RIS.8139 BESCHUT WERKEN ALS WETTELIJKE VERPLICHTING Per 1 januari 2017 wordt het beschut werken een wettelijke verplichting. In deze notitie geven we inzicht in de wijze waarop de gemeente Emmen invulling gaat geven aan het beschut werken binnen de Participatiewet. AANLEIDING Nadat eerder dit jaar uit onderzoek van de Inspectie SZW naar voren kwam dat het aantal gerealiseerde beschut werkplekken in gemeenten achterloopt, kondigde staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken en Werkgelegenheid maatregelen aan. Deze maatregelen zijn opgenomen in een wetsvoorstel Wijziging Participatiewet. De Raad van State heeft een negatief advies gegeven over dit wetsvoorstel. Zij is namelijk van mening dat het verplichten van beschut werken eenzijdig ingrijpt in de gemeentelijke praktijk en maakt daarmee inbreuk op de uitgangspunten van de decentralisaties in het sociale domein. Een belangrijk knelpunt is dat deze voorziening vereist dat gemeenten een dienstbetrekking aanbieden. Daarnaast is het de raad niet duidelijk waarom de regering het onaanvaardbaar vindt dat gemeenten alternatieve voorzieningen aanbieden in de plaats van de voorziening beschut werk. Ondanks het negatieve advies van de Raad van State is het wetsvoorstel aangenomen. Dit betekent dat gemeenten verplicht zijn beschut werken als voorziening in te voeren. WETTELIJK KADER In de oorspronkelijke Participatiewet was het niet mogelijk dat personen zelf een indicatie beschut werken konden aanvragen bij het UWV. Alleen de gemeente kon personen aandragen. Het nieuwe voorstel is om personen die menen voor beschut werk in aanmerking te komen de mogelijkheid te bieden om zelf zonder tussenkomst van het college - een advies beschut werk aan te vragen bij UWV. Dit geldt dus ook voor die personen die een uitkering via UWV hebben. UWV adviseert op basis van landelijke criteria, die zijn vastgelegd in het Besluit advisering beschut werk, of iemand tot de doelgroep beschut werk behoort. UWV verricht onderzoek naar de vraag of de persoon met arbeidsvermogen bij het verrichten van werkzaamheden is aangewezen op: een of meer technische of organisatorische aanpassingen die niet binnen redelijke grenzen door een werkgever kunnen worden gerealiseerd; permanent toezicht of intensieve begeleiding die niet binnen redelijke grenzen door een werkgever kan worden aangeboden. Als uit het onderzoek van UWV blijkt dat betrokkene aan ten minste één van deze twee landelijke criteria voldoet, adviseert UWV het college vast te stellen dat betrokkene uitsluitend in een beschutte omgeving onder aangepaste omstandigheden mogelijkheden tot arbeidsparticipatie heeft. In een aantal gevallen hoeft UWV de aanvrager niet uit te nodigen voor een beoordeling, omdat op basis van bestaande informatie al een advies afgegeven kan worden. Voor personen met een geldige WSW-indicatie begeleid werken in het kader van de WSW, verstrekt UWV zonder nader onderzoek een negatief advies beschut
werk aan het college. Voor alle andere mensen met een geldende WSW indicatie geldt dat ze zonder nader onderzoek een positief advies beschut werk krijgen. 1 Bij de totstandkoming van de Participatiewet zijn conform de afspraken in het sociaal akkoord middelen aan gemeenten beschikbaar gesteld oplopend voor structureel 30.000 beschut werkplekken in 2048 (voor Emmen betekent dit 258 plekken). Als de behoefte daartoe bestaat is het college verplicht om jaarlijks tenminste het aantal beschut werkplekken te realiseren waarvoor op basis van de ramingen middelen aan gemeenten beschikbaar zijn gesteld. Er wordt van uitgegaan dat de behoefte aan beschut werk blijkt uit het aantal afgegeven positieve adviezen beschut werk door UWV. Als er in een jaar minder positieve adviezen beschut werk door UWV worden afgegeven dan waarmee in de ramingen rekening is gehouden, kan er naar het oordeel van het kabinet van worden uitgegaan dat de behoefte lager is. Het is in dat geval acceptabel dat in dat jaar minder beschut werkplekken worden gerealiseerd dan