Aanleiding Op 1 juli 2012 is de Wet Markt (hierna Wet M en O) in werking getreden. Deze wet betreft een wijziging van de Mededingingswet. De wet is bedoeld om concurrentievervalsing door de overheid te voorkomen. In de wet zijn vier gedragsregels opgenomen waar overheden zich aan moeten zouden. Tot aan het verstrijken van de overgangstermijn (zie hieronder), heeft de gemeente de tijd om op alle bestaande economische activiteiten de gedragsregels uit de wet toe te passen. Op nieuwe activiteiten is de wet direct van toepassing. Gedragsregel Toelichting Overgangstermijn Integrale kostendoorberekening Bevoordelingsverbod Gegevensgebruik Functiescheiding Overheden moeten ten minste de integrale kosten van hun economische activiteiten doorberekenen. Overheden mogen hun eigen overheidsbedrijven niet bevoordelen ten opzichte van concurrerende bedrijven. Overheden mogen de gegevens die ze vanuit hun publieke taak verkrijgen niet gebruiken voor economische activiteiten die niet dienen ter uitvoering van de publieke taak. Dat mag alleen als andere organisaties of bedrijven ook (onder dezelfde voorwaarden) over de gegevens kunnen beschikken. Als een overheid op een bepaald terrein een bestuurlijke (bijvoorbeeld toetsende) rol heeft voor bepaalde economische activiteiten en ook zelf die economische activiteiten uitvoert, mogen niet dezelfde personen betrokken zijn bij de uitoefening van de bestuurlijke bevoegdheid en bij het verrichten van de economische activiteiten. 2 jaar, tot 1 juli 2014 2 jaar, tot 1 juli 2014 2 jaar, tot 1 juli 2014 1 jaar, tot 1 juli 2013 Definities Economische activiteit 1
Het aanbieden van goederen of diensten op de markt, dat wil zeggen in concurrentie met andere ondernemingen. Overheidsbedrijf Er is sprake van een overheidsbedrijf indien de overheid een beleidsbepalende invloed heeft op een privaatrechtelijke onderneming met rechtspersoonlijkheid (bijvoorbeeld een BV) of de overheid deelneemt in een personenvennootschap (bijvoorbeeld een CV). Deze beleidsbepalende invloed moet door de overheid uitgeoefend kunnen worden. Het gaat dus om de gemeente al dan niet samen met één of meer andere publiekrechtelijke rechtspersonen. Reikwijdte en uitzonderingen De wettelijke gedragsregels gelden voor alle overheidsinstellingen die economische activiteiten verrichten. Uitvoering van overheidsgezag, zoals handhaving van de openbare orde of het verlenen van vergunningen en het verrichten van diensten en leveren van goederen aan de eigen overheidsorganisatie valt daar niet onder. Er zijn een aantal uitzonderingsregels van toepassing: Uitgezonderde organisaties - Openbare onderwijsinstellingen - Publieke omroepinstellingen Uitgezonderde economische activiteiten: - Goederen of diensten die aan andere overheden geleverd worden ter uitvoering van hun publieke taak - Economische activiteiten en bevoordelingen van overheidsbedrijven die plaatsvinden in het algemeen belang. Onder voorwaarde dat de vaststelling dat de activiteiten plaatsvinden in het algemeen belang geschiedt door de gemeenteraad - Activiteiten waarvoor al sprake is van staatssteun, dan gelden de EU-staatssteunregels al bij staatssteunregel. Geldt niet voor de-minimissteun 1 - Activiteiten bij sociale werkplaatsen voor zover hierop art 5 van de WSW van toepassing is (alleen uitgezonderd voor de onderdelen integrale kosten en bevoordeling). Alleen voor gemeentelijke WSW bedrijven. Private WSW-bedrijven vallen niet onder deze wet. Algemeen belang 1 Decentrale overheden mogen onder bepaalde voorwaarden over een periode van drie belastingjaren één onderneming tot 200.000 steunen. Dit is de-minimissteun. 2
Overheidsorganisaties hebben beleidsvrijheid in het afbakenen van het algemeen belang. Om activiteiten uit te zonderen van de wet M en O, kan de gemeenteraad deze als activiteiten van algemeen belang aanmerken Wat zijn de consequenties bij niet naleven van de Wet M en O? De Autoriteit Consument en Markt (ACM, voormalig NMa) houdt toezicht op het naleven van de Wet M en O die is opgenomen in de Mededingingswet. Toezicht kan worden opgestart uit eigen beweging van de ACM of op basis van klachten of signalen van (vermeende) overtredingen. De ACM kan bezoek afleggen, informatie opvragen of inzicht vorderen in de administratie. Medewerking is verplicht. De ACM kan daarbij gebruik maken van de werkzaamheden van de accountant die de naleving van de Wet M en O dient te toetsen in het kader van de rechtmatigheidscontrole bij de jaarrekening. De ACM kan in geval van overtreding van de regels een last onder dwangsom opleggen om de beëindiging van de overtreding af te dwingen. Naast de dwangsom door de ACM kunnen er claims volgen vanuit de markt op basis