Statistische Bevolkingsmonitor Heerlen 2006 Trends in de bevolkingsontwikkeling van Heerlen Statistische Bevolkingsmonitor Heerlen is een publicatie van bureau Onderzoek en Statistiek van de gemeente Heerlen Tel.: 045 5604720 E-mail: o&s@heerlen.nl Internet : www.parkstadmonitor.nl Heerlen, september 2006
2
INHOUDSOPGAVE INLEIDING 5 1. BEVOLKING ALGEMEEN 7 1.1. Totaal aantal inwoners 7 1.2. Prognose aantal inwoners in 2005-2035 7 1.3. Inwoners naar geslacht 8 1.4. Inwoners naar burgerlijke staat 8 1.5. Inwoners naar gezinsverhouding 9 1.6. Inwoners naar leeftijd 9 1.7. Inwoners naar etniciteit 11 1.8. Inwoners naar aantal woonadressen 12 2. NATUURLIJKE GROEI: GEBOORTE EN STERFTE 13 2.1. Geboorte 13 2.1.1. Geboorten in 2005 13 2.1.2. Geboorten in de periode 2000-2005 13 2.1.3. Geboorten sinds 1982 14 2.2. Sterfte 14 2.2.1. Sterfte in 2005 14 2.2.2. Sterfte in de periode 2000-2005 15 2.2.3. Ontwikkeling sterfte sinds 1982 15 2.3. Natuurlijke groei 16 2.3.1. Sterfte-overschot in 2005 16 2.3.2. Sterfte-overschot in de periode 2000-2005 16 2.3.3. Geboorte-/sterfte-overschot sinds 1982 16 3. MIGRATIE: VESTIGING en VERTREK 3.1. Vestiging 18 3.1.1. Vestiging in 2005 18 3.1.2. Vestiging in de periode 2000-2005 18 3.1.2.1. Vestiging naar geslacht 19 3.1.2.2. Vestiging naar leeftijd 19 3.1.2.3. Vestiging naar herkomst 19 3.1.3. Ontwikkeling vestiging sinds 1982 21 3.2. Vertrek 22 3.2.1. Vertrek in 2005 22 3.2.2. Vertrek in de periode 2000-2005 23 3.2.2.1. Vertrek naar geslacht 23 3.2.2.2. Vertrek naar leeftijd 23 3.2.2.3. Vertrek naar bestemming 24 3.2.3. Vertrek sinds 1982 25 3
3.3. Migratie-saldo 26 3.3.1. Migratie-saldo in 2005 26 3.3.2. Migratie-saldo in de periode 2000-2005 27 3.3.2.1. Migratie-saldo naar geslacht 27 3.3.2.2. Migratie-saldo naar leeftijd 27 3.3.2.3. Migratie-saldo naar herkomst/bestemming 28 3.3.3. Migratie-saldo sinds 1982 29 3.4. Binnenverhuizingen 29 3.4.1. Binnenverhuizingen in 2005 29 3.4.2. Binnenverhuizingen in de periode 2000-2005 29 3.4.3. Binnenverhuizingen sinds 1982 30 4. BEVOLKING NAAR WIJK EN BUURT 31 4.1. Bevolking in de stadsdelen en buurten algemeen 31 4.1.1. Totaal aantal inwoners 31 4.2. Natuurlijke groei en migratie in de stadsdelen en buurten 32 4.2.1. Loop van de bevolking naar stadsdeel en buurt in 2005 32 5. SAMENVATTENDE CONCLUSIES 6. TOT SLOT 4
INLEIDING In deze statistische bevolkingsmonitor geeft bureau O&S inzicht in de samenstelling en de ontwikkeling van de bevolking in het afgelopen jaar en in een wat verder verleden. Ook is er voor wat betreft het totaal aantal inwoners een kleine blik op de toekomst. Enerzijds wordt informatie gegeven over de samenstelling van de bevolking. Daarbij wordt aandacht besteed aan kenmerken als leeftijd, geslacht, nationaliteit, etniciteit, gezinsverhouding, burgerlijke staat en aantal bewoners per adres. Anderzijds wordt ingegaan op de ontwikkeling van de bevolking. Hierbij gaat het om natuurlijke groei als gevolg van geboorten en overlijdens en migratie samengesteld uit vestigingen en vertrekken. Verder is er ook aandacht voor de bevolkingssamenstelling en -ontwikkeling naar wijk en buurt. De gebruikte gegevens zijn gegenereerd uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA) die beheerd wordt door de afdeling Burgerzaken. De in deze rapportage weergegeven cijfers zijn overigens ook voor Heerlen en de andere Parkstad Limburggemeenten digitaal beschikbaar via de Parkstadmonitor op internet (zie www.parkstadmonitor.nl thema bevolking). In deze publiek toegankelijke databank zijn de in deze rapportage gepresenteerde gegevens in nog uitgebreidere en gedetailleerde vorm opgenomen. In die zin is deze papieren Bevolkingsmonitor dus een samenvatting van de digitale Parkstadmonitor. 5
6
1. BEVOLKING ALGEMEEN In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan ontwikkeling van bevolkingskenmerken als leeftijd, geslacht, etniciteit, gezinsverhouding, burgerlijke staat en aantal bewoners per adres. Het gaat daarbij om de samenstelling van de bevolking op de peildatum 1 januari. 1.1. TOTAAL AANTAL INWONERS In 2005 is het aantal inwoners verder afgenomen. Tussen 1 januari 2005 en 1 januari 2006 daalde het aantal inwoners met 1.057 van 92.585 tot 91.528. Figuur 1 geeft weer hoe het inwoneraantal van Heerlen zich sinds de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1982 ontwikkeld heeft. 98.000 Figuur 1 - Ontwikkeling van het aantal inwoners sinds 1982 97.000 96.000 95.000 94.000 93.000 92.000 91.000 90.000 89.000 88.000 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Het totaal aantal inwoners in de gemeente Heerlen per 1 januari 2006 is bijna terug op het niveau van de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1982. Overigens kende Heerlen per 1 januari 1995 met 96.214 inwoners het hoogste aantal inwoners ooit. Daarna is het aantal inwoners - ondanks kleine tussentijdse stijgingen - gestaag gedaald. De daling in de afgelopen vier jaar met bijna 3.500 inwoners is echter bijzonder sterk geweest. 1.2. PROGNOSE AANTAL INWONERS 2005-2035 Met ingang van 1997 is het inwoneraantal gaan dalen. Volgens recente bevolkingsprognoses waaronder de bevolkingsprognose Parkstad Limburg 2005-2035, zal het aantal inwoners in de komende jaren en decennia volgens het meest waarschijnlijke scenario in Heerlen dalen naar ca. 88.000 in 2015 en ca. 78.000 in 2035. Ook Parkstad Limburg en de andere gemeenten in deze regio laten een verhoudingsgewijs vergelijkbare daling zien, waarbij de daling relatief het sterkste is in Kerkrade. In figuur 2 op de volgende pagina is de werkelijke ontwikkeling van het totaal aantal inwoners in Heerlen tussen 1990 en 2006 én de prognose vanaf 2006 weergegeven. 7
Figuur 2 Prognose van het aantal inwoners 99.000 97.000 95.000 93.000 91.000 89.000 87.000 85.000 83.000 81.000 79.000 77.000 75.000 2034 2032 2030 2028 2026 2024 2022 2020 2018 2016 2014 2012 2010 2008 2006 2004 2002 2000 1998 1996 1994 1992 1990 In de volgende figuur is te zien dat de daling van het aantal inwoners gepaard gaat met een forse daling van het aantal 0-44 jarigen onder een gelijktijdige forse stijging van het aantal ouderen. Het aandeel 65 jarigen en ouder stijgt in Heerlen van 17,5% in 2005 tot meer dan 29% in 2035. In figuur 3 is de werkelijke situatie tussen 1990 en 2006 en de geprognosticeerde verandering tot 2035 in de verschillende leeftijdsgroepen in beeld gebracht. 40.000 38.000 36.000 34.000 32.000 30.000 28.000 26.000 24.000 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 Figuur 3 Ontwikkeling van de leeftijdsopbouw (abs.) 10.000 2034 2032 2030 2028 2026 2024 2022 2020 2018 2016 2014 2012 2010 2008 2006 2004 2002 2000 1998 1996 1994 1992 1990 0-19 jr 20-44 jr 45-64 jr 65 jr e.o. 8
