Max de Matze en zijn broodfamilie Handleiding

Max de Matze en zijn broodfamilie Handleiding Lespakket Basisonderwijs Bovenbouw www.jhmkindermuseum.nl

JHM Kindermuseum, 2009 Afbeeldingen: Ram Katzir, mixed media, 2006 Foto familie Hollander: Geek Zwetsloot Ontwerp MV LevievanderMeer

Inhoud 5 7 8 14 15 19 20 26 Inleiding Broodfamilie Voorbereidende les Museumbezoek Verwerkingsles Kerndoelen Kopieerbladen Praktische informatie

De familie Hollander Sammi Judith Jakob Benji Hadassah

Inleiding Lespakket Brood in het JHM Kindermuseum 5 Handleiding met kopieerbladen 6 ansichtkaarten van de broodfamilie Labels voor broodpresentatie Het nieuwe JHM Kindermuseum is ingericht als een huis dat wordt bewoond door de joodse familie Hollander en Max de Matze. Met vader, moeder en hun drie kinderen beleef je mee wat het voor hen betekent om joods te zijn. Max de Matze is de gids in het huis. Hij neemt de kinderen mee op ontdekkingstocht door de verschillende kamers van het huis. In de keuken ontdekken ze aan de hand van de reis van de broodfamilie, bestaande uit een matze, pita, een challe, een bagel en een boterham, hoe de joden zich hebben verspreid over de wereld (diaspora). Op zolder bevindt zich behalve de muziek- en slaapkamer ook het miniatuurhuis van Max de Matze. Als je goed luistert hoor je Max er zijn eigen rap zingen Max de Matze en zijn broodfamilie Dit lespakket bestaat uit een voorbereidende les, informatie over het museumbezoek en een verwerkingsles. Het uitgangspunt hiervoor is het brood uit de keuken van het Kindermuseum. Welk (joods) brood wordt bij de familie Hollander gegeten? Is er verschil tussen gewoon brood en feestbrood? En welk brood ligt er bij de kinderen thuis op tafel? Wat vertellen de verschillende broodsoorten over onze leefgewoonten? Kun je aan het brood dat je eet zien waar je vandaan komt? En wat gebeurt er als brood van het ene land mee wordt genomen naar een ander land? Aan de hand van brood ontdekken kinderen overeenkomsten met en verschillen tussen de eigen leef- en eetgewoonten en de joodse manier van leven. Website JHM Kindermuseum In de handleiding staan een aantal opdrachten en/of suggesties hoe u met de klas gebruik kunt maken van de website van het JHM Kindermuseum: www.jhmkindermuseum.nl

Inleidend woordverhaal Presentatie van eigen brood Kennismaking met broodfamilie Broodraadsel Voorbereidende les Het woordverhaal en de tien sleutelwoorden geven een basale kennis van het begrip joods. Met een presentatie van eigen brood worden kinderen zich bewust van hun eigen culturele achtergrond. De broodfamilie van Max de Matze leert de kinderen over de joodse diaspora. Ze ontdekken hoe brood en daarmee ook leef- en eetgewoonten zich over de wereld verspreiden. Door het spelen van het broodraadsel brengen ze de kennis in praktijk. 6 Museumbezoek Tijdens de twee uur durende rondgang in het JHM Kindermuseum ontmoeten de leerlingen Max de Matze en zijn broodfamilie in levende lijve. Zij voeren opdrachten uit en bakken zelf een challe in de museumkeuken. Woordverhaal Rap Max de Matze Rap schrijven Verwerkingsles Deze les gaat over matzes en vrijheid. In het woordverhaal vertelt Max de Matze over Pesach, het joodse feest dat herinnert aan slavernij en vrijheid viert. In de rap van Max de Matze staat zijn droom centraal: vrijheid en respect voor iedereen. Kinderen worden zich bewust dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. De les sluit af met het schrijven van een refrein voor een eigen rap over vrijheid. Napret op www.jhmkindermuseum.nl Op de website van het JHM Kindermuseum kunnen kinderen het hele jaar door bij de familie Hollander terecht voor spelletjes, filmpjes, informatie, recepten, muziek en nog veel meer. De website wisselt per seizoen. In de winter viert de familie Hollander Chanoeka, in het voorjaar Pesach en door het jaar heen sjabbat of een bar mitswa. Er is dus altijd wel iets nieuws te zien!

