1 Verslag Datum vergadering: 28 juni 2016 Kennisplatform Openbare Verlichting Verslaggever: Nele Zwaenepoel Aanwezig : Beernem Inge Cleemput mobiliteitsambtenaar De Haan Vera Jonckheere duurzaamheidsambtenaar Harelbeke Yves De Bosscher milieuambtenaar Hooglede Sophie Wittouck mobiliteitsambtenaar Ieper Hein Lapauw duurzaamheidsambtenaar Ieper Jef Verschoore schepen Ingelmunster Knokke-Heist Koksijde Marina Dewilde Ivan Verbouw Rudy Blonde technisch uitvoerende dienst - directeur Koksijde Kortrijk Audrie Reynaert Veerle Vandenbroucke directie Mobiliteit en Infrastructuur administratief medewerker Kuurne Wim Dewever Ruimtelijke omgeving Ledegem Tim Lucker Dienst Patrimonium Lichtervelde Joost Vanderhaeghe hoofd technische dienst Oudenburg Poperinge Provinciebestuur Roeselare Roeselare Erik Ballière Jeroen Vandermarliere Martin Deman Patrick Goussaert Wesley Denecker duurzaamheidsambtenaar dienst mobiliteit en infrastructuur medewerker dienst Infrastructuur dienst Wegen cel nutsbedrijven 1
2 Wevelgem Kris Deman dienst openbare infrastructuur en mobiliteit Wevelgem Maarten Tavernier milieuambtenaar Wingene Steven Hedebouw Wegen, water en gebouwen Zedelgem Peter Haesaert schepen openbare werken Zedelgem Hilde Dobbelaere Milieuambtenaar Provinciebestuur West- Vlaanderen Provinciebestuur West- Vlaanderen Projectbureau Herbestemming kerken Guido Decorte Kristof Verhoest Niek De Roo gedeputeerde dienst gebiedsgerichte werking stafmedewerker WVI Margo Swerts expert mobiliteit en verkeer Agentschap Wegen en Verkeer Preventie Lichthinder vzw Infrax Dirk Eelen Friedel Pas Johan T'jonck Groen Licht Vlaanderen Triflex bvba Eandis Catherine Lootens Koen Putteman Herman Verwerft verontschuldigd Blankenberge Izegem Nico Germonprez Marino De Jonckheere hoofd Beheer Openbaar Domein en Installaties dienst openbare werken Izegem Caroline Maertens schepen Menen Dirk Vanholme schepen van openbare werken Middelkerke Luc Vandenabeele dienst openbare werken Middelkerke Wendy Vandenberghe Pittem Marleen Sierens technische dienst Wervik Ilse Vanwijnsberghe milieudienst Leiedal Vlaamse Landmaatschappij Dominiek Vandewiele Johan Vulsteke 2
3 Infrax Infrax Joost Cuvelier Katrien Heemers Verslag: 09.15 uur Ontvangst van de genodigden 09.30 uur Verwelkoming en situering van de agenda Niek De Roo, dagvoorzitter Goedkeuren verslag van de bijeenkomst van 10 maart 2016 Herman Verwerft van firma Triflex maakt de opmerking omtrent fosforescerende markering. De kleur van deze markering is wit, maar tijdens de nachtelijke uren is deze groen of geel. Dit wordt aangepast in het verslag. Kerkverlichting en masterplan Stad Oostende Stad Oostende liet door bureau Géol een lichtplan opmaken voor de stad. Dat lichtplan, dat ondertussen wordt geüpdatet, wordt nu stap per stap uitgerold; dit ook voor de kerkgebouwen in Oostende. Dhr. Karel Vanackere van het AGSO Oostende neemt ons mee op een rondrit door het (nachtelijke) Oostende a.h.v. een aantal sterke (voor)beelden. - Lichtplan is van 1998 en wordt nu geüpdatet. Implementatie van dat plan duurt lang. - Gaat het regime voor de openbare gebouwen mee met het regime voor de rest van de stad? Er is een gemengd systeem. In het centrum wordt niet gedoofd (uitz. enkele gebouwen in centrum). Dit zal binnenkort bijgesteld worden o.a. onder invloed van het masterplan Kust dat momenteel in opmaak is door Eandis; - Kost van de studiewerk? o Er wordt gewerkt met een raamovereenkomst, per dossier wordt de prijs o vastgelegd; Die is afhankelijk van de grootte en type project: voorbeeld: 2500-3000 euro voor kleinere dossiers van kerken, Elisabethlaan 8000-10.000 euro.. - Wordt het volledige studiewerk (inclusief armaturen) door lichtingenieur uitgewerkt? Géol stelt de sfeer en sfeerbeelden voor a.h.v. schetsen. Als er toestellen voorgesteld worden, bekijkt de stad samen met Eandis wat mogelijk is binnen standaardgamma, of soms daarbuiten. Het onderhoud gebeurt door Eandis, in overeenkomst met stad. Toestellen buiten het standaardgamma worden door de stad bekostigd en, tegen extra vergoeding, onderhouden door Eandis. - De Post bijvoorbeeld wordt door relatief dure buitentoestellen verlicht. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een soort mal op de armaturen, gobo (Gobo - afkorting van go 3