1.3. INWONERS NAAR GESLACHT Per 1 januari 2006 telde Heerlen 45.011 mannen en 46.517 vrouwen. Heerlen telt per die datum dus 1.506 meer vrouwen dan mannen in de bevolking. In de volgende figuur is de ontwikkeling van het aantal mannen en vrouwen in de bevolking van Heerlen sinds 1982 zichtbaar gemaakt. Figuur 2 - Ontwikkeling van het aantal inwoners naar geslacht 50.000 vrouwen mannen 49.000 48.000 47.000 46.000 45.000 44.000 2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 De figuur laat zien dat er in Heerlen permanent meer vrouwen dan mannen woonachtig zijn. 1.4. INWONERS NAAR BURGERLIJKE STAAT Burgerlijke staat gegevens zijn over een lange reeks van jaren beschikbaar. In de volgende tabel is de ontwikkeling van deze cijfers sinds 1 januari 1985 in beeld gebracht. Tabel 1 Aantal inwoners naar burgerlijke staat per 1 januari Burgerlijke staat 1985 1995 2005 2006 abs. in % abs. in % abs. in % abs. in % Ongehuwd 36.801 39,3 37.997 39,5 38.526 41,6 38.258 41,8 Gehuwd 45.762 48,9 44.262 46,0 38.664 41,8 37.793 41,3 Gescheiden 4.763 5,1 7.036 7,3 8.697 9,4 8.833 9,6 Weduwstaat 6.291 6,7 6.919 7,2 6.698 7,2 6.644 7,3 Totaal 93.617 100 96.214 100 92.585 100 91.528 100 De tabel laat een duidelijke ontwikkeling zien. Het aandeel gehuwden is flink afgenomen ten gunste van de 9
overige burgerlijke staat categorieën. In aantallen is er sinds 1985 sprake van een niet geringe afname van de gehuwden (-7.969 ofwel -17%) en van een forse stijging van de gescheiden inwoners (+4.070 ofwel +85%). 1.5. INWONERS NAAR GEZINSVERHOUDING Vanaf 1998 is ook het kenmerk gezinsverhouding op een vergelijkbare wijze in de standstatistiek opgenomen. Een gezin is in dit verband te definiëren als een groep personen waarin de relaties tussen hen zijn bepaald door huwelijksband dan wel afstamming in de eerste lijn. Gezinnen bestaan dus uit echtparen met of zonder eigen kinderen en eenoudergezinnen (man of vrouw met eigen kind(eren)). De categorie alleenstaanden omvat volgens de gebruikelijke demografische definities naast alleenwonenden ook samenwonenden zonder kinderen alsmede bij eenoudergezinnen inwonende partners. Tabel 2 - Inwoners naar gezinsverhouding per 1 januari Gezinsverhouding 1998 2002 2006 abs. in % abs. in % abs. in % Hoofd van gezin zonder kinderen 10.247 10,7 10.108 10,6 9.617 10,5 Hoofd van gezin met kind(eren) 10.538 11,0 9.572 10,1 8.503 9,3 Echtgenote binnen huwelijkse relatie 20.785 21,7 19.680 20,7 18.120 19,8 Alleenstaande ouder met kind(eren) 3.909 4,1 4.484 4,7 4.898 5,4 Kind 24.041 25,1 23.093 24,3 22.003 24,0 Alleenstaande 26.134 27,3 27.818 29,3 28.019 30,6 Hoofd partnerrelatie.. 186 0,2 256 0,3 Hoofd huwelijkse relatie.. 56 0,1 112 0,1 Totaal 95.654 100 94.997 100 91.528 100 Uit de cijfers in tabel 2 blijkt dat 30,6% van het aantal Heerlense inwoners per 1 januari 2006 geregistreerd staat als alleenstaande. Dit is de categorie inwoners die ondanks de daling van het totaal aantal inwoners in de periode tussen 1 januari 1998 en 1 januari 2006 absoluut gezien met +1.885 de sterkst stijgende ontwikkeling laat zien ofwel een stijging van 7,2%. Het aantal alleenstaande ouders stijgt met ruim 25% relatief het sterkst. De verhouding tussen het aantal alleenstaanden (incl. samenwonenden) en het aantal alleenwonenden wordt duidelijk als het aantal alleenstaanden uit tabel 2 vergeleken wordt met het aantal alleenwonenden in tabel 6. Per 1 januari 2006 was het aantal alleenstaanden 28.019 terwijl het aantal alleenwonenden 15.744 bedroeg, ofwel 56% van het aantal alleenstaanden. 1.6 INWONERS NAAR LEEFTIJD De leeftijdsopbouw van de bevolking ondergaat grote veranderingen. Met name de ontgroening en de vergrijzing zijn actuele onderwerpen. In de volgende tabel is de ontwikkeling in de leeftijdsopbouw sinds 1995 opgenomen. Daarbij is een verdeling in vier leeftijdscategorieën gehanteerd, te weten 0-19 jaar, 20-44 jaar, 45-64 jaar en 65 jaar en ouder. 10
Tabel 3 Inwoners naar leeftijdsgroep per 1 januari Leeftijd 1995 2000 2005 2006 abs. in % abs. in % abs. in % abs. in % 0-19 jaar 20.712 21,5 20.315 21,3 19.220 20,8 18.706 20,4 20-44 jaar 37.570 39,0 34.889 36,7 31.449 34,0 30.546 33,4 45-64 jaar 22.662 23,6 23.974 25,2 25.638 27,7 25.918 28,3 65 jaar e.o. 15.270 15,9 15.966 16,8 16.278 17,6 16.358 17,9 Totaal 96.214 100 95.144 100 92.585 100 91.528 100 De tabel laat zien dat het aantal inwoners jonger dan 45 jaar sinds 1 januari 1995 met 15,5% is afgenomen. De groep inwoners van 45 jaar en ouder neemt in genoemde periode met 11,5% toe. In tabel 4 worden de leeftijdsgroepen meer in detail vergeleken. Er worden dan opvallende ontwikkelingen zichtbaar. Tabel 4 Inwoners naar 5-jaars leeftijdsgroep per 1 januari 1995 2000 2005 2006 Leeftijd abs. % abs. % abs. % abs. % ontwikkeling 1995 2006 in procenten 0-4 5.420 5,6 4.711 5,0 4.375 4,7 4.175 4,6-23,0 5-9 5.313 5,5 5.218 5,5 4.437 4,8 4.377 4,8-17,6 10-14 5.012 5,2 5.236 5,5 5.101 5,5 4.877 5,3-2,7 15-19 4.967 5,2 5.150 5,4 5.307 5,7 5.277 5,8 +6,2 20-24 6.307 6,6 5.375 5,6 5.485 5,9 5.497 6,0-12,8 25-29 7.890 8,2 6.382 6,7 5.351 5,8 5.271 5,8-33,2 30-34 8.418 8,7 7.450 7,8 5.918 6,4 5.446 6,0-35,3 35-39 7.871 8,2 8.007 8,4 6.997 7,6 6.794 7,4-13,7 40-44 7.084 7,4 7.675 8,1 7.698 8,3 7.538 8,2 +6,4 45-49 6.759 7,0 6.980 7,3 7.351 7,9 7.422 8,1 +9,8 50-54 5.605 5,8 6.664 7,0 6.768 7,3 6.841 7,5 +22,1 55-59 5.141 5,3 5.403 5,7 6.356 6,9 6.403 7,0 +24,5 60-64 5.157 5,4 4.927 5,2 5.163 5,6 5.252 5,7 +1,8 65-69 4.885 5,1 4.735 5,0 4.541 4,9 4.615 5,0-5,5 70-74 4.562 4,7 4.271 4,5 4.222 4,6 4.095 4,5-10,2 75-79 2.791 2,9 3.661 3,8 3.459 3,7 3.516 3,8 +26,0 80-84 1.874 1,9 1.948 2,0 2.554 2,8 2.536 2,8 +35,3 85-89 807 0,8 980 1,0 1.065 1,2 1.174 1,3 +45,5 90-94 296 0,3 314 0,3 367 0,4 343 0,4 +15,9 95 e.o. 55 0,1 57 0,1 70 0,1 79 0,1 +43,6 totaal 96.214 100 95.144 100 92.585 100 91.528 100-4,9 In tabel 4 is de verdere ontgroening en vergrijzing in Heerlen sinds 1995 duidelijk zichtbaar. De leeftijdsgroepen 0-4 jaar en 5-9 jaar nemen flink af. Dit is vooral het gevolg van de daling van het aantal geboorten in de laatste jaren (zie ook figuur 3 op pagina 14). 11