Toelichting Broodfamilie Max de Matze Tzipi de Chocomatze Ayala de Challe 7 Max is de gids in het huis van Tzipi is een chocolade matze. Ayala is een challe. Ze is dol de familie Hollander. Zij is het Amerikaanse nichtje van op sjabbat, de rustdag. Een matze is een plat brood dat Max en woont bij hem in huis. Een challe is een gevlochten brood. tijdens Pesach (joods feest) Matzes zijn er in verschillende Op vrijdagavond (sjabbat) liggen gegeten wordt. De matze is plat, soorten en maten. Zo heb je ronde, twee challes op tafel. Deze twee omdat er geen tijd was om het vierkante, volkoren en chocolade gevlochten broden herinneren aan deeg te laten rijzen toen de joden versies. de dubbele portie manna die de uit Egypte vluchtten. Het verhaal joden op vrijdag kregen; één voor van de bevrijding uit slavernij en vrijdag en één voor zaterdag - de uittocht uit Egypte, wordt elk sjabbat, de rustdag die op jaar met Pesach verteld. vrijdagavond begint. Gita de Pita Benny de Bagel Bram de Boterham Gita de Pita is het Arabische Benny is een bagel. Hij is sportief, Bram is een Boterham. Hij is in nichtje van Max. cool en houdt van skaten. Nederland geboren en getogen. Een pita is een plat rond broodje. Een bagel is een klein rond broodje De boterham is geen joods Het wordt gevuld met shoarma met in het midden een gat. brood. Het wordt overal in of falaffel. De pita is geen joods Bagels komen oorspronkelijk uit Nederland gegeten. brood, het wordt in het hele Zuid-Duitsland en Polen, maar zijn Midden-Oosten gegeten, dus meegenomen door joodse bakkers ook in Israël. die naar New York emigreerden.

Voorbereidende les 8 De voorbereiding op school bestaat uit 4 onderdelen: 1 voorlezen van het woordverhaal Joods 2 presenteren van eigen brood 3 kennismaking met de broodfamilie 4 spelen van het broodraadsel 1 Woordverhaal + uitleg Duur: ca 10 min. Voorlezen Bespreken Om een aantal joodse begrippen te verduidelijken leest u onderstaand verhaal voor en bespreekt met uw leerlingen de 10 vetgedrukte woorden, eventueel met behulp van de uitleg. Als afronding van het woordverhaal kunt u op www.jhmkindermuseum.nl in de studeerkamer de animatie In het begin laten zien. Joods Als je joods bent hoor je bij het joodse volk, een soort grote familie. De joodse familie bestaat al meer dan drieduizend jaar en woont in bijna alle delen van de wereld. Er is ook een joods land: Israël. Het belangrijkste joodse boek is geschreven in het Hebreeuws en heet de Tora. In de Tora staan verhalen en leefregels. De verhalen gaan over de schepping van de wereld, wie de eerste mensen waren en hoe de joodse familie is ontstaan. De regels in de Tora helpen om goed voor de wereld te zorgen. In de synagoge wordt uit de Tora voorgelezen.