waar in de ramingen vanuit is gegaan. Als er meer positieve adviezen beschut werk door UWV worden afgegeven dan waarmee in de ramingen rekening is gehouden, is het college in dat jaar niet verplicht om meer beschut werkplekken aan te bieden dan waarmee in de ramingen rekening is gehouden. Het is aan de gemeenteraad om hier in de verordening al dan niet toe te besluiten. Evenzo is het aan de gemeenteraad om - als zij besluit om in een jaar niet meer beschut werkplekken aan te bieden dan waarmee in de ramingen is rekening gehouden - aan te geven hoe voorzieningen worden ingezet voor die personen voor wie niet direct een beschut werkplek beschikbaar is. BESCHIKBARE MIDDELEN Om het instrument beschut werk te financieren, heeft de gemeente de beschikking over de volgende structurele middelen: Middelen voor de begeleiding en de inzet van werkvoorzieningen in het Participatiebudget (onderdeel Integratie -uitkering Sociaal Domein Gemeentefonds). Het kabinet rekent met een gemiddeld bedrag van 8.500 euro per werknemer per jaar. Middelen voor loonkostensubsidie in het i-deel (BUIG-budget). Gemeenten kunnen voor de financiering van beschut werk loonkostensubsidie inzetten. Bij de berekening van het macrobudget voor het i-deel is hiermee rekening gehouden; er is uitgegaan van een loonwaarde van 30 procent van het wettelijk minimumloon (Wml), inclusief vakantietoeslag. Voor een werkplek die voor de loonkostensubsidie geldt als een voltijdbaan is er dus tot 70 procent van het Wml beschikbaar (inclusief vakantietoeslag). Dat komt neer op 17.000 euro per jaar. Het Lage Inkomens Voordeel (LIV). Dit voordeel geldt vanaf 1 januari 2017 voor werknemers van 23 jaar en ouder (tot aan de AOW-leeftijd), die tussen de 100 en 125 procent van het minimumloon verdienen. Dat is dus ook mogelijk voor werknemers die beschut werk doen. Het moet een baan zijn waarin de werknemer ten minste 24 uur per week (1.248 verloonde uur per jaar) werkt. Het voordeel bedraagt 2.000 euro per voltijdbaan per jaar bij een loon tussen de 100 en 110 procent minimumloon en 1.000 euro bij een loon tussen de 110 en 120 procent. Bij deeltijd wordt het LIV naar evenredigheid verlaagd. Om gemeenten te stimuleren meer beschut werkplekken te maken, stelt het Rijk daarnaast tijdelijke middelen beschikbaar. In de periode 2016-2020 gaat het om 100 miljoen euro, verdeeld over drie maatregelen: 1. Er is extra ondersteuning van de implementatie. 2. De uniforme no-risk polis door UWV is sinds januari 2016 uitgebreid met de doelgroep beschut werk. 1 Eind december 2014 stonden 142 personen op de wachtlijst WSW met een indicatie beschut. 2
3. De gemeenten krijgen een financiële stimulans (bonus) voor iedere beschut werkplek die ze realiseren. Er betreft een bedrag van 3.000 euro per beschut werkplek (op grond van artikel 10b Participatiewet). ONTWIKKELINGEN Bij de inrichting van beschut werk dienen we rekening te houden met de volgende ontwikkelingen: Inrichting nieuw te vormen leerwerkbedrijf Naar verwachting wordt het nieuwe leerwerkbedrijf in 2018 operationeel. Gezien het feit dat het leerwerkbedrijf de uitvoering van de Participatiewet als primaire taak heeft, is het logisch dat beschut werken onderdeel wordt van het leerwerkbedrijf. Dit betekent in dit geval dat het leerwerkbedrijf, in opdracht van de gemeente Emmen, de regie voert over de voorziening beschut werk en dat de uitvoering van beschut werken wordt belegd bij EMCO. Transformatieproces EMCO (in relatie tot BOCE) De GR EMCO is bezig met een transformatieproces. Door het stoppen van de instroom in de sociale werkvoorziening per 2015 ontstaat er bij niets doen op termijn een sterfhuisconstructie. De BOCE gemeenten willen dit niet en zien graag dat de expertise, contacten en de infrastructuur behouden blijft en ingezet kan worden om bij te dragen aan het realiseren van de participatiedoelen en waar mogelijk ten behoeve van andere of nieuwe doelgroepen, zoals de nieuwe doelgroep beschut werken binnen de Participatiewet. Het voorstel is dan