kan het gemiddeld waterdebiet van 0,20 à 0,25 l/s gereduceerd worden tot 0,08 à 0,12 l/s met behoud van de dezelfde functionaliteit. Automatische spoeling van de urinoirs. Kraanwerk met automatische sluiting. Hergebruik van regenwater voor 0 spoeling in de toiletten en urinoirs -200000 Duurzaam Standaard opslagtank van 50 m³ dekkingsgraad 40 % jaarlijkse waterbesparing van 413m³ 23 VK ENGINEERING 24 VK ENGINEERING 6
Economische Analyse vermindering exploitatiekost: energie: - 6,16 /m²/jaar water: -0,76 /m²/jaar (2,3 /m³) analyse op basis van levenscyclusanalyse (LCC) investering en subsidies exploitatiekosten: energiekost waterkost onderhoud en reparaties prijsstijging energie en water inflatie Economische Analyse Totale actuele kost [ /m2] 1600 1500 1400 1300 1200 1100 STANDAARD ONTWERP DUURZAAM ONTWERP terugverdientijd 8 jaar 1000 2010 2015 2020 2025 2030 jaar 25 VK ENGINEERING 26 VK ENGINEERING Conclusion/Besluit Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft een groot patrimonium met gebouwen uit de jaren 50-60 Het TELEX project toont aan dat het mogelijk is om deze gebouwen op een duurzame manier te renoveren: Renoveren op zich is reeds een duurzame ingreep De renovatie levert een uitstekend comfort De duurzame renovatie is slechts 5 % duurder dan een standaard renovatie en heeft een terugverdientijd van 8 jaar. Dankzij de duurzame renovatie wordt jaarlijks 473 ton CO2 bespaard De voorgestelde maatregelen zijn courant beschikbare technieken die reproduceerbaar zijn in andere projecten Contact Dirk Slabbinck VK ENGINEERING www.vkgroup.be Axxes Business Park Guldensporenpark Blok A nr. 4 9820 Merelbeke Tel. 09/210.31.52 Fax. 09/210.31.59 We make your buildings work! 27 VK ENGINEERING 28 VK ENGINEERING 7