Opvallend in de kolom ontwikkeling 1995-2006 is de toename met 6,5% van de leeftijdsgroep 15-19 jaar. Dit is mogelijk het gevolg van een tijdelijke stijging van het aantal geboorten in de jaren tachtig. Uitzonderlijk sterk dalen de leeftijdsgroepen 25-29 jaar en 30-34 jaar. Dit is vooral een gevolg van een periode van sterke daling van het aantal geboorten m.n. in de 70-er jaren. De leeftijdsgroep 45-59 jaar is fors toegenomen. Deze leeftijdsgroep is de top van de naoorlogse geboortegolf. Verder valt in de kolom ontwikkeling 1995-2006 de negatieve ontwikkeling op van het aantal 65-74 jarigen. Dit is mogelijk het gevolg van het lage aantal geboorten vlak vóór en tijdens de 2 e wereldoorlog. Uitzonderlijk sterk toegenomen zijn de leeftijdsgroepen vanaf 75 jaar. De verwachting is dat het aantal 75-84 jarigen gematigd verder zal groeien terwijl het aantal 85 jarigen en ouder sterk toeneemt. 1.7 INWONERS NAAR ETNICITEIT Etniciteit wordt bepaald op basis van de CBS-definitie. Het CBS rekent personen tot de allochtonen als ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen personen die zelf in het buitenland zijn geboren (de eerste generatie) en personen die in Nederland zijn geboren (tweede generatie). Tot de categorie niet-westers behoren allochtonen uit Turkije, Afrika, Latijns-Amerika en Azië met uitzondering van Indonesië en Japan. De herkomstgroepering wordt bepaald aan de hand van het geboorteland van de persoon zelf (1 e generatie) of dat van de moeder (2 e generatie) tenzij de moeder in Nederland is geboren. In dat geval is gerubriceerd naar het geboorteland van de vader. In tabel 5 wordt de verdeling naar etniciteit per 1 januari 2006 vergeleken met die per 1 januari 1996. Tabel 5 - Ontwikkeling van het aantal inwoners naar etniciteit per 1 januari etniciteit Herkomst 1996 2006 abs. % abs. % ontwikkeling 1996-2006 in % Niet-westerse allochtonen 4.545 4,7 6.593 7,2 +45,1 waarvan: - Nederlandse Antillen en Aruba 479 0,5 625 0,7 +30,5 - Suriname 397 0,4 362 0,4-8,8 - Turkije 341 0,4 562 0,6 +64,8 - Marokko 1.832 1,9 2.346 2,6 +28,1 Westerse landen 20.628 21,5 18.534 20,2-10,2 waarvan: - Duitsland 12.316 12,8 9.958 10,9-19,1 - België 1.495 1,6 1.374 1,5-8,1 Nederland 70.841 73,8 66.391 72,5-6,3 Totaal 96.014 100 91.528 100-4,7 Uit de tabel is af te lezen dat het totaal aantal niet-westerse allochtonen tussen 1 januari 1996 en 1 januari 2006 met ruim 45% is toegenomen, terwijl het aantal inwoners afkomstig uit westerse landen in dezelfde periode met meer dan 10% is afgenomen. Daarbij kan worden opgemerkt dat deze groep per 1 januari 1996 en 2006 voor respectievelijk 60% en 54% bestond uit inwoners met als herkomstland Duitsland. Het aantal Heerlense inwoners afkomstig uit Duitsland is gedaald met 19%, te weten van 12.316 per 1 januari 1996 naar 9.958 per 1 januari 2006. 12
1.8 INWONERS NAAR WOONADRESSEN In de volgende tabel wordt een overzicht gegeven van de woningbezetting door de verdeling van de bewoonde adressen naar het aantal bewoners. Deze tabel geeft in tegenstelling tot tabel 2 met cijfers over gezinsverhouding een beter beeld van bijvoorbeeld het aantal daadwerkelijk alleenwonenden. De in tabel 2 genoemde alleenstaanden wonen niet per definitie alleen. Tabel 6 - Woonadressen naar aantal bewoners per 1 januari 1996 2006 aantal personen abs. % abs. % ontwikkeling 1996-2005 in % 1 persoon 12.481 30,4 15.744 37,2 +26,1 2 personen 14.639 35,7 14.625 34,6-0,1 3 personen 6.413 15,6 5.633 13,3-12,2 4 personen 5.430 13,2 4.582 10,8-15,6 5 personen 1.461 3,6 1.171 2,8-19,8 6 personen of meer 618 1,5 536 1,3-13,3 totaal 41.042 100 42.291 100 +3,0 De tabel laat zien dat het aantal adressen bewoond door één persoon sinds 1996 met ruim 26% is toegenomen (absoluut gezien een toename met 3.263 adressen). Het aantal adressen bewoond door twee personen is in dezelfde periode nagenoeg gelijk gebleven. De adressen bewoond door 3 personen of meer zijn sinds 1996 flink afgenomen (-14%). Met behulp van het aantal inwoners en het aantal woonadressen is het gemiddeld aantal personen per woonadres berekend. Dat gemiddelde bedroeg in 1996 2,34 en in 2006 2,16. 13
2. NATUURLIJKE GROEI: GEBOORTE EN STERFTE In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan geboorten en overlijdens. Deze mutaties in de bevolking hebben in de loop van het jaar invloed op de samenstelling van de bevolking. 2.1. GEBOORTE 2.1.1. Geboorte in 2005 In 2005 zijn 768 geboorten geregistreerd van personen behorende tot de werkelijke bevolking van Heerlen. In totaal werden 1.874 personen in Heerlen geboren. 1.106 (59%) geboorten betreffen dus niet-heerlense inwoners (vooral inwoners uit de regio die bijv. in het Heerlense ziekenhuis zijn geboren). De 768 Heerlense geboorten zijn verdeeld over 409 mannen (53%) en 359 vrouwen (47%). Kijken we naar de leeftijd van de moeder dan zien we in tabel 7 de volgende verdeling. Tabel 7 Geboorten naar leeftijd van de moeder Leeftijd van de moeder Nederland Heerlen 2005 Heerlen 2005 (abs.) jonger dan 20 jaar 1,1% 3,9% 30 20-24 jaar 9,0% 17,4% 134 25-29 jaar 25,4% 28,4% 218 30-34 jaar 40,7% 31,1% 239 35-39 jaar 20,5% 15,6% 120 40 jaar en ouder 3,3% 3,5% 27 Totaal 100% 100% 768 Uit de tabel is af te leiden dat in Heerlen het aantal geboorten uit moeders jonger dan 30 jaar relatief gezien veel hoger is dan in Nederland. Anderzijds is het aantal geboorten uit moeders van 30 jaar en ouder relatief gezien veel lager dan landelijk. 2.1.2. Geboorte in de periode 2000-2005 Voor deze paragraaf zijn de geboorten van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd in één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden c.q. toevalligheden worden geneutraliseerd. Dit in tegenstelling tot de cijfers over een periode van één kalenderjaar. In de periode 2000 t/m 2005 werden 4.512 Heerlense geboorten geregistreerd. De belangrijkste cijfers daaruit zijn de volgende. 52% van de geborenen zijn mannen en 48% vrouwen. 33% van de moeders heeft de leeftijd van 30-34 jaar, 30% is 25-29 jaar, 17% is 20-24 jaar terwijl 14% de leeftijd heeft van 35-39 jaar. In de afgelopen 6 jaar zijn met 467 absoluut gezien de meeste geboorten geteld in de buurt Vrieheide-De Stack. Daarna volgen de buurten Meezenbroek-Schaesbergerveld-Palemig met 454 geboorten, Hoensbroek-De Dem met 409 geboorten, Rennemig-Beersdal met 389 geboorten en Zeswegen-Nieuw- Husken met 387 geboorten. 14
