Onroerend erfgoed en toegankelijkheid

Onroerend erfgoed en toegankelijkheid Een toenadering 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegangkelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 1

Overzicht lezing 1 Introductie Thema, problematiek Aanpak? 2 Internationale beschouwingen Granada, Valetta, Firenze 3 Lokale beschouwingen Monumenten, archeologie, landschappen, varend erfgoed 4 Een mogelijke methode Stramien voor een toegankelijkheidsstrategie Toegankelijkheid en monumentale elementen Landschappen en archeologische sites 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 2

Introductie Thema Problematiek Aanpak? 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 3

Thema Relatie (integrale) toegankelijkheid van onroerend erfgoed: 1. Drager van identiteit 2. Drager van historische informatie 3. Onvervangbaar, maar 4. Aanpasbaar, maar in functie van het monument Meer informatie? Filosofie? 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 4

Problematiek? 1. Toenemende groep belanghebbenden / aandacht voor de problematiek 2. Onroerend erfgoed heeft vaak 1. groter wordende groep belanghebbenden 2. een openbaar karakter Aanpak? 1. Geen oplossingen 2. Wel een referentiekader creëren: 1. feitelijke gegevens en praktische aspecten laten we hier buiten beschouwing 2. theoretische achtergronden 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 5

Internationale beschouwingen Enkele voorbeelden 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 6

Conventie van Granada Artikel 11 Rekening houdend met de architectonische en historische aard van het erfgoed, verplicht iedere Partij zich tot het bevorderen van: - het gebruik van de beschermde goederen, rekening houdend met de behoeften van het hedendaagse leven; - het zodanig aanpassen van oude gebouwen dat die voor nieuwe doeleinden kunnen worden gebruikt. Artikel 12 Erkennend dat het van belang is dat het publiek in staat wordt gesteld beschermde goederen te bezoeken, verplicht iedere Partij zich ertoe alle maatregelen te nemen opdat de gevolgen van dit openstellen voor het publiek, in het bijzonder de nodige voorzieningen voor het toegankelijk maken, geen aantasting betekenen voor de architectonische en historische aard van deze goederen en omgeving. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 7

Conventie van Valetta (Verdrag van Malta) Artikel 5 Geïntegreerd behoud van het archeologische erfgoed, punt 5 te waarborgen dat de openstelling van archeologische vindplaatsen voor het publiek, met name de nodige voorzieningen voor het opvangen van grote aantallen bezoekers, het archeologische en wetenschappelijke karakter van die plaatsen en hun omgeving niet aantast. Artikel 9 Bewustmaking van het publiek, punt 2 de toegang van het publiek tot belangrijke bestanddelen van het archeologisch erfgoed, met name vindplaatsen, te bevorderen en het tentoonstellen aan het publiek van geselecteerde archeologische voorwerpen te stimuleren. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 8

Europese landschapsconventie / Conventie van Firenze In de Europese Landschapconventie, beter gekend als de Conventie van Firenze, van 20 oktober 2000 en door België op 28 oktober 2004 geratificeerd, wordt enkel gesproken over de wil tegemoet te komen aan de wens van de bevolking om te kunnen genieten van kwaliteitsvolle landschappen en een actieve rol te spelen in de verandering ervan. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 9

Lokale beschouwingen 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 10

Algemeen 1. Veel wetgeving en veel voorwaarden 2. Meestal een schriftelijke toelating nodig 3. Meer info: www.onroerenderfgoed.be 4. Nieuw decreet in 2015 van kracht Belangrijk: ook aandacht voor de toegankelijkheid van onroerend erfgoed 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 11

Premiebesluit monumenten Artikel 5, paragraaf 2 Subsidieerbaar: de restauratiewerkzaamheden die noodzakelijk zijn om het monument te ontsluiten, voor personen met een handicap, zoals rolstoelgebruikers en blinden. Artikel 29, paragraaf 23, punt 5 onderzoek, dat de kwaliteit van de restauratiewerkzaamheden bevordert : onder andere bestemming- of herbestemmingonderzoek Artikel 14 over meerjarige subsidiëringsovereeenkomsten: -aandacht voor de toegankelijkheid 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 12

