schetsschuit Blauwzaam Lint Alblasserwaard - Vijfheerenlanden 13 februari 2013
2 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 3 Inhoud Inleiding Excursie Werksessie 1: Dromen Werksessie 2: Op de kaart zetten Werksessie 3: Concreet uitwerken Presentatie resultaten Deelnemers Dienst Landelijk Gebied Postbus 20021 3502 LA Utrecht t 030 275 66 00 www.dienstlandelijkgebied.nl In opdracht van: de Green Deal Blauwzaam Lint februari 2013 Initiatiefnemer Piet de Winter in gesprek met dagvoorzitter Vincent Tiel Groenestege
4 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Inleiding Wat is het Blauwzaam Lint? Het Blauwzaam Lint is een Green Deal tussen Stichting Blauwzaam, de Nationale Bomenbank en de Rijksoverheid. Het idee is om op natuurlijke wijze een kleurrijk parelsnoer te vormen door de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. De parels zijn cultuurhistorisch waardevolle landschappen, duurzame initiatieven en andere karakteristieke elementen. Ze worden verbonden door het snoer. Dit snoer bestaat uit bestaande natuurlijke linten (zoals kades, wegen, groenstroken) en vooral tijdelijk aangelegde natuur op nu nog ongebruikte gronden en overhoeken. Wat is het doel? Met het Blauwzaam Lint willen wij iets bijzonders en opvallends creëren: een kleurrijk lint door de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden dat bedrijven en burgers uitnodigt kennis te maken met de streek, kennis te nemen van de duurzame initiatieven in de streek en zelf duurzaam aan de slag te gaan. Met het lint willen wij bovendien nieuwe vormen van samenwerking en financiering ontwikkelen tussen overheid, bedrijfsleven, onderwijs en burgers. Gerard de Winter, projectleider Wat is er gebeurd op 13 februari 2013? De Stichting Blauwzaam heeft de Dienst Landelijk Gebied gevraagd een zogenaamde Schetsschuit te organiseren. Het doel van deze Schetsschuit was om in korte tijd met alle belanghebbenden tot een realistisch beeld van dit uitdagende en veelbelovende idee te komen. Het ontwerpatelier duurde één volle dag. Het was een dag waarin wij met z n allen onze hersenen hebben laten kraken om tot een goed resultaat te komen. De deelnemers vormden een zeer gemêleerd gezelschap. Het werd een dag die je niet had willen missen! Programma Schetsschuit Aftrap Excursie Werksessie 1: Verbeelding (dromen) Lunch Werksessie 2: Verdieping (op de kaart zetten) Werksessie 3: Haalbaarheid (concreet uitwerken) Diner Presentatie van resultaten aan bestuurders Afsluiting
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 5 Stichting Blauwzaam Stichting Blauwzaam is een initiatief van ondernemers in de regio Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. De stichting wil bedrijven helpen vanuit het hart en met het oog gericht op de toekomst te ondernemen, met als doel om die toekomst een stukje gezonder dan nu te kunnen overdragen aan ons nageslacht. Uitgangspunt daarbij is duurzaam ondernemerschap gericht op innovatie en continuïteit. De regio Alblasserwaard - Vijfheerenlanden biedt geweldige kansen. Er is een sterk gemeenschapsgevoel, aandacht voor goed rentmeesterschap en een grote betrokkenheid bij de natuur en bij het cultuurhistorisch landschap. In korte tijd heeft Blauwzaam al een breed draagvlak verworven onder ondernemers, burgers en overheden. Met het Blauwzaam Lint wil de stichting dit draagvlak zichtbaar maken en versterken. Nationale Bomenbank bv Nationale Bomenbank b.v. is al meer dan 40 jaar een bepalende speler op het gebied van boomverplanting, boomverzorging en onderzoek naar boom en bodem. Mensen zorgeloos laten genieten van bomen in hun woon- en werkomgeving, dat is de missie van de Nationale Bomenbank. Want bomen geven kleur aan de leefomgeving en schaduw aan de mensen. Ze zuiveren de lucht en bevorderen de biodiversiteit. De Nationale Bomenbank is van nature groen. Maatschappelijk verantwoord ondernemen zit in het DNA van de organisatie. Het bedrijf wil daarom niet alleen een betrouwbare dienstverlener en goede werkgever zijn, maar ook bijdragen aan de lokale samenleving. Het Kleurrijk Blauwzaam Lint is één van de maatschappelijke projecten waarin de Nationale Bomenbank een actieve rol heeft. Rolia Wiggelinkhuijsen Bestuurslid Stichting Blauwzaam Piet de Winter Bestuurslid Stichting Blauwzaam en oud-directeur Nationale Bomenbank
6 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Excursie Braakliggende bouwkavel langs de A27 in gemeente Zederik Buiten kijken naar braakliggende terreinen:
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 7 Braakliggende bouwkavel in gemeente Bleskensgraaf Hoe kunnen wij hier meer waarden creëren?