4 black out of "Go Between" of "Goes Before Optics" dure techniek met uitlasering contour gebouw, zeer precies te plaatsen). - Sommige lichtprojecten zoals dat van de Westdam stellen extra eisen aan de toestellen wat zout-, wind- en zeebestendigheid betreft. - Er wordt gezocht het aanbrengen van de verlichtingstoestellen zo discreet mogelijk te doen. Indien op de gevel is een akkoord van de eigenaar nodig. - Een kanttekening bij de voorgestelde projecten: veel lichtvervuiling en lichthinder (aanstralen bomen, grondspots). De stad bevestigt dat het grondgebied vaak iets te fel verlicht wordt (rekening houdend met de wensen van oudere bevolking ) Tendens om hier zuiniger mee om te springen is recentelijk gestart. - Eandis/Infrax hebben samengezeten met verschillende lichtdesigners ( lijst wordt meegegeven). Er is een consensus gevonden tussen het creëren van een lichtsfeer (door de designers) en het organiseren/uitwerken van deze sfeer op terrein en een selectie van de hiertoe nodige toestellen (Eandis/Infrax). Aansluitend hierop brengt Kristof Verhoest een overzicht van de ingezonden reacties op de enquête rond kerkverlichting. - Rond kerkverlichting zijn een aantal historische keuzes gemaakt, bij recente dorpskernvernieuwingen wordt de aspecten zuinigheid (gemeenten krijgen geen voordeeltarieven (meer)) en lichtvervuiling meer en meer meegenomen. Bij steunaanvragen voor dorpskernvernieuwingen via Platteland Plus kan hier extra aandacht aan besteed worden. - Vroeger werden kerken aangestraald vanop palen die er al stonden, tegenwoordig meer en meer enkel vlakbij het gebouw zelf. - Soms reacties van burgers op het feit dat een kerk wel verlicht wordt en rest van gemeente minder. - Het kerkgebouw is soms bevoegdheid van de kerkfabriek; dit maakt het moeilijker om wijzigingen in bv. Verlichtingstoestellen en/of regimes door te voeren. - Diverse redenen om kerk extra te verlichten: baken in het dorp, architecturale kwaliteit, Dimmen en Doven: hoe staan we ervoor? In een vorig Kennisplatform werd door Margo Swerts (wvi) een overzichtje gemaakt van de gemeentelijke initiatieven m.b.t dimmen en doven. Een aantal gemeenten pasten ondertussen hun aanpak aan en de netbeheerders sleutelden dan weer aan de branduren en de invulling van het weekendregime. - Tijdens het overleg hebben alle aanwezige gemeentes nogmaals meegegeven wat de stand van zaken is binnen hun gemeente omtrent het dimmen en/of doven op vlak van openbare verlichting en eventuele besparingen die hierdoor worden gerealiseerd. Dit werd aangepast in nieuwe versies van de overzichtsfiguren van 1/7/2016. - Een duidelijk antwoord op de vragen/onduidelijkheden rond afstemming van halfuren/volle uren binnen de brandregimes en intervaltijd tussen herontsteken en doven zal aangeleverd worden door Eandis/Infrax. 4
5 - Heuvelland: probleem van kort interval tussen ontsteken en doven in de zomermaanden. Loont het nog de moeite om voor bv. Een halfuurtje lampen te ontsteken? Hieraan zal gevolg gegeven worden door niet meer te onsteken, zowel s morgens als s avonds. s Morgens werd dit reeds uitgevoerd. Dit is ook goed voor de levensduur van de lampen. - Zal de gemeente (op termijn) bijkomende kosten moeten betalen voor dimmen/doven? De DNB s hebben hierop reeds eerder gereageerd. Er is geen kostprijs aanpassing. Als er een (nieuwe) doof/dimregime gevraagd wordt vanuit gemeente, moet dit met de DNB s afgesproken