2.1.3. Geboorte sinds 1982 In de volgende figuur is het aantal geboorten sinds 1982 uitgedrukt in een promillage van de gemiddelde bevolking. Het gaat hier dus om aantallen per 1000 inwoners. Deze vorm van weergave is gekozen om de geboortecijfers in de juiste verhouding tot het aantal inwoners met elkaar te kunnen vergelijken. 13,0 12,5 12,0 11,5 11,0 10,5 10,0 9,5 9,0 8,5 8,0 7,5 Figuur 3 Aantal geboorten per 1000 inwoners sinds 1982 7,0 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Uit de figuur is af te lezen dat het aantal geboorten sinds 1986 - los van incidentele jaarlijkse stijgingen - een dalende trend laat zien. 2.2. STERFTE 2.2.1. Sterfte in 2005 In 2005 overleden 1.073 personen behorende tot de werkelijke bevolking van Heerlen. In totaal overleden 1.770 personen in Heerlen. 697 (39%) daarvan waren geen inwoners van de gemeente Heerlen. Het betreft in dit geval met name bijvoorbeeld inwoners uit de regio die overleden in het Heerlense ziekenhuis. De 1.073 Heerlense overledenen zijn te verdelen over 520 (48,5%) mannen en 553 (51,5%) vrouwen. Kijken we naar de leeftijd van de overledenen dan zien we in tabel 8 op de volgende pagina de volgende verdeling. 15
Tabel 8 Overledenen naar leeftijd Leeftijd bij overlijden Nederland Heerlen 2005 Heerlen 2005 (abs.) 0-19 jaar 1,2% 0,4% 4 20-39 jaar 1,8% 1,6% 17 40-59 jaar 10,7% 10,6% 114 60-79 jaar 38,0% 42,0% 451 80 jaar en ouder 48,4% 45,4% 487 Totaal 100% 100% 1.073 In Heerlen overlijden ten opzichte van Nederland relatief gezien meer personen in de leeftijd van 60 t/m 79 jaar en relatief minder in de leeftijd van 80 jaar en ouder. 2.2.2. Sterfte in de periode 2000-2005 Voor deze paragraaf zijn de overlijdens van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd in één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden c.q. toevallige ontwikkelingen uitgevlakt kunnen ten opzichte van cijfers over een periode van één kalenderjaar. In de periode 2000 tot en met 2005 zijn in Heerlen 6.579 overlijdens geregistreerd van personen behorende tot de werkelijke bevolking van Heerlen. 49% van de overledenen zijn mannen en 51% vrouwen. Analyse van de sterftecijfers naar de in tabel 8 genoemde leeftijdsgroepen laat zien dat in de periode 2000-2005 0,7% van de overledenen de leeftijd heeft van 0-19 jaar, 1,9% de leeftijd van 20-39 jaar, 11,2% de leeftijd van 40-59 jaar, 43,7% de leeftijd van 60-79 jaar en 42,6% de leeftijd van 80 jaar en ouder. Verdere analyse van de sterftecijfers naar 5 jaars leeftijdsgroepen laat zien dat 18,3% van de overledenen de leeftijd heeft van 80-84 jaar (1207 personen) gevolgd door de leeftijdsgroepen 75-79 jaar met 18,1% (1191 personen), 85-89 jaar met 14,1% (926 personen) en 70-74 jaar met 12,1% (796 personen). 4% van de overledenen is jonger dan 45 jaar. 10% van de overledenen is 90 jaar of ouder. 2.2.3. Sterfte sinds 1982 In de volgende figuur is de sterfte sinds 1982 uitgedrukt in een promillage van de gemiddelde bevolking. Het gaat hier dus om aantallen per 1000 inwoners. Deze weergave per 1000 inwoners is gekozen om de sterftecijfers in de juiste verhouding tot het aantal inwoners met elkaar te kunnen vergelijken. 16
Figuur 4 Sterfte per 1000 inwoners sinds 1982 12,00 11,75 11,50 11,25 11,00 10,75 10,50 10,25 10,00 9,75 9,50 9,25 9,00 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 De figuur toont een stijgende tendens ofschoon de laatste jaren een stabilisatie lijkt op te treden. In 2004 is een waarschijnlijk incidentele daling opgetreden. Ook in Nederland is de sterfte in 2004 gedaald. Een en ander is volgens het CBS het gevolg van het uitblijven van een griepgolf in 2004 en door de relatief milde zomer in dat jaar. 2.3 NATUURLIJKE GROEI Natuurlijke groei is de resultante van het verschil tussen de aantallen geboorten en het aantal overlijdens in een bepaalde periode. Een positief getal staat voor een geboorte-overschot. Een negatief getal staat voor een sterfteoverschot. 2.3.1. Sterfte-overschot in 2005 Als resultante van 1.073 overlijdens en 768 geboorten is er over 2005 sprake van een sterfte-overschot van 305. 2.3.2. Sterfte-overschot in de periode 2000-2005 In de afgelopen 6 jaar is er elk jaar sprake geweest van een sterfte-overschot. Voor de totale periode is er sprake van een sterfte-overschot van 1299; dat is gemiddeld 217 per jaar. Het jaar 2005 zit met een sterfte-overschot van 305 ruim boven dat gemiddelde. 2.3.3. Geboorte-/sterfte-overschot sinds 1982 In de volgende figuur is het geboorte-/sterfte-saldo sinds 1982 in beeld gebracht. 17
Figuur 5 geboorte-/sterfte-saldo per 1000 inwoners sinds 1982 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0-2,5-3,0-3,5-4,0 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Het geboorte-saldo kent een duidelijk dalende trend en vertoont sinds 1996 continu een sterfte-overschot (een negatief saldo). 18
3. MIGRATIE: VESTIGING EN VERTREK 3.1. VESTIGING 3.1.1. Vestiging in 2005 In 2005 vestigden zich 4.736 personen in Heerlen. In tabel 9 zijn deze vestigingen uitgesplitst naar herkomst. Tabel 9 Vestiging in 2005 naar herkomst Herkomst vestiging in Heerlen uit Brunssum 459 Kerkrade 594 Landgraaf 601 Onderbanken 59 Simpelveld 81 Voerendaal 157 subtotaal Parkstad Limburg 1951 Maastricht 300 Nuth 144 Sittard/Geleen 248 Schinnen 118 Overig Zuid-Limburg 337 Overig Nederland 1019 Buitenland 386 onbekend 233 Totaal 4736 Vanuit de Parkstad Limburggemeenten vestigden zich in Heerlen in 2005 met name inwoners uit Landgraaf, Kerkrade en Brunssum. Van de overige Zuid-Limburgse gemeenten vooral inwoners uit Maastricht en Sittard/Geleen en verder vooral nog inwoners uit overig Nederland en uit het buitenland. Tabel 10 geeft een analyse van de buitenlandse migratie naar land van herkomst. Weergegeven zijn de landen van waaruit zich 10 of meer personen in Heerlen gevestigd hebben. Tabel 10 Vestiging uit het buitenland in 2005 naar land van herkomst land van herkomst vestiging in Heerlen uit Bondsrepubliek Duitsland 93 België 81 Polen 35 Nederlandse Antillen/Aruba 15 Spanje 14 Marokko 13 Verenigde Staten van Amerika 10 Overige 52 landen 125 Totaal 386 3.1.2. Vestiging in de periode 2000-2005 Voor deze analyse zijn de vestigingen van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd als één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden dan in 19