Joods Volk Wereld Israël Hebreeuws Tora Synagoge Verhalen Leefregels Schepping Als je joods bent hoor je bij het joodse volk. Het joodse volk heeft een eigen taal, geschiedenis en religie. Joden wonen verspreid over de wereld. Een volk is als een grote familie: mensen die op een of andere manier bij elkaar horen door hun geschiedenis, taal en/of leefgewoonten. Mensen kunnen bij verschillende volkeren horen; je bent bijvoorbeeld Nederlands en joods. De wereld is de plaats voor alle volkeren. Er is een joodse opdracht die zegt dat wij mensen de wereld moeten repareren, dat wil zeggen beter en mooier maken. Israël is de joodse staat (opgericht in 1948) en het enige joodse land ter wereld. Het land ligt in het Midden-Oosten. De meeste inwoners van Israël zijn joods. Er is een joodse kalender en op joodse feestdagen hebben de meeste mensen vrij. In Israël zijn Hebreeuws en Arabisch de nationale talen. Naast joden wonen er ook moslims, christenen en andere bevolkingsgroepen in Israël. Hebreeuws is de joodse taal. Je schrijft en leest Hebreeuws van rechts naar links. Hebreeuwse letters lijken niet op de letters van de Nederlandse taal. Tora is het eerste deel van de Hebreeuwse bijbel. De verhalen in de Tora gaan over hoe de wereld is geschapen, wie de eerste mensen waren en hoe het joodse volk is ontstaan. In een synagoge komen joden samen om te leren, te bidden, feesten te vieren en gebeurtenissen te herdenken. Van de verhalen in de Tora kun je veel leren. Sommige mensen geloven dat alles wat in de Tora staat Gods woorden zijn. Anderen denken dat mensen de verhalen hebben opgeschreven. Leefregels zijn ideeën/voorschriften over hoe je moet leven. Een belangrijke leefregel is bijvoorbeeld dat je niet mag doden. Met schepping wordt bedoeld: dat wat gemaakt is. In de Tora staat het scheppingsverhaal. Hierin wordt verteld hoe God de wereld maakte. 9

2 Presentatie Mijn eigen brood Duur: ca 15 min. Voorbereiding Benodigdheden Verschillende broodsoorten Labels In deze les worden de leerlingen zich bewust van hun eigen culturele achtergrond door het bestuderen van brood uit hun eigen omgeving. U vraagt één of twee dagen van tevoren aan een aantal kinderen welk brood het best bij hun familie past. Bijvoorbeeld: een boterham, Turks brood, pita, bagel, croissant, foccacia, naan, Marokkaans brood, krentenbrood en suikerbrood. U koopt een aantal broodsoorten en neemt deze mee naar school. 10 Opdracht Verdeel de klas in groepjes. Geef elke groep een of meerdere broden. Hoe heet het brood dat voor je op tafel ligt? Hoe ziet het eruit? (vorm, kleur, structuur, geur) Hoe smaakt het? (zoet, zout, zuur) Waar komt het brood oorspronkelijk vandaan? Zoek op! Wordt het elke dag gegeten of bij speciale gelegenheden? Waar kan je het kopen? Heeft iemand een persoonlijk verhaal bij een brood? Leerlingen schrijven antwoorden op labels bij elk brood. Elk groepje presenteert de broden op hun tafel. Extra Kringgesprek Wat neem je mee en wat neem je over? Een kringgesprek over aanpassen en/of jezelf blijven. Wie (wiens familie) in de klas komt oorspronkelijk uit een ander land dan Nederland? Verlang je wel eens naar bepaalde gerechten waarmee je bent opgegroeid? Welke? Welke nieuwe gerechten heb je in Nederland leren kennen? Wat eet jij (je familie) thuis het liefst? Kun je gerechten of etenswaren uit verschillende landen met elkaar combineren: een pita met pindakaas of Turks brood met hagelslag? 3