ook om EMCO als uitvoerende partij beschut werken aan te wijzen. Hiervoor sluit iedere BOCE gemeente afzonderlijk een overeenkomst af met EMCO. Samenhang met arbeidsmatige dagbesteding Vanuit de AWBZ is de functie begeleiding gedecentraliseerd naar de Wmo. Als onderdeel van deze functie krijgen mensen met beperkingen nu diverse vormen van dagbesteding aangeboden. De Participatiewet en de naar de WMO gedecentraliseerde AWBZ functie begeleiding delen met elkaar een inzet om de zelfredzaamheid van veelal kwetsbare burgers te vergroten. De WMO richt zich vooral op ondersteuning ten aanzien van de zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie, de Participatiewet op arbeidsparticipatie. Een belangrijk verschil tussen beschut werk en dagbesteding is dat het bij beschut werk (conform de wet) om een dienstbetrekking gaat en bij dagbesteding nooit. Aan de andere kant bestaat er een duidelijke overlap in kenmerken en mogelijkheden van mensen die in aanmerking komen voor beschut werk en een deel van de mensen die ondersteund worden vanuit de WMO. Deze overlap biedt mogelijkheden om middels integrale beleidsvorming synergievoordelen tot stand te brengen. In het visiedocument Volwaardig Participeren staat beschreven vanuit welke visie we deze integrale beleidsvorming vorm willen geven. BELEID EN WERKWIJZE Aan beschut werken willen we op de volgende wijze invulling geven: Uitvoering beleggen bij EMCO Uitvoering van beschut werken vindt door EMCO plaats. Door de uitvoering bij EMCO te beleggen zijn we in staat de bestaande infrastructuur en de bij EMCO aanwezige kennis en expertise over de doelgroep goed te benutten. Daarnaast betekent dit dat we hiermee een positieve bijdrage kunnen leveren aan de bedrijfsresultaten van EMCO. Personen die in aanmerking komen voor beschut werken kunnen in eerste instantie geplaatst worden via een proefplaatsing van maximaal drie maanden (met behoud van uitkering). Deze proefplaatsing dient ter bepaling 3
voor de loonwaarde en het bepalen welke werkplek het meest geschikt is. Wanneer de loonwaarde op een andere manier is vastgesteld voorafgaand aan plaatsing in een dienstverband beschut werk, dan is een proefplaatsing niet nodig. Het dienstverband beschut werk vindt vooralsnog plaats via de rechtsvorm M-flex. Dit betekent dat personen een dienstverband krijgen op basis van 100%WML. De specifieke arbeidsvoorwaarden worden in samenwerking met de gemeente Coevorden en Borger-Odoorn verder uitgewerkt. Hierbij dient rekening gehouden te worden met het gegeven dat op dit moment tussen VNG en de bonden onderhandelingen worden gevoerd over een cao beschut werken. In geval een cao van toepassing wordt op de groep die onder Beschut Werk valt, geldt onverkort die cao. Dienstverbanden worden in principe aangegaan voor minimaal 24-28 uur per maand week. Dit vanuit het principe om hiermee uitstroom uit de uitkering te realiseren en gebruik te kunnen maken van LIV. Van dit principe wordt afgeweken als een persoon naast een advies Beschut werken ook een advies medische urenbeperking van UWV heeft gekregen. Bij de invulling van beschut werken wordt uitgegaan van de mogelijkheden van de kandidaat. Dit betekent dat beschut werken niet per se beschouwd wordt als eindstation, dit ook om een lock-in effect te voorkomen. Alles is erop gericht om iemand maximaal te ontwikkelen. Begeleiding op de werkplek wordt uitgevoerd door EMCO. Voor de financiering van het beschut werken gaan we uit van de beschikbare middelen, zoals hierboven omschreven. Dit betekent dat EMCO per werkplek de beschikking krijgt over de volgende middelen: een loonkostensubsidie van maximaal 70% WML ( 17.000). De hoogte van de loonkostensubsidie wordt bepaald aan de hand van een loonwaardemeting door UWV. Aanvullende middelen zijn een begeleidingsvergoeding ad 8.500, de premie Beschut werken ad 3.000, het Lage-inkomensvoordeel (LIV) en de no-riskpolis. Op basis van de hieronder beschreven businesscase is het mogelijk voor EMCO om kostenneutraal te werken. Aan