een bestand over een periode van één jaar. Ook eventuele toevallige factoren die de jaarcijfers beïnvloeden worden dan enigszins geneutraliseerd. In de periode 2000 t/m 2005 zijn in Heerlen 28.427 gevestigde personen geregistreerd. De belangrijkste cijfers daaruit zijn de volgende. 3.1.2.1. Vestiging naar geslacht in de periode 2000-2005 De 28.427 gevestigde personen zijn verdeeld over 15.025 mannen (53%) en 13.402 vrouwen (47%). 3.1.2.2. Vestiging naar leeftijd in de periode 2000-2005 Uit tabel 11 blijkt dat 70% van de groep vestigers bestaat uit personen in de leeftijd van 15 t/m 44 jaar. De overige leeftijdsgroepen zijn dus veel minder sterk vertegenwoordigd. Tabel 11 Vestiging in de periode 2000-2005 naar leeftijdsgroep Leeftijdsgroep aantal % 0-4 jaar 1.563 5,5 5-9 jaar 1.006 3,5 10-14 jaar 1.102 3,9 15-19 jaar 3.192 11,2 20-24 jaar 5.651 19,9 25-29 jaar 3.990 14,0 30-34 jaar 3.008 10,6 35-39 jaar 2.262 8,0 40-44 jaar 1.724 6,1 45-49 jaar 1.259 4,4 50-54 jaar 1.014 3,6 55-59 jaar 609 2,1 60-64 jaar 501 1,8 65-69 jaar 372 1,3 70-74 jaar 323 1,1 75-79 jaar 339 1,2 80-84 jaar 255 0,9 85-89 jaar 179 0,6 90 jaar e.o. 78 0,3 Totaal 28.427 100 Uit de leeftijdsverdeling blijkt dat in de afgelopen 5 jaar de meeste vestigingen in de leeftijdsgroepen 20-24 jaar en 25-29 jaar plaatsvonden. 3.1.2.3. Vestiging naar herkomst in de periode 2000-2005 Wanneer we kijken naar de herkomst van de vestigers dan blijkt dat in de periode 2000-2005 de grootste groep gevestigde personen met 12% ofwel 3.368 personen afkomstig is uit Landgraaf, 11% (3.136 personen) vestigt zich in Heerlen uit Kerkrade en 10% (2.868 personen) is vertrokken uit Brunssum. Een compleet overzicht van de herkomst van de in de beschouwde periode in Heerlen gevestigde personen is opgenomen in tabel 12. In deze tabel zijn alle herkomstgemeenten opgenomen waaruit meer dan 100 inwoners zijn vertrokken naar de gemeente Heerlen. 20
Tabel 12 - Vestiging in Heerlen in de periode 2000-2005 naar herkomst Herkomst absoluut in % Landgraaf 3.368 11,8 Kerkrade 3.136 11,0 Brunssum 2.868 10,1 Maastricht 1.560 5,5 Sittard-Geleen 1.485 5,2 Voerendaal 1.027 3,6 Nuth 903 3,2 Schinnen 616 2,2 Simpelveld 534 1,9 Gulpen-Wittem 414 1,5 Valkenburg aan de Geul 414 1,5 Onderbanken 401 1,4 Amsterdam 285 1,0 Rotterdam 274 1,0 Vaals 263 0,9 Eindhoven 239 0,8 Stein 221 0,8 Roermond 207 0,7 Echt-Susteren 197 0,7 Beek 184 0,6 Tilburg 184 0,6 Meerssen 167 0,6 Venlo 164 0,6 s-gravenhage 142 0,5 Nijmegen 134 0,5 Margraten 130 0,5 Utrecht 119 0,4 Overig Nederland 4.131 14,5 Buitenland 3.423 12,0 onbekend 1.237 4,4 Totaal 28.427 100 De meeste vestigers zijn afkomstig uit gemeenten van Parkstad Limburg alsmede uit andere Zuid-Limburgse gemeenten. Verder valt met name de vertegenwoordiging op van een aantal studentensteden. In tabel 13 is voor de 3.423 vestigingen uit het buitenland het herkomstland aangegeven voorzover er uit een land 50 of meer vestigers geteld zijn. 21
Tabel 13 Vestiging in Heerlen uit het buitenland in de periode 2000-2005 Herkomst absoluut in % Bondsrepubliek Duitsland 738 21,6 België 461 13,5 Nederlandse Antillen/Aruba 238 7,0 Marokko 166 4,8 Vml. Joegoslavië 133 3,9 Verenigde Staten van Amerika 106 3,1 Turkije 100 2,9 Polen 95 2,8 Groot-Brittannië 90 2,6 Afghanistan 72 2,1 Indonesië 54 1,6 Rusland 50 1,5 Overige 111 landen 1120 32,7 Totaal 3.423 100 De meeste buitenlandse vestigingen meer dan 35% - zijn afkomstig uit Duitsland en België. 3.1.3. Vestiging sinds 1982 Om een indruk te geven hoe het aantal vestigingen in Heerlen zich in de loop van de tijd ontwikkelt is dit verloop in figuur 6 weergegeven. Om de jaarcijfers goed te kunnen vergelijken is het aantal vestigingen daarbij uitgedrukt in een promillage van de gemiddelde jaarbevolking. Figuur 6 Ontwikkeling van het aantal gevestigde personen per 1000 inwoners sinds 1982. 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Het aantal vestigingen fluctueert sterk. Opvallend is dat het hoogste en het laagste promillage vestigingen vrij recent in de reeks voorkomen, te weten in respectievelijk 1999 en 2004. 22
3.2. VERTREK 3.2.1. Vertrek in 2005 In 2005 vertrokken 5.475 personen uit Heerlen. In de volgende tabel zijn de vertrekken uitgesplitst naar bestemming Tabel 14 Vertrek uit Heerlen in 2005 naar bestemming Bestemming vertrek uit Heerlen naar Brunssum 566 Kerkrade 603 Landgraaf 616 Onderbanken 90 Simpelveld 69 Voerendaal 173 subtotaal Parkstad Limburg 2.117 Maastricht 248 Nuth 140 Sittard/Geleen 249 Schinnen 151 Overig Zuid-Limburg 299 Overig Nederland 1047 Buitenland 562 onbekend 662 Totaal 5.475 In 2005 vertrekken uit Heerlen vooral inwoners naar de Parkstad Limburggemeenten Kerkrade, Landgraaf en Brunssum en verder naar gemeenten in overig Nederland en naar het buitenland. In de volgende tabel zijn de 562 vertrekken naar het buitenland verder uitgesplitst. Daarbij zijn met name de landen genoemd waar naar toe 10 of meer personen zijn vertrokken. Tabel 15 Vertrek uit Heerlen naar het buitenland in 2005 naar land van bestemming Land van bestemming vertrek uit Heerlen naar België 188 Bondsrepubliek Duitsland 126 Nederlandse Antillen/Aruba 34 Groot-Brittannië 31 Polen 23 Verenigde Staten van Amerika 22 Spanje 19 Bosnië-Herzegovina 14 Frankrijk 14 Overige 39 landen 91 Totaal 562 Evenals bij de vestigingen in Heerlen uit het buitenland (tabel 11) voeren in 2005 België en Duitsland (weliswaar in omgekeerde volgorde) de ranglijst aan. 23