3 Kennismaking met de broodfamilie Duur: ca 15 min. Benodigdheden 6 kaarten van de broodfamilie Toelichting broodfamilie (pagina 7) De broodfamilie van Max de Matze verbeeldt de joodse diaspora. De broodsoorten hebben allemaal wel iets met elkaar te maken. Sommige broodsoorten worden gegeten op joodse feestdagen, andere worden dagelijks gegeten in landen waar joden wonen. Uitleg diaspora Dat een volk verspreid over de wereld woont en niet alleen in één land, wordt diaspora genoemd. Joden namen leef- en eetgewoontes mee naar hun nieuwe bestemming. Ze namen ook hun brood mee maar ontdekten ook nieuw brood. Ze leerden bijvoorbeeld in Duitsland het gevlochten feestbrood kennen dat op zondag werd gegeten en namen het over om op vrijdagavond te eten: ze noemden het challe (spreek uit: ch als in chaos). Ook andere volken namen brood mee naar de landen waar ze gingen wonen. Zo kun je ook in Nederland heel veel verschillende soorten brood kopen. 11 Opdracht U hangt de ansichtkaarten op het bord, zodat ze voor iedereen zichtbaar zijn. U vraagt de klas of ze een brood(je) herkennen. Wellicht is er een brood bij dat zojuist is gepresenteerd. Dan leest u een naam van een broodpersonage, bijvoorbeeld Ayala de Challe, en vraagt bij welk brood die naam hoort. Zodra het juiste antwoord is gegeven, legt u in het kort uit dat een challe een gevlochten brood is, dat op vrijdagavond wordt gegeten en schrijft u op het bord de naam bij desbetreffende ansichtkaart. Hiermee gaat u verder tot u alle broodpersonages hebt gehad. De groep is nu klaar om het broodraadsel te spelen. 4 Broodraadsel Duur: ca 20 min. Benodigdheden Broodrijm leerkracht exemplaar Kopieerbladen broodraadsels U verdeelt de klas in 4 groepen (4 raadsels). Elke groep krijgt een broodraadsel waar de naam van het betreffende brood is weggelaten. Eén groep krijgt een extra raadsel van Bram de Boterham. Elk groepje moet raden om welk brood het gaat en bij welke afbeelding het hoort. Na overleg worden de broodraadsels voor de hele klas voorgedragen en besproken. U kunt dan bijvoorbeeld stilstaan bij de herkomst, vorm en wanneer het gegeten wordt. Tot slot kunt u op www.jhmkindermuseum.nl in de keuken op Max de Matze klikken. Max stelt zelf zijn broodfamilie voor.

Broodrijm voor de leerkracht (zie kopieerbladen achter in handleiding) Challes Wij zijn de challes Meestal met zijn twee Zodat je op je vrije dag Geen zorgen hebt daarmee. Met Joods Nieuwjaar Zijn wij mooi rond Sjabbat altijd samen Het hele jaar gezond! 12 Gevlochten en met maanzaad Heel soms honingzoet Een challe op de tafel Doet het altijd goed! Matzes Wij komen uit het oosten Geboren in het zand Het ware zware tijden In ver Egypte land. We werkten daar als slaven En hadden het er slecht We droomden van het leven Dat is toch ieders recht! Gelukkig kwam daar Mozes Wat waren we toen blij Geen tijd meer om te rijzen Maar eindelijk weer vrij! We zijn altijd plat gebleven Dat hoort er nu zo bij lekker hoor met suiker neem dat maar aan van mij!

Bagels We komen uit Europa Daar zijn we geboren Toen nog meestal wit Later ook volkoren. Veel joden vluchtten weg En gingen naar New York Dus wij erachter aan Vergaten mes en vork. Maar ons kun je zo eten Lekker uit de hand We hebben vele smaken Zijn zacht maar ook krokant! 13 En waar je ons ook eet Wij zijn zo rond als wat En hebben in ons midden Een prachtig mooi rond gat! Pita s Het warme Midden-Oosten Daar komen wij vandaan Ik woon er ook nog steeds Ben nooit meer weggegaan. Wel worden we gemaakt In landen koud en nat Ze noemen dat ook pita s Maar ons zijn ze te glad. Je eet mij met falaffel Shoarma, saus en sla Mijn buikje en de jouwe Zijn goed gevuld daarna! Bram de Boterham Ik ben Bram Een boterham En daar is helemaal Niets joods an!