het einde van 2017 evalueren we deze werkwijze en financiering. Als het nodig is stellen we op basis van deze evaluatie de werkwijze en/of wijze van financiering bij. Werkwijze omtrent taakstelling In het meerjarenbeleidskader Werk en Wederkerigheid dat de gemeenteraad in 2015 heeft vastgesteld, staat dat beschut werken binnen de budgettaire mogelijkheden wordt uitgevoerd 2. De aantallen beschut werkplekken die door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid zijn vastgesteld, zijn gebaseerd op het beschikbare budget. Dit betekent dat wat betreft het aantal in te vullen beschut werken plekken per jaar we ons houden aan het minimaal te vervullen plekken die in de ramingen zijn vastgelegd. Er dient rekening gehouden te worden met het ontstaan van een wachtlijst nieuw beschut werk, die ook beheerd moet worden. Wanneer de minimale taakstelling in een jaar is gevuld, bieden we personen met een indicatie een alternatief aan in de vorm van sociale activering, een leerwerkplek of een werkontwikkelplek bij EMCO of via Buurtsupport. Wanneer in het volgende jaar een beschutte werkplek beschikbaar is, stroomt deze persoon door in een beschut werken plek. Als in deze periode van werken met behoud van uitkering toch geconstateerd wordt dat iemand geen arbeidsvermogen en ontwikkelpotentieel heeft, kan doorverwijzing plaatsvinden naar dagbesteding. 2 Zie Meerjarenbeleidskader Werk en Wederkerigheid, blz 8 4
Beschut werken binnen BOCE verband De gemeente Borger-Odoorn en de gemeente Coevorden zijn net zoals de gemeente Emmen van plan om de uitvoering van het beschut werk bij EMCO neer te leggen. Hiervoor heeft gezamenlijke afstemming plaatsgevonden. BUSINESSCASE Tot en met 2020 is het met de extra financiering (premie beschut werken) mogelijk beschut werken bijna kostenneutraal uit te voeren. De businesscase ziet er als volgt uit: Tabel 1: Businesscase uitvoering beschut werk Kosten uitvoering Bedrag Baten uitvoering Bedrag Loon (WML incl vakantietoeslag en wglasten) op Loonkostensubsidie o.b.v. 30% basis van fulltime dvb 24.000 loonwaarde 17.000 Lage Inkomensvoordeel (o.b.v. 40-urig dienstverband)) 3 Toegevoegde waarde (o.b.v. -1.000 ervaringscijfers EMCO) 3.000 Bedrijfskosten (begeleiding, leiding, materiele kosten) 9.000 Bijdrage P-budget 8.500 Premie beschut (tot en met 2020) 3.000 Totaal 32.000 Totaal 31.500 Na 2020 vervalt de premie beschut werken en is het op basis van deze cijfers niet mogelijk om binnen het beschikbare budget het beschut werken uit te voeren. Mogelijkheden om hierop vanuit de uitvoeringsorganisatie te sturen is het verlagen van de bedrijfskosten en laten stijgen van de toegevoegde waarde. Aantallen nieuw beschut werk Het aantal nieuw beschut werkplekken is gebaseerd op een recent overzicht van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid voor 2017 en 2018. Vanaf 2019 is het aantal nieuw beschut werkplekken gebaseerd op het aantal in 2018 en de toename van het Participatiebudget begeleiding nieuwe doelgroep van de gemeente Emmen. Tabel 2: Aantal nieuw beschut werken plekken gemeente Emmen (per ultimo jaar en jaargemiddelden) 2017 2018 2019 2020 2021 Ultimo cijfers 20 36 41 47 60 Jaargemiddelden 10 28 39 44 54 Financiële consequenties beschut werk Voor de financiële consequenties van de nieuw beschut werk plekken zijn we ervan uitgegaan dat: - De loonkostensubsidie 70% van het wettelijk minimumloon bedraagt; - De begeleidingskosten (personeel en infrastructuur) voor de uitvoerder gelijk zijn aan het bedrag waarvan het Rijk uitgaat: 8.500 per fulltime baan; - 30 procent van de betrokken werkzoekenden geen uitkering Participatiewet heeft. Onderstaande tabel geeft de consequenties voor de BUIG-lasten en de kosten voor begeleiding van de werkzoekenden die worden geplaatst op de nieuw beschut werken plekken. De begeleidingskosten worden 3 In de cijferopstelling van het ministerie van SZW wordt uitgegaan van een voordeel van 1.000 euro. 5