3.2.2. Vertrek in de periode 2000-2005 Voor deze analyse zijn de vertrekken van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd als één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden. In de analyse van één afzonderlijk jaar kunnen toevallige omstandigheden sneller een vertekening van de cijfers geven. In de periode 2000-2005 zijn 30.743 vertrekken geregistreerd. De belangrijkste cijfers worden hierna vermeld. 3.2.2.1. Vertrek naar geslacht in de periode 2000-2005 De 30.743 vertrokken personen zijn te verdelen in 16.236 mannen (53%) en 14.507 vrouwen (47%). Evenals bij de vestigingen (53% mannen) zijn ook bij de vertrokken personen de mannen met 53% in de meerderheid. 3.2.2.2. Vertrek naar leeftijd in de periode 2000-2005 Uit tabel 16 blijkt dat 69% van de groep vertrekkers bestaat uit personen in de leeftijd van 15 t/m 44 jaar. De overige leeftijdsgroepen zijn dus veel minder sterk vertegenwoordigd. Tabel 16 Vertrek in de periode 2000-2005 naar leeftijdsgroep Leeftijdsgroep aantal % 0-4 jaar 1.867 6,1 5-9 jaar 1.261 4,1 10-14 jaar 1.204 3,9 15-19 jaar 2.935 9,5 20-24 jaar 5.329 17,3 25-29 jaar 4.389 14,3 30-34 jaar 3.691 12,0 35-39 jaar 2.707 8,8 40-44 jaar 2.023 6,6 45-49 jaar 1.442 4,7 50-54 jaar 1.078 3,5 55-59 jaar 709 2,3 60-64 jaar 469 1,5 65-69 jaar 400 1,3 70-74 jaar 307 1,0 75-79 jaar 345 1,1 80-84 jaar 304 1,0 85-89 jaar 199 0,6 90 jaar e.o. 84 0,3 Totaal 30.743 100 Evenals bij de vestigingen behoort bij de vertrekkende personen de grootste groep personen tot de leeftijdsgroep 20-34 jaar. Dit is kennelijk de meest mobiele groep zowel qua vestiging als vertrek. 24
3.2.2.3. Vertrek naar bestemming in de periode 2000-2005 De grootste groep vertrekkende personen gaat in de periode 2000 t/m 2005 met 11,3% ofwel 3.473 personen naar Kerkrade. 11,2% (3.450 personen) vertrekt naar Landgraaf. 10,2% (3.151 personen) vertrekt naar Brunssum. Een compleet overzicht van de bestemming van de in de beschouwde periode uit Heerlen vertrokken personen is opgenomen in tabel 17. In deze tabel zijn alle bestemmingsgemeenten opgenomen waarnaar meer dan 100 personen zijn vertrokken. Tabel 17 Vertrek uit Heerlen in de periode 2000-2005 naar bestemming Bestemming absoluut in % Kerkrade 3.473 11,3 Landgraaf 3.450 11,2 Brunssum 3.151 10,2 Maastricht 1.622 5,3 Sittard-Geleen 1.569 5,1 Voerendaal 934 3,0 Nuth 872 2,8 Schinnen 721 2,3 Simpelveld 522 1,7 Onderbanken 451 1,5 Eindhoven 422 1,4 Valkenburg aan de Geul 356 1,2 Amsterdam 291 0,9 Rotterdam 289 0,9 Gulpen-Wittem 278 0,9 Roermond 268 0,9 Stein 252 0,8 Tilburg 252 0,8 Vaals 231 0,8 Echt-Susteren 223 0,7 Utrecht 218 0,7 Beek 217 0,7 s-gravenhage 212 0,7 Nijmegen 179 0,6 Margraten 158 0,5 Venlo 148 0,5 Meerssen 143 0,4 Overig Nederland 4.138 13,5 Buitenland 2.973 9,7 Onbekend 2.730 8,9 Totaal 30.743 100 In de periode 2000 t/m 2005 vertrekken de meeste Heerlenaren naar gemeenten in Parkstad Limburg (11.981 personen of 39% van het totaal aantal vertrokken personen). Ook de overige Zuid-Limburgse gemeenten zijn goed vertegenwoordigd. Met name Maastricht, Sittard-Geleen, Nuth en Schinnen. Ook een aantal studentensteden zoals Eindhoven, Rotterdam, Amsterdam, Tilburg, Utrecht en Nijmegen zijn in bovenstaande lijst goed vertegenwoordigd. In tabel 18 is voor de 2.973 in de periode 2000 t/m 2005 naar het buitenland vertrokken personen het land van bestemming aangegeven voorzover er naar een land meer dan 50 vertrokken personen zijn geregistreerd. 25
Tabel 18 Vertrek uit Heerlen naar het buitenland in de periode 2000-2005 Land van bestemming absoluut in % Bondsrepubliek Duitsland 951 32,0 België 944 31,7 Nederlandse Antillen/Aruba 166 5,6 Groot-Brittannië 155 5,2 Verenigde Staten van Amerika 114 3,8 Overige 69 landen 644 21,7 Totaal 2.973 100 Bijna 64% van de uit Heerlen naar het buitenland vertrokken personen vestigt zich in een van de buurlanden België of Duitsland. 3.2.3. Vertrek sinds 1982 Om een beeld te geven hoe het aantal uit Heerlen vertrokken personen zich in de loop van de tijd ontwikkelt is dit verloop sinds 1982 in figuur 7 in beeld gebracht. Om de jaarcijfers in verhouding tot het zich steeds veranderende aantal inwoners goed te kunnen vergelijken zijn de vertrekken uitgedrukt in een promillage van de gemiddelde jaarbevolking. Figuur 7 - Ontwikkeling van het aantal vertrokken personen per 1000 inwoners sinds 1982 60 59 58 57 56 55 54 53 52 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 41 40 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Opvallend is dat de hoogste vertrekpieken gemeten zijn in de laatste jaren (1999, 2002 en 2005). Verder valt de daling op tussen 1988 en 1991 en de stijgende trend vanaf 1992. 26
3.3. MIGRATIE-SALDO Het migratie-saldo is de resultante van het verschil tussen het aantal in de gemeente gevestigde personen (paragraaf 3.1) en het aantal uit de gemeente vertrokken personen (paragraaf 3.2). Een positief getal betekent een vestigingsoverschot. Een negatief getal betekent een vertrekoverschot. 3.3.1. Migratie-saldo in 2005 In 2005 vestigden zich 4.736 personen in Heerlen en vertrokken er 5.475. Er is dus sprake van een (negatief) migratie-saldo van -739 ofwel een vertrek-overschot van 739 personen. In de volgende tabel is het migratiesaldo uitgesplitst naar herkomst/bestemming. Tabel 19 Migratie-saldo in 2005 naar herkomst (+) of bestemming (-) Herkomst (+) Bestemming (-) Saldo voor Heerlen Brunssum -107 Kerkrade -9 Landgraaf -15 Onderbanken -31 Simpelveld +12 Voerendaal -16 subtotaal Parkstad Limburg -166 Maastricht +52 Nuth +4 Sittard/Geleen -1 Schinnen -33 Overig Zuid-Limburg +38 Overig Nederland -28 Buitenland -176 onbekend -429 Totaal -739 Heerlen verliest in 2005 in Parkstad Limburg vooral inwoners aan Brunssum. Heerlen wint voor wat betreft de Parkstad Limburggemeenten in 2005 alleen inwoners uit Simpelveld. Heerlen verliest in 2005 ook inwoners aan het buitenland. Analyse van het buitenlandse migratie-saldo in 2005 naar het land van herkomst of bestemming geeft in tabel 20 voor wat betreft de landen waarvan het saldo meer of minder dan plus of min 10 personen bedraagt het volgende te zien. Tabel 20 Buitenlands migratie-saldo in 2005 naar herkomst (+) of bestemming (-) Land van Herkomst (+) Bestemming (-) Saldo voor Heerlen België -107 Duitsland -33 Groot-Brittannië -25 Nederlandse Antillen/Aruba -19 Verenigde Staten van Amerika -12 Polen +12 Overige 67 landen +8 Totaal -176 27