Museumbezoek 14 Informatie voor de leerkracht Maximaal 32 kinderen Rondleider Schoolbegeleiders (1 begeleider per 8 kinderen) Duur 2 uur In de zes verschillende kamers van het JHM Kindermuseum beleef je samen met de bewoners van het huis (familie Hollander en Max de Matze) wat belangrijk is in de joodse traditie. Alledaagse onderwerpen zoals eten, studie, herinneringen, muziek en dromen komen aan de orde. In de woonkamer introduceert de rondleider het programma. De groep wordt opgedeeld in groepjes van maximaal acht kinderen. Iedere schoolbegeleider krijgt één groepje onder zijn of haar hoede en een kaart met de route door het huis. Per kamer is circa 15 minuten tijd voor het bekijken van een korte film, een activiteit en het maken van een opdracht in het werkblad. Tijdens het programma loopt de rondleider rond om te kijken of alles goed gaat, legt verbanden, geeft extra uitleg, kan helpen indien nodig en houdt de tijd in de gaten. Daarnaast is er in de keuken een museummedewerker die het bakken van het brood begeleidt en de kinderen uitleg geeft. Hier krijgen de kinderen ook iets te drinken. Het laatste kwartier is voor een gezamenlijke afsluiting in de woonkamer. Na afloop krijgt u mee: de zelfgebakken broodjes een ansichtkaart voor de leerlingen

Verwerkingsles De verwerkingsles bestaat uit 2 onderdelen: 15 1 voorlezen van het woordverhaal Vrijheid? Matzes! 2 kijken en luisteren naar de rap van Max de Matze op www.jhmkindermuseum.nl (klik op Huis van Max) 1 Woordverhaal + uitleg Duur: ca 10 min. Voorlezen Bespreken Vrijheid? Matzes! Max is mijn naam. Max de Matze. Ik zal je vertellen waar ik vandaan kom en waarom ik zo plat ben... Heel lang geleden waren joden slaven in Egypte. Stel je voor: werken werken en nog eens werken en nooit iets kunnen doen wat je zelf graag wilt. Vreselijk! Maar gelukkig bleven de joden niet altijd slaven. Ze werden bevrijd. Zo snel als ze konden moesten ze weg uit Egypte. Ze hadden zelfs geen tijd om hun brood te laten rijzen, je weet wel om zo n lekker zacht bolletje te maken... Het deeg werd meteen gebakken -zonder gist- en dus bleef het brood zo plat als een... matze! Die matzes namen ze mee voor onderweg. Vrijheid! Om dat te vieren is er een feest: Pesach. De hele week lijkt het wel of ze niet van me af kunnen blijven. Er worden niet alleen matzes gegeten maar ook bittere dingen (zoals mierikswortel) die herinneren aan een bittere tijd. En nu? Is iedereen vrij? Of zijn andere mensen nu slaven... Ja dat is natuurlijk niet de bedoeling. Denk aan Hillel: Wat jij niet wilt dat jou geschiedt... precies: doe dat ook een ander niet. Ik geen slaaf, niemand slaaf! Daaraan denken en tegelijkertijd vrijheid vieren. Dat is Pesach.

Woorden & uitleg 16 Egypte Pesach Matzes Hillel Egypte is het land waar duizenden jaren geleden de joden door de farao tot dwangarbeid, slavernij werden gedwongen. Mozes, een belangrijk leider van het joodse volk heeft de joden uit de slavernij bevrijd. Daarmee begint de uittocht (exodus) uit Egypte. De joden zwerven veertig jaar door de woestijn. Tijdens die tocht krijgen ze van God de Tora en gaan ze op zoek naar het beloofde land, Israël. Pesach is een joods feest dat zeven dagen duurt. Joden vieren met Pesach de bevrijding uit de slavernij. Tijdens een uitgebreide maaltijd vertellen families elkaar het verhaal van de uittocht uit Egypte. Tijdens dit feest worden matzes en speciale gerechten gegeten die het verhaal van Pesach tot leven brengen. Maar het gaat niet alleen om je eigen geschiedenis en bevrijding. Het gaat om alle mensen. Met Pesach vier je je eigen vrijheid en denk je tegelijkertijd aan alle mensen die niet vrij zijn. Matzes zijn platte broden die met Pesach worden gegeten. Matzes herinneren aan de uittocht uit Egypte. Joden werden bevrijd en moesten zo snel als ze konden het land verlaten. Ze hadden geen tijd om hun brood te laten rijzen. Om terug te denken aan deze gebeurtenis eten joden met Pesach matzes in plaats van gewoon brood. Ongeveer tweeduizend jaar geleden leefde er een wijze man, rabbijn Hillel. Op een dag kwam er iemand naar hem toe en zei: Waar gaat de Tora nou eigenlijk over? Kun je me dat uitleggen in de tijd dat ik op één been sta? Toen dacht Hillel even na en zei: Wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat ook een ander niet. Dat is de hele Tora. De rest is commentaar. Ga maar leren! Hillel s samenvatting van de regels uit de Tora zou je weer kunnen samenvatten in één woord: respect. Bovenstaand verhaal is als animatie te zien in de studeerkamer van www.jhmkindermuseum.nl (klik op Tora) Via de link www.jhmkindermuseum.nl/index.php?occasion=pesach vindt u meer informatie over Pesach in de woonkamer, keuken en muziekkamer.