worden. Aanpassing aan programma in kast is kost voor DNB s. Als alles op een aaneengesloten lijn op dezelfde manier aan te passen is, is de kost eveneens voor DNB s. Het is enkel als er een aansluiting/kruispunt moet aangepast of afgekoppeld worden, dat de kost voor de gemeente is. De kostprijs is omwille van hogervermelde nuances per dossier wisselend en afzonderlijk te bepalen. Daarom wordt aangeraden alvorens het regime aan te passen een prijsofferte op te vragen. - In De Haan loopt er een proefproject rond zomer/winterregime (dit vooral met niet doven in de zomer omwille van toerisme). Er wordt tevens onderzocht hoe bestaande aansluitingen automatisch kunnen ingesteld worden voor festiviteiten e.d. - Regimes die doorgegeven wordt voor doven kan ook worden gebruikt voor dimmen. - Harelbeke: De stad heeft het algemeen principe van doven doorgevoerd op haar grondgebied. Daarnaast werd ervoor geopteerd om circa 460 lichtpunten (LP) gelegen langsheen landelijke wegen - permanent te doven en dus een donkertegebied te creëren. Dit zou een besparing van 13.000 euro per jaar betekenen. De LP worden voorlopig nog niet weggenomen. Dit voorstel werd echter niet goedgekeurd door de oppositie. Officiële klachten na algemeen doven werden ook in kaart gebracht. Roeselare merkt in deze op dat er ondertussen wel al 690 LP definitief verwijderd zijn. - Hoe het doven evalueren? Veel gemeentes hebben aan hun bevolking beloofd dat ze het doven na 1 jaar doven zouden evalueren. Vanuit vzw preventielichthinder wordt gemeld dat evalueren na 1 jaar kort is. De periode zou langer moeten duren. - Er wordt voorgesteld om tegen het najaar een evaluatietool te ontwikkelen ahv een aantal topics dewelke onderling te vergelijken zijn. Dit wordt voorbereid ism een aantal gemeenten en voorgelegd op het volgende kennisplatform. Avelgem stelt dat het als gemeente niet dadelijk behoefte heeft aan een evaluatie. De gemeente heeft het doven stap per stap doorgevoerd: eerst het doven van de monumentverlichting, dan een proefproject doven in een deelgemeente met twee regimes. De bevolking stelde voor om te doven tussen 23u en 05u. Dit laatste werd ingevoerd. - Ieper heeft een beperkt aantal klachten ontvangen na doven. Voornaamste reacties: postbedeling, hotels en horeca. Er is een reactie gekomen van 1 persoon die een deur aan deur actie georganiseerd heeft. Geen rekening gehouden met petitie, weinig officiële klachten. In navolging van deze klachten werd het regime aangepast van D24H6 naar D23H5. - In Ledegem (en andere gemeentes) werd melding gemaakt van een inbraak die te wijten zou zijn aan het doven van de OV. De inbraak gebeurde echter wanneer licht brandde - Kustgemeenten: Op kustoverleg kwam de vraag om een inventaris te maken van stand van zaken bij de gemeentes. Dit zal gebeuren tegen volgend overleg. 5
6 - Wat doet de rest van Vlaanderen? In het binnenland zijn er minder gemeenten die hierrond samenzitten of actie ondernemen rond dimmen en doven. De dynamiek begint echter ook daar op gang te komen, voornamelijk in kader van burgemeestersconvenant. Provincie W-Vl is voorloper. - Zou het niet nuttig zijn om eens een politiezone uit te nodigen om hun visie op het dimmen/doven eens te horen? Wat met lichtreclame langs de openbare weg bij dimmen en doven? Dhr. Wim Dewever van stad Kuurne stelde ons een interessante vraag: hoe gaan we om met lichtreclame langs de weg bij het doven van de openbare verlichting? Samen met Friedel Pas van de vzw lichthinder kijken we alvast wat Vlarem hierover zegt. - De wetgeving rond lichtreclame is beperkt tot enkele algemene artikels in Vlarem (beheersen van hinder door licht en de intensiteit van de openbare verlichting mag niet overtroffen worden) en ook één artikel in de verkeerscode: lichtreclame mag niet verblindend zijn voor wegbestuurders. Dit is een belangrijk