8 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Werksessie 1: Dromen
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 9
10 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Het is ons cadeautje Cadeautje voor de streek voor de recreant voor de economie natuur is er ook voor de mens we zijn allemaal verantwoordelijk tijdelijke natuur hoeft niet veel te kosten Ook verdienen maaisel: afval = grondstof pay it forward: zaad oogsten en weer zaaien
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 11 We doen het samen Doe het samen met de 6 B s: bestuurders, beheerders, belangenorganisaties, bedrijven, bewoners, bezoekers kansen zien voor het lint, elkaar zien en ontmoeten Biodiversiteit een kleurrijk en geurrijk lint zachte overgangen water - land kruidenrijke zones laat onze herder beheren
12 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint We kunnen er ook aan verdienen Groen van ons lokaal kunnen we beheer overnemen de natuur is ook belangrijk voor bedrijven en werknemers groen moet doorlopen in bebouwing natuur van overheden kan in het lint er zijn veel handjes beschikbaar Mogelijke verdienmodellen biobased economy snelgroeiende gewassen voor energie bloemrijke akkerranden tegen plagen lokaal voer telen = minder transport
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 13 We maken gebruik van wat er is Bestaand Kapitaal kenmerken van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden: openheid horizon donkenstructuur knotwilgen boeren Ruimte voor natuur door een natuurlijker beheer gebruik bestaande natuur als zaadbank verkoop CO2-opslag door veengroei Verbinden van mens en natuur met burgerparticipatie van bedrijven en lokale activiteiten
14 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Werksessie 2: Op de kaart zetten
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 15
16 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Parelkettingen met bedels
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 17 Bestaande linten en waterlopen zijn de inspiratie voor parelkettingen Ontwikkelen van 4 parelkettingen met natuurbedels: 1. de Donk (oude linten) 2. Riverway (grote rivieren) 3. Giessen (kleine rivieren) 4. Zouwedief (Zouweboezem) Langs de linten vind je mooie plekken en nieuwe tijdelijke natuur: Kijken hoe we bestaande linten leuker kunnen maken Samen bekijken waar het nog beter kan Meedenken over het beheer En meedoen aan het beheer!
18 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Bloemrijke routes en gemeenschappelijke plekken
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 19 Braakliggende terreinen (vaak getemporiseerde woningbouw/industrie) Waar in de toekomst op grotere schaal gebouwd gaat worden: Aanleggen van een groenstructuur vooruitlopend op de bouwopgave zodanig dat die nu direct al bruikbaar is en waarde toevoegt. Bij de kleinere dorpen/kernen: Samen met de plaatselijke gemeenschap inrichten. Hier een sociaal gebeuren van maken. Weidegebieden Groene dooradering middels natuurvriendelijk slootkantbeheer Spoorlijn Routes van station naar station Provinciale weg Lang lint waar bloemrijke berm kan worden ontwikkeld. Benutten als uitvalsbasis: Transferia bij A27/Mc Donalds en A15/gaswinningsterrein Ommetjes vanaf carpoolplaatsen wandel- en fietsroutes vanaf parkeerplaatsen en bushaltes Kades/kadetjes Geïsoleerde linten in bezit bij het waterschap Kijken of hier het beheer lokaal kan worden overgenomen. Daarbij inzetten op het ontwikkelen van lange bloemrijke linten
20 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Kilometers van waterrijke linten
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 21 Er liggen duizenden kilometers slootkant in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden: 20.000 km berm.. de halve wereld ligt in het gebied Kijk naar wat er al is in het gebied: er is al heel veel moois Een voorbeeld zijn de Tiendwegen: die vormen een netwerk! Inventariseer per plek wat de mogelijkheden zijn: maak een kaart van beschikbare slootkanten en bermen Zoek per plek samenwerking met andere partijen: welke waarden kunnen we creëren door anders met bermen en slootkanten om te gaan en voor wie kan het waarde opleveren Ga met die partijen/mensen in gesprek Maak landschappelijke kwaliteiten zichtbaar en benoem ze: zo werk je aan bewustwording Dan worden mensen zich er ook van bewust dat een mooi landschap geen vanzelfsprekendheid is.