Rap laten zien en horen Uitdelen kopieerblad rap Max de Matze 2 Max de Matze rap Duur: 20 min. Na het bekijken van de rap van Max de Matze op www.jhmkindermuseum.nl (klik op huis van Max en zoek Rap) stelt u de kinderen de vraag: Waar droomt Max de Matze van? (ze kunnen de tekst evt. nalezen op hun kopieerblad) Hij droomt van vrijheid. Dat geen mens meer als slaaf hoeft te leven waar ook ter wereld. Refrein Ik ben Max de Matze... Mij eten is weten En nooit meer vergeten Ellende van toen? Betekent: nu iets DOEN! 17 (Welkom in het Hebreeuws) Broechiem Habaïem Ik ben blij je te zien Ik vertel je graag hoe ik ontstond In mijn deeg zat geen gist Dus was ik klaar voor je t wist Werd zo plat als een matze en rond Het bleef niet bij mij Ik kreeg familie erbij En wij gingen steeds met joden mee Langs stad, over land Gingen wij hand in hand Door woestijn, door de lucht, recht door zee We zochten een huis Veilig koosjer en pluis Waar we zijn kunnen zoals we zijn Al verschillen wij sterk Hebben een ander merk Zijn volkoren, zwart, wit, vierkant, klein Matzes hebben een taak Een belangrijke zaak want op Pesach wanneer je ons eet Dan herinneren wij je aan lastige tijden Die jij anders zomaar vergeet Wij snappen dat wel Je vergeet liever snel Als je rottigheid wordt aangedaan Maar wij hopen dat jij

Denkend aan slavernij Juist je naaste kan laten bestaan Het gaat er niet om Of je recht bent of krom Maar om wat je doet, wat je laat Of je mee repareert Van Hillel hebt geleerd Zodat je niet zeurt en niet haat 18 Ik droom elke nacht Was mijn taak maar volbracht nooit meer waarschuwen, werken en haasten Eet maar brood, pita, naan Of een kromme banaan Vier de vrijheid van jou EN je naasten! Extra Benodigdheden: Blanco A4 Eigen rap of refrein Duur: 20 min. U vraagt de leerlingen: Waar droom jij van? U geeft ze de opdracht om van die droom een eigen refrein te bedenken en op te schrijven. Laat hen beginnen met : Ik ben (eigen naam). Laat enkele refreinen voordragen voor de klas. Met deze eigen woorden over vrijheid en (toekomst)dromen sluit u de les af.

Kerndoelen Dit onderwijsproject is afgestemd op de herziene kerndoelen voor het basisonderwijs. 19 Nederlands Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. De leerlingen leren zich naar vorm en inhoud uit te drukken bij het geven van en vragen naar informatie, het uitbrengen van verslag, het geven van uitleg en bij het discussiëren. Taalbeschouwing De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Oriëntatie op jezelf en de wereld De leerlingen leren zich te gedragen vanuit respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. De leerlingen leren hoofdzaken over geestelijke stromingen die in de Nederlandse multiculturele samenleving een belangrijke rol spelen, en ze leren respectvol om te gaan met verschillen in opvattingen van mensen. Kunstzinnige oriëntatie De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren. De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren. De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