Premiebesluit archeologie Artikel 4, paragraaf 3 de werken aan de omgeving van de beschermde archeologische goederen die worden uitgevoerd met het oog op de valorisatie en de toegankelijkheid van de site voor educatieve en toeristische doeleinden worden als subsidieerbare beheerswerken gezien Premiebesluit landschappen Artikel 13, paragraaf 1 punt 4 het uitvoeren van ontsluitings-, onderzoeks- en voorlichtingswerkzaamheden die vermeld zijn in een landschapsbeheersplan 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 13

Premiebesluit varende erfgoed Artikel 6, punt 2 Beheerspremie mogelijk voor: -het op een educatief, wetenschappelijk verantwoorde wijze informeren van andersvaliden, in het bijzonder slechtzienden en gehoorgestoorden, over de bijzondere erfgoedelementen van het varend erfgoed; - het infrastructureel aanpassen van het varend erfgoed om de toegankelijkheid ervan te verhogen zonder afbreuk te doen aan de erfgoedwaarden van het varend erfgoed. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 14

Andere premies? Onder andere Toerisme vlaanderen bijvoorbeeld fort 4 Mortsel Toeristisch recreatief project 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 15

Mogelijke methode Toegankelijkheidsstrategie? Toegankelijkheid en monumentale elementen Landschappen en archeologische sites 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 16

Stramien voor een toegankelijheidsstrategie voor bijvoorbeeld een historisch waardevol gebouw kadert dit in het restauratiedossier: 1. Bouwhistorisch onderzoek, een cultuurhistorische waardenstelling 2. Diagnosenota 3. Herbestemmingsplan: toegankelijkheidsrapport: -geplande circulatiepatronen van aan de straat tot in en rond het gebouw; -evacuatiepatronen; -locatie van bepaalde diensten sanitair, ontvangst, specifieke functies; -uitrustingsniveau van het gebouw = logisch, maar. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 17

Toegankelijkheid en monumentale elementen Mogelijke benaderingen voor een specifiek probleem: Ontwerpen van een toegang: confrontatie met bestaande elementen: fysieke elementen die obstakels vormen vanuit oogpunt toegankelijkheid Zie bijvoorbeeld brochures English Heritage 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 18

Verwijderen van het fysieke element a. De historische betekenis van het gebouw komt niet in het gedrang. b. Het betreft geen beeldbepalende elementen, elementen die onaangeroerd dienen te blijven. c. De constructieve impact. 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 19

Aanpassen van het fysieke element a. De historische betekenis van het gebouw komt niet in het gedrang. b. Het betreft geen beeldbepalende elementen, elementen die onaangeroerd dienen te blijven. c. de aanpassing is omkeerbaar, indien het element op zich waardevol is 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 20

Een waardig alternatief bieden a. Geest van het gebouw. b. Gelijke behandeling! 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 21

Dezelfde dienst op een andere manier aanbieden a. Nieuwe locatie van publieke diensten b. Evocatie van het waardevolle 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 22

Landschappen en archeologische sites Zelfde overwegingen, bijkomende vragen: 1. bereikbaarheid van en toegang tot het domein? 2. via de normale route doorheen het domein of dienen de bestaande paden hiertoe te worden aangepast? 3. via een alternatieve route de belangrijkste plaatsen te betreden, de belangrijkste uitzichten aanschouwen? 4. door middel van alternatieve media intellectuele toegang te verlenen tot bepaalde ontoegankelijke zones? 5. is er voldoende signalisatie? (complexiteit?) 6. is er voldoende personeel?(opvang / onderhoud) 7. zijn er voldoende rustplaatsen,.? 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 23

Conclusie Onroerend erfgoed heeft baat bij de realisatie van een zo ruim mogelijk geïnterpreteerde toegankelijkheid Toegankelijkheid -op verschillende manieren -in functie staan van erfgoed Er bestaat geen handleiding Overleg is essentieel 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 24

Bedankt voor uw aandacht Vragen? 28 maart 2014 _ Onroerend Erfgoed en Toegankelijkheid _ Onroerend Erfgoed _ Rudy De Graef _ pagina 25