3.3.2. Migratie-saldo in de periode 2000-2005 Voor deze analyse zijn de migratie-saldi van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd tot één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden dan in een bestand over een periode van één jaar. In de analyse van één afzonderlijk jaar kunnen toevallige omstandigheden sneller een vertekening van de cijfers geven In de periode 2000 t/m 2005 was sprake van een (negatief) migratie-saldo van -2.316 ofwel een vertrekoverschot van 2.316 personen. Wat betreft de samenstelling van dit vertrek-overschot volgen hierna de belangrijkste elementen daaruit. 3.3.2.1. Migratie-saldo naar geslacht in de periode 2000-2005 Het vertrek-overschot van 2.316 personen is verdeeld over 1211 mannen (52%) en 1105 vrouwen (48%). 3.3.2.2. Migratie-saldo naar leeftijd in de periode 2000-2005 Tabel 21 Migratie-saldi in de periode 2000-2005 naar leeftijdsgroep Leeftijdsgroep vestiging vertrek saldo 0-4 jaar 1.563 1.867-304 5-9 jaar 1.006 1.261-255 10-14 jaar 1.102 1.204-102 15-19 jaar 3.192 2.935 +257 20-24 jaar 5.651 5.329 +322 25-29 jaar 3.990 4.389-399 30-34 jaar 3.008 3.691-683 35-39 jaar 2.262 2.707-445 40-44 jaar 1.724 2.023-299 45-49 jaar 1.259 1.442-183 50-54 jaar 1.014 1.078-64 55-59 jaar 609 709-100 60-64 jaar 501 469 +32 65-69 jaar 372 400-28 70-74 jaar 323 307 +16 75-79 jaar 339 345-6 80-84 jaar 255 304-49 85-89 jaar 179 199-20 90 jaar e.o. 78 84-6 Totaal 28.427 30.743-2.316 Uit de leeftijdsverdeling blijkt dat in de afgelopen 6 jaar de leeftijdsgroep 0-14 jaar een vertrek-overschot telde van -661 personen. De leeftijdsgroep 15-24 jaar is in die periode door een vestigings-overschot met +579 toegenomen. Dit is mogelijk toe te schrijven aan de aanwezigheid van een aantal onderwijsinstellingen in Heerlen zoals o.a. de Hogeschool Zuyd en het Arcuscollege. In de leeftijdsgroep 25-59 jaar is sprake van een vertrek-overschot van -2.173 personen. In de leeftijdsgroep 75 jaar en ouder is tenslotte een vertrek-overschot te zien van -81 personen. Kijkend naar 5 jaars leeftijdsgroepen blijkt dat in de periode 2000 tot en met 2005 de leeftijdsgroep 20-24 jaar met + 322 het grootste vestigings-overschot liet aantekenen gevolgd door de leeftijdsgroep 15-19 jaar met +257. Het grootste vertrek-overschot kende de leeftijdsgroep 30 t/m 34 jaar met -683 gevolgd door de leeftijdsgroep 35-39 jaar met -445. 28
3.3.2.3. Migratie-saldo naar herkomst/bestemming in de periode 2000-2005 Analyse van de migratie naar herkomst en bestemming laat zien dat enerzijds een vestigings-overschot van +136 personen uit Gulpen-Wittem, van +93 uit Voerendaal en van +58 uit Valkenburg aan de Geul is geregistreerd en anderzijds een vertrek-overschot van -337 personen naar Kerkrade, -283 personen naar Brunssum, -183 personen naar Eindhoven en -105 personen naar Schinnen. Een compleet overzicht van de migratie-saldi in de periode 2000 tot en met 2005 is opgenomen in tabel 22. In deze tabel zijn alle saldi opgenomen hoger c.q. lager of gelijk aan + of - 50. Tabel 22 - Migratie-saldi naar herkomst/bestemming in de periode 2000-2005 Herkomst (+) Bestemming (-) Saldo voor Heerlen Gulpen-Wittem +136 Voerendaal +93 Valkenburg aan de Geul +58 Onderbanken -50 Roermond -61 Maastricht -62 Tilburg -68 Den Haag -70 Landgraaf -82 Sittard-Geleen -84 Utrecht -99 Schinnen -105 Eindhoven -183 Brunssum -283 Kerkrade -337 Overige gemeenten -76 Buitenland +450 onbekend -1.493 Totaal -2.316 In tabel 23 is voor het vestigings-overschot van +450 personen uit het buitenland aangegeven uit welke saldi dit aantal is opgebouwd. In dit overzicht zijn alleen de saldi opgenomen hoger c.q. lager dan + of 50. Tabel 23 - Buitenlandse migratie-saldi in de periode 2000-2005 Herkomst (+) Bestemming (-) Saldo voor Heerlen Marokko +138 Turkije +86 Federale Republiek Joegoslavië +74 Nederlandse Antillen + Aruba +72 Afghanistan +71 Polen +56 Rusland +50 Groot-Brittannië -64 Duitsland -213 België -483 Overige 121 landen +663 Totaal +450 Heerlen verliest de afgelopen 5 jaar in het buitenland vooral inwoners aan België en Duitsland. 29
3.3.3. Ontwikkeling van het migratie-saldo sinds 1982 In de volgende figuur is de ontwikkeling van het migratie-saldo sinds 1982 weergegeven. Om de jaarcijfers goed te kunnen vergelijken is het migratie-saldo uitgedrukt in een promillage van de gemiddelde bevolking. Figuur 8 - Ontwikkeling van het migratie-saldo per 1000 inwoners sinds 1982 12,0 11,0 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0-1,0-2,0-3,0-4,0-5,0-6,0-7,0-8,0-9,0-10,0 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Het migratie-saldo kent een duidelijk dalende tendens. Met andere woorden er is de laatste jaren steeds vaker sprake van een vertrek-overschot (1995, 1997, 1998, 1999, 2002, 2003, 2004 en 2005). 3.4. BINNENVERHUIZINGEN Binnenverhuizingen zijn verhuizingen binnen de gemeente waarbij de gemeentegrens dus niet wordt overschreden. 3.4.1. Binnenverhuizingen in 2005 In 2005 verhuisden 7.161 personen binnen de gemeente Heerlen, waarvan 52% mannen en 48% vrouwen. Bijna 33% (2.350 personen) verhuisde binnen de eigen buurt, terwijl daarvan 73% ( 1.716 personen) binnen de eigen subbuurt verhuisde. 30% van de in 2005 binnenverhuisde personen verhuisde in gezinsverband. 3.4.2. Binnenverhuizingen in de periode 2000-2005 Voor deze analyse zijn de binnenverhuizingen van de afgelopen 6 jaar bij elkaar gevoegd als één bestand. Voordeel daarvan is dat bij analyse van dat bestand bepaalde patronen beter zichtbaar gemaakt kunnen worden dan in een bestand over een periode van één kalenderjaar waarin toevalligheden een rol kunnen spelen. In de periode 2000 tot en met 2005 werden 43.344 binnenverhuizingen geregistreerd. De belangrijkste cijfers daaruit volgen hierna. 30
De 43.344 binnenverhuizingen zijn verdeeld over 22.269 mannen (51%) en 21.075 vrouwen (49%). Ruim 32% (14.045 personen) verhuisde binnen de eigen buurt, terwijl daarvan 71% (9.984 personen) binnen de eigen subbuurt verhuisde. 33% van de binnenverhuisde personen in de periode 2000 tot en met 2005 verhuisde in gezinsverband. De meeste binnenverhuizingen werden geregistreerd in de juli maanden (3.898 ofwel 9,0%) en maart maanden (3.856 ofwel 8,9%) de minste in de juni en februari maanden (respectievelijk 3.453 en 3.459). 70% van de in de afgelopen 6 jaar binnenverhuisde personen is jonger dan 40 jaar. Analyse naar 5 jaar leeftijdscategorie laat zien dat met 6.859 personen het grootste aantal binnenverhuizers 20-24 jaar is (16%), gevolgd door de leeftijdsgroepen 25-29 jaar met 5.244 personen (12%) en 30-34 jaar met 4.319 personen (10%). 3.4.3. Ontwikkeling binnenverhuizingen sinds 1982 In de volgende figuur is de ontwikkeling weergegeven van het aantal binnenverhuizingen sinds 1982 Figuur 9 - Ontwikkeling van het aantal binnenverhuizingen per 1000 inwoners sinds 1982 102 100 98 96 94 92 90 88 86 84 82 80 78 76 74 72 70 68 66 64 2005 2004 2003 2002 2001 2000 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 Opvallend is de forse teruggang in het aantal binnenverhuizingen na 1986. Daarna is in de 90-er jaren een vrijwel permanente stijging van het aantal binnenverhuizingen zichtbaar. Met ingang van het jaar 2000 is weer sprake van een dalende tendens. 31
4. BEVOLKING IN DE STADSDELEN EN BUURTEN 4.1. BEVOLKING IN DE STADSDELEN EN BUURTEN ALGEMEEN 4.1.1. Totaal aantal inwoners In tabel 24 is het aantal inwoners per buurt weergegeven per 1 januari 1995, 2000, 2005 en 2006. Verder is ook de ontwikkeling van het aantal inwoners in de periode 1995-2006 zichtbaar gemaakt door de procentuele toe- of afname weer te geven. Tabel 24 Aantal inwoners naar stadsdeel en buurt Stadsdeel/buurt 1995 2000 2005 2006 Ontwikkeling 1995-2006 in % 1 stadsdeel Hoensbroek 22.652 21.946 21.062 20.877-7,8-10 buurt Maria Gewanden-Terschuren 5.076 4.864 4.574 4.493-11,5-11 buurt Mariarade 4.064 3.962 3.877 3.834-5,7-12 buurt Hoensbroek-De Dem 8.153 7.951 7.712 7.702-5,5-13 buurt Nieuw Lotbroek 5.314 5.139 4.861 4.810-9,5-14 buurt De Koumen 45 30 38 38-15,6 2 stadsdeel Heerlerheide 22.052 21.731 20.956 20.565-6,7-20 buurt Vrieheide-De Stack 6.328 6.444 6.166 6.057-4,3-21 buurt Heerlerheide-Passart 6.021 6.117 5.885 5.814-3,4-22 buurt Heksenberg 3.959 3.693 3.555 3.459-12,6-23 buurt De Hei 67 73 54 56-16,4-24 buurt Rennemig-Beersdal 5.677 5.404 5.296 5.179-8,8 3 stadsdeel Heerlen-Stad 41.301 41.279 40.401 40.071-3,0-30 buurt Zeswegen-Nieuw Husken 3.831 4.013 4.042 4.005 +4,5-31 buurt Schandelen-Grasbroek 4.606 4.662 4.860 4.759 +3,3-32 buurt Meezenbroek-Schaesbergerveld 7.766 7.497 7.311 7.276-6,3-33 buurt Heerlen-Centrum 4.164 4.386 4.509 4.516 +8,5-34 buurt Eikenderveld 2.692 2.648 2.579 2.558-5,0-35 buurt Woonboulevard-Ten Esschen 166 171 166 162-2,4-36 buurt Welten-Benzenrade 5.012 4.931 4.629 4.586-8,5-37 buurt Bekkerveld-Aarveld 2.790 2.676 2.788 2.808 +0,6-38 buurt Caumerveld-Douve Weien 5.408 5.457 5.249 5.165-4,5-39 buurt Molenberg 4.866 4.838 4.268 4.236-12,9 4 stadsdeel Heerlerbaan 10.209 10.188 10.166 10.015-1,9-40 buurt Heerlerbaan-Centrum 4.829 4.645 4.317 4.263-11,7-41 buurt Heerlerbaan-Schil 5.296 5.453 5.780 5.684 +7,3-42 buurt De Beitel 84 90 69 68-19,0 Totaal gemeente Heerlen 96.214 95.144 92.585 91.528-4,9 32
In geen enkel stadsdeel is tussen 1995 en 2006 het aantal inwoners gestegen. De sterkste afname vond plaats in het stadsdeel Hoensbroek met -7,8% (-1775 inwoners). Wanneer we kijken naar de ontwikkeling van de afzonderlijke woonbuurten dan zien we dat het aantal inwoners sinds 1995 met meer dan 10% is gedaald in de woonbuurten Maria Gewanden - Terschuren (-11,5%), Heksenberg (-12,6%), Molenberg (-12,9%) en Heerlerbaan-Centrum (-11,7%). Een stijging met meer dan 5%, sinds 1995, is alleen waar te nemen in Heerlen- Centrum (+8,5%) en in Heerlerbaan-Schil (+7,3%). 4.2. NATUURLIJKE GROEI EN MIGRATIE IN DE STADSDELEN EN BUURTEN 4.2.1. Loop van de bevolking naar stadsdeel en buurt in 2005 In de volgende tabel is voor 2005 een overzicht opgenomen van het geboortesaldo, het migratiesaldo en het saldo inkomende en uitgaande binnenverhuizingen naar stadsdeel en buurt. Uitgaande van het aantal inwoners per 1 januari 2005 wordt enerzijds door bijtelling van het aantal geboorten, het aantal vestigingen en het aantal inkomende binnenverhuizingen én anderzijds door vermindering met het aantal overledenen, het aantal vertrokken personen en de uitgaande binnenverhuizingen het aantal inwoners per 31 december 2005 bepaald. Verder zijn nog administratieve correcties verwerkt. 33
Tabel 25 Loop van het aantal inwoners naar stadsdeel en buurt in 2005 Stadsdeel/buurt Inwoners per 1 januari Geboorte saldo Migratiesaldo saldo binnen verhuizingen admin. correcties Totale toe-of afname Inwoners per 31 december 1 stadsdeel Hoensbroek 21062-45 -178 +57-19 -185 20877-10 buurt Maria Gewanden-Terschuren 4574 +10-61 -22-8 -81 4493-11 buurt Mariarade 3877-7 -15-27 +6-43 3834-12 buurt Hoensbroek-De Dem 7712-42 -62 +102-8 -10 7702-13 buurt Nieuw Lotbroek 4861-6 -39 +3-9 -51 4810-14 buurt De Koumen 38 0-1 +1 0 0 38 2 stadsdeel Heerlerheide 20956 +23-221 -196 +3-391 20565-20 buurt Vrieheide-De Stack 6166 +23-88 -45 +1-109 6057-21 buurt Heerlerheide-Passart 5885-32 -34-8 +3-71 5814-22 buurt Heksenberg 3555 +7-37 -70 +4-96 3459-23 buurt De Hei 54-1 +2 +1 0 +2 56-24 buurt Rennemig-Beersdal 5296 +26-64 -74-5 -117 5179 3 stadsdeel Heerlen-Stad 40401-290 -215 +171 +4-330 40071-30 buurt Zeswegen-Nieuw Husken 4042 +34-78 -17 +24-37 4005-31 buurt Schandelen-Grasbroek 4860 +5-43 -39-24 -101 4759-32 buurt Meezenbroek-Schaesbergerveld 7311-3 -40 +12-4 -35 7276-33 buurt Heerlen-Centrum 4509-39 -25 +78-7 +7 4516-34 buurt Eikenderveld 2579 +3-22 -1-1 -21 2558-35 buurt Woonboulevard-Ten Esschen 166-1 -1-2 0-4 162-36 buurt Welten-Benzenrade 4629-184 +25 +116 0-43 4586-37 buurt Bekkerveld-Aarveld 2788 +9 +7-8 +12 +20 2808-38 buurt Caumerveld-Douve Weien 5249-40 -46-1 +3-84 5165-39 buurt Molenberg 4268-74 +8 +33 +1-32 4236 4 stadsdeel Heerlerbaan 10166 +7-125 -32-1 -151 10015-40 buurt Heerlerbaan-Centrum 4317-14 -72 +34-2 -54 4263-41 buurt Heerlerbaan-Schil 5780 +21-53 -65 +1-96 5684-42 buurt De Beitel 69 0 0-1 0-1 68 Totaal gemeente Heerlen 92585-305 -739 0-13 -1057 91528 De buurt Welten-Benzenrade kende met -184 het grootste negatieve geboorte-saldo. Dit is te verklaren door de hoge sterftecijfers ten gevolge van de aanwezigheid van o.a. de verpleegklinieken Heerlen en het bejaardencentrum Douvenrade. De buurt Zeswegen-Husken liet met +34 het grootste positieve geboorte-saldo registreren. De buurt Vrieheide De Stack kende met -88 het grootste negatieve migratie-saldo, terwijl de buurt Welten- Benzenrade met +25 het hoogste positieve migratie-saldo liet aantekenen. De buurt Rennemig-Beersdal telde per saldo 74 méér vertrekkende binnenverhuizende personen, terwijl de buurt Welten-Benzenrade per saldo 116 méér zich vestigende binnenverhuizende personen telde. 34