artikel dat in vele gevallen kan gehanteerd worden. Welke acties kan een gemeente ondernemen? - Gas-boete rond lichtreclame; - Voorwaardes opleggen in verkavelings/bouwvergunningen; - In sommige politiezone wordt er een aanpassing doorgevoerd van politiereglement. - Belastingen op lichtreclame in het gemeentereglement. In Ieper is dit van kracht: Algemeen op publiciteitsborden, in binnenstad per zone een bepaald aantal oppervlakte. Daarnaast werd tevens opgenomen dat vergunning komt te vervallen bij een nieuwe eigenaar en er dus een nieuwe aanvraag moet ingediend worden. - Meerdere instrumenten samen te voegen (eventueel per politiezone). Wat kan gemeente opnemen in voorwaardes en welke voorwaardes zijn controleerbaar? - Van boven naar beneden verlichten; - Niet van binnenuit verlichten; - Alleen reclameboodschap verlichting en niet volledige paneel; - Dimmen en doven na bepaalde tijd of na sluitingstijd. Het Agentschap Wegen en Verkeer heeft dan weer richtlijnen uitgevaardigd m.b.t. Vrij Programmeerbare Verlichte Publiciteitsborden VPVP ( zoals die verplaatsbare LED-schermen). Dirk Eelen (studieverantwoordelijke openbare verlichting AW&V) brengt ons de belangrijkste aandachtspunten hieruit. Momenteel wordt onderzocht wat het effect is op de verkeersveiligheid van dergelijke ledverlichting. Hij geeft ons alvast een inkijk in de eerste resultaten. - Het plaatsen van VPVP is bouwvergunningsplichtig. 6
7 - Richtlijnen mbt VPVP worden momenteel verfijnt en vooral SMARTer gedefinieerd opdat de voorwaarden/richtlijnen duidelijker zouden worden. - In simulatie impact van VPVP op verkeersveiligheid blijft die substantieel te zijn. Door de aandacht van de bestuurden die wordt afgeleid, verhoogd de reactietijd van de chauffeur. Onderzoek met 2 parameters: weergavetijd van de boodschap (seconden) en plaats waar bord wordt gezet tov weg. - Niet alleen reclameborden leiden de aandacht af, ook verkeersborden, aankondigingen fuiven, immobiliën, hebben groot effect op de verkeersveiligheid. - Op gewestwegen zijn mobiele borden verboden maar zijn, net omwille van hun mobiliteit, moeilijk te controleren. - In Avelgem wordt hierop dadelijk ingespeeld door onmiddellijk de grotere borden te verwijderen (op openbaar domein). Handhaving is belangrijk! - Gemeenten moeten keuze maken tussen veiligheid en inkomsten (bv. Door belastingen geheven op reclameborden). - Privaat domein/openbaar domein: verschil, op openbaar domein kan enkel door de gemeente een aanvraag tot publicatie afgeleverd worden. Varia en voorbereiding volgend kennisplatform - Er is een artikel gepubliceerd door de Hoge Gezondheidsraad: Led-verlichting zou mogelijks gevaarlijk zijn. Groen Licht Vlaanderen heeft een duiding willen geven omtrent dit artikel. Het gaat over Blue light (UV) hazard en de intensiteit en duur van blootstelling. Ook bij halogeen e.a. toepassingen is er blauw licht. ( kunstmatige verlichting was eer betere omschrijving geweest binnen de adviezen). Voor de onderhoudstechnici van de DNB s is dit wel van belang, aangezien ze dichter bij lichtbronnen staan. Vandaar de verplichting voor sommige werknemers om een oranje bril te dragen bij werken aan wit licht. Basisboodschap kan onderschreven worden: verstandig om te gaan met diverse soorten licht. (zowel kunstmatig als UV-licht, ) Volgende vergadering: donderdag 13 oktober 2016, zaal 2 Mogelijke agendapunten: - Vertikale markering door AWV Sophie De Vlieger: dit is reeds vastgelegd. - Evaluatie-voorstel rond doven. - Dynamische verlichting Waver. - Een benchmark met de rest van Vlaanderen aangaande de daar gevolgde strategieën inzake dimmen/doven en invoering van LED-verlichting. - Eventuele uitnodiging van een politiezone. - Inventaris van de aanpassing van brandregimes e.a. in de kustgemeenten. Nele Zwaenepoel/Margo Swerts/Kristof Verhoest 15/07/2016 7