gedekt uit het Participatiebudget. Het effect op de BUIG-lasten is per saldo nadelig: de loonkostensubsidie die voor nieuw beschut werken moet worden betaald is (veel) hoger dan de uitkering en bovendien zal een deel van de nieuw beschut werk plekken worden opgevuld door niet-uitkeringsgerechtigden. Tabel 3 Financiële consequenties invulling nieuw beschut werken banen (in 1.000) t.o.v. 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Groei aantal nieuw beschut werk plekken t.o.v. 2016 10 28 39 44 54 Effect op BUIG-lasten (loonkostensubsidie) -173-485 -667-762 -962 Effect op BUIG-lasten (wegvallen uitkeringen) 98 274 377 431 524 Totaal effect op BUIG-lasten -75-210 -289-331 -402 Begeleidingskosten -85-238 -327-374 -455 Totaal effect op personele lasten of inhuur -85-238 -327-374 -455 RISICO S Bij de invoering van beschut werken dienen we rekening te houden met de volgende risico s: Na 2020 ontstaat een dreigend tekort voor de uitvoering van beschut werken. Dit komt o.a. door het vervallen van de premie beschut werken. De financiering van beschut werken (voor een relatief kleine groep) kan ten koste gaan aan de grotere groep die ook valt onder de Participatiewet. De kans bestaat dat een nieuwe CAO beschut werken wordt ingevoerd. In de oude WSW was juist de CAO WSW een belemmerende factor om door- of uit te stromen. Risico van een lock-in effect is aanwezig. Met betrekking tot de LIV is sprake van een macrobudget. Dit kan betekenen dat de hoogte van de LIV kan wijzigen. Gezien de risico s is het van belang dat we vanaf de start van de invoering beschut werken de financiële effecten nauwgezet volgen. Eind 2017 voeren we een evaluatie uit, waarbij zowel wordt ingegaan op inhoudelijke als financiële effecten van het beschut werken. Aan de hand van deze evaluatie bekijken we of onze werkwijze en beleid bijgesteld dienen te worden. TE ONDERNEMEN ACTIES De volgende acties dienen te worden uitgevoerd: Aanpassen van de re-integratieverordening De gemeenteraad dient in een verordening aan te geven hoe voorzieningen worden ingezet voor die personen voor wie nog geen beschut werkplek beschikbaar is tot het moment dat er een beschut werkplek beschikbaar komt. Bij het aanpassen van deze re-integratieverordening wordt afstemming gezocht met de gemeente Borger- Odoorn en Coevorden. Ten behoeve van de besluitvorming wordt een raadsvoorstel opgesteld. Opstellen dienstverleningsovereenkomst EMCO en uitwerken arbeidsvoorwaarden M-flex Voor de uitvoering van het beschut werken wordt een overeenkomst met EMCO opgesteld. Naast financiële afspraken worden in de overeenkomst ook afspraken opgenomen ten aanzien van de wijze van uitvoering door EMCO. Hierbij komt o.a. aan de orde de wijze waarop binnen de uitvoering door EMCO sturing plaatsvindt op de mate van begeleiding, de hoogte van de productiviteit en ontwikkelbaarheid van de geplaatste beschut werken medewerker. Daarnaast worden de arbeidsvoorwaarden M-flex vormgegeven. Ten behoeve van de besluitvorming wordt een apart collegevoorstel opgesteld. 6
Inrichting van het werkproces beschut werken Voor een goede implementatie is de inrichting van het werkproces beschut werken noodzakelijk. Aan de hand van de scrummethodiek wordt het werkproces met betrokken partijen vanuit gemeente Emmen, EMCO en UWV ingericht. De wijze van inrichting ICT/automatisering en monitoring is hier onderdeel van. Voorlichting en communicatie Samen met Communicatie wordt de voorlichting naar de doelgroep beschut werk vormgegeven en uitgevoerd. Doorontwikkeling beschut werken in relatie tot arbeidsmatige dagbesteding Tegelijkertijd met de invoering van het beschut werken loopt de visievorming omtrent Volwaardig Participeren. Met dit visiedocument wordt beoogd een integrale (keten) benadering ten aanzien van (arbeidsmatige) dagbesteding en beschut werken te bewerkstelligen. De verwachting is dat de uitrol van deze visie langere tijd nodig heeft, omdat dit een verandering op meerdere vlakken zowel binnen de betrokken afdelingen binnen de gemeenten, als binnen onze ketenpartners en leveranciers betekent. 7