22 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Benutten van ons bestaande kapitaal 2 3 5 1 6 4
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 23 Maak mooie linten en plekken zichtbaar Voeg kenmerken toe, zoals een brug waardoor een prachtig pad ineens aansluit op een wandelroute Plekken in het gebied die de moeite waard zijn voor een opwaardering : 1. Van bijentuin tot boomgaard 2. Bermen zijn lastig: kruidenrijk is duurder o gefaseerd maaien o maaisel = biomassa? o overeenkomst: verschillen in kosten oplossen Het moet beleefbaar zijn 3. Interessante strook van het waterschap, maar een eventuele brug is duur! (of valt dat wel mee?) 4. Een kansrijk perceel om iets te doen: Niet voor toeristen, wel voor bloemen en bijen 5. Hier ontbreekt een brug. Is die er, dan is het een fantastische route! 6. Van productiebos naar natuurlijk bos. Een mogelijkheid om zelf brandhout te kappen (burgerinitiatief)
24 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Werksessie 3: Concreet maken
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 25
26 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Hoe langer het kan, hoe waardevoller het wordt Braakliggend terrein Bleskensgraaf Het bedrijventerrein zal van west naar oost langzaam in gebruik worden genomen Fasering aanbrengen in (tijdelijk) gebruik, afhankelijk van duur beschikbaarheid Samen met gemeente, bedrijven, bewoners, school en een agrariër Permanent rond het gemeentekantoor: zonnebloemen inzaaien beschikbaarheid 0-2 jaar: bloemen inzaaien tijdelijke evenementen beschikbaarheid 5-10 jaar: afgraven en vochtig hooiland maken beschikbaarheid 10-20 jaar: ophogen en griend ontwikkelen verwaarden als biomassa
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 27 Een visitiekaartje voor onze streek Braakliggend terrein Zederik langs de A27 (Mc Donalds/AC) De gemeente wil het toekomstige bedrijventerrein aantrekkelijker maken voor ondernemers door (tijdelijke) natuur. Het moet wel een zichtlocatie blijven. Bij de grote parkeerplaats kan goed een transferium ontstaan met overstap naar wandelen en fietsen. Bij het bestaande bedrijventerrein is nu al een bosje waar werknemers bijvoorbeeld in de pauze kunnen wandelen. Er ontstaat nu de mogelijkheid dit bosje ook te ontsluiten voor mensen die vanuit McDonalds/AC een ommetje willen maken. 4 scenario s: 1. Bij het al gerealiseerde bedrijventerrein is (omdat de ontwateringssloten zijn gedempt) een bergingsplas langs de A27 gemaakt. Meest voor de handliggend zou zijn ook dit perceel af te graven en om te zetten in een waterpartij. Dat zou goed voortborduren op de huidige structuur. 2. Een andere mogelijkheid is om bloemrijk grasland te ontwikkelen en er een eenvoudig struinpad doorheen te leggen. 3. Een variant zou kunen zijn om het beheer te laten doen door een kudde schapen met herder als visitekaartje van het gebied 4. In de meest uitgewerkte variant wordt een gradiënt gemaakt waarbij een lage natte zone aansluitend aan de waterplas bij het huidige bedrijventerrein uiteindelijk overgaat in een heuvel vlakbij de McDonalds/ AC. Hierop zou een landmark kunnen worden aangebracht. En door het nattere gebied kan een laarzenpad komen. Dit kan met gesloten grondbalans.
28 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Hier kan je meer dan schaatsen alleen Tijdelijke ijsbaan bij Bleskensgraaf Terrein meerwaarde geven in alle seizoenen Betrekken Speelgelegenheid - speeltuinvereniging Educatie - school/imkers die cursus wil geven Natuur - wilgenknotploegen Schaatsen - IJsclub (Meer)waarden bepalen Welke waarden willen/kunnen we nog meer creëren rond de huidige ijsbaan? Voor wie kan het waarde opleveren? voor milieu, voor mensen uit het dorp, voor lokale economie? Eerste stap Wie betrekken bij eerste brainstorm?