Kopieerbladen 20 Rap Max de Matze Broodraadsels

Ik ben Max de Matze... Mij eten is weten En nooit meer vergeten Ellende van toen? Betekent: nu iets DOEN! Broechiem Habaïem Ik ben blij je te zien Ik vertel je graag hoe ik ontstond In mijn deeg zat geen gist Dus was ik klaar voor je t wist Werd zo plat als een matze en rond Het bleef niet bij mij Ik kreeg familie erbij En wij gingen steeds met joden mee Langs stad, over land Gingen wij hand in hand Door woestijn, door de lucht, recht door zee We zochten een huis Veilig koosjer en pluis Waar we zijn kunnen zoals we zijn Al verschillen wij sterk Hebben een ander merk Zijn volkoren, zwart, wit, vierkant, klein Matzes hebben een taak Een belangrijke zaak want op Pesach wanneer je ons eet Dan herinneren wij je aan lastige tijden Die jij anders zomaar vergeet Wij snappen dat wel Je vergeet liever snel Als je rottigheid wordt aangedaan Maar wij hopen dat jij Denkend aan slavernij Juist je naaste kan laten bestaan Het gaat er niet om Of je recht bent of krom Maar om wat je doet, wat je laat Of je mee repareert Van Hillel hebt geleerd Zodat je niet zeurt en niet haat Ik droom elke nacht Was mijn taak maar volbracht nooit meer waarschuwen, werken en haasten Eet maar brood, pita, naan Of een kromme banaan Vier de vrijheid van jou EN je naasten! JHM Kindermuseum Rap Max de Matze

Wij zijn de... Meestal met zijn twee Zodat je op je vrije dag Geen zorgen hebt daarmee Met Joods Nieuwjaar Zijn wij mooi rond Sjabbat altijd samen Het hele jaar gezond! Gevlochten en met maanzaad Heel soms honingzoet Een... op de tafel Doet het altijd goed JHM Kindermuseum Max de Matze en zijn broodfamilie

Wij komen uit het oosten Geboren in het zand Het ware zware tijden In ver Egypte land We werkten daar als slaven En hadden het er slecht We droomden van het leven Dat is toch ieders recht! Gelukkig kwam daar Mozes Wat waren we toen blij Geen tijd meer om te rijzen Maar eindelijk weer vrij! We zijn altijd plat gebleven Dat hoort er nu zo bij lekker hoor met suiker neem dat maar aan van mij! JHM Kindermuseum Max de Matze en zijn broodfamilie

We komen uit Europa Daar zijn we geboren Toen nog meestal wit Later ook volkoren Veel joden vluchtten weg En gingen naar New York Dus wij erachter aan Vergaten mes en vork Maar ons kun je zo eten Lekker uit de hand We hebben vele smaken Zijn zacht maar ook krokant! En waar je ons ook eet Wij zijn zo rond als wat En hebben in ons midden Een prachtig mooi rond gat! JHM Kindermuseum Max de Matze en zijn broodfamilie

Het warme Midden-Oosten Daar komen wij vandaan Ik woon er ook nog steeds Ben nooit meer weggegaan Wel worden we gemaakt In landen koud en nat Ze noemen dat ook Maar ons zijn ze te glad Je eet mij met falaffel Shoarma, saus en sla Mijn buikje en de jouwe Zijn goed gevuld daarna! Ik ben Bram Een... En daar is helemaal niets joods an! JHM Kindermuseum Max de Matze en zijn broodfamilie

Praktische informatie 26 Postbus 16737 1001 re amsterdam Routebeschrijving openbaar vervoer Metro 51, 53, 54, tram 9 en 14 en Stop/Go, halte Waterlooplein Bezoekers Nieuwe Amstelstraat 1 t + 31 (0)20 5 310 310 f + 31 (0)20 5 310 311 info@jhm.nl www.jhm.nl Kosten Begeleiding: 90 incl. werkblad, ansichtkaart, (zelfgebakken) broodje en limonade Max. aantal kinderen: 32 Entree: gratis Reserveringskosten: 2,50 www.jhmkindermuseum.nl