van onrechtmatige daad. De rechter kan de gemeente dan eventueel veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding doordat er oneerlijk is geconcurreerd. Aanpak risicoanalyse en inventarisatie Intern is een risicoanalyse en inventarisatie uitgevoerd naar het voldoen van de economische activiteiten van de gemeente Oss aan de Wet Markt. Met het uitvoeren van een gemeente brede inventarisatie, hebben we een totaalbeeld van de toepassing van de Wet M en O binnen de gemeente. De inventarisatie is gericht op de gedragsregels integrale kostprijs en bevoordelingsverbod, omdat we hier als gemeente de meeste risico s lopen. Omdat de gemeente Oss geen commerciële activiteiten uitvoert waarvoor ze gegevens gebruikt die we alleen als gemeente beschikbaar hebben, is de gedragsregel gegevensgebruik niet van toepassing. Verder loopt de gemeente gezien de omvang en de inrichting van de organisatie weinig risico op functievermenging zoals in de Wet M en O bedoeld. De risicoanalyse en inventarisatie is uitgevoerd op basis van het stappenplan zoals opgenomen in de handreiking Wet Markt van het Ministerie van EL&I. Uit de analyse blijkt dat we voor het grootste deel van de economische activiteiten voldoen aan de Wet Markt, of hier beperkt risico lopen. Voor het verhuur van maatschappelijk vastgoed (inclusief sport) voldoen we niet aan de wet. Door het aanwijzen van deze activiteit als activiteit van algemeen belang door de gemeenteraad, is de Wet Markt niet van toepassing. 3
De wet Markt is niet van toepassing op onze onderwijsgebouwen, omdat het juridisch eigendom bij de schoolbesturen ligt. In Multifunctionele Accommodaties zijn onder andere scholen gehuisvest. We willen het juridisch eigendom van deze gebouwen zelf houden. Daarom nemen we deze gebouwen wel op in het algemeen belang besluit. Uitkomsten risicoanalyse en inventarisatie economische activiteiten Samengevat is de Wet Markt van toepassing op de volgende activiteiten van de gemeente Oss: - Detacheringen - Vergoeding voor dienstverlening - Verhuur - Pacht - Opbrengst grondverkopen - Werkzaamheden voor derden - Bedrijfsafval - Betaald parkeren op gesloten terreinen en in parkeergarages - Haven/overslag - Museum Detachering, vergoeding dienstverlening en verhuur ruimten binnen het gemeentehuis Voor detachering, verhuur ruimten gemeentehuis en vergoeding dienstverlening hanteren we kostendekkende tarieven. Verhuur maatschappelijk vastgoed Uit de analyse blijkt dat we ten aanzien van het verhuur van maatschappelijk vastgoed (inclusief sport) niet voldoen aan de wet. We verhuren niet tegen de integrale kostprijs. Voorgesteld wordt deze activiteiten aan te merken als activiteiten van algemeen belang. Op activiteiten die door de raad zijn aangewezen als activiteit van algemeen belang, is de Wet M&O niet van toepassing. Activiteiten van algemeen belang bevorderen het algemene welzijn van mensen. De gemeenschap als geheel heeft hier baat bij. Met ons maatschappelijk vastgoed (inclusief sport) bieden wij inwoners en instellingen faciliteiten om activiteiten van algemeen belang te organiseren en daaraan deel te nemen. Door deze accommodaties onder de kostprijs aan te bieden beogen we de beschikbaarheid en toegankelijkheid van maatschappelijke organisaties en hun diensten voor de burger te vergroten. De algemeen belangvaststelling heeft tot gevolg dat het verhuur van maatschappelijk vastgoed buiten de toepassing van de Wet Markt valt. Met dit besluit bevestigen we de bestaande situatie van al toegekende rechten en plichten van de maatschappelijke instellingen die gebruik maken van het maatschappelijk vastgoed. Horeca- 4
activiteiten moeten ondergeschikt zijn aan de hoofdfunctie van het gebouw. Paracommercie is strikt gereguleerd 2. Met paracommercie in de horeca wordt bedoeld het door sociaal-culturele of sportief-recreatieve instellingen onder ongelijke voorwaarden in concurrentie treden met reguliere horecabedrijven. Bij commerciële activiteiten brengen we een kostendekkende huur in rekening. Daarom is er geen sprake van verdringing van private ondernemingen van de markt of oneerlijke concurrentie. Vrijwel altijd gaat het hier om nevenactiviteiten bij de verhuur van maatschappelijk vastgoed. Een uitzondering daarop is de particuliere sporthal in Berghem. De hoofdfunctie is dezelfde als van gemeentelijke sporthallen. Maar ook in dit geval treft de algemeen belangvaststelling derden niet onevenredig. De sporthal bestaat namelijk al meer dan 20 jaar en de gebruikstarieven liggen tot nu toe op vergelijkbaar niveau als van de gemeentelijke sporthallen. (Erf)pacht Er lopen een aantal oude erfpacht overeenkomsten waarbij niet de integrale kostprijs doorberekend is. Deze contracten kunnen niet opengebroken worden. Bij nieuwe overeenkomsten wordt het erfpachtcanon berekend op basis van de kostprijs van de grond. Voor overige pachten volgen we het pachtnormbesluit, waarin is opgenomen hoe deze berekend dienen te worden. Grondverkopen Verliesgevende grondexploitaties zijn niet kostendekkend. We hanteren hier marktprijzen, dat zijn de maximaal te gebruiken prijzen, anders kunnen we de gronden niet verkopen. Daarom is er geen sprake van verstoring van de markt. Werkzaamheden derden (onderhoud) Voor het bepalen van de in rekening te brengen kosten hanteren we de richtlijn Tarieven van de VNG. Op basis van deze richtlijn wordt bij het berekenen van de tarieven rekening gehouden met een opslag voor algemene kosten. Hiermee worden zowel de directe als de indirecte kosten doorrekend in de tarieven. Bedrijfsafval Aan de activiteit zijn naast de verwerkingskosten ook indirecte kosten toegerekend (kapitaallasten, doorbelasting overhead, doorbelasting kostenplaatsen). Deze kosten zijn de basis voor de tariefberekening per containersoort. Betaald parkeren parkeergarage Het parkeren in de openbare ruimte is geen economische activiteit van de gemeente. Parkeren op afgesloten ruimten en de exploitatie van de parkeergarage wel. Wij hanteren hier geen kostendekkende tarieven. Wij hebben de parkeertarieven afgestemd op de tarieven uit de 2 Raadsbesluit van 19-12-2013 tot wijziging van de APV 5
verordening voor het parkeren in de openbare ruimte om leegstand van de parkeergarage te beperken. De tarieven die we hanteren zijn marktconform. Haven/overslag De exploitatie van de haven geschied tegen kostendekkende tarieven. Museum De entreeheffing van het museum is niet kostendekkend, hiermee voldoen we niet aan de Wet Markt. Gezien de beperkte omvang en beperkte concurrentie verstoren we de markt hiermee niet. Uitkomst analyse overheidsbedrijven Op basis van de paragraaf verbonden partijen uit de begroting 2014 is een inventarisatie van de overheidsbedrijven van de gemeente Oss opgesteld. Overheidsbedrijven die economische activiteiten uitvoeren, mogen we niet bevoordelen. Niet alle overheidsbedrijven van de gemeente Oss verrichten ook economische activiteiten. De stichtingen waarin we zeggenschap hebben, zijn met name gericht op het zoeken van samenwerking in de regio op het gebied van wettelijke taken en beleid. Deze organisaties verrichten dus geen economische activiteiten in concurrentie met de markt. Ook Brabant Water NV verricht geen economische activiteiten, maar verricht wettelijke taken in het kader van de watervoorziening in de provincie Brabant. De overheidsbedrijven die wel economische activiteiten verrichten zijn OLSP Vastgoed BV (verhuur en exploitatie vastgoed), de BNG (bank) en Midwaste. De wet M en O schrijft ons voor dat elke vorm van selectieve bevoordeling van deze bedrijven is verboden. OLSP Vastgoed BV Tussen de gemeente en OLSP Vastgoed BV vinden 3 soorten transacties plaats. - Dienstverlening Op basis van een dienstverleningsovereenkomst voeren we administratieve diensten uit. We brengen de integrale kostprijs in rekening. - Storting aandelenkapitaal door de gemeente Bij de aankoop van de aandelen OLSP Vastgoed BV is de transactie getoetst op staatssteun. Uit de analyse die toen is gemaakt, blijkt dat de aankoop van de aandelen tegen marktconforme prijzen heeft plaatsgevonden. Het aankopen van de aandelen OLSP Vastgoed BV is geen verboden bevoordeling, de gemeente heeft hierbij gehandeld als ware zij een private ondernemer. - Kredietfaciliteit achtergestelde lening Door het verstrekken van deze lening(faciliteit) worden OLSP Holding BV en de daaronder vallende werkmaatschappijen bevoordeeld. De lening is aangemerkt als staatssteun. Van 6
deze staatssteun heeft melding plaatsgevonden bij Europa Decentraal. Aangezien hier een staatssteunmaatregel van toepassing is, is de Wet Markt niet van toepassing op het verstrekken van deze lening. BNG De BNG is onze huisbankier. De BNG valt onder het bankentoezicht van DNB, alle transacties vinden plaats zoals in het normale handelsverkeer gebruikelijk is. Wij leveren geen goederen of diensten aan de BNG. Er is daarom geen sprake van bevoordeling van dit overheidsbedrijf. Midwaste De gemeente Oss is lid van Midwaste. Midwaste voert slechts beperkt werkzaamheden uit op de markt voor niet-leden (overheden of overheidsbedrijven). Wij bevoordelen Midwaste niet via nietmarktconforme transacties, wij leveren zelf geen diensten aan Midwaste. Er is geen sprake van het toekennen van staatsmiddelen, wij hebben geen krediet, lening of garantie of subsidies aan Midwaste verstrekt. Omdat het een coöperatie betreft, hebben we geen aandelen. 7