Wij presenteren: Het Blauwzame Lint! impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 29
30 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Het Blauwzame lint verbindt: Het getekende Blauwzame lint is een verbinding tussen Leerdam en Molenwaard/Kinderdijk. Het lint kan bijvoorbeeld starten bij De Broekgraaf, voorbestemd als woningbouwlocatie, en via Kinderdijk eindigen bij de Alblasserpoort,waar een recreatief transferium wordt ontwikkeld voor de stedelijke recreant en de mensen van de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden. De schets verbindt 3 belangrijke braakliggende terreinen (de rode peilen) waar mogelijkheden zijn voor een tijdelijke blauwzame invulling. Voorbeelden van zo n invulling zijn hiervoor geschetst. Het lint kenmerkt zich door het versterken van bestaande fietspaden, wandelpaden en lokale weggetjes. Denk hierbij aan het inzaaien van de bermen, informatievoorziening bij speciale cultuurhistorische waarden, of ondernemers en bewoners die iets speciaals doen aan het lint. Zoals een speciaal ecologisch gerecht in een restaurant, een uitzichtpost of een bijzonder stukje natuurbeheer door een particulier. voor de wandelaar, fietser en ondernemer
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 31 Langs het lint worden waarden en activiteiten ontwikkeld. Denk hierbij aan: Geel: Rood: Lichtgroen: Bruin: Blauw: horeca bedrijfsleven natuurbeleving (Staatbosbeheer) Cultuurhistorische waarden (Molendijk, QR code paaltje, vogelwacht uitzichtplekken) Waterhistorie en bloemrijke graslanden (Oude Hollandse waterlinie, kades inzaaien) Donkergroen: Particuliere vereniging die met particulier beheer groen kunnen realiseren (zoals knotwilgen op de Brandwijksedijk) door zijn groene en levendige identiteit
32 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Met bestuurders: Presentatie resultaten
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 33
34 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint
impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 35 Els Boot, Burgemeester Giessenlanden: Dromen liggen vaak aan de basis van een geslaagde onderneming Mijn taak bestaat uit het besturen van de gemeente en de gemeenschap Door de crisis is er minder geld om zaken via de gemeente te regelen Daarom besteed ik nu juist graag meer aandacht aan initiatieven uit de gemeenschap, dus... Kom maar op met jullie initiatieven! Stichting Blauwzaam: Onze volgende stap is nu om een eerste overzichtelijke plek aan het lint uit te werken!
36 impressie schetsschuit Blauwzaam Lint Deelnemers Ontvangende bestuurders Burgemeester Giessenlanden Els Boot LTO Arie Bassa VNO/NCW Mireille Horden Wethouder Gorinchem Arjen Rijsdijk Stichting Blauwzaam/Nationale Bomenbank - initiatiefnemers Nationale Bomenbank Gerard de Winter Stichting Blauwzaam Piet de Winter Stichting Blauwzaam Koos Timmer Stichting Blauwzaam Rolia Wiggelinkhuijsen Vertegenwoordigende organisaties CLM Adriaan Guldemond Gebiedsplatform Teunis Jacob Slob Gebiedsplatform Marieke Kok Den Hâneker Max Zevenbergen LTO Arie Bassa Natuur en Vogelwacht Papendrecht Leen den Ouden Stichting Groene hart Esther van de Borg Waterschap Rivierenland Peter Willems Werkorgansisatie de Waard Folkert Both Natuur- en Milieu Federatie Zuid-Holland Alex Ouwehand Particulieren/ondernemers Agrarisch ondernemer Ad van Rees Bijenhoudster Esther Dijkstra Boerderij Het Noorderlicht Maria Inckmann-Van Gaalen De Chinese Schouw Ria van Wijngaarden Van Harten De Kuiper Noordeloos BV Bastiaan de Groot De Kuiper Noordeloos B.V. Wouter de Kuiper Provincie/gemeenten Gemeente Giessenlanden Arie van den Berg Gemeente Leerdam Cees Uittenbogaard Gemeente Molenwaard Willem van Valen Gemeente Zederik Tessa Nijsen Provincie Zuid-Holland Mags Dootjes Dienst Landelijk Gebied facilitatoren Dienst Landelijk Gebied Berthe Jongejan Dienst Landelijk Gebied Jan Heersche Dienst Landelijk Gebied Karin Gras Dienst Landelijk Gebied Marloes Bijlsma Dienst Landelijk Gebied Stephan Hermens Dienst Landelijk Gebied Vincent Tiel Groenestege (dagvoorzitter)
Met dank aan De Kuiper Noordeloos BV voor het beschikbaar stellen van de locatie en de catering impressie schetsschuit Blauwzaam Lint 37
Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen. Als publieke organisatie met kennis van het landelijk gebied zorgen wij dat beleid wordt uitgevoerd. Wonen, werken en recreëren in een mooi en duurzaam ingericht Nederland. Met waarde volle natuur, ruimte voor water en gezonde landbouw. Daar zetten wij ons voor in, samen met bewoners, overheden en belanghebbenden. Van ontwerp tot realisatie. Dienst Landelijk Gebied werkt vandaag